نویسنده گان :تلباک نظروف و عبدالنبي ستار زاده
برگردان : معاون سرمحقق عبدالرحیم بختانی خدمتگار
تاسيس وزارت امور خارجه جمهوری تاجکستان، ساختار، وظايف و صلاحيت ها
موسسات سیاست خارجی تاجکستان، که در ابتدا کمیساری های مردمی امور خارجه نام داشت، بتاریخ ۱۲ می سال (۱۹۴۴م) تاسیس شده . بعضی از مؤلفان تاریخ تاسیس آنرا ۲۹ جون سال (۱۹۴۴م) ذکر کرده اند، که اشتباه است. زیرا بتاریخ ۱۲ می سال (۱۹۴۴م) هفتمین اجلاس شورای عالی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان قانونی را درباره تشکیل کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان به تصویب رساند. بتاریخ ۲۹ جولای سال (۱۹۴۴م) مطابق فرمان هئیت شورای عالی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان، نخستین کمیسار مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان تعین گردید.
تشکیل کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان، طوریکه در فصل اول ذکر گردیده، با قبول قانون « درباره دادن وکالت به جمهوریت های اتحادی در ساحه روابط خارجی و به این مناسبت تبدیل کمیساری های مردمی امور خارجه به اتفاق ارا» از طرف پلینوم کمیته مرکزی حزب کمونست اتحاد شوروی در ماه جنوری سال( ۱۹۴۴م) باوارد نمودن تغیرات و اضافات به قانون اساسی آن وقت ( فبروری ۱۹۴۴) وابستگی داشت.
و ماهیتاً در سیاست خارجی حکومت شوروی وقت و دیگر جمهوریت ها دیگر گونی مطلوب را وارد ساخت، تا اندازه به شکل گرفتن موسسات سیاست خارجی و آغاز فعالیت آنها در جمهوریت ها گردید.
از تاریخ تشکیل موسسات مخصوص سیاست خارجی در تاجکستان تا به امروز که ۶۲ سال سپری شده است در تاریخ مهلت چندان طولانی نیست، متاسفانه طوریکه مسؤلین رساله ( دیپلوماسی تاجکستان) در سال (۱۹۴۴م)، درست ذکر نموده اند که در سالهای اول معلومات کمی محفوظ مانده است. لازم میدانم که اصلاح نمایم، که آن نه تنها در وزارت امور خارجه جمهوری تاجکستان بلکه در اسناد مطبوعاتي این دوره نیز پیدا نمودن معلومات درباره فعالیت های موسسات سیاست خارجی جمهوری تاجکستان دشوار است.
از این جهت کوشش ناشران رساله « دیپلوماسی تاجکستان» (رشید حلیموف وزیر امور خارجه جمهوری تاجکستان، ی رحمت الله یف معاون اول وزارت امور خارجه جمهوری تاجکستان، م، س. لیبیدوف و چ. ب. شریف مامورین وزارت خارجه) قابل یادآوری و قدردانی است. که آنها در چوکات امکانات موجوده معلومات را درباره وزارت امور خارجه جمهوری تاجکستان و فعالیت های آن در ساحه سیاست خارجی از منابع گوناگون زره زره گردآورده اند. ما در این فصل با اتکا به کار ارزشمندی، که آنها انجام داده و هم با جلب اسناد و معلومات تازه سالهای اخیر تاریخ بنیاد وزارت امور خارجه جمهوری تاجکستان، ساختار، وظایف و صلاحیت های آنرا بیان مینمایم.
هفتمین اجلاس شورای عالی جمهوری سوسیالیستی تاجکستان که در آن قانون « درباره تشکیل کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان» به تصویب رسید و کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان تاسیس یافت، و کار آن بتاریخ ۱۰ مای سال (۱۹۴۴م) به ساعت ۸ بجه شب در پایتخت جمهوری تاجکستان در پایگاه اردو سرخ آغاز گردیده بود. مسایل « درباره تشکیل کمیساری مردمی مدافعه و امور خارجی» از طرف شورای کمیساری های مردمی پیشنهاد شده بود. هم در گزارش رسمی شورای کمیساری های مردمی جمهوری و هم در سخنرانی های اشتراک کنندگان و مهمانان اجلاس هفتمین شورای عالی، از جمله استاذان صدرالدین عینی و عبدالقاسم لاهوتی به یک نقطه تاکید نموده بود که گسترش وکالت جمهوری تاجکستان در ساحه سیاست خارجی کار بسا پر افتخار و مهم بوده و مسؤلیت عالی را تقاضا مینماید.
آنها تاکید میکردند که، این چیز نه تنها به منفعت این و یا آن جمهوری اتحادی جداگانه نیست، بلکه به منفعت تمام روابط بین المللی و تحکیم همکاری دولتی به مملکت های خارجی می باشد. اشتراک کنندگان هفتمین اجلاس شورای عالی باور به آن داشتند، که دیگرگونی های پیشنهاد شده ظاهری نبوده، اصولی می باشند، و یک اقدام جدید در حل مناسبات مسایل ملی به شمار می روند.
این روحیه خوشبینی و خوش باوری اشتراک کنندگان هفتمین اجلاس شورای عالی به مؤلفان رساله « دپیلوماسی تاجکستان» نیز تاثیر کرده است. چنانچه آنها پس از بیان محتوای اجلاس مذکور به نتیجه رسیده اند، که « چارچوب پیشنه جمهوریت ها ساختار پیشنه خود را از دست دادند. جمهوریت های اتحادی ماهیتاً دولت های اتحادی شدند و زمینه برای مناسبات متناسب بیشتر حکومت مرکز با جمهوریت ها ایجاد گردید.
افسوس که این خوش بینی و خوش باوری و امید و ارمان های آنها با اصل واقعت آن دوره موافقت نمی کرد. طوریکه قبلاً اشاره رفته بود. مطرح گردیدن مسایل گسترش وکالت و صلاحیت های جمهوریت های اتحاد و تاسیس کمیساری های مردمی امور خارجه صرف انگیزه سیاسی داشت، بنابر این در دوره های بعدی نتایج دلخوا نداد.
در قانون « درباره تشکیل کمیساری مردمی اتحادی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان» که بتاریخ ۱۲ مای سال (۱۹۴۴م) در روز سوم هفتمین اجلاس شورای عالی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان فیصله شده بود، ذکر گردیده است که، شورای عالی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان مطابق قانون شواری عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی « درباره دادن وکالت در ساحه سیاست خارجی به جمهوریت های اتحادی و به این مناسبت تبدیل نمودن کمیساری های مردمی امور خارجه از عمومی اتحادی به کمیساری مردمی اتحادی و جمهوری» تعهد میکند که کمیساری های مردمی اتحادی و جمهوری امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان تاسیس شود و با قانون اساسی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان چند تغییر اصلاحی وارد کرده شود. از آن جمله مطابق قانون مذکور به قانون اساسی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان ماده شانزدهم این چنین اصلاح میگردد :
« جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان حق دارد، که با دولت های خارجی روابط برقرار نماید، به آنها معاهدات امضأ کنند و نماینده گی های دیپلوماتیک و قونسلی ایجاد نمایند. نظر به این قانون جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان حقوق ذیل را دارد « برقرار نمودن نماینده گی های جمهوری شوروی تاجکستان در روابط بین المللی» ( ماده ۱۵)، « تعین نماینده گی های دیپلوماتیک جمهوری شوروی تاجکستان در دولت های خارجی ( ماده ۲۸)، « رهبری در ساحه روابط با کشورهای خارجی ... با در نظر داشت ترکیب عمومی در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی برقراری روابط متقابل جمهوری های اتحادی با کشور های خارجی ( ماده ۴۴).
بعد از سپری شدن دونیم ماه از تشکیل کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان بتاریخ ۲۹ جولای سال( ۱۹۴۴م) به اساس فرمان رئیس شورای عالی جمهوری شوروی تاجکستان مورد اجرای وظایف کمیساری مردمی امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان علی علیویچ احمدوف را به حیث رئیس شورای عالی جمهوری شوروی تاجکستان تعین گردید.
مطابق معلومات موجوده رشته تخصصی نخستین کمیسار مردمی امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان انجینر آبرسانی بوده، که در عین وقت در پست کمیسار مردمی رئیس بود.
مطابق معلومات در رساله « دیپلوماسی تاجکستان» آمده است، از روی بست به کمیساری مردمی نو تاسیس تاجکستان ۴۲ مامور پیش بینی شده بود. این بست در ظرف دو سال شکل گرفت و ۳۱ نفر مقرر شد و ۱۱ بست خالی باقی مانده بود. غیر از کمیسار مردمی و جانشین او، همچنین مامورین آنها به شعبات ذیل کمیساری مردمی شامل بودند : شعبه سیاسی، شعبه مخفی، شعبه پروتوکولی و قونسلی و شعبه کادر ها.
مامورین کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری سوسیالیستی تاجکستان معمولاً از اشتراک کننده گان جنگ، آنهای که در دوره جنگ به حیث ترجمان در سفارتخانه های شوروی در ایران، افغانستان و کشورهای دیگر ایفای وظیفه مینمودند بودند، و مهم ترین آنها قرار ذیل است : قادر نعیمی مسؤل شعبه سیاسی، هلال کریم معاون کمیساری های مردمی، غلام علی یف مدیر شعبه پروتوکول و قونسل، قمر الدین معروف معاون مدیر شعبه پروتوکول و قونسل، محمود بیک نظر بایف معاون شعبه مدیر مخفی و رمزی، برای اینکه سابقه داران جنگ دیپلومات شوند، در نزد کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری سوسیالیستی تاجکستان در جریان سالهای (۱۹۴۴- ۱۹۴۷م) کورس های مخصوص باز شده بود.
طوریکه اسناد موجوده گواهی میدهند، کمیساری های مردمی امور خارجه جمهوری تاجکستان از ابتدای فعالیت خود وظیفه اساسی خویش را که عبارت از معرفی نماینده جمهوری تاجکستان ودست آوردهای آن در خارج از کشور بود.
با تثبیت کمیساری ها در این سالها یک سلسله کتاب ها و رساله ها درباره جمهوری تاجکستان با الفبای عربی و فارسی به چاپ رسیده بودند.
مامورین شعبه پروتوکول و قونسل کمیساری در هئیت کمیسیون شوروی و افغانستان در تعین سرحدات سهم می گرفتند. و افغانستان به حیث همکار خارجی تاجکستان برای سالهای طولانی باقی مانده بود ضمناً جای ذکر است، که بنابر نوشته های شادروان ک. یولداشیف سابق مشاور دولتی رئیس جمهور تاجکستان و دیپلومات سابقه دار، « همه فعالیت های کمیساری های مردمی سمت شرقی داشت، به سخن دیگر، این موسسه باید اساساً به کشورهای آسیای میانه و پیش از همه برای افغانستان و ایران کار می کرد.
زیرا سمت ها و خصوصیات فعالیت های دیپلوماتیک جمهوری تاجکستان از بسیاری سمت های ویژگیهای مخصوص جغرافیای فرهنگی و قومی تاجکستان و نزدیکی آن به کشورهای شرق نزدیک و شرق میانه تعین میکرد.
در آن وقت خوردترین مسایل مناسبات ما به کشورهای خارجی از طریق مسکو حل و فصل میگردید. این پروسه در سیاست خارجی تاجکستان در سالهای بعدی ادامه نیافت. پس از سال (۱۹۴۶م) فعالیت کمیساری مردمی امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان تدریجاً محدود و مامورین آن سال به سال محدود شد، به طور مثال بتاریخ ۲۱ جولای سال ( ۱۹۴۶م) نخستین کمیسار مردمی امور خارجه جمهوری تاجکستان ا. ا. احمدوف به بهانه رخصتی وظیفه را ترک گفته و دیگر باز نگردید. او را در هشتمین اجلاس عالی جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان از وظیفه اش سبکدوش نمودند در سال (۱۹۴۸م) بست رسمی وزارت امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان ایجاد شد. این بازسازی طبیعی است که به فعالیت موسسات سیاست خارجی جمهوری تاجکستان بی تاثیر نماند.
رهبری سیاست خارجی در جمهوری های اتحادی از جمله در تاجکستان به دوش شورای وزیران بود. روسای شورای وزیران تاجکستان، و یا یکی از معاونان آنها وظیفه وزیر امور خارجه را به طور سرپرست با وظیفه اساسی شان اجرا میکردند. همین طور، در تاجکستان بعد از ا. ا. احمدوف ( ۱۹۴۴- ۱۹۴۶م)، جبار رسولوف، رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۴۶- ۱۹۵۵م)، تورسون بای اولجابایف رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۵۵- ۱۹۵۶م)، نظر شاه داده خدایف رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۵۶- ۱۹۶۱م)، عبدالاحد قهاروف رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۶۱- ۱۹۷۳م)، رحمان نبی یف رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۷۳- ۱۹۸۱م)، رستم بیگوف جانشین رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی تاجکستان ( ۱۹۸۱- ۱۹۸۴م)، عثمان غنیویچ عثمانوف جانشین رئیس شورای وزیران جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان ( ۱۹۸۴- ۱۹۸۹م)، به نوبت وظیفه وزارت امور خارجه را اجرا نموده اند. توجه نمائید که در سالهای چهل، پنجا، شصت و هفتاد قرن گذشته با موسسات سیاست خارجی تاجکستان رئیسان شورای وزیران سرپرستی میکردند، در سالهای هشتاد این وظیفه را به عهده معاونان آنها گذاشته بودند. واقعاً هم حق به جانب مولفان « دپیلوماسی تاجکستان» است، که آن وقت وزارت امور خارجه، که غالباً ۶- ۷ و گاهی از آن هم کمتر مامورین داشت و این وزارت به یکی از بخش های شورای وزیران تبدیل یافته بود. و این حالت تاسف انگیز به قول ک. یولداشیف « تا زمان بازسازی، یعنی تااخیر سالهای هشتادم قرن گذشته دوام کرد. در اسناد مهم وزارت امور خارجه جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجکستان نوشته شده است که : « عثمانوف جمله هفت نفر با شمول وزیر داشت».
وظیفه وزارت امور خارجه در این فصل عبارت از هماهنگ سازی فعالیت های و موسسه های جمهوری تاجکستان، تحکیم روابط در ساحه اقتصادی، علمی و تخنیکی، فرهنگی و هنری وغیره با کشورهای خارجی و تامین شرایط برای امضای شرطنامه و ساز شنامه های بین المللی در قلمرو جمهوری تاجکستان و اجرای رسمیات قانونی و تشریفاتی بود. سالهای شصتم قرن گذشته بنابر ضرورت عملی، ریاست قانون گذاری وزارت امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی به موافقه رسیده بود، که اسناد اتباع شوروی را به کشورهای خارج اماده سازد. طبیعی است، که این قبیل « لطف و مرحمت ها»، که از جانب موسسات مرکزی سیاست خارجی اتحاد جماهیر شوروی به وزارت های امور خارجه جمهوریهای اتحادی بعد از سالهای شصتم تا زمان بازسازی گاه گاهی رخ میداد، ماهیتاً چیزی را در وکالت و صلاحیت های موسسات سیاست خارجی جمهوریت ها تغیر نمی دادند.
و. عثمانوف بر آن عقیده است، که « از نیمه دوم سالهای پنجاه برقرار نمودن و رشد واقعی حلقات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تاجکستان با مملکت های خارجی آغاز میگردد» ولی واقعیت طولانی بود که شرح آن در بالا رفت. دادن استقلال بیشتر به جمهوریهای اتحادی، در سیاست خارجی بیشتر به مشاهده میرسید، اما انصاف آنست ، که آنرا نمی توان رشد واقعی روابط جمهوریهای با کشورهای خارجی دانست.
بازسازی در جامعه شوروی یک پدیده سیاسی و اجتماعی بسیار مرکب بود. اگرچه از آن دور تا به امروز بیش از بیست سال گذشته است. در ارزیابی آن فکر یگانه و واحد وجود ندارد.
تحفه آنرا آغاز فروپاشی دولت مقتدر اتحاد شوروی و آغاز دیگرگونی های کلی و پیش از همه بنیاد جامعه دیموکرات می شمارند اما همه آنها به یک چیز اتفاق نظر دارند، که سیاست شوروی نسبت به جمهوریهای اتحادی از آنجمله در ساحه سیاست خارجی، تغییر نمایند.
بنابر شهادت م. س. گرباچف دوران بازسازی و آزادی بیان در این مرحله قانونی شد. از جمله به سیاست های کلاسیک خاتمه داده شده و جوهر تفکر جدید در سیاست خارجی رویکار شد.
اگر چه این روند ناتمام ماند جمهوریهای اتحادی با استفاده از این فرصت مناسب تاریخی قدم به سوی استقلال در سیاست خارجی خود برداشتند. در حقیقت « بازسازی برای دیپلوماسی جمهوریت ها افق های تازه را باز نمود» امکانات جدید اشتراک دیپلوماسی جمهوریت ها را در سیاست بین المللی اشکار ساخت.
مولفان « دپیلوماسی تاجکستان» درست به مشاهده گرفته اند، که وزارت امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان، صرف نظر از همه محدودیت و موانع موجوده، از نیمه دوم سالهای ۸۰ قرن بیستم قدم به قدم از موسسه های تشریفاتی و قونسلی، که غالباً به نظر اطرافیان چنین می رسد، خود را به حیث موسسه های دیپلوماسی فعال تر نشان میدهند. چنانچه وزارت امور خارجه به تامین روابط مستقل تاجکستان با کشورهای خارجی آغاز میکند. مخصوصاً در مورد برقرار نمودن روابط با کشورهای همسرحد، از جمله افغانستان، ایران و پاکستان بیشتر کامیاب میگردد.
و. غ. عثمانوف که در آن سالها جانشین رئیس شورای وزیران جمهوری تاجکستان بود و اجرای وظیفه وزیر امور خارجه تاجکستان را نیز به عهده داشت بعد تر اعتراف نموده است که : ما برای نخستین به طور مستقل با همکاران خارجی ما در سطح دولتی در سال (۱۹۸۸م)ارتباط گرفتیم آن وقت به افغانستان سفر صورت گرفت که هدف از آن گفتگوها درباره انکشاف روابط مستقیم میان تاجکستان و همسایه جنوبی ما بود. وزیر مخصوصاً به یک نکته تاکید نموده است که : جمهوری ما درمیان اولین تشبث کاران چنین شکل همکاری و دست آورد های بین المللی را به جمهوری افغانستان در سال (۱۹۸۵م)برقرار نمود.
وزارت امور خارجه تاجکستان در سال (۱۹۸۶م) روابط مستقل با جمهوری مردم چین از جمله با ناحیه خودمختار سنیتزیان و ایغور، برقرار نموده و مسله هماهنگ نمودن همکاری نزدیک سرحدی تاجکستان و چین رامطرح نمودند. زمینه همکاری گسترده تاجکستان و ایران نیز در همین سالهای گذاشته شده بود. وزارت امور خارجه تاجکستان به نیت عملی گردانیدن محتویات این صمیمت ها و روابط طوریکه مؤلفان « دیپلوماسی تاجکستان» گواهی میدهند، پیشنهاد های سازنده نموده بودند، از قبیل ایجاد نماینده گی جمهوری شوروی تاجکستان در سفارتخانه اتحاد جماهیر شوروی در تهران و باز نمودن قونسلگری جمهوری اسلامی ایران در شهر دوشنبه وغیره. زمینه امضای موافقتنامه درباره همکاری همه جانبه بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری شوروی تاجکستان بتاریخ ۲۱ نومبر سال (۱۹۹۰م) نیز از همان دوره سرچشمه میگرفت.
ت. سنگینوف در رساله خویش « روابط بین المللی جمهوری سوسیالیستی تاجکستان (۱۹۲۴- ۱۹۸۷م)» به نیت تعین نمودن دوره های اساسی تحول و تکامل فعالیت بین المللی جمهوری شوروی تاجکستان در طول ۶۳ سال آنها را چنین تعین نموده است :
دور اول ( ۱۹۲۴- ۱۹۴۴م) : دور تشکل ساختار های جمهوریت ها و مناطق وابسته به آن برای تشکل موافقت در سیاست خارجی.
دور دوم : دوره نسبتاً فعال تر و مستقل تر، وارد شدن تاجکستان به عصر عملیه دیپلوماسی و سیاست خارجی بوده، از جهت زمانی این دوره از سال (۱۹۴۴م) تا نیمایی سال (۱۹۸۰م) را دربر میگیرد.
دور سوم : باید این دوره را مرحله حاضر، گردش انقلابی حاضر، روند بازسازی و دیموکراسی بشماریم که همه ساحات مهم جامعه شوروی را دربر گرفته بود. به باور این مولف « جلسه ۲۷ مین حزب کمونست اتحاد شوروی در این مرحله در نزد دیپلوماسی جمهوریت ها وظایف جدید را گذاشت، اهمیت فعالیت سیاست خارجی جمهوریت های اتحادی را به سطح سفیران جدید برداشت نقش وزارت های امور خارجه جمهوریت های اتحادی در ساحه سیاست خارجی افزون میگردد. متناسبا صلاحیت های وزارت امور خارجه جمهوریت های اتحادی در حل مسایل سیاست خارجی در مرحله دیگر میشود.
در این دوره بندی اگرچه اساساً جهت های ظاهری روند تحول و تکامل دیپلوماسی تاجکستان و اعلان نیت های مقامات حزبی و دولتی به نوبت گرفته شده اند و این چیز در علم سیاست شناسی زمان شوروی یک کار معمولی بوده، نقطه قابل توجه آنست، که سیاست خارجی تاجکستان صرف نظر از محدودیت ها در پی تحول و تکامل بود.
سالهای هشتادم قرن گذشته مناسبات تاجکستان نه تنها به کشورهای همسایه خویش، بلکه با سازمان های با نفوذ بین المللی، مانند سازمان ملل متحد و موسسات جداگانه آن نیز گسترش می یافت، پیش از این برای تاجکستان، طوریکه و . عثمانوف نوشته است : اشتراک در سامان های بین المللی امکان ناپذیر بود. و در آنوقت گفته بود، که کشور ما می توانست یک نفر را در هئیت نماینده گان اتحاد جماهیر شوروی به جلسات سازمان ملل متحد بفرستد آن هم به صفت اشتراک کننده.
درباره همکاری با سازمانهای بین المللی برقرار نمودن روابط مستقیم با آنها دور از امکان بود. در سال (۱۹۸۶م) جانشین رئیس شورای وزیران و وزیر امور خارجه جمهوری شوروی تاجکستان و . عثمانوف در جلسه ۴۱ مین سازمان ملل متحد، در سال (۱۹۸۹م)وزیر امور خارجه تاجکستان ل. یعقوبوف در جلسه ۴۴ مین سازمان ملل متحد و در سال (۱۹۹۰م)معاون وزیر امور خارجه جمهوری تاجکستان ی. رحمت الله یف در جلسه کمیته دوم ( مسایل اقتصادی و مالیوی) در جلسه ۴۵مین سازمان ملل متحد اشتراک نموده بودند.
در آن سالها با اشتراک فعال وزارت امور خارجه تاجکستان شعبه جمهوری تاجکستان اتحاد شوروی به همکاری سازمان ملل متحد در سال (۱۹۸۹م) تاسیس گردیده و با مرکز هماهنگ سازی برنامه سازمان ملل متحد در مورد رسانیدن کمک اقتصادی به افغانستان در شهر ترمز رابطه نزدیک برقرار نمود. در ماه اکتوبر سال (۱۹۹۰م) در شهر دوشنبه سیمینار بین المللی تحت عنوان « روابط تاریخی و فرهنگی و ارتباط منافع غربی و شرقی در شاهراه ابریشم» برگزار گردیده بود، که در آن دانشمندان تاجکستان فعالانه اشتراک نموده بودند.
بتاریخ ۷ نومبر سال (۱۹۸۹م) بعد از سپری شدن ۴۵ سال در تاریخ دیپلوماسی معاصر تاجکستان برای بار دوم وزیرا مور خارجه مستقل تعین گردید.
وزیرجدید لاقم قیوموف از جمله آن دیپلومات های بود، که در نظام سیاست خارجی شوروی به حیث قونسل سابقه کاری داشت. این چیز، اگرچه جزیی است، مگر از آن گواهی میداد، که تاجکستان مثل جمهوری های اتحادی دیگر با استفاده از فرصت مناسب، که در دوره بازسازی بوجود آمده بود و حقوق استقلال داشتن در سیاست خارجی را دوباره به دست آورد یک مسله داغی، که این وزیر را از آغا فعالیت هایش به تشویش انداخته بود عبارت از عدم متخصصان حرفوی دیپلوماسی بود. و علت این حالت را در آن دانسته است، که مرکز تا به همین نزدیک ها حقوق جمهوریهای اتحادی را در ساحه سیاست خارجی نادیده می گرفت. و برای همین هم در جمهوریها از آن جمله در تاجکستان تربیت متخصصان حرفوی دیپلوماسی را معطل قرار داده بودند. او تاکید نموده است که آنهائیکه از میان تاجکستانیان انستیتوت دولتی روابط بین المللی مسکو، اکادیمی دیپلوماسی وزارت امور خارجه اتحادشوروی، اکادمی عالی اقتصادی خارجی و دیگر موسسات تحصیلات عالی را در بخش دیپلوماسی ختم کرده باشند، انکشت شمار بودند.
