روانې چارې او بېلابېل
اوبه ییزې ژرندې
افغان وګړي د غنمو د کرکیلې او اوړو د تولید لپاره له ډېر پخوا راهیسې بېلابېلې وسیلې کارولي دي. ډېری کورنیو به د غنمو د کرلو پر مهال دوه جوړه غوایان لرل او ځمکه به یې پرې قولبه کوله، خو داسې خلک هم وو، چې له دغو امکاناتو بې برخې و او خپلې کروندې به یې په یُوم یا بیل چمتو کولې. خلکو به، چې د غنمو او جوارو حاصلات واخیستل، نو د اوړو کولو لپاره به یې اوبه ییزو ژرندو ته ور وړل. په هغو سیمو کې، چې ژرندې نه وې، خلکو به له نورو ابزارو ګټه اخیسته او غنم به یې د ډېرې ستړیا په بدل کې میده کول. په یو
ایا نوې مارشلا پنجاب ژغورلی شي؟
دریمه برخه اسلام اباد کې ناست پوځي ــ سیاسي لوړپوړي واکمن په دې اند دي، که د نورو صوبو لکه پښتونخوا، بلوچستان او تر یوه بریده د سند ایالت ولسونه هر څونه ناراضه وي؛ خو چې پنجاب ایالت او قوي پنجابی پوځ ولري؛ پاکستان ته خطر نه شي پېښېدای او امنیت یې ډاډمن دی. بلخوا دوی انګیري، سره د دې چې پاکستان د جنوبي اسیا په داسې سیمه کې پروت دی چې ګاونډ او شاوخوا یې د انګلیس سره په تاریخي لحاظ او امریکا سره د پوځي یرغلګرو سیاستونو په لامل ښې اړېکې نه لري؛ د امریکا په پوځي، مالي او سیاسي ملاتړ ډډه، بویه
د پاکستان نوم جعلي ،تقلبي او د نړۍ نورو هېوادونو ته توهین دئ
پاک د پهلوي ژبې لفظ او مانا ،سپېڅلی ،سوچه ، سوتره ، د هر چرک-خيرنتوب او ناوليتوب نه فارغ ته ويل کيږي او ستان د ځای ،مکان ،وطن او د جغرافيايي برخې مانا لري . په نړۍ کې د هر هېواد نوم تر خپل شا يو تاريخ ، د تسميې وجهه او د ځينو انساني ،طبيعي او ثقافتي ارزښتي روابطو بنا او چينه لري ، چې دهغی په اساس يې خپل وجود او هويت ځان ته ټاکلئ دئ او د نورو له لوري پېژندل کيږي . دا نومونه يا ديوه توکم او ملت سره لکه (افغانستان ، مجارستان ، بلغارستان ، قزاقستان ، ترکمنستان او نور. .... ) يا د جغرا
پاکستان د دوکې او ترهګرۍ ځاله !
پاکستان د دي فارسی ضرب ا لمثل څخه چی ګویا ( تا احمق در جهان باقیست مفلس دّرنمی ماند)د دي ضرب المثل څخه یی ډیری ګټي د احمقانو نه او چتې کړې ، چې په تاریخ کې ساری نه لري ، او دا ضرب المثل یی دخپل د تأ سیس نه تر ننه پوري خپل سر مشق وګرځوی ، او د یوې لویه دنیا او لویو قدرتونو څخه یی خر جوړ کړی . خصوصآ آمریکا ته یی لویه دوکه ورکړه ،او ورپسي عربانو ته، یعني ظاهرأ په نامه د دې چې مونږ ګوندی ترهګری محوه کوو ، او په دي چال او فریب سره یی ډیری پیسی لاس ته راوړې ، په داسي حال کې چی ترهګر هم دوی په خپله
ایا نوې مارشلا پنجاب ژغورلی شي؟ دوهمه برخه
لکه چې په تېره لیکنه کې ورته اشاره وشوه، د پاکستان په اساسي قانون کې په ۲۰۲۴ کال، لومړی ۲۶ تعدیل او د ۲۰۲۵ کال د نومبر په۱۲ مه، بیا ۲۷ تعدیل ورو ورو د پوځ مطلق العنان واک ته لار هواره او د مارشلا یوه نوې بڼه یې رامنځته کړه. پوځ لومړي په پارلمان، بیا په قضاییه قوه او وروسته یې په اجراییه قوه یرغل وروړ، خو دا یرغل په ښکاره وسلوال نه وو، بلکې نرم او په قانون کې د بدلون (Institutional Coup) ، تر چتر لاندې تر سره شو. د پاکستان پوځ ته چې حقیقت کې د پنجابي پوځ اصطلاح ورته مناسبه ښکاري، ځکه د
