تكثير و تربيه ستروس
نويشته :برکت الله"بشيري"سال ، جوزا 1386
مقدمه
ميوهاي هميشه بهار به ميوهاي اطلاق ميشود که برگ هاي ان تا يک مدت زياد سبزوفعال بــماند اين ميوه به پيمانه زياد درســاحه مرطوب ونيمه مرطوب تربيه مي گردد وسپيشزهاي زياد دارد که در کشورما افغانستان درختان هميشه بهار تنها درولايت ننگرهار به قسم تجارتي تربيه ميشود درختان هميشه بهار به پيمانه کم در ولايات مختلف کشور مثلٲ کنړها، لغمان ،پکتيا، خوست وکندهار هم تربيه ميشود مگر شکل تجارتي ندارد.
درختان هميشه بهار دراقتصاد کشورما رول مهم دارد.
به خاطريکه ميوهاي هميشه بهار درجهان انواع زياد دارد مگر تمام ان در افغانستان تربيه نمى گردد بخاطر همين در اين سيمنار به اندازه زياد ازان ميوهاي بحث مي شود که در افغانستان تربيه مي گردد.
تاريخچه
درباره تربيه سيتروس درافغانستان نوشته هاي قديمي نيست مگراين قدر معلوم ميشود که در ولايت ننگرهاردر ساحه کامي و بهسود ليموي خورد ونارنج از قديم تربيه ميشود به همين ترتيب از امروز تقريبا˝ 30 سال قبل در شهر جلال اباد دراغاز فصل بهار از طرف شعاعران افغان ميله بنام نارنج گل شروع شده بود به همين دليل اين ميوها در ميوهاي مشهور افغانستان شمرده ميشود باوجود اين که در ننگرهار ميوهاي سيتروس به شکل تجارتي تربيه ميشود در مناطق ديگر هم نيز به شکل محلي تربيه ميگردد مثلا˝ ولايت کندهار٬ درولسوالي كلان خوست کنرها ودربعضي مناطق ولايت لغمان بقسم غير تجارتي تربيه ميگردد دراين مناطق باغهاي ليمو ونارنج ديده ميشود. درافغانستان به پيمانه زياد وتجارتي تربيه سيتروس تنها د ولايت ننگرهار از شروع پروژه کانال شروع شده است که حالا اقسام زياد ميوهاي سيتروس وبه پيمانه زياد دران تربيه ميشود
طبقه بندي هارتيکچري ستروس
ستروس به ديويژنEmbryophyta به سب ديويژن Angiospermae ، به کلاس Dcotyledoneae به اردر Geraniales وبه سب اردر Geraniinea ، به فاميل Rutaceae به جينس Citrus تعلق دارد . فاميل روتاسي داراي 7 سب فاميل است که ستروس به سب فاميل Aurantioideae ارتباط مي گيرد. سب فاميل اورنتيودي داراي دو ترايب (Tribe ) است مانند کلاوسيني ((Clauseneae وستريني ( Citrineae) . ستروس به ترايپ ستري وبه سب ترايب ستريني تعلق مي گيرد که سب ترايب ستريني 12 جنس دارد .که ستروس يکي از ين12 جنس است. ستروس دريک ساحه وسيع که از شمال شرق هندوستان شروع ومرکزشمالي چين مي رسد وتا جنوب شرق (مرکز شمالي استراليا) ادامه مي يابد. از لحاظ شکل ظاهري و برخي خواص ديگر ميوه جات ستروس به چهار گروپ مختلف مانند مالته ، نارنج ، سنتره ، چکوتره وليمو تقسيم بندي شده اند. ميوه جات ستروس از ميوه جات ديگر به اساس دو خواص (1) اناتومي ميوه واندازه توليد ميوه هاي غير القاح شده وتعداد زياد جنين ها در تخم ها تفاوت دارند . (2) فرق ديگر ميوه ستروس از ميوه جات ديگر طوري است که ميوه هاي ستروس پوست هاي ضخيم دارند که بخش خارجي ان رنگ زرد ويا نارنجي داشته که بنام فلاويد و( (Flavedo وبخش داخلي ان طبقه سفيد است که بنام البيدو (Albedo) ياد مي گردد . در پوست ميووه هاي ستروس غده هاي مخصوص وجود داردکه روغن وشحم را توليد مي نمايند . قسمت قابل خوردن ميوه هاي ستروس پرده هاي زياد داردکه در احاطه هرپرده تعداد زياد ي) parthenocaepic ( توليد مي نمايند وبرخي تخم هاي ميوه چند جنينه مي با شند. هر گاه ميوه هاي ستروس از لحاظ جسامت مقايسه شود ،مالته ونارنج از کوچک متوسط تا متوسط ، ميوه هاي سنتره ازکوچک تا کوچک متوسط ، ميوه هاي چکوتره از متوسط کلان تا کلان ،ميوه ليمو کلان از متوسط تا کوچک وميوه هاي کوچک ليموازبسيارکوچک تا کوچک مي باشد. از لحاظ شکل بطور عموم مالته ونارنج شکل گرد ويا گرد نزديک داشته ،در حاليکه ميوه هاي سنتره گرد –پهن (Oblate) ، ميوه هاي خوردچکوتره گرد نسباً طويل (Subglobose) ،ميوه هاي ليمو کلان راس هاي دراز (Ellipsiod) ،ميوه ليمو کوچک شکل تخم مرغ (Oval) راداشته ،ميوه هاي کلان چکوتره ناک مانند وياکج نسبتاً طويل (Pyriform) مي باشد .
