ټول افغان څیړنیزې مقالې
روښاندي څه دی
پارسي ته ژباړونکی : صدیق رهپو طرزي پښتو ژباړونکی : س . سېلنی ( درنو لوستونکو! د دې علمي اثر ژباړه د پښتو ژبې کره والي ته په پام کې نیولو او کارونې سره ، ښایي یو شمیر ځوانو لوستونکو ته ستونزمن وبریښي ، نو ځکه مې ستاسو د اسانتیا لپاره د اړوندې لیکنې په پای کې د ویینو " لغاتو ، کلیماتو" یو ځانگړی لړلیک " فهرست " جوړ دی ، کېدای شي مخکې تر لوستلو یې د وییو له مانا سره اشنا شوو ) . * * * * روښاندي څه ده لکه څنگه چې پوهېږو ، دا رنې ديکارت (۱۶۵۰ -۱۵۹۶) وو چې په پېژندویه
خان عبدالغفار خان؛ په سولېدلو کليشو کې د پېړۍ تجربه!
نه پوهېږم ولې؟ خو سره له دې چې د باچاخان
مدنيت يا تمدن (civilisation)
تمدن (civilisation)د لاتيني کليمې (civis) څخه چې د ښاري ( دښار اوسيدونکی) يا ديوې ټولنې دغړي (تابعيت ) مانا لري اخستل شوئ دئ . تمدن (civilisation) - ديوې ټولنې د افرادو د ژوند ظريف، ښايسته ، د ژوند داسانتياوو لرونکی او مرفه شکل ته ويل کيږي ، چې د علمي او تخنيکي برياوو او کارولو له کبله ئې دژوند کولو بهتره مادي او ټولنيز شرايط برابر او ممکن کړي دي او د سياست او اقتصاد په وسيله عملي شوي دي . په عمومي توګه د تمدن علامی او نښانې : ۱- د دولت جوړول ۲- دټولنيز تشکيلاتو درجه ب
په ژبه کي دنیولوجي (Neologe)اړخ
ژبه برسېره چي دعلومو مور ده؛دیوه ملت،دیوې ټولني؛دیوه کام؛دیوې پرګنې اوهېواد دکلتور،دود،رواج، راکړه ورکړه اوپخپلوکي اړکي اود ورځني اړتیاوو لپاره یوه بې ساري وسیله ده.په ژبه کي دیوه کام اوټولني ټوله وګړي که لوی دی که وړوکی؛که خوار دی که بډا؛که ښځه ده که نر؛لوستی دی که نالوستی،خو که هرڅوک دی،چي په دغه کام اوپرګنې پوري تړلی وي او په دغي ژبي ګړیږي او په ګړدودئې خبري کوي حق لري،چي په دغي ژبي باندي څه ووایي. کله چي د اړتیاپربنسټ نیوي ګړي منځ ته راځي دغه دوګړوحق چي پورته بیان سو برسیره دګړي پرښکلا او
د ځناورو واکمني او یرغـل خان
«تاریــخ نــاول [افسانه، داستان، حکایت] دی چی واقــعاّ پیـښ شــوی و؛ نــاول تاریــخ دی چې ښــایــي پـــیـښ شــــــوی بــــــه وي.»( د دوه فــرانسوي وروڼو ایدموند او جولــز ګونکورت لیکنه: مفکورې او احساسونه،۱۸۶۶). دواړه وروڼه تکړه لیکوالان، کره کتونکي او د نولسمې پیـړۍ په پاریس کې د ټولنیز او ادبي ژوند وتلي څیرې وې Edmond and Jules de Goncourt, Ideas and Feelings, 1866 یوې برتانوي افسانه لیکونکې، ډرامه لیکونکې او شاعرې دوریس لیسینګ (۱۹۱
د اسعارو د چلند ستونزه