ایا نوې مارشلا پنجاب ژغورلی شي؟
په پاکستان کې د اساسي قانون ۲۷ تعدیل(Amendment )، د پوځي واکمن حکومت(مارشلا) لپاره لاره هواره کړه او په پاکستان دننه، ګاونډ او بهر کې یې لویه اندیښنه رامنځته کړه! ښه به دا وي چې لومړی د پاکستان په اساسي قانون کې تر ۲۷ تعدیل مخکې چې دې پنجابي مارشلا ته یې زمینه مساعده کړه، ۲۶ تعدیل ته پاملرنه وکړو. په ۲۶ تعدیل کې لومړی ځل په ۲۰۱۹ کال کې د دې قانون په ۵۱ ماده کې د پارلمان د غړو په شمېر کې بدلون راووستل شو او هم یې په ۱۰۶ ماده کې د صوبایې اسامبلې جوړښت بدل کړ. دا دواړه تعدیلونه په ۲۰۲۴ ک
مذاکرات او د پاکستان (فېکستان) لاسوهنې او تجاوزونه
کله چې د دوو لوريو تر منځ په يوه مساءله او موضوع اختلاف راشي د انساني عقل او منطق امر او د مدني ژوند دستور دا دئ چې د اختلاف لوري يو د بل سره خبرې او مذاکرات کوي . خپل دلايل او شواهد وړاندي کوي ، څو متقابل لوري ته قناعت ورکړي او لانجه ختمه شي . منازعه او جنجال هغه وخت راځي چې يو لورۍ شعوري او يا غير شعوري د خپل حق او حدودو نه پورته د بل په مقابل کې عمل کوي . همدا وجه ده چې مقابل لورۍ هم بېتفاوته نه پاته کيږي او عکس العمل ښيي . د حق او حدودو نه پورته عمل به يا قصدي ،شعوري او غرضي و
جګړه او ورور وژنه د هېواد ستونزې نه شي حل کولای
سریزه نیمه پېړۍ کېږي چې په افغانستان کې جګړه روانه ده. د دې جګړې د ورانیو، وینو تویېدو او بدمرغیو شاهد هر افغان دی. په ډېر تاسف سره، لا هم په هېواد کې داسې ډلې شته چې د ټولنیزو ستونزو د حل لپاره د وسلو کارول غواړي او جګړې ته لمن وهي. زموږ ملت باید درک کړي چې دا د ستونزو د رښتیني حل لاره نه ده. جګړه د بشري تاریخ له پخوانیو او ویجاړوونکو پدیدو څخه ده. له لرغونو زمانو راپه دېخوا انسانانو د مادي منابعو د ویش، د واک د ترلاسه کولو، د عقیدې د اختلاف او یا د سیاسي برلاسۍ په خاطر یو له بله سره
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/ طلسم ماته! پنځمه برخه
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/ طلسم ماته! پنځمه برخه وله یې مولوي صیب! چې په تنګ شي، نو په جنګ شي. د پنجاب د جنګ وزیر خواجه اصف او نور لوړپوړي پوځي مشران ښکاره وایې چې کابل دي د پنجاب د امنیت تضمین وکړي، یعني د پاکستان امنیت دې ونیسي چې د دوی له واکه پوره نه دی. د پوځ مشرانو ته چې اتومي وسله لري، د غاښونو پورې وسلوال دی او ځان د نړۍ شپږم پوځ بولي، د داسې طرحې وړاندې کول که یوخوا سپينسترګي او بېشرمي ښۍ، بلخوا د یو پرېوتي او لوېدلي مورال او دریځ استازولي کوي! موږ چې کوچ
پانترکيزم؛ فرهنګي اتحاد که سیاسي پروژه؟
پانترکيزم؛ فرهنګي اتحاد که سیاسي پروژه؟ محمدسليم سليمان پانتُرکيزم هغه سیاسي او فکري نظریه ده چې موخه یې د نړۍ د ټولو ترکالاصل ملتونو، قومونو او ژبو د یوې سترې ګډې جغرافیې، واحد سیاسي ځواک او تر ګډ فرهنګي تمدني هویت لاندې راټولول دي. پانتُرکيزم د یو فکري جریان په توګه د نولسمې پېړۍ په وروستیو کې را پیل شو. د دې مفکورې د لومړنیو تخمونو ریښه د روسیې په ترک مېشتو سیمو کې د ترکي ژبو د یووالي له بحثونو سره تړاو لري، خو په رسمي او سیاسي بڼه یې وده هغه مهال تېزه شوه چې د عثماني امپراتورۍ
ایمان ،،فرهنګ ، خواسته ها و سبک زندګی تابع مهاجرت نیست
به نظر شما تغییرات سبک زندگی در نسلهای معاصر چه تأثیری بر درک ما از مفهوم ازدواج و تعهد ات روزمره گذاشته است؟ بهطور طبیعی، سبک زندگی هر فرد تأثیر مستقیمی بر نوع تفکر، برخورد وعکس العمل او دارد و بالعکس نوع تفکر هم نیز بر شیوه زندگی هر انسان اثر میگذارد. نسل جدید ما در سالهای اخیر در معرض تهاجم فرهنگی و فکری بحرانهای چندجانبهای از سوی دشمنان قرار گرفته و بدون تردید، سبک زندگی آنان نیز تحت تأثیر این مهاجرتها همه دچار تغییراتی - چه مثبت و چه منفی - نسبت به نسلهای گذشت
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/طلسم ماته
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/ طلسم ماته! دوهمه برخه د پنجابي پوځ څځه د ډار او وېرې خپسکه چې پر ټول پاکستان او په تېره بیا پر پښتونخوا خپره وه، د PTM او د دې غورځنګ د مشر منظور پښتین په پرلپسې نیوکو او ولسي لاریونونو والوځول شوه. د منظور پښتین، علي وزیر او د غورځنګ د نورو مشرانو او پلویانو ويښوونکو او پاڅوونکو شعارونو او ویناوو پر پنجابي پوځ د پاکستان ځمکه تنور کړه. دلته غواړم د دوی د څو غوښتنو او ویناوو یو لنډیز وړاندې کړم: ــ د جنګي جرمونو ستر جنایکار د پنجاب پوځ دی!
فکري غلامي مه هېروئ !
فکري غلامي مه هېروئ ! نورالحق ن. څلی ۰۶/۱۱/۲۰۲۵ څه ښه وایي:«مریی( غلام )تر هر چا ډېرې چیغې وهي چې زه آزاد یم». د اوسنۍ نړۍ علمي او تکنالوژیکي پرمختګونو دا شونې کړې ده، چې بشریت تر کنټرول لاندې راشي. فکري غلامي هغه بې آوازه وژونکی دی، چې ډېری یې نشي لیدلی خو د بشپړ کنټرول کارنده وسیله ده. استعمارګر او زورور پردي خپل قربانیان (ولسونه) داسې پروګرام کوي تر څو هغسې فکر وکړي چې د همدوی په ګټه واوسي. د فکري مرییتوب یوه مهمه ځانګړتیا دا ده چې قربانیان یې په دې نه پوهېږي چې دوی لا
د بلا څخه په تیښته ځان نه شې خلاصولی
په بیلا بیلو پلمو د پاکستاني پوځیانو له خوا د افغان مقدسې خاورې تکرار تکرار بمباري ددې څرګندوې دی چې پاکستان د افغان شلیدلی ګریوان خوشې کونکی نه دی. دا چې اسلامي امارت د ډیورنډ د منحوسې کرښې په امتداد ورته غچ اخیستونکي ځوابونه ورکړل، بیا په دوحه کې د اوربند هوکړه لیک وشو او په ترکیه کې مذاکرات دوام مومي، دا ټول ددې معنی نه لري چې د څو لسیزو جنګ ځپلی ټپي ټپی افغانستان د پاکستان د مالګې شیندلو څخه خلاص شو. ښکاري دا یواځې د نوې پړاو پیل دی. د پاکستان او پاکستاني پوځ وجودي فلسفه همدا ده چې په
