ملګري ملتونه: جنورۍ میاشت کې مو ۴۵۰زره ښځو او نجونو ته روغتیايي خدمات وړاندې کړي
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د وګړو صندوق وايي، د روان میلادي کال په جنورۍ میاشت کې، په دغه هیواد کې ۴۵۰زره ښځو او نجونو ته روغتیايي خدمات رسولي دي.
توماس نېکلاسن طالب مشرانو ته: د نجونو ښوونځي پرانيزئ او ټولشموله حکومت جوړ کړئ
د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي توماس نېکلاسن د طالبانو لهخوا د واک په انحصار نیوکه کړې او ویلي یې دي، د افغانستان تېر حکومت همدې انحصار ونړاوه. هغه دا خبره د طالبانو د رئیس الوزرا د سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر سره کتنه کې کړې. د مولوي عبدالکبیر له دفتره خپره شوې خبرپاڼه کې لیکل شوي، په دې لیدنه کې چې د اروپايي ټولنې شارزدافیرې رافایلا یودیچي هم په کې ګډون کړی و، توماس نېکلاسن ویلي، طالبان دې له حکومت څخه بهر د متخصصو او باتجربه افغانانو سلا مشورې هم واوري. توماس نېکلاسن همدا ډول د نجونو پر زدهکړو د ټینګار تر څنګ د ښوونځیو او پوهنتونونو د پرانیستلو غوښتنه کړې. دا له نږدې پنځه میاشتو وروسته له طالب چارواکو سره د توماس نېکلاسن لیدنه ده چې د افغانانو د حقونو په خوندیتوب یې پهکې ټینګار کړی دی. نوموړي د روان میلادي کال په مې میاشت کې هم له طالب چارواکو سره پر د افغانانو په ځانګړي ډول د افغان نجونو او ښځو د نقض شویو حقونو او پر دوی د لګولو شویو محدودیتونو د لرې کولو په اړه خبرې کړې وې، چې په ښکاره ډول یې کومه نتیجه نهده ورکړې. د اروپايي ټولنې ځانګړي استازي همدا ډول له افغانانو سره د بشري مرستو په دوام هم تاکید کړی او تر خوا یې د خبرو له لارې د ستونزو د حل غوښتنه کړې. د طالبانو د ریاست الوزرا د سیاسي مرستیال دفتر لیکي، په دې کتنه کې مولوي عبدالکبیر هم ویلي، له نړیوالې ټولنې سره تعامل غواړي، د ټولشموله حکومت جوړېدو ته ژمن دي او تر څنګ یې دیني او عصري زدهکړې د هر افغان دیني او بشري حق بولي. خو پر طالبانو نیوکه کېږي چې، له ژمنو سره سره یې له شپږم ټولګي پورته د نجونو د ښوونځیو او د پوهنتونونو د پرانستو لپاره هیڅ عملي ګام نهدي پورته کړی. ترڅنګ یې د حکومت ټولې لوړې چوکۍ د خپلو کسانو ترمنځ وېشلي او په ټېټه کچه یې هم ډېر شمېر پخواني کارکوونکي له دندو ګوښه کړي او پر ځای یې د خپلې ډلې کسان ګمارلي دي. خو له دې ټولو سره سره، طالبان خپل اوسنی رژیم همهشمول ګڼي، هغه ادعا چې د نړیوالې ټولنې او خپله د افغان سیاسیونو او افغانانو لهخوا پرې نیوکه شوې. په ورته وخت کې د افغانستان د پخواني جمهور رئیس حامد کرزي دفتر هم په یو توېټ کې لیکي، چې ښاغلي کرزی سره د مرکزي ولایتونو د یو شمېر دیني عالمانو او قومي مشرانو په کتنه کې، د نجونو د ښوونځیو او پوهنتونونو په پرانیستلو او دندو ته د ښځو د بېرته ګرځېدوغوښتنه شوي. خبرپاڼه زیاتوي، دې لیدنه کې په افغانستان کې د تلپاتې ثبات لپاره د ملي ډیالوګ په پیل هم ټینګار شوی دی. له طالبانو د نړیوالې ټولنې یوه مهمه غوښتنه هم همدا ده چې په واک کې د ټولو افغانانو د ګډون لپاره زمینه برابره کړې او د دې کار لپاره اړینه ده چې د افغانانو ترمنځ په ملي کچه خبرې پیل شي. خو طالبانو تر اوسه د دې ډول خبرو د پیل لپاره هیڅ عملي ګام نهدي پورته کړی.