د افغانستان په یو شمیر سیمو(ولایتونو) کې د بهرنیو پیسو د چلند ستونزه او اقتصادی زیانونه یې ملي بیرغ، ملی سرود، ملی پولی واحد(افغانۍ)، ملی سرحدات، ملی پوځ ټول زموږ واحد اومشترک ارزښتونه دي . دهغو ساتنه او پالنه او د قانون له حکم سره سم هغو ته درناوی؛ د هر افغان ملی وجیبه ده. افغانۍ زموږ پولی واحد او زموږ د ملی هویت نښه ده. ټول ملی ارزښتونه د یوملت دتشخص او پیژندنی معیارونه دی. د افغانستان بانک د قانون ۳۳مه ماده وایی: د افغانستان رایجی پیسې او پولي واحد افغانۍ دي. له بده مرغه په دې
دورنمای افغانستان در بینش سالار افغان
یورش ملخ وار مخالفان طالبان به پایتخت که توام با حمایت کامل قوای خارجی بود، خیلی از خاطرات بد گذشته را تداعی کرد. همراهی کارمل با روسان، توام با تیم اکثراً غیر پشتونش، سرآغاز بدبختی هایی شد که بار ها به طبیعت افغانستان، وارد کرده اند. در زمان حاکمیت برهان الدین ربانی که به هر نامی به تاجکستانی ها و ایرانی ها فرصت می دادند بر اساس قوم و زبان، روی آن
درانی احمد شاہ داوسنی افغانستان مؤسس او دپاني پت دتاریخي حماسې اتل(۲ )
پروفیسور عبدالخالق ۔ رشید دجواھرلال
دراني احمد شاہ داوسني افغانستان مؤسس او دپاني پت دتاریخي حماسې اتل
پروفیسور عبدالخالق ۔ رشید
ژب ســـیاســت او ژب پــلان: مــــلي او رســــمي ژبـــې
« قوهٌ الانسان فی عقله ولسانه» دپوهنی دډاکټراوستلر د پنډکتاب
حزب اسلامي او اوسنی افغانستان؛ کره کتنه!
څو ورځې مخکې حکمتيار صاحب شمال ته د لس ورځيني سفر په موخه د زمکې له لارې ولاړ، سفر په داسې مهال پېښ شو، چې په کندز ښار کې طالبانو پر حکومتي مواضعو پراخه بريدونه پيل کړي وو او ښار د جنګ مرکز و، د حکمتيار کاروان له همدې جنګي کندزه د تخار او بدخشان په موخه تېر شو. سره له دې چې زه په دغو ورځو کې د افغانستان اسلامي طبي ټولنې "ايما" له رهبري هيئت سره د درې ورځېني دوبيز کمپ
پښتونستان ، نه انکار کیدونکی واقعیت
سیمه د یوه ستر سیاسی جغرافیایی بدلون سره مخامخ ده . داسې بدلون چې په دې سیاسي جغرافیا کې یو نوۍ هیواد بیا را و ټوکیږي، داسې هیواد چې په نړۍ کې د قدرت او سیاست معادلاتو ته په بشپړه توګه بدلون ورکړي. دا هیواد به د پنجاپستاان ( پاکستان) په شان یو مصنوعي هیواد نه وي چې د یوې استعماري توطیې له مخې رامنځته شي بلکې دا هیواد په خپله د تاریخي او اوسنیو شرایطو په بنسټ جوړیږي. دا هیواد که څه هم ډیر پخوانۍ دی خو د استعماري ځواکونو له خوا په زور او جبر ټوټې ټوټې کړل شوی دی او خپل پخوانۍ
د خرُم تور او سپین !