از لحاظ رنگ ميوه هاي ستروس رنگ هاي زرد خيره تا نارنجي سرخ ميداشته باشند.
به اساس خواص بالا وبرخي خواص ديگر گروپ هاي هارتيکلچري بطوري جداگانه بيان مي شود:
اول :ــ مالته ونارنج
رنگ برگهاي نارنج نسبت به رنگ برگهاي مالته سبز تاريکتر بوده ؛ نوک برگ نارنج تيز بوده وتنه برگ در از ترو بالهاي پهن دارد پوست ميوه نارنج نسبت به ميوه مالته درشتر ورنگ غليظ ترداشته داراي خاليگاهاي بوده که دران ها غده هاي ترشح کننده مواد شحمي نهفته است نيز وسطي داخلي ميوه نارنج Medulla ) ) خالي بوده ومزه ميوه ترش وتلخ مانند است .
نارنج نسبت به مالته استعمال کم دارد چون درختان نارنج درمقابل هواي سرد مقاوم است ، بنأ منحيث پايه مادري در وقت پيوند مورد استعمال قرارمي گيرند از گلهاي نارنج عطر خوب ساخته ميشود درخت نارنج نسبت به مالته عمومأ قد درازتر داشته وراست نمومي نمايد .
الف- مالته : مالته به 4 گروپ هارتيکلچري مختلف مانند مالته عادي ،شکري ، مالته رنگه ومالته ناول تقسيم بندي شده است .
(1) مالته عادي :در شرق ميانه مالته عادي بنام مالته سفيد ياد مي شود زيرا که قسمت خوردني ميوه تقريبأ رنگ زرد مايل به سفيد دارد توليد اين مالته در جهان تقريبادو بر سوم توليد جهاني انواع مالته را تشکيل مي دهد .
(2) مالته شکري : اين مالته در شرق ميانه بنام مالته غربي ياد مي شود چون اين مالته غير اسيدي وشکري است ، به اين اساس نسبت به مالته هاي ديگرزود تر به بازار عرضه مي گردد.
(3) مالته رنگه : اين يک مالته مديترانه يي است ونسبت به مالته عادي به اساني شناخته مي شود ، زيرا بخش خوردني اين مالته رنگ گلابي وياسرخ دارد که ما اکثرأ انرا مالته لعل مي گوييم رنگ سرخ بخش خوردني اين مالته به پگمنت انتوسيانين Anthocyanin ) ) مربوط است ، درحاليکه رنگ گلابي بخش خوردني چکوتره کوچک به پگمنت لايکوپين Lycopene) ) ارتباط مي گيرد که يک کروتينايد است هر چند که هواي محل گرم وخشک باشد قسمت خوردني اين ميوه رنگ خوب را انکشاف مي دهد ، وهر چند که ميوه در سايه قرارداشته باشد رنگ پوست خوبتر راتوليد مينمايد .
(4) مالته ناول : فرق اين مالته از ديگر مالته ها درين است که اين مالته در قسمت توليد گل يعني در قسمت راس يک ساختمان به شکل ناف انسان دارد گرده مالته ناول زنده نيست بدين سبب است که ميوه ان بدون القاح توليد شده وتخم ندارد پوست اين ميوه به اساني از گوشت ان جدامي تواندو ميوه ان بامزه است .