نیکلاسن طالبانو ته: د متخصصو افغانانو مشورې واورئ، همدغه انحصار تېر حکومت سقوط کړ
د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړی استازی توماس نیکلاسن د طالبانو حکومت د ریاست الوزرا له سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر سره لیدنه کې د نجونو او هلکانو پر مخ د ښوونځیو خلاصولو ترڅنګ له نوموړي غوښتي چې حکومت دې د باتجربه افغانانو مشورو ته هم غوږ شي.
سعودي کې تیرو ۴ میاشتو کې ۶ تنه اعدام شوي
سعودي عربستان شنبه مارچ ۴ (کب۱۳) دوه کسان اعدام کړل چې پدې سره پدې هیواد کې په روان میلادي کال کې د اعدام شویو کسانو شمیر ۶ تنو ته ورسید.
د ایم فِل فارغه ځوان: "یو بېروزګاري شي بل د ټولنې پېغور نو بس ځای بدل کړو نور به څه وکړو"
واشنګټن ــــ په پاکستان کې زیاتې ګرانۍ، خراب اقتصادي حالت او بې روزګارۍ د بې تعلیمه خلکو غوندې په لکونو داسې ځوانان هم د بې روزګارۍ ژوند ته مجبور کړي چې اعلی تعلیمونه یې کړي دي. رحیم الدین د خيبر ضلعې یو تعلیم یافته ځوان دی، ایم فِل یې کړی دی او وايي "یو چې بې روزګاره شې او بیا ټولنه پېغور درکوي نو بس ځای بدل کړو نور څه وکړو". رحیم الدین وایي "مخکې خو ژوند داسې وو چې تنخا به راتله بس خرچه به پوره کېده خو چې بچي دې وي، خوارک وي، سکول وي او خرچه وي نو دا هر څه پیسه غواړي ولې چې بې روزګاره یې نو څه به کوې". رحیم الدین وایي نوکري یې کوله خو بیا په کرونا کې فنډونه بند شول او بې روزګاره شو. د وي او اې ډیوه په «لویه خیبر پښتونخوا» خپرونه کې هغه وویل چې نور ډېر ملګري یې هم بې روزګاره شوي دي. هغه زیاته کړه چې "یو دې دومره تعلیم هم کړی وي او بیا دې روزګار هم کړی وي او بیا بې روزګاره شې نو انسان د ډېر ذهني فشار سره مخ شي". نړیوال بېنک په خپل يو تازه رپورټ کې ويلي د کرونا وبا د بدو اغېزو په نتيجه کې په پاکستان کې 1.6میلينه ځوانان بې روزګاره شوي وو. سوشیالوجیسټ محمد سعید شاه وایي یو سړی چې بې روزګاره شي بیا هم د ژوند ضرورتونه لري، خېټه یې شته، خوراک به کوي، ماشومان به سکول ته لېږي نو د دې ضرورتونو پوره کولو لپاره بیا بله لار ګوري که جایز وي او که ناجایزه. سعید شاه زیاته کړه، کله چې یو سړی د کور ضرورتونه نه شي پوره کولای، د کور بوج خو پرې وي نو بیا ذهني مسلې او په کور کې جنګ جګړې زیاتې شي. په ټولنې نظر لرونکي محمد سعید شاه په «لویه خېبرپښتونخوا» خپرونه کې وویل چې که کرونا وي که نور څه وجوهات وي خو چې څوک بې روزګاره شي نو په ټولنه کې یې عزت ختم شي، "څوک ورله قرض نه ورکوي او ماشومان یې په ښو سکولونو کې سبق نه شي ویلی". د پښتونخوا د تاجرانو د اتحاد مرستيال مشر شاهد حسين وي او اې ډيوه ته وايي، د کرونا وبا تاثير شته او هغه دا ګڼي چې د نړيوال بېنک په رپورټ کې د ورکړل شوو شمارو نه لا زيات ځوانان د روزګارونو نه ويستل شوي وي. په دی اړه وي او اې ډیوه د حکومتي چارواکو سره رابطه کړې ده خو ځواب یې نه دی ویلی. رحیم الدین چې یو تعلیم یافته بې روزګاره ځوان دی وایي، ټولنه ورته د بې روزګارۍ پیغور ورکوي، وایي دی د ډېرو خلکو نه اوري چې هغه بل تن بې تعلیمه دی خو پیسې یې وګټلې او تا دومره تعلیم هم کړی بیا هم بې روزګاره یې: "خلک راته وایي خپل وخت دې ضایع کړو، چې راسره ځواب نه وي نو بس بیا ځای بدل کړم، نور خو څه نه شم کولی". په خپرونه کې رحیم وویل چې یو ملګری یې تعلیمیافته دی اوس بې روزګاره شوی دی، د کور نه ورسره مرسته هم نه شته او نه ورته پیسې پاتې دي چې کاروبار پرې پیل کړي، نو هغه او داسې نور تعلیمیافته ځوانان پېژني چې د زړه ماتي ژوند کوي. رحیم الدین وایي حکومت دې سرکاري نوکرۍ نه ورکوي مګر يوه شخصي نوکري دې وي خو چې وي ځکه چې په روزۍ پسې مسافر نه شي. سوشیالوجیسټ محمد سعید شاه په خپرونه کې وویل تعلیمیافته وي او که بې تعلیمه خو چې بې روزګاره وي نو بیا به د رزق د پاره مسافري کوي او رزق که وګټي هم خو د خپل خاندان او بچو نه لرې پاتې شي او تربیت یې ونه کړی شي. ښاغلي وویل چې دا هر څه د ریاست ذمه واري وي خو کمزوری ریاست د خپل وګړي خیال نه شي ساتلی. د نړېوال بېنک له خوا دغه رپورټ په داسې حال کې خور شوی چې د پاکستان اقتصادي وضعیت په دې ورځو کې د سخت مشکل سره مخ دی او د حکومتي شمېرو ترمخه په کال 2022 کې لږ تر لږه اته لکه خلک د پاکستان نه بهر هېوادونو ته د کار موندلو د پاره تللي دي چې پکې 156,000 هنرلرونکي کسان هم شامل دي.
د جرمني صدراعظم: افغانستان او ايران کې له ښځو سره تاوتريخوالی د منلو نهدی
د افغانستان او ایران د ښځو او نجونو وضعیت دا وروستۍ ورځې د نړۍ د مشرانو د ویناو مهمې برخې جوړوي. د جرمني صدراعظم اولاف شولز په یوه پيغام کې ویلي چې، افغان او ایرانۍ ښځې له ډېرو سختیو سره مخې دي. نوموړي ويلي: "په ایران او افغانستان کې له هغو ښځو سره چې د خپلو حقونو لپاره ودریږي سخت چلند ورسره کېږي. ټول هغه چې د ازادۍ او عدالت لپاره ودریږي حتی خپل ژوند په خطر کې اچوي. دا د نه بښلو وړ ده. جرمني په ښکاره ډول د هغو کسانو سره ولاړ دی چې د خلکو او د ښځو د حقونو څخه دفاع کوي." صدراعظم شولز دا څرګندونې د مارچ اتمې ښځو نړیوالې ورځې (د ښځو د پيوستون نړیوالې ورځې) په درشل کې په یوه ویډیويي پيغام کې کړي چې د شنبې په ورځ خپرې شوي. د جرمني صدراعظم په اقتصاد، سیاست او نورو ټولنیزو برخو کې د ښځو پر مساوي حقونو او ونډې ټینګار کړی او ویلي یې دي چې، هېواد یې د دې هدف د پوره کولو لپاره خپلو هڅو ته دوام ورکوي. تر دې مخکې د جرمني او ناروې د بهرنیو چارو وزیرانو او د ملګرو ملتونو سرمنشي د بشري حقونو د شورا په ۵۲ ناسته کې د افغانستان او ایران پر بشري وضعیت په تېره بیا د ښځو په وړاندې لګېدلي بندیزونه د نه منلو وړ وبلل. په افغانستان کې څه باندې ۵۳۰ ورځې کېږي چې له شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي تړلي او د ۲۰۲۲ کال له ډسمبر راهیسې نجونې له پوهنتونو هم منع شوي دي. طالبانو په دې بندیزونو سربېره په غیر دولتي مؤسسو کې د ښځو د کار مخه هم نیولې. په دې سربېره ګڼې ښځینه فعالانې د طالبانو په تېره څه باندې یو نیم کلنه دوره کې د مظاهرو پر مهال نیول شوي او اکثرو یې له سختو ځورونو شکایت کړی. اخوا په ایران کې هم د ۲۰۲۲ کال له سپټمبر راهیسې حکومتي ځواکونه د هغو مظاهره چیانو په سختې ځپنې تورن دي چې د مهسا امیني تر وژل کېدو وروسته د ښځو په ملاتړ لاریونو ته راوتلي دي. په تر ټولو تازه پېښو کې د ایران په بېلابېلو ښارونو کې د ښوونځیو سلګونه نجونې د ګازو په کارونې مسموم شوي. د ازادې اروپا فردا راډیو د راپور لهمخې په تهران کې د شنبې په ورځ د نجونو سلګونه میندو او پلرونو مظاهره وکړه او په افغانستان او ایران کې یې د نجونو د تعلیم د مخنیوي هڅې وغندلې او د افغانستان د طالبانو او د ایران د اخوندانو د رژيمونو پر ضد یې د (مرګ) شعارونه ورکول. طالبانو ژمنې کړي چې، د نجونو د تعلیم لپاره زمینه برابروي خو د نړۍ له فشارونو سره سره یې په دې اړه لا کوټلي ګامونه نهدي اخیستي. په افغانستان او ایران کې تر دې مخکې هم ګڼو ښځینه فعالانو او مظاهره چیانو له یو بل سره د یووالي هڅې کړي او په خپلو لاریونونو کې یې په یادو دواړو هېوادونو کې د ښځو د حقونو سرغړونې غندلې دي.
طالبان دعوه کوي چې په هرات کې یې د یوې ښځې په ګډون د داعش ډلې شپږ تنه وژلي دي
واشنګټن ـــــ په افغانستان کې د طالبانو چارواکي وایي امنیتي ځواکونو یې په لوېدیځ ولایت هرات کې د داعش خراسان ډلې د وسلوالو خلاف عملیات کړي او د یوې ښځې په ګډون یې شپږ تنه وژلي دي. دا لومړی ځل دی چې طالبان له داعش سره د تړلې ښځې د وژلو خبر ورکوي. پر ټولنیزو رسنیو د دې پېښې دوه ډوله وېډیوګانې خپرې شوې دي، یو هغه چې په تیاره کې د ډزو اوازونه پکې اورېدل کېږي او بل هغه چې د طالبانو په عملیاتو کې وژل شوي کسان پکې لیدل کېږي، په دوی کې یو سپین ږیری او یوه ښځه هم ښکاري او په ظاهره داسې ښکاري چې طالبان له مړیو سره "غیرانساني چلند" هم کوي. په هرات کې د طالبانو د پولیسو ویاند عبدالله انصاف وایي دغه عملیات د جمعې او شنبې- خالي په منځنۍ شپه د هرات ښار د څوارلسم امنیتي زون په «رباط کابلي» سیمه کې شوي دي. انصاف رسنیو ته په خبرو کې دعوه کړې چې د داعش څو غړي په یو کور کې اوسېدل چې د دوی ځواکونو محاصره کړل او بیا د دواړو اړخونو تر منځ شاوخوا یوه ګنټه جګړه وشوه: "امنیتي ځواکونه هغې سیمې ته ورغلل او د دوی تر منځ تېزه جګړه وشوه چې په نتیجه کې یې د داعش ډلې هغه شپږ تنه و وژل شول چې مخکې په دغه کور کې اوسېدل". د طالبانو د پولیسو چارواکي وایي په وژل شویو کسانو کې یوه 28 کلنه ښځه او یو بهرنی وګړی هم شامل دی خو دا یې نه دي ویلي چې دغه ښځه څوک او بهرنی وګړی د کوم ملک دی او پاته نور څلور کسان څوک دي. ازادو سرچینو تر اوسه دا نه ده تایید کړې چې وژل شوي کسان ریښتیا هم د داعش خراسان ډلې وسلوال دي که نه، ځکه چې ځینې افغان څېړونکي پر طالبانو تور لګوي چې په وروستیو کې یې خپل ځینې نظریاتي مخالفین د داعش په نوم په عملیاتو کې وژلي دي. پر ټولنیزو رسنیو ځینو کسانو لیکلي چې په دې نښته کې دواړو غاړو ته مرګ ژوبله اوښتې ده، خو په هرات کې د طالبانو د والي یا ګورنر ویاند مولوي نثار احمد الیاس وایي په جګړه کې یواځې یو طالب عسکر ټپي شوی دی. په هرات کې د طالبانو د پولیسو ویاند عبدالله انصاف وایي له وژل شویو کسانو یې دوه کلاشینکوفونه، درې توپنچې، یو دوربین او څو موبایل ټیلیفونونه هم تر لاسه کړي دي. داعش خراسان ډلې تر اوسه په عملیاتو کې د طالبانو له دعوو سره سم د خپلو غړو د وژل کېدو په اړه رسنیو ته څه نه دي ویلي. د طالبانو چارواکو ویلي وو چې د فرورۍ پر 17مه یې د کابل په خیرخانه سیمه کې هم د داعش ډلې پر یو پناه ځای باندې علمیات کړي او په هغه کې یې د دوو تنو د وژل کېدو او یو بل تن د نیولو دعوه کړې وه. د طالبانو حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد د فرورۍ پر 26مه رسنیو ته ویلي وو چې په وژل شویو کسانو کې د داعش خراسان ډلې د پوځي عملیاتو مشر قاري فاتح هم شامل دی. طالبانو پر افغانستان تر واکمنۍ وروسته په تېر شاوخوا یونیم کال کې تل دعوه کړې چې داعش په دې هېواد کې ښکاره کوم ځای او مرکز نه لري خو دې ډلې د کابل په ګډون په ځینو نورو ولایتونو کې د لویو بریدونو ذمه وارۍ منلې دي.
ستاسې غږ
ستاسې غږ خپرونه کې د امریکا غږ د اشنا رادیو اوریدونکي په مستقیمه توګه له مونږ سره اړیکه نیسي او د خپرونې د چلوونکو او اوریدونکو سره خپل نظر، اندیښنې او شکایتونه شریکوي. دا خپرونه په ژوندۍ بڼه د افغانستان په وخت د شپې د ۱۰:۰۰ تر ۱۰:۳۰ بجو پورې خپریږي. د تماس شمیره: ۳۱۳۶-۶۱۹-۲۰۲-۰۰۱
د امریکا د ترهګرۍ سره د مبارزې ادارې سرپرست پاکستان ته ځي، په امنیتي مسایلو خبري کوي
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وایي ټاکل شوې ده ددغه هیواد د ترهګرۍ پر وړاندې د مبارزې ادارې سرپرست کریستوفر لنډبرګ په مشرۍ یو پلاوی روانه اوونۍ پاکستان ته لاړ شي.
نن او وضعیت
د نن او وضعیت په خپرونه کې د افغانستان د ټولنیز او فرهنګي وضعیت ارزونه ددې خپرونې له میلمنو څخه اورئ. دغه خپرونه هره شپه د ٩:۳۰ تر ۱۰:۰۰ پورې په ژوندۍ بڼه ستاسې غږ د اشنا رادیو د څپو او د امریکا غږ د سپوږمکۍ او ډیجیټلي خپرونو له لارې خپروي.
سپینې خبرې
د سپینې خبرې په خپرونه کې په افغانستان، سیمه او نړۍ کې د ورځنیو پیښو په اړه د نظر د خاوندانو او څیړونکو تاوده بحثونه تعقیب کړئ. دا خپرونه په ګډه په پښتو او دري ژبو هره شپه د افغانستان په وخت د ۸:۰۰ تر ۹:۰۰ پورې په رادیو اشنا او د امریکاغږ په سپوږمکۍ او ډیجیټلي خپرونو کې وړاندې کیږي.
د لوبو له میدانه؛ د پاکستان پر وړاندې راتلونکو کرکټ سیالیو ته افغان لوبډله کله اعلانېږي؟
د لوبو له میدانه په خپرونه کې به واورئ چې د پاکستان پر وړاندې راتلونکو سیالیو ته افغان ملي لوبډله کله اعلانېږي؟ د افغانستان د کرکټ په کورنیو سیالیو کې لومړۍ درجه ولایتي لوبې پیل شوي دي. د اسټرالیا ملي لوبډلې د ټېسټ اتلولۍ پایلوبې ته ورسېده. د پاکستان په غوره لیګ سیالیو کې د افغانستان لوبغاړي ښه ځلېږي. او د فوټبال نړیوال فدراسیون یا فیفا له لوري غوره لوبغاړو او روزونکو ته معتبرې جایزې ورکړل شوي دي. په خپرونه کې د نور مطالبو ترڅنګ ځانګړې مرکه هم شته چې د لاندې لېنک په کېکاږلو یې اورېدلی شئ:
رافائل ګروسي: د اټومي هوکړې د احیا په اړه ایراني چارواکو سره خبري ګټورې وې
د ملګرو ملتونو د اټومي انرژۍ د نړیوال آژانس مشر رافائل ګروسي د شنبې په ورځ مارچ څلورمه (کب ۱۳) وویل تهران ته یې د خپل سفر پرمهال له ایراني چارواکو سره "ګټورې" خبري درلودې.
د اشنا د شنبې خبري خپرونه
د اشنا په خبري خپرونو کې د شنبې څخه تر پنجشنبې پورې د افغانستان، سیمې او نړۍ تازه خبرونه، او د ټولې نړۍ څخه په زړه پورې او معلوماتي رپوټونه، د مسولینو او کارپوهانو مرکې، ستاسې غږ او نور مطالب لیدلی شی.
یوه موضوع، څو زاویې
په افغانستان او نړۍ کې د تودو پيښو تحلیل او څیړنه د امریکا غږ په "یوه موضوع، څو زاویې" ځانګړې خپرونه کې هره شنبه د امریکاغږ د سپوږمکۍ او د ډیجیټلي شبکو له لارې وګورئ.