عبدالکریم خرُم د حامد کرزي د دفتر بې بدیله رئیس، د تېرو اتلسو کلونو د بدمرغیو، ناکامیو، بدبختیو کردار چې تمه ترې کېده خپل سیناوی به ولس ته وړاندې کوي، په دا وروستیو کې د ( څلوېښت کاله په توپان کې ) کتاب لیکلی دی. جالبه دا ده د کتاب پښتۍ توره او خپل تصویر یې په کې سپین چاپ کړی، دا چې خرُم صاحب پخپل سپینوالي نه دی باورې نو خپل عکس یې هم په کتاب کې تور او سپین (یو لوری سپین او بل لوری تور) راوستی دی. له همدې امله ددې لیکنې عنوان مې ورته تور
امارت كه جمهوريت؟
كه موږ اسلامي تاريخ او په اسلامی تاریخ کې د حکومتولۍ بېلگې وڅېړو، نو په دېر روښانه ډول دا راته جوتېږي، چې د اسلام رسالت او لوي هدف په ټول کې دا دی، چې د حکومتولۍ لپاره داسې سیاسی او ټولنیزنظام رامنځته شي، چې د ورورولۍ، سرښندنې، عدالت، وسطیت« منځلاریتوب» ،شورا، پر اصولو ولاړ وي او په انسان باندې د انسان واکمني پای ته ورسېږي، د استبداد، ځان غوښتنې، فرعونیت جرړې پرې او د هوس واکمني د وجدان پر واکمنۍ بدله شي.. او واکمن په دې حالت او نظام کې یوازې د عدالت او غوره اخلاقو بېلگه او ضمانت
خوان خالی
بعضی با آن چه در عمل ثابت می کنند، صحت و سقم آن چه پیرامون آنان پرداخته می شود را آسان کرده اند. اگر به مصداق معامله ی به مثل، مثل پدرامی ها شویم، ناگزیر باید به فحش و توهین پرداخت، اما چون رعایت اخلاقی را اصل می دانیم، بهتر است به کسانی مجال دهیم که با سلوک و رفتار خود، حتی خوشباورانی را آزرده می سازند که پیرامون آنان اغماض می کردند. آخرین اعلامیه ی پدرام که بزرگ ترین اشتباه مسعود
افسانه پردازی و حقیقت تاریخ
در حوزه ی تاریخ نویسی ما تا زمانی که مولفه های بنیان اندیشی، برداشت های تاریخی را از ریشه متفاوت بسازند(واقعی)، رجوع به کتب قدیمی که به خصوص در تاریخ نویسی فارسی، بخشی کاملاً به افسانه و داستان های کودکانه شبیه می باشد، متاسفانه یک زمینه ی پُر استفاده مانده است. هنوز هم تعدادی بی توجه به سنت جعل تاریخ&n
توسعه ی جغرافیایی امپراتوری احمدشاهی
(یک تحلیل تاریخی مورد نیاز) علاقه مندان تاریخ در افغانستان، عموماً با دو نوع نوشتار تاریخی مواجه اند. یکی شکل کلاسیک می باشد که اکثراً از تحلیل عاجز است و با شرح و ثبت رویداد ها می گذرد. در این جنبه، یک بخش دیگر به نام روایت نیز قرار دارد که با ماهیت افسانه یی، حتی غیر قابل قبول می شود. شکل دیگر تاریخ نگاری در افغانستان، بر اساس داده های
تراژیدی سقوط امانی (به یاد و احترام اعلی حضرت شاه امان الله رح)
در تاریخ، مقاطعی نیز رونما می شوند که پایان یک موهبت بزرگ اند. سقوط حکومت مترقی اعلی حضرت شاه امان الله رحمت الله، پایان موهبتی بود که در یک مقطع تاریخی، رونما شد. ما در ایام جشن ها، به خصوص در 28 اسد، یاد و خاطره ی تحقیر استعمار را با شخصیت محوری شاه امان الله، تجلیل می کنیم. در واقع خاطره ی خوش آن دوره و تراژیدی سقوطش، هنوز در اذهان مردم ما باقی
د ډيورند تړون د حقوقی اړخ لنډ تاریخ
د نړۍ نقشې په مخ د افغانستان د اوسنیو پولو له تثبیت څخه نږدې یوه پیړۍ تیریږي . د افغانستان د پولو په ټاکنه کې د روسانو او انگریزانو استعماري غرضونو په کافی اندازه ځای درلود .که د ډ یورند کرښه(په 1893 م کال )کې د افغانستان د نورو پولو سره پرتله کړو، نودغه