درخت اين مالته در هواي بسيار گرم صحرايي حساسيت نشان مي دهد .
ب – نارنج : نارنج در ابتدا در شمال شرق هندوستان بوجود امده است و بعدأ به شرق ميانه انتقال داده شده است ميوه اين درختان از لحاظ مزه نظر به انواع انها فرق داشته بطور مثال مزه هاي ترش ،تلخ ، شيرين وپيکه را ميتوان در ميوه هاي انهايافت . درختان نارنج نموي متراکم ويا غلو داشته ، برگهاي انها پهن ونوک تيز بوده ، رنگ ميوه تا اندازه پيکه بوده و پوست ان درشت مي باشد .اکثر درختان نارنج خار داشته که بالا شدن در انها به سختي صورت گرفته مي توان.
برخي درختان نارنج به قسم زينتي مورد استفاده قرار مي گيرد از برگ اين درختان عطرهاي مختلف ساخته مي شود وهمچنان از پوست ميوه برخي انواع انها روغن توليد شده مي تواند .
دوم – سنتره : سنتره را در اروپا مندرين Mandarine) ) در امريکا تنجريز Tangerise ) ) ودر افغانستان بنام سنتره ياد مي شود پوست اکثريت اين ميوه نسبت به ميوه هاي ديگري ستروس به اساني از گوشت ان جدامي شود اکثريت درختان سنتره نسبت به درختان ستروس ديگر در برابر هواي سرد (9.4 درجه سانتي گراد )وگرم مقاومت بيشتردارند ميوه برخي انواع سنتره ها بدون القاح توليد شده وتخم ندارد ، اماتوليد برخي انوع ديگري ميوه ها به القاح ضرورت داشته و تخم دارند درختان سنتره نسبت به درختان مالته ونارنج کوچک تر بنظر مي رسند وبرگ هاي نسبتأ کوچک هم دارند. همچنان از پوست ميوهاي بعضي انواع انها عطرساخته ميشود.
سوم – چکوتره : چکوتره به دو نوع است يکي چکوتره کلان Pumelo) ) و ديگري چکوتره کوچک Grape fruit) ). منشا پيدايش چکوتره کلان ماليزياشرق هندوستان است بطور عموم ميوه چکوتره بطورتازه خورده مي شود ومزه چندان مطلوب نيست .
چکوتره کلان نسبت به چکوتره کوچک در مقابل هواي سرد زياد حساس است ميوه هاي برخي چکوتره هاي کلان رنگ گلابي وياسرخ دارد که مربوط به پگمينت لايکوپن است چکوتره کوچک شايد که درغرب اندونيزيا براي بار اول پيدا شده باشد درختان چکوتره نسبت به درختان ستروس ديگر داراي حجم زياد تر وبزرگتر مي باشند چکوتره کوچک براي نموي مناسب خود به حرارت نسبتأ بلند ضرورت دارد به همين سبب است در اقليم هاي خشک ومرطوب خوب نمومي نمايد ازلخاظ اقليمي به مالته نزديکي دارد چکوتره کوچک هم به شکل تازه خورده شده وهم از ان شربت ساخته مي شود گوشت ميوه هاي انها رنگه مي باشند .
چهارم- ليمو : ليموکلان از شرق هماليا منشا گرفته است درخت اين ميوه نموي فراخ ووسيع داشته وبسيار خارمي داشته باشد برگ هاي ان رنگ سبز پيکه داشته وبالهاي کوچک دارد گل هاي ان بشکل غنچه در طول سال توليد مي شود پوست ميوه به گوشت بسيار چسپيده است .
ليمو کوچک اصلاً از هندوستان منشاگرفته است اين ميوه بسيار تيزابي بوده واز لحاظ ويتامين سي غني است تخم هاي اين ميوه يک جنينه است.
تکثير ستروس (CITRUS PROPAGATION)
تکثير ستروس با نهالي ها اغازمي شود. دربسياري محلات درختان ستروس مانند مالته ، سنتره ،ليمو وغيره بواسطه شاخچه پيوند و يا پندک پيوند بوجودمي ايند.