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۴. وضعیت کنونی کلتور سیاسی در افغانستان در پرتو دیدگاه آلموند و وربا، فرهنگ سیاسی افغانستان هنوز عمدتاً در مرحلهٔ «محدود و تابع» قرار دارد. به این معنا که اکثریت شهروندان آگاهی نظاممند از ساختارهای سیاسی، حقوق شهروندی و کارکرد نهادهای حکومتی ندارند و نقش خویش را بیشتر در اطاعت از قدرت، تبعیت از نخبگان، یا وابستگیهای قومی و سنتی میبینند تا در مشارکت فعال در تصمیمگیریهای سیاسی. این وضعیت بازتابی از تاریخ طولانی نظامهای اقتدارگرا، ضعف آموزش مدنی، گسست میان دولت و جامعه، و تداوم ذهنیته
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ| حميدالله بسيا په اوسني عصر کې، ښارونه د بشري ژوند د تمرکز اصلي مرکزونه ګرځېدلي دي. د نفوس د زیاتوالي، اقتصادي فعالیتونو او ټکنالوژۍ د پرمختګ له امله، د ښاري ژوند اداره او ژوند پکې اسانول د هر حکومت او ټولنې یوه مهمه موخه ګرځېدلې ده. د ښارونو د ښه مدیریت لپاره، د ډیجیټل ټکنالوژۍ کارول او سمارټ حللارې ډېر اغېزمن رول لري. ډیجیټل ښارونه یا "سمارټ ښارونه" هغه ښارونه دي چې د معلوماتي ټکنالوژۍ، مصنوعي ځیرکتیا (AI)، انټرنېټي شبکو (IoT) او ډیټا تحل
پاکستان کې د پوځ واک: دایمي امنیت که سیاسي انحصار؟
پاکستان کې د پوځ واک: دایمي امنیت که سیاسي انحصار؟ پاکستان په ۱۹۴۷م کال د خپل تاسیس راهیسې چې د انګریز په یوه دسیسه کې له هند رابېل شو، د پوځ د ژور نفوذ تر اغیز لاندې پاتې شوی هېواد دی. د دې هېواد په سیاسي تاریخ کې درې ځل پوځ په کودتاوو په هېواد واکمن شوی او د ملکي حکومتونو تر شا هم تل د پوځ لاس محسوس دی. دا پوښتنه اوس تر هرڅه مهمه ده چې ایا د پوځ دوامدار واک د پاکستان دایمي امنیت تضمینولی شي او که برعکس، دې هېواد کې یې د ولسواکۍ او ثبات مخه نیولې ده؟ په ښکاره، پوځ ځان د نظم او ثبات س
من افغان نیستم !
من افغان نیستم ! ولي الله ملکزی اګر کسې از نسل حسن و حسین رضي الله عنهما باشد و یا از اولاد ابوجهل و ابولهب. اګر کسې مدعی وراثت کوروش کبیر، سکندر مقدومي، صلاح الدین الایوبي، چنګیز خان و یا ناپلیون بوناپرت است. اګر مسلمان است، مسیحی است، یهودی است، هندو است، بودایی است، سیک است، ایتیست است و ملحد. چه کسی علوی باشد یا عباسی، عثمانی، سلجوقی، غزنوی، غوری، ابدالی، صفوی، گورگانی و یا مغولی. احمدزی باشد، کرزی باشد، یوسفزی باشد و یا ملکزی، همه ما اکسیجن را یکسان تنفس میکنیم و زیر یک آسمان
پاکستان د افغانستان په خاوره کې د TTP د غړو د ویشتلو حق نه لري
د افغانستان او پاکستان اړیکې له تاریخي پلوه تل له امنیتي، سیاسي او سرحدي ترینګلتیاوو ډکې پاتې شوې دي. د دې اړیکو یو له تازه بحثونو څخه دا دی چې پاکستان وخت ناوخت ادعا کوي چې د افغانستان له خاورې څخه د «تحریک طالبان پاکستان» (TTP) ډله د پاکستان پر ضد عملیات ترسره کوي. په دې خاطر د ځان څخه د دفاع تر نامه لاندې ځان ته حق ورکوي چې د افغانستان په داخل کې ددې ډلې پر ضد هوايي او ځمکني بریدونه وکړي. خو له نړیوال حقوقي، سیاسي او اخلاقي نظره دا ډول کړنه نه یوازې غیر قانوني ده، بلکې د سیمې ثبات ته هم جد
د پاکستان TTP د دې هېواد کورنۍ ستونزه ده!
