مقالې
د خلیلزاد نوې معما
د افغانستان د سولې لپاره د امریکا ځانګړی استازی ښاغلي زلمی خلیلزاد وايی د ګډ دښمن پر وړاندې د افغان حکومت او طالبانو همکاري اړینه ده. نوموړي دا څرګندونې د روان عیسوۍ کال د مۍ په ۱۲ مه، د کابل په لوېدیځ دشت برچې کې د ښځو او نویو زېږېدلو ماشومانو په سل بستریز روغتون او د ننګرهار په ښېوې ولسوالۍ کې د جنازي پر لمانځه تر بریدونو وروسته په ټویټر لیکلي دي. نوموړی زیاتوي د داسې یو ګډ دښمن پر وړاندې چې دا ډول جنایتونه کوي او د کوویډ ــ ۱۹ پر وړاندې د مبارزې په موخه د طالبانو او افغان حکومت همکاري اړین
د افغانستان علومو اکادمۍ د تشکیلاتو د سمون کمېټې ته پرانستی لیک
خبر شوم چې د ولسمشر د فرمان له مخې د ولسمشرۍ د دوهم مرستیال په مشرۍ یوې کمیټې ته دنده سپارل شوی چې د افغانستان د علومو اکاډمۍ په تشکيلاتو او فعالیتونو بیا کتنه وکړي او لازم سمون او اصلاحات رامنځ ته کړي. زه د علومو اکاډمي او نو موړی کمیټې ته په ډیر درنښت د څو ټکو وړاندیز کوم، چې که چېری یی په نظر سم راغلل، نو هیله ده چې په پام کې ونیول شي: ۱- د علومو اکاډمۍ ته باید د تیر په څېر د مسلک او وړتیا تر څنګ په ډیر دقت د افغانستان ګټو او ملي ارزښتونو ته ژمن کادرونه او علمي غړی استخدام شي. ۲- تر کو
دوستم ته د مارشالي ګنګوسي، پر ملي القابو او رتبو معامله نه بښونکي خیانت ده!
وروسته له زیاتو ټاکنیزو ناندریو، سیاسي کښمکښونو او فشارونو بلاخره ډاکتر غني او ډاکتر عبدالله د یوه نیسبی بین الافغاني ډیالوک په هڅه کې د یوه بل ګډ حکومت پر جوړولو سره سلاه شوی دی.ولس خوشبینه ده او تمه لری چې دغه سیاسي جوړجاړې یوځل بیا د ملي یوالي د دوه سرې حکومت ترخي تجربی تکرار نه کړې او تر ډیره سولې ته چې د افغان ملت ملي لومړیتوب، ولسي غوښتنه او یوازنۍ هیله ده کار وکړې، د تیر له اشتباحاتو عبرت واخلي، پر خپل ولس تکیه ولری او سولې ته د رسیدو له لارې د یوه پر امن، یو بل زغمونکي، سیال او یو
د سیاسي سرچوک شپېته کلنه رنډۍ
څاروی حلال نه، ښنکی پر سر نیولی۔ په بل عبارت، د واده یا خیرات لپاره څاروی حلال شوی نه دی، خو ده به کاسه یا پتنوس د غوښې لپاره وار له وړاندې پر سر نیولي وي او د "راکړه" نارې به وهي۔ کټ مټ لکه ډاکتر ګلمرجان۔ د رایې ورکولو بهیر لا پای ته نه وي رسېدلی، خو دی پلید به بوغارې وهي چې ټاکنې ده ګټلې دي، دی ولسمشر دی، سبا ته کابینه جوړوي، که یې چا مخ ډب کړه، خلک به ووژني، ولسونه به د توکم په نامه وپاڅوي، د وینو سېلابونه به راولي، افغانستان به تجزیه کړي، خو مسئولیت یې د ده پر غاړه نه، بلکې د بل پر غاړه د
هلته چې (ثریا)په افق رادبره او وبا (کرونا)له ځمکې په کډه شي !