انتخاب محل براي رويانيدن ستروس :
در انتخاب محل براي رويانيدن ستروس دو موضوع خيلي مهم بايد مد نظر گرفته شود . اين دو موضوع عبارت اند از اقليم وخاک .
الف : - براي نموورشد ستروس بايد موضوع خاک به دقت مورد نظر گرفته شود . ريشه هاي ستروس حتي تا عمق 6 متر در خاک فرومي رود و ساحه انتشار نموي ريشه هااز تنه به اطرف تا8 متر امکان پذير است .خاک هاي که دران ستروس کشت وياغرس ميگردد بايد عمق زياد داشته وقشر غيرقابل نفوذ براي اب در نزديک ساحه ريشه ها در تابستان صورت گرفته وباعث قلت هوادرساحه ريشه ها مي گردد که اين خود کمبود اکسيجن در ان ساحه به بار مي اورد . وياساحه ريشه ها در موسم خشک به قلت شديد اب دچار مي گردد . درخاک هاي که اب بخوبي نفوذ کرده نتواند ، اکثرأ درساحه ريشه ها نمک ها تجمع نموده که باعث کاهش وحاصل خواهد شد .
1- انتخاب تخم ها :
تخم هاي بمنظور کشت انتخاب شوند که قوي وعاري از افات بوده .مقاوم در مقابل نيمتودها، کم ابي ، ومقاوم در برابر نمک ها باشند. تخم ها از ميوه هاي گنديده وفاسد شده انتخاب نگردد، زيرا اين ميوه ها اکثرأ بافنجي فايتوفتراPhytophthora) ) ملوث اند . نهال هاي که از تخم هاي نارنج ترش وليموي درشت rough lemon) ) بدست مي ايند نموي نسبتأ راست وقوي دارند ، درحاليکه نهال هاي که از تخم ها مالته وچکوتره کوچک حاصل مي شوند ، نموي فراخ داشته ودر نزديک زمين شاخه توليد مي نمايند که براي تربيه چنين درختان کار زياد ضرورت است .
بستر تخم The seedbed :
بستر تخم بايد در خاک که بخوبي ز هکشي شده وقابليت توليد نهالي هاي درجه اول را داشته باشد موقعيت پيدا کند . بهترين خاک براي بستر تخم لوم ريگي( Sandy loam) بوده که اقلا30 سانتي متر عمق داشته باشند. کوشش شود که قوريه ستروس از باغ ستروس به فاصله دور موقعيت پيداکند تا از گزند افات در امان باشد .براي ابياري چنين بستر بايد اب کافي موجود باشد . برخي روياننده هابستر تخم در حال رويش را يک پوشش فوقاني ميدهند که نور افتاب بطور نسبي از ان نفوذ نموده بتواند . برخي ديگري رويش نهالي ها را در هواي باز اجرامي نمايند، مشروط براينکه افتاب محل خيلي ها سوزاننده نباشد، تابش 50 فيصدشعاع افتاب به نهال هاي نوظهور کافي بنظر مي رسد ، به شکل 7و8 نظراندازيد. براي جلو گيري از Damping off بايد در سطح خاک قوريه محلول هايدرواکسي مرکيورک کلوروفينول پاش داده شود . ساحه مذکور بايد عاري از امراض وحشرات بوده واز صدمات هواي سرد محافظت شده بتواند .خاک حاصلخيز براي رويانيدن نهالي ها انتخاب شود . کوشش بعمل ايد تا همه ساله يک خاک جديد براي قوريه انتخاب گردد ودر خاک که سال قبل در ان نهالي ها تربيه شده اند ، خود داري گردد. هر گاه خاک پارساله براي قوريه انتخاب مي شود بايد عاري از قارچ هاگرديده وبا ميتايل بروماييد وياقارچ کش هاي ديگر معامله گردد.
معامله نمودن خاک با مواد قارچي ويااب خيلي گرم سبب کاهش جذب مواد مانند جست ،فاسفورس ومس توسط نهال مي شود .بايد در صورت معامله خاک بامواد قارچ کش و يا اب گرم ، کود هاي ياد شده به خاک علاوه گردد ويابالاي برگ هاي نهال ها محلول هاي جست ومس پاشيده شود . کود هاي حيواني ، نباتي وکيمياوي رامي توان در قوريه مورد نظر بکار برد. کود هاي ياد شده بايد چند هفته قبل از کشت تخم ها در زمين استعمال گردند.