د پاکستان TTP د دې هېواد کورنۍ ستونزه ده! د TTP ډله چې له نوم هم څرګندېږي یعنې د «پاکستان د طالبانو تحریک» د ۲۰۰۷ کال د ديسمبر په میاشت کې د پاکستان په خېټه کې جوړ شو. د جوړېدو په مهال یې مشر خان محسود او بیا وروسته په نوبت سره کمال خان محسود، باقر محسود او ملا فضل الله ول. په پیل کې دا ډله د اسلام اباد لخوا په پښتونخوا او د ډیورند د استعماري کرښې په بره غاړه، د افغان وطن د نشنلیزیم د له منځه وړلو او د ملي ځواکونو د بدنامولو او ځپلو په موخه جوړه او پیاوړې شوه. په تېرو دوه لسیزو کې اسل
بحران امنیتی پاکستان و ضرورت حلوفصل داخلی آن
از زمان تشکیل دولت پاکستان در سال ۱۹۴۷، این کشور همواره با چالشهای امنیتی، سیاسی و قومی درگیر بوده است. در دهههای اخیر، بهویژه در نتیجهٔ سیاستهای ناهماهنگ و کوتاهمدت دولت مرکزی، بحرانهای داخلی پیچیدهتری در عرصهٔ امنیت ملی پدید آمده است. پاکستان امروز با طیفی از گروههای مسلح و جنبشهای مدنی مخالف روبهروست؛ از جمله تحریک طالبان پاکستان (TTP) ارتش آزادیبخش بلوچستان (BLA)، جبههٔ آزادیبخش بلوچستان (BLF) ، جنبش تحفظ پشتونها (PTM)، حزب عوامی جیههٔ سند و چندین گروه کوچک جهادی و قومی د
طالباني منزوي رژیم او افغان خاوري ته د بهرنیو نیواک ګرو سترګي
طالباني منزوي رژیم او افغان خاوري ته د بهرنیو نیواک ګرو سترګي د افغانستان ملي پرمختګ غورځنګ اصولي دریځ: د طالبانو لمړی امارت چي مشري يی ملا عمر په نامه شخص ته منصوبیږي د غلط، نامتمدن، استبدادي او دیکتاتورانه کړنو له امله دي ته زمینه همواره شوه چي افغانستان د بهرنیو دولتونو او نړیوالو تندلارو ډلو د نظامي او استخباراتي رقابتونو او تقابل په مرکز بدل شي، او له امله يي په لکونو افغانان مړه، معیوب او یا په داخل کي بي کوره او خارجي هیوادونو ته مهاجر شي. سره له دي چي ملا عمر مدعي وو چي اف
اسلام اباد ولې پوځي عملیاتو کې قرآني استعارې او ایتونه کاروي؟
په اسلام اباد کې د پوځي عملیاتو نومونه ډیری وخت یوازې د نظامي تشخص لپاره نه ټاکل کېږي، بلکې پوځ د قرآني ایتونو او استعارو څخه وسله جوړوي او د سیاسي موخو لپاره یې کاروي. څنګه چې پاکستان د انګریزانو په لاس د اسلام په نوم جوړ شو او پلازمینه یې هم په اسلام اباد ونومول شوه، دا پروپاګینډه له لومړي سره پیل شوه چې پاکستان د اسلام ټینګه کلا ده او سیمه کې د اسلام ساتنې او ریښتني اسلام د خپراوي دنده په غاړه لري! د دیوبند مدرسه چې په ۱۸۶۶ کال په برتانوي هند کې له هند څخه د انګریزانو د شړلو او د ی
بګرام د معاملې ندی
بګرام د معاملې ندی بګرام ته دامریکا بیا راتګ که دهرې معاملې پر اساس وشي عام افغانان یې اشغال بولي او تاریخ ثابته کړې ده چې افغانان په خپل وطن کې د هر بهرنې نظامي حضور سره حساسیت لري او دا ورته هیڅ د منلو نده . امارت اسلامي دې هم په دې برخه کې عام افکار په نظر کې ونیسي او دباګرام پر سر دې له معاملې څخه ځان وساتي که څه هم طالبانو له امریکا سره د باګرام پر سر هر ډول خبرې او معمله رد کړې ده . زموږ باور دادی چې ژالبان به هیڅکله په افغانستان کې بهرنی نظامي حضور ونه مني . د بګرام
پاکستان حق نه لري چې د افغانستان په خاوره تعرض وکړي!
د نړيوالو اړيکو او دولتونو ترمنځ د متقابل درناوي اصل د نړۍ د ثبات بنسټ دی. هر هېواد د خپلواکو هېوادونو د حاکميت، ځمکنۍ بشپړتيا او سياسي استقلال په وړاندې د درناوی کول خپل اساسي مکلفيت بولي. د افغانستان او پاکستان ترمنځ د سرحدي شخړو، امنيتي عملياتو او سياسي تاوتريخوالي په رڼا کې دا پوښتنه رامنځته کېږي چې آيا پاکستان د نړيوال قانون له مخې حق لري چې د افغانستان په خاوره تعرض وکړي، کلی او کورونه او ان د کابل ښار بمبارد کړي؟ که د نړيوال قانون، اسلامي اصولو او سياسي واقعيتونو له نظره وڅېړل