بسم الله الرحمن الرحیم شک نشته چې داڅومیاشتې وبا (کرونا) ناروغۍ په ډله ایز(اجتماعي) اوټولیز(مجموعي) ډول ټول بشریت او انسانیت دویراو ماتم په ټغر کښینولی اوهرچم اوکوڅه له ساندو او ویرونونه ډکه ده ،هره خوا ویرینې او مرثیې دي او دهرچا ګریوان دخپلو او خپلوانو دمړینوپه اوښکو لوند دی ،(کرونا) وایروس یا وبا دداسې مرګې بڼه خپله کړي، چې نه پلار زوی ته او نه زوی پلار ته ورنږدي کیدای شي ،نه یې روغتون کې عیادت یا پوښتنه کولای شي اونه یې تکفین او تجهیزکې لاس کولای شي ،چې څوک په کرونا مبتلا شي تر قبراو
د مالیزیا حکومت سلګونه کډوال او بهرني کارګر توقیف کړي
د حقونو ډلو ویلي مالیزیا کې د کرونا وایرس د لګیدلو محدودیتونو او بندیزونو په جریان کې چارواکو سلګونه کډوال او بهرني کارګر نیولي او هغوی يې توقف خونو ته استولي. پدې وروستیو کې مالیزیا کې د بهرنیو کډوالو په وړاندې د خلکو غوصه راپاریدلې. ډیری پدې باور دي چې کډوال د کرونا وایرس په خپرولو کې ښکیل دي او پر حکومتي سرچینو یې بار زیات کړی. مالیزیا شاوخوا دوه میلیونه راجستر شوي به
سلګونه روهنګیایان سمندر کې بند پاتې دي
روهنګیايي کډوال شهاب الدین وايي کله چې د فبروري میاشتې په پیل کې په یوه لرګینه کښتۍ کې سپور شو، هیله یې درلوده چې مالیزیا ته به رسیږي او هلته به ارامه ژوند پیلوي، خو لدې نه و خبر چې دا سفر به هغه له مرګوني حالت سره مخ کړي. ۲۰ کلن شهاب الدین د ۴۰۰ روهنګیايي کډوالو له ډلې څخه دی چې دوه اوونۍ وړاندې پداسې حال کې وژغورل شول چې کښتۍ یې مالیزیا ته په رسیدو بریالۍ نشوه او څو اوونۍ په سمندر کې بې درکه وه.
اریانا - خراسان - افغانستان
(پښتو ژباړه)د دکتور زمان ستانیزی لیکنهد کلیفورنیا په دولتي پوهنتون کې د سیاسي علومو استاد د هیواد په متشنجه سیاسي فضا کې د افغان او افغانستان په شان موضوعاتو باندی مقابله او مناظره کول په عمومی توګه د مینې یا نفرت پر محور راڅرخی چې په هغه کې د هیوادوالی او پخوانی «وطنداری» رسم له تهدید لاندی راځي. په دی لیکنه کې د اریانا، خراسان، او افغانستان دریګوني نومونه د نژادي او سیاسي هویت د اصطلاحاتو په توګه له لغوي نظره د تاریخ په اوږدو کې د درېو مشخصو معیارونو له مخی تر غور لاندی نیس
له روم تر بن اوله بن بیا تر کومه ؟
حامد کرزی او یوشمیر د بن دککړې معاهدې کجیران لا هم په بلهوسی او احساساتی انګیرنو کې د واک په تمه کی دی . ولس مشر غنی څخه پوښتنه داده چې بیا دوه سری حکومت ! مجرم او بغاوتګرته ولې په کوم امتیاز د مصلحتی شورا ریاست ور سپاری مانا دا چې د کشمشو تول د موږک په لاس ورکول دی او که سیاست نه هم هسې سو چه انډو خر جوړ شوی . افغانستان هرچا ته د لنګې غوا حیثیت پیداکړی.ځکه موږ دغه ترمینالوژ ی ډیره واورېدله اولا اورو یې..........ټول سهامی شرکت نارې وهو خو دشرکت په منخ کې خپله ناست یو . دغه نومونه مو په کر
تبلیغاتی چلونه او تنقیدی سوچ
د روڼ اندی مهم شرط تنقیدی سوچ دی. د تنقیدی سوچوهنی لیاره داده چه یو نظر او یا حقیقت په منطقی ډول تحلیل او یا ولیکی. تحلیل به یی له خطا وساتی او لیکنه به یی د هدف د لاسته راوړلو په لوری کی بریالی و بلل سی. بری د لیکنی د منلو په اساس ترازو کیږی. دا لیکنه د ځینی لیکنو د سطحی او تبلیغاتی بڼی په خاطر لازمه بلل سوی ده خکه د هغوی ځینی محتویات د منلو وړ نه وو. د یوی منلی لیکنی لپاره دوه لیاری ویل سوی: اول علمی او منطقی لیکنه، دوهمه تبلیفاتی لیکنه. دواړه لیکنی ډیری کوچنی او ځانګړی لیاری او چل
وبا د جګړو ملا ماتوي خو زمونږ جګړه ځانګړي ابعاد لري
له هغه وخت څخه چې د کرونا ویروس نړئ تر پوښښ لاندې راوستلې ده، حکومتونه د ساينسي او طبي الاتو په ليږد او د همدغه وبايي ويروس د خپريدا يا هم پروخت د اړينو معلوماتو د نه ورکولو په تړاو يو بل د پړ ګڼلو په هکله په لفظي شخړه کې نښتي دي. کارپوهان لاهم نه پوهيږي چې دغه تاوتریخوالي به د نظامي ټکر پايله ولري که څنګه او دا چې دغه وبا به د نړيوالو ترمنځ د جګړو د شونتيا کچه لوړه او که ښکته کړي. جګړه له خطرونو او ګواښونو ډک تجارت ده چې په بالقوه توګه لوړ ځاني او مالي لګښتونه هم لري. د جګړو د تاريخ
زلزله څه شى ده او ولې مینځ ته راځي؟
زلزله يا ريږدله د طبيعت د فجېح ترينو آفتونو څخه ده چې په نړۍ كې هر کال په لسګونو زره انسانان وژني او په لكونو نور بې كوره كوي . د ډېر پخوا وخت خلكو باور درلود چې تر مځكې لاندې ديبان بيده دي او كله چې دوى د يوه اړخه پر دا بل اړخ را واوړي نو د مځكې پر سر زلزله ايجادوي. لرغوني يونانيانو عقيده درلودل چې د اوبو خداى ”پوسايدون” ته چې درد (قهر) ورشي نو مځكه كلكه په سوټي وهي او د دې گوزار له تاوه مځكه رېږدي. د ختيځې افريكې خلكو ويل چې نړۍ د غوايي پر ښكر ولاړه ده، كله چې د غوايى يو ښكر ستړى شي، نو نړۍ
د اسحق ننګیال یاد
هغه شیبې هغه کلونه (د ارواښاد اسحق ننګیال یوه خاطره) ای ښکاری آشنا ! درته سلام کوم پام کوه ماشې له ګوتې مه وروړه *** څو ورځې مخکې ښاغلی ورور احسان الله ارینزی د ننګیال یوه خاطره لیکلی وه، هغه مې ولوسته او هغه شیبې ، هغه کلونه مې کټ مټ سترګوته ودریدل: پخوانی خواږه خاطرات، د هغه وخت صمیمیت، متقابل درناوی او عزت، دهغو وختونو اخلاص، وطن او خلکوسره مینه، د نیتونو خلوص ، لنډه داچې هغه ورځې او هغه دوستان یو ځل بیا رایاد شول. د فرهنګ عالی سطح، ادبی خلاقیتونه او هنری ارزښتو
د لوی افغانستان داعيه به پالو
(ملي مبارزينو ته يو ډاډ) که څه هم ما هېڅکله نه دي غوښتي چې د ځينو مغرضو اشخاصو وړو او غټو غرضي نيوکو ته ځوابونه ورکړم، خو بيا هم ددې لپاره چې د ځينو حشراتو پر مکروبونو د ذهني روښانتيا دوا پاشي وشي او د هغو ځينې څرګند او ناڅرګند مکروب له منځه ولاړ شي، ښه ده چې څو ټکي روښانه کړم:څو موده وړاندې شهيد عارف او څو نور ملګري کابل ته راغلي وو. ما د پښتونولۍ او افغانيت د دود له مخې دوی ته مېلمستيا وکړه او هم مې ورته په ژوندون کې د نظرياتو د اظهار په خاطر غونډه جوړه کړه. دا ډول غونډه يوازې د
به افغانستان کی د جنګ بنیادی لاملونه
شل کاله وروسته امریکایی لیکوالان د امریکا د ناکامی عوامل په افغانستان کی د هغوی ناپوهی بولی. هغوی د افغانستان د کلیوال ژوند، کلیوال کلتور او مذهبی مینی نه خبر نوو. هغوی په خپل زور غره وو او د دی په خاطر له طالبانو سره سولی او تفاهم ته حاضر نه ول. د امریکایی اشغال چلونکی چارواکو تل خپل خلکو، دولت او حکومت ته درواغ ویل ترڅو خپله ناپوهی او ناکامی پټه کړی. کله چه نور نو د درواغو لیاره بنده شوه او د خپلو ټاکلسویو اهدافو لاس ته راوړل یو خیال ښکاره کیده یو څه وخت په نن او سبا د بری د وعدو
تکنوکراسي او دموکراسی
تکنوکراسۍ اودموکراسی دواړه یوناني کلیمې دی دواړه دو ګونی ترکیب لری چې تکنود فن اومهارت اوکراتودحاکمیت اوحکومت معنا ور کوي او کوی همدارنګه دمو خلک اوکراتو هم د حاکمیت حکومت مفهوم لری دواړه اصطلاح په شلمه پیړۍ کې په ۱۹۲۰ کال کې د امريکا په هېواد کې رامنځ ته شوې دی په دې وخت کې دروسانود اکتوبر سوسیالیستي انقلاب هم بریالی شوی، د اقتصادی سیستم بدلون په وجه او په نړۍ کې د نړیوالو بدلونونوپه راتګ سره تکنو کراسی او دموکراسي دواړه له کړکېچ سره مخامخ کیږی.خکه د هرې ټولنې عینی او ذهنی شرایط فرق کوی
كاينات پيژندنه، ستر درز او د كايناتو زوكړه
كله چي د شلمي پيړۍ نامتو فيزيكپوه البرټ آينشټاين خپله د ”عام نسبيت” تيوري طرح كوله نو غوښتل يې چي پر ټولو كايناتو يې تطبيق كړي. د هغه وخت ستوري پيژندونكو ورته ويل چي كاينات نه سر لري او نه پاى. كاينات تلپاته دي او ټوله كهكشانونه هم پكښي ځاي پر ځاى او تغير نه موندونكي دي (دغه آند د ثابته حالت Steady State په نامه مشهوره وو). خو آينشټاين پوهيدى چي يوازنۍ فزيكي قوه چي د كهكشانونو په سطح تاثيرناكه ده د جاذبې قوه ده. دا صحيح خبره ده چي د اليكټرومقناطيس قوه هم په عالمي سطح حضور لري خو هغه و چارج ته
ښاغلی حکمتیار او د ده ناپایه ستونځې
ښاغلی حکمتیار هغه سیاسي څېره ده چې له تازه ځوانۍ څخه یې تر سپینږیریتوب پورې د افغانستان په تاریخ کې خورا پراخه رول لوبولی دی، خو مثبت نه، بلکې منفي۔ لکه د پښتو ژبې لیکدړه یا کیبورد چې د مایکروسافت په هیڅ سیستم کې سم کار نه ورکوي، ښاغلی حکمتیار هم په هېڅ سیاسي سیستم کې خپل ځای نه دی پیدا کړی او له هر سیستم سره بېسارې د جوړجاړۍ ستونځې لري۔ ښاغلي حکمتیار چې د پوهنتون له دورې څخه سیاست پیل کړ، ډېر ژر یې د شهید داؤدخان له شرعي نظام سره ستونځه پیدا شوه۔ له همدې امله یاغي او ټوپک ته یې لاس
اسټرالیا دریو نورو میاشتو لپاره خپلې پولې تړلې ساتي
د استرالیا حکومت به لږترلږه د دریو نورو میاشتو لپاره خپلې پولې د بهرنیو مسافرینو په مخ تړلې وساتي ترڅو دغه هیواد کې د کرونا وایرس وبا په بشپړه توګه کنټرول کړای شي. د دغه هیواد ستر روغتیايي افسر برنډن مرفي وايي، «دامهال نړیوال وضعیت داسې دی که چیرې په سرحدي اقداماتو کې ژر نرموالی رامنځته شي نو ښايي ډیر خطرناک تمام شي او استرالیا کې د کرونا وایرس د چټک خپریدو چانس بیا زیات شي.»
د عارف وزیر د وژنې په اړه اروپا کي د پښتون ژغورني غورځنګ اعلاميه
د اروپایي هېوادونو د کواورډينېشن کمېټۍ اعلاميه د روان عیسوي کال د مئ میاشتې په لومړۍ نېټه ماځيګر د خيبر پښتونخوا په واڼه سېمه کي نامعلومه وسله والو د پښتون ژغورني غورځنګ پر مخکښ غړي عارف وزير باندې په داسي حال کي وسله وال بريد ترسره شوي دی، چي دغه ټوله سيمه او دلته د سېمه ییزو خلکو تګ راتګ د پاکستاني د پوځ او استخباراتو تر بشپړه کنټرول لاندې دی. نوموړی پر سر او اوږه تر ويشتل کیدو، وروسته نن سهار د خپلو ژورو ټپونو له امله په روغتون کي ساه ورکړه.. د دې غمجني او وېرجنې پېښې په غ