بی نیاز از دیون
انتقاد بر پشتون ها، نه فقط منحصر به حال آنان است، بل زماني كه صورت مساله، عمق تاريخي مي يابد، گذشته ي شان را نيز دربر مي گيرد. نقد هار غيرپشتوني كه منطق آن به همه گان آشكار است، وقتی صورت پشتون را در آيينه ي تاريخ مي نگرد، نخست می کوشد شفافيت را مكدر کند تا پس از سياهكاري، به راحتی تصوير بسازد. اين كه گاه در تنقید خویش بر پشتون ها، از ارقام 25
تاملی در بنیان جعلیات
(معرفی کتاب سه هزار سال دروغ در تاریخ ایران) نیاز های ما برای زدودن آلوده گی های فکری، پیش از آن که با تمرکز بر ایدیالوژی های وارده باشند، گونه ای از ایجابات در تدوین تاریخ افغانستان شده اند. باستانگرایی با تحمیق عمق تاریخی که متاسفانه در رقابت منفی با ایران، از ساخته ها و پرداخته های آن، اکنون مواد اساسنامه های ستمی، ماده و فقره می سازند تا واقعیت افغانستان، در سایه
تیوریهای تصنیف طبقاتی جامعه
1. مقدمه: موضوع طبقات و مبارزۀ طبقاتی در جامعه یکی از بحث های پُرجدل علمی و سیاسی نه تنها در افغانستان، بلکه در هر کشور و به مقیاس جهان است که از طرف فلاسفه و دانشمندان علوم اجتماعی در این مورد نظریات و تیوری های متفاوتی داده شده است. در شرایط کنونیِ کشورِ ما جدال بر سر تصنیف طبقاتی و پذیرش روش مبارزۀ طبقاتی یا عدم آن گرم است که به یکی از موانع عمدۀ وحدت و اتحاد نیروهای ترقی خواه، دموکرات، خلقی و عدالت پسند مبدل گشته است. همانگونه که جامعۀ بشری با گذشت زمان در حال دگرگونی است، تیو
د ډيپلوماسۍ په اړه عمومي معلومات
د ډيپلوماسۍ اصطلاح دوه سوه کاله کيږي چې بېلا بېلو اروپايې ژبو ته ننوتلې ده. ډيپلوماسي هم د نورو اصطلاحاتو په څير په لغوي ډول تعريف او پيژندنه لري، د ډيپلوماسۍ لغت د لرغوني يوناني ويي ( ډيپلوما ) څخه اخيستل شوی دی، چې د پاڼې، سند او تصديق مانا لري او هغې پاڼي ته ويل کيږي، چې د لوړو چارواکو لخوا مهر او ټاپه شوی وي او يو چاته د يوې رتبي يا مق
په ځمکه کې لږې اوبه شتون لري
د لیکونکي (زما) مخکنۍ خبرې : په دې پوهېدل پکار دي ، چې ولې ګاونډي هېوادونه په تیره بیا پاکستان او ایران په افغانستان د سولې په راوستو سره د پرمختګ په لور د ګامونو اخستلو نه په اندېښنه کې دي . په داسې حال کې ، چې د اقتصادي پلوه په پښو ولاړ هېواد د خپل ګاوند سره د راکړې ورکړې په ترڅ کې د متقابلو ګټو پر بنسټ ډېر څه تر لاسه کولای شي . خو زمونږ ګاونډیان خپلې ګټې د افغانستان په غمیزه کې لټوي . او د ناامنیو له امله په ټپه ولاړ حالت نه ناوړه ګټه پورته کوي . ښایي یو یې همدا دلیل وي ، چې مونږ د خپلو طب
هندوستان ته د ارياو راتګ
هندوستان ته د ا رياو راتګ ترجمه : خاطرمانېروال که څوک د بنګلور، حيدراباد، چنۍ يا کوچي په ډک بازار کې دا اعلان وکړي چې کانادا، تيلګو، تامل او ملايم ژبې اته زره کاله پخوا د مغربي اسيا نه راغلې دي نو څوک به جواب درنه کړي ۔ که څوک دا خبره وکړي چې هندوستان ته ځنې ژبې څلور زره کاله پخوا د استرايليا نه راغلې دي نو د هندوستان خلک پري غوږ او نه ږروي ۔ که د هندوستان خلکو ته څوک دا اوواي چې ستاسو ځنې ژبې د مشرقي اسيا نه راغلې دي نو بيا به هم څوک توجه در نه کړي ۔ څوک که هندوستان کې هر ځاے او