2 – معامله نمودن تخم هابامواد ضد قارچ : هرگاتخم ها با اب که درجه حرارت ان 52 درجه سانتي گراد باشد براي 10 دقيقه معا مله شود اکثرقارچ ها از بين رفته وبه چنين تخم ها صدمه نمي رسد .علاوه بران ، براي از بين بردن قارچ ها مي توان از مواد کشنده قارچي که در بازار پيدامي شوند استفاده نمود.
کشت نهالي ها به قوريه دومي : درصورتيکه خطر هواي سرد موجود نباشد مي توان نهالي ها رادر فصل خزان ويابهار در زمين کاشت درقوريه عمومأ فاصله بين دو نبات 25 تا 30 سانتي متر وفاصله بين دو قطار 80 تا100 سانتي متر خواهد بود که نظربه نوع خيشاوه وطرز کشت فرق مي نمايد . نهالي ها به عمق بستر گرم کشت مي شود بعد از کشت ازاطراف نهالي ها سخت گرديده وبعدأ ابياري مي گردند .براي جلوگيري از خطر نمک ها بهتر است تا نهالي ها بالاي پشته جويچه شانده شوند . دربخش از ساقه که پيوند صورت خواهد گرفت ، بايد شاخچه هاي جانبي توليد نشود وياقبل از پندوک پيوند انهارا از بين برد . با پيچانيدن اين ساحه با کاغذ از رويش شاخچه هاي جانبي مي توان جلوگيري نمود ودر غير ان بايد شاخچه هاي جانبي اين ساحه متداوماً قطع گردند.
الف – جوانه زدن تخم ها : درجه حرارت مناسب براي جوانه زدن اکثريت تخم هاي ستروس 31 تا 34 درجه سانتي گراد تعيين شده است . وبطور عموم تخم هاي ستروس در حرارت 20 تا 35 درجه سانتي گراد جوانه زده مي توانند .
تخم هاي ستروس مانند تخم هاي ميوه برگريز چنين دوره استراحت ندارد بناأ تخم ها قبل از جوانه زدن با معامله باهواي ضرورت ندارند .
پيوند نمودن نهالي ها درقوريه :
بطورعموم نهالي هاي ستروس توسط پندک پيوند تکثيرمي گردند.از انواع پيوند هاي ديگر نيز استفاده مي گردد اما چندان معمول نيست در پيوند نهالي هاي ستروس انتخاب پندوک Scion) ) بسيار مهم است ساين که انتخاب مي شود بايد عاري از امراض وافات بوده واز درخت انتهاب شود که حاصل باکيفيت وياکميت داشته باشد .پندک وياساين بايد تقريبأ از نموي flush) ) موسمي قبل انتخاب گردد.
نوده هاي گرد وتوله مانند مورد استفاده قرار گرفته مي توانند ، اما بهتر است از نوده هاي گرد استفاده بعمل ايد کوشش شود تا نوده مورد پيوند از درختان قطع شود که خار نداشته باشند پندک هاي اين نوع نوده ها در صورت استعمال باعث درختان پيوند مي شود که بدون خار بوده وزود تر سر حاصل خواهند امد. همچنان ، هر گاه نوده پيوندي از بالا واطراف بالايي درخت قطع شود نسبت به نوده هاي که از داخل وياپائين درخت گرفته مي شوند درخت پيوند شده ان زود تر به ميوه دهي اغاز خواهد کرد بعد از انتخاب وقطع نوده بخاطر پندک پيوند بايد فورأ تيغه برگها وخار هاي ان دور گريده وتنها يک قسمت دنباله Petiole ) ) بالاي نوده باقي گذاشته شود .
عمليه پيوند وقتي بالاي پايه مادري اجراگردد که محل پيوند درپايه مادري Rootstock) ) به حدود يک سانتي متر يک انچ ضخامت داشته باشد بهترين ضخامت 1/2 تا 3/4 انچ است در ضمن ان بايد کمبيم cambium) ) فعال بوده وپوست از ساقه به اساني جداشده بتواند هرگاه نهالي ها در بهار از بستر گرم به مزرعه انتقال وکشت شده باشند در ين صورت اکثرأ عمليه پيوند در خزان همان سال صورت ميگيرد ودر صورت کوچک بودن زياد نهالي ها پندک پيوند در اواخر بهار سال اينده صورت مي گيرد برخي اوقات پندک پيوند در اواخر تابستان هم صورت مي گيرد، اما امکان دارد که هواي سرد زمستان خطري رامتوجه نهالي پيوند شده نمايد نظر به تحقيقات که صورت گرفته است بهترين وقت پيوند در خزان است تا پندک پيوند در جريان زمستان در خواب بوده ودربهار به نموي خود اغاز نمايد .
بهترين طريقه پندک پيوند عبارت از تي T) ) پيوند است تي مي تواند سر چپه وياسر راسته باشد اول پندک به طول يک ونيم سانتي متر 3/4to 1 inch) ) بواسطه يک چاقوي تيز که ضد عفوني شده باشد از نوده پندک که ضخامت ان به انداه پنسيل ويا اندکي کوچک تر باشد قطع مي گرد، پندک در ان جابجامي شود.
پندک پيوند که در اوخر تابستان ويااوايل خزان صورت مي گيرد در زمستان بحال استراحت باقي مي ماند بايد اين نوع پندک از خطر هواي سرد محافظت گردد ؛ قبل از فرا رسيدن زمستان اکثرأ باغداران محل پيوند شده را با خاک خشک مي پوشانند پندک از گزند سرما درامان باشد اين خاک بعد از سپري شدن هواي سرد دوباره دور مي گردد.
مراقبت از نهالي هاي پيوند شده در قوريه:
نهالي هاي پيوندشده در قوريه بايد مورد توجه قرار داده شوند علف هاي هرزه بايد وقتأ فوقتأدور گردد. در خزان خيشاوه کاهش مي يابد تا نهالي ها قبل از فرارسيدن هواي سرد وشبنم مقاومت حاصل نمايد نظر به تحقيقات که صورت گرفته اگثرأ يک کود مخلوط به تناسب هاي 4-5 فيصد نايتروجن، 6-8 فيصد فاسفورک اسيد ودرصورت ضرورت 4-6 فيصد پوتاش در قوريه نهالي هاي پيوند شده ستروس استعمال مي گردد در يک فصل نمويي 3 بار کود داده مي شود استعمال اول قبل از اغاز نموي بهاري استعمال دومي در ماه جوزا وسومي در ماه اسد وياسنبله معمولا 500 تا 1500 پوند در يک ايکر درهر دوره استعمال مي گردد براي استعمال کود اکثرأ به دو قطار نهال با ماشين جيچه هاي کوچک کشيده مي شود سپس کود مورد نظر در جويچه هاانداخته شده و بعد أ بالاي ان با دست وياماشين خاک انداخته مي شود از استعمال کود اضافي خوداري شود زيراکود زياد باعث نموي رشته يي شده وانساج ملايم ببار مي ايد.
طوريکه قبلا گفته شده ساين وقتأ فوقتأ با پايه موجود بسته گردد تا که يک نهال به تنه راست بوجود ايد وقتيکه قد نوده پيوند شده به 18-20 انچ برسد سپس نوک نهال قطع مي گردد تا چوکات درخت اغاز يابد برعلاوه تربيه ساين شاخچه هاي جانبي غير ضروري بايدوقتاً فوقتاً از پايه مادري ساين دور گردد وقتيکه نوده پيوند يک تنه قوي وباخودمتکي را انکشاف دهد بعداز ا ن پايه اتکايي کشيده مي شود .
نوده پيوند ي عمومأ براي يکسال در قوريه باقي مانده تا نموي مناسب نمايد نهالي ها زماني براي غرس در محل دايمي شان ويا باغ از قوريه کشيده مي شوند که قطر ساقه پيوندي Scion ) ) از بالاي پيوند تقريبأ به1-2 انچ برسد نهالي هاي پيوندي دو ساله ممکن است قطر بيشتري داشته باشند .
نوع کشت وفاصله :
غرس نهال هاي ستروس در باغ عمومأ به سيستم هاي مربع و مستطيل صورت ميگيرد در انکشاف وادي ننگرهار فاصله مروج بين دو نهال ويا درخت 4 متر وفاصله بين دو قطار 6 متر تخمين شده است وغرس نهال ها به سيستم هاي مربع و مستطيل عملي مي گردد نظر به اقليم ،نوع خاک وورايتي مي توان فاصله هاي ياد شده رازياد تر نمود در برخي ممالک اروپايي مانند امريکا ، فاصله بين د و درخت ودو قطار نارنج ، مالته وسنتره را25 با25 فت تعيين نموده اند . وبه همين ترتيب فاصله بين دو درخت ودو قطارچکوتره را 35با 35 فت تعيين نموده . فاصله هاي نزديک تر منتج به سرحاصل امدن زود تر درخت شده ودر حاليكه فاصله هاي بيشتر منتج به سرحاصل امدن ناوقت تر درخت مي گردد .
