مقالې
د اېپېک ۳۲ مه سرمشریزه به د اسيا او ارام سمندر سيمې د پرمختګ هڅونه پیاوړې کړي
د اېپېک ۳۲ مه سرمشریزه به د اسيا او ارام سمندر سيمې د پرمختګ هڅونه پیاوړې کړي لیکوال: ازاد خبریال او د سیاسي چارو شنونکی اندیښمن ځاځی چین او امریکا چې اوس مهال په نړۍ کې دوه ستر اقتصادي قدرتونه بلل کيږي له کالونو را په دې خوا په اقتصادي ناندریو کې ښکیل دي. دا ناندرۍ د سوداګرۍ، ټیکنالوژۍ، پانګونې ، په سیمه او نړۍ کې د سیاسي نفوذ پر سر روانې دي. د چین او امریکا تر منځ دا اقتصادي ناندرۍ چې ډېر کله ورته د (سړې اق
د وجدان تمدن: د لوېدیځ د اخلاقي بحران په وړاندې بدیل/۴
د وجدان تمدن: د لوېدیځ د اخلاقي بحران په وړاندې بدیل/۴ سره د دې چې په تېرو پېړیو کې لوېدیځ تمدن د علمي، اقتصادي او نظامي پرمختګونو په برخه کې د ځواک او اغیزمنتوب بېسارې بریاوې لري، خو د اخلاقو او انساني وجدان سره یې اړیکه ډېره کمزورې شوې. علم د ځواک، اقتصاد د ګټې او سیاست د تسلط او مطلقې واکمنۍ وسیله ګرځېدلې چې دا ټول په ګډه د لوېدیځ تمدن د داخلي تضاد یوه ستره نښه ده! د دې اخلاقي او وجداني تضاد په حل کې ښه دا ده چې موږ داسې فلسفي مکتبونو ته مراجعه وکړو چې د انساني روح د ودې، د ټولنیز
مطالعه؛ د فکر او پرمختګ کيلي
مطالعه د انسان د فکر پراخېدو، د حافظې پیاوړتیا او د پوهې د کچې د لوړولو له ټولو اغېزمنه وسیله ده. څېړنې ښيي، چې دوامداره مطالعه نه یوازې د حافظې ځواک زیاتوي؛ بلکې د دماغ د نوښت وړتیا هم لوړوي. دغه وړتیا په ورځني ژوند کې د ستونزو د حل، منطقي تصمیم نیولو یا د نویو نظریاتو د رامنځته کولو لپاره حیاتي اهمیت لري. مطالعه انسان ته دا فرصت برابروي، چې له پوهې، اختراعاتو او نویو پرمختګونو سره ژوره بلدتیا پیدا کړي. مثلاً یو زدهکوونکی، چې تل علمي کتابونه، مقالې او سرچینې لولي، نه یوازې خپله حافظ
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش سوم)
۷. ویژگیهای فرهنگ سیاسی مطلوب برای افغانستان فرهنگ سیاسی مطلوب برای افغانستان باید بر پایهٔ ارزشها و اصولی شکل گیرد که همزمان بتوانند میان اقوام، مذاهب و گروههای اجتماعی احساس همبستگی ملی را ایجاد کنند و بنیانهای ثبات و توسعهٔ سیاسی را تقویت نمایند. در چنین فرهنگی، شهروندی فعال، قانونمداری، عدالت، مدارا، شفافیت، اعتماد متقابل و مسئولیتپذیری سیاسی از اصول اساسی بهشمار میروند. فرهنگ سیاسی مطلوب، تفاوتها را نه منبع تفرقه، بلکه عامل غنا و تکامل اجتماعی و ملی میداند. در این چارچ
د بلا څخه په تیښته ځان نه شې خلاصولی
په بیلا بیلو پلمو د پاکستاني پوځیانو له خوا د افغان مقدسې خاورې تکرار تکرار بمباري ددې څرګندوې دی چې پاکستان د افغان شلیدلی ګریوان خوشې کونکی نه دی. دا چې اسلامي امارت د ډیورنډ د منحوسې کرښې په امتداد ورته غچ اخیستونکي ځوابونه ورکړل، بیا په دوحه کې د اوربند هوکړه لیک وشو او په ترکیه کې مذاکرات دوام مومي، دا ټول ددې معنی نه لري چې د څو لسیزو جنګ ځپلی ټپي ټپی افغانستان د پاکستان د مالګې شیندلو څخه خلاص شو. ښکاري دا یواځې د نوې پړاو پیل دی. د پاکستان او پاکستاني پوځ وجودي فلسفه همدا ده چې په
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۴. وضعیت کنونی کلتور سیاسی در افغانستان در پرتو دیدگاه آلموند و وربا، فرهنگ سیاسی افغانستان هنوز عمدتاً در مرحلهٔ «محدود و تابع» قرار دارد. به این معنا که اکثریت شهروندان آگاهی نظاممند از ساختارهای سیاسی، حقوق شهروندی و کارکرد نهادهای حکومتی ندارند و نقش خویش را بیشتر در اطاعت از قدرت، تبعیت از نخبگان، یا وابستگیهای قومی و سنتی میبینند تا در مشارکت فعال در تصمیمگیریهای سیاسی. این وضعیت بازتابی از تاریخ طولانی نظامهای اقتدارگرا، ضعف آموزش مدنی، گسست میان دولت و جامعه، و تداوم ذهنیته
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان د ارواښاد ملنګ جان د ۶۸ تلین په مناسبت: ملنګ جان، پښتو، پښتونواله او پښتونستان سره هممانیز یا مترادف مفاهیم دي. کله چې له ملنګ جان څخه غږیږو په حقیقت کې موږ له پښتو، پښتونولۍ او پښتونستان څخه یادوونه کوو. د ملنګ جان نوم سره دا ټول تړلي دي. بلخوا بې ځایه نه ده چې ووایو: ملنګ جان یعنې پښتونستان او پښتونستان یعنې ملنګ جان! پښتنو کې به موږ د ګوتو په شمېر شاعران لکه خوشحال بابا او یا څو نور ولرو چې د ملنګ جان په څېر، له هغه مفاهیمو سره نږدې پا
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې شېرمحمدامیني ستانکزی د څو کلونو تر اوږده ځنډ وروسته، زما د یو لنډ سفر پر مهال له یو پخواني مجازي ملګري سره مخامخ لیدنه وشوه، دغه لیدنه، چې زموږ پېژندګلوی یې په مجازي نړۍ کې پیل شوې وه، د اتفاق له مخې یوه جالبه، خواږه او یادګاري پېښه وګرځېده. نن سبا د مجازي شبکو لکه؛ فیسبوک، ټویټر، واټساپ او نورو ټولنیزو شبکو له لارې انسانان کولای شي، نه یوازې زاړه دوستان ومومي؛ بلکې نوي ملګري هم پیدا کړي. دا شبکې د فزیکي واټنونو خنډونه له منځه وړي او انسانان له یو ب
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد د پنځلسمې او شپاړسمې پېړۍ د سمندرۍ اکتشافاتو دور، د لوېدیځ د تمدني او اقتصادي پراختیا پیل وو؛ خو هممهاله یې د استعماري سلطې بنسټ هم کېښود. د اسپانیې، پرتګال، هالنډ، فرانسې او انګلستان استعماري سیالیو د« تمدن د خپرولو» تر پوچ شعار لاندې د اسیا، افریقا او لاتین امریکا ولسونه د طبیعي زیرمو، کاري ځواک او عقیدې له پلوه وتروړل! د تمدن د خپرولو او رسولو « Civilizing Mission»، مفکوره د لوېدیځ د اخلاقي بر ترۍ او له نورو څ
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۱.خلاصه این مقالهٔ علمی ـ تحلیلی و رهنمودی بهمنظور اشتراک در ششمین کنفرانس علمی و سیاسی مجمع دانشمندان و متخصصان افغانستان تهیه گردیده است؛ کنفرانسی که با هدف استماع طرحها و نظریات اندیشمندان کشور، تحت عنوان «ایجاد وحدت نظر در جهت تدوین یک طرح ملی و همهجانبه برای استقرار ثبات دایمی در کشور» به تاریخ یکشنبه، ۲۶ اکتوبر ۲۰۲۵، از طریق برنامهٔ زوم برگزار شد. با توجه به اینکه برای هر ارائهکننده در این کنفرانس ـ همانند پنج کنفرانس پیشین ـ تنها پانزده دقیقه وقت تعیین گردیده بود،
شعرونه
د بیدارۍ نغمې!
سید عبیدالله نادر دبیدارۍ نغمې ! د ځـــان لیـــــــدلو آئــــــینه په کــار ده د تکـــــــــــبر مقــــــــــابله په کــار ده چې معرفت په نور له ســـــتونزو وځو مونږ ته یو داسـي، وســـــیله په کار ده چې مونږ له خــــوبه د غــفلت پاڅـوي د ویښـیدو داسي ، څـــــپه په کــــار ده چې کاروانه ســـره یو ځــای شو مونږ د علم و فــن سر قــــــافله په کــــار ده چې تحجر له ژونده وځـــــــو، په ویاړ د مدني ژو
پنجاب او د افغان وینه
پنجاب او د افغان وینه وینې زموږ دې ډالرونه پرې پنجاب وګټل ټپوس، ښکاري مرغان سیالۍ کې له عقاب و ګټل ګېدړ واکمن شو چې زمریانو له ځنګله بار کړل غلام جوارۍ کې جایدادونه له ارباب وګټل(۱) ځینو وطن لکه پسه په قصابانو خرڅ کړ چا خپل وطن او تاریخ دواړه له قصاب وګټل یادوونه: (۱ ) هغه وخت ته اشاره چې اوسنی پاکستان، د پنجاب په ګډون د لوی افغانستان برخه وه. سرلوڅ مرادزی
پنجاب او د افغان وینه
وینې زموږ دې ډالرونه پرې پنجاب وګټل ټپوس، ښکاري مرغان سیالۍ کې له عقاب و ګټل زمریانو بار کړل له ځنګله چې ګېدړ واکمن شو غلام جوارۍ کې جایدادونه له ارباب وګټل(۱) ځینو وطن لکه پسه په قصابانو خرڅ کړ چا خپل وطن او تاریخ دواړه له قصاب وګټل یادوونه: (۱ ) هغه وخت ته اشاره ده چې اوسنی پاکستان، د پنجاب په ګډون د لوی افغانستان برخه وه. مرادزی
سیال
چې ټول قوم مې په علم سمبال نه شي دی نړې سره به هيڅکله سيال نه شي چې سالار د پښتنو مينځ کې پيدا شي ياغدار شي يا رټلې خوشحال خان شي بيا ترې تمه د پښتو او پښتون مه کړه چې غلام ابن غلام په خيال روان شي دا افسوس دې سل افسوس پښتنو کښې پښتنې ميندې رالوی کړي پردي پال شي
حقیرمي مه بوله
که خـواریم که غـریب یم حقـیرمي مه بـوله په تاریخ کي مي لټه بیا مي هـلته وتـوله په سترګو وینې په زوی لوړې جګړه غواړې بیاسره معلوم یو په جګړه کي سـره ټوله څه مهال ترمخ وه په لسګون ځواک دلته حاکم دغه خوارغریب ملت کړه د دوی کمبله ټوله دالاپي شــاپي نــه دي دتاریــخ زرغونه پــاڼه الله مــوکــړه په برخه دا وشـړه سـوه ټوله راځۍ چــي ســـره یوســولاسونه ســره ورکو خپل ملک مودی آزادسره جوړبېکو په سوله
د اندیښنو سفر!
داندیښنو سفر } زه په ژړا او اندیښنو دا ، ســـــــتا له ښاره ځمه په خپل غمـــــــو او په سلګو ، له دې دیاره څمه عمرونه سترګی زما ستړي ستا په لاره کې شوی اوس په سفر له تریــــــــــــــخوالي د انتظاره ځمه داستـــا په غم کې می آرام و صبر ورکړ له لاس زه د دردونو طـــــــــــــوفانو کې ، ناقراره ځمه لـــــــکه کشتی چې شی راګیره د طو فان په څپو زه ړنګه بنګه ستـــــــا غمو کې ، پدې لاره څمه هر چا سره وي په دې بڼ کې ، له خزان هم امید زه بد نصـــــــــــــیب
"زما سهار ... د مور غږ"
په بی بی سی می ولوست د یو افغان د زړه حال چی خپل سهار یی د مور په غږ پیلوهء هغه به هر سهار خپلې مور ته زنګ وهلو، چی حال او احوال یی واخلي هغه ويیل مور می ناروغه ده، که زما خبرې واوري نو ممکن روغه به شي... د هغې د غږ په اورېدو به مې زړه خوشاله شو، خو اوس يې غږ نه اورم. او هغه هم غږ می نه اوري مخابرات نور بند شول او د مور غږ به اوس څنګه اورم دلیل یی دا دی چی حرام دي دا ټول اوس د مور غږ هم حرام دی؟ حرام دی؟ زه ډی
د ژوند حق
د ژوند حق خپل وختونه دې خوښۍ، میلو کې تېر کړه د دنیا غمونه څو شېبو ته هېر کړه د جمعې ماښام ساقي خواته مدام ځه د جومات ملا، کوڅه کې تېروبېر کړه محتسب که له ګواښونو څخه نه اوړي کلي خوا کې یې د سپیو منځ کې ګېر کړه د دوزخ واعظ له کلي نه رخصت کړه په دنیا کې ژوند کول، جنت په څېر کړه موسیقۍ محفل کې غبرګ اتڼ کې ګډ شه خپله غېږه دې له خوښې شخص چاپېر کړه هغه زړه چې محرومیت نه ټپي شوی د مستیو په محفل کې یې کوشېر کړه چې غوښتنې دې په پټه له دنیا وړې د
نثار باز ته ډالۍ !
شاعر: سید عبیدالله نادر د بری پښتونخواه د آزادۍ او بیداری د لارې یو تن علمبردار او سپه سالار نثار باز ته ډالۍ !نثار باز ته د خیبر د غرونو بازه نثار بازه د خوارانو د زړه رازه نثار بازه د نهضت علمبر دار یې ته دي دَور کښي د قامونو یې سر بازه نثار بازه د جرأت دي مثال نشته دی ،په دي وخت خدای دي ساته له غمازه نثار بازه له وینا نه دي ، قومی دردونه اورو ته خبر له سوزاو سازه نثار بازه د غمجنو سترګي ستا په لور کږې دي د دردمن زړونو آوازه
کنره!
ددنګو غرونو دنګه مورچله دتاریخ او خپلواکۍ سنګره دڅپاندو سیندونو یورشګره دلوړو ژورو تالار یاغی انګړه! داڅه درباندې پېښ شوې ؟ ناببره بې خبره بې تدبیره دروستیو شېبو ، تپه تیارو په آفت ککًًړه اې دنښترو په پوښ پوښلې کنره په خواږه خوب ویده دزلزلې له ټکانو اوپېښېدو بې خبره کنره سکون وه ، شور اوځوګ وه ، واویلا او ها ها د چاپېر یال وه طبیعی ښکلا کې دې طبیعی آفت را پرځیدلی وه ستر بلا وه کنره زمانه اوشېبه وه درنه تېره، دسترګو رپ کې هره لحظه وه درنه هیره کنره خ