غرس ومراقبت نهال هاي جوان در باغ :
هرگاه وقت اجازه ميدهد زمينکه دران ستروس غرس مي گردد بايد قبل از غرس نهال هاي ستروس لااقل براي يک فصل نباتات ليگيومي کشت شود ونباتات مذکور درخزان درزمين قلبه ودسک گردد تاخوب باخاک مخلوط گردد خاک که دران ستروس غرس مي شود خوب نرم بوده واماده براي غرس باشد بعد از ينکه باغ ستروس براي پذيرش نهالي ها اماده شد وموسم غرس فرا رسيدن نهالي هاي پيوند شده که از کيفيت خوب برخوردار باشند انتخاب مي گردد در محلات که خطر هواي سرد موجود نيست مي توان نهالي هاي ستروس رادر هر وقت از سال غرس کرد اما در مناطق مانند افغانستان که خطرهواي متصور است عمومأ نهال شاني در ماه دلو ويا در بهارغرس مي گردد .
زمين قوريه که نهال هاي ان اماده به انتقال در محل دايمي وبا باغ مي باشد يک يا دو روز قبل از کشيدن نهال هاي پيوندي ابياري مي گردد سپس نهال هاي پيوندي طوري از زمين کشيده مي شود که به طراف ريشه ها خاک مرطوب وبهم چسپيده موجودباشد ويابه عباره ديگر خاک ان شکل توپ راداشته باشد وسپس بالوخ وياتار هاي نسبتأ پهن اطراف کلوله خاک بسته شده تا در جريان انتقال خاک از اطراف ريشه ها جدانگردد درزمين هاي ريگي معمولاّ ريشه هاي نهالي هاي کشيده شده از زمين بدون خاک بوده وبرهنه مي باشد اين نوع ريشه هاي بر هنه در مقابل هواي سرد وخشکي حساس بوده وبايد با پيچانيدن تکه مرطوب انهارا از خشکي وضرر هواي سرد نجات داد.
نهال ها به همان عمق که درقوريه بودند در باغ بايد به همان عمق غرس گردند بعد از غرس در اطراف نهال يک ابگيره ويا ساحه تشت رقم براي ابياري ايجاد مي گردد درجريان غرس بايد چهار اطراف نهال بخوبي لگد شده تا پاکت هاي هواي در اطراف ريشه بميان نيايد وکوشش بعمل ايد تا ريشه هادر جريان غرس قات نگردد هر گا ه پودر استخوان بخار داده شده موجود باشد بهتر خواهد بود تابه مقدار 2 پوند همراه با يک اندازه خاک در اطراف ريشه ها انداخته شود از استعمال پودر استخوان خام وکود هاي نايتروجني دراطراف ريشه ها خود داري شود زيراباعث سوختاندن ريشه ها خواهد شد بعد از غرس نهال بايد فوراًابياري صورت گيرد وتا چسپيدن نهال وقابليت اخذ مواد غذايي از خاک بصورا درست بايد وقتأوفوقتأ ابياري صورت گيرد درخاک هاي کلى کشيدن چقوري براي غرس نهال به سيستم مروج حفر گرديده وعموماً از تخته کشت استفاده بعمل مي ايد .
هر گاه نهال ها درزمستان غرس مي گردند ، انهاممکن است دراواخر زمستان واوايل بهار به نموي فعال شروع نمايند درين وقت يک پوند کود بايد در اطراف نهال با خاک مخلوط گرديده ، خاک اطراف نهال اندکي بلند تر از چقوري وياحوضچه اطراف نهال باشد . مي توان يک اندازه کود ديگر را به وقفه هاي بعدي استعمال نمود.
ابياري (Irrigation)
ابياري سيستمانيک در باغ ستروس صورت مي گيرد ، ولي ابياري در اوقات وخيم خيلي ها ارزشمند است . اقليم خشک وقلت اب خصوصاً در خزان ممکن است باعث ديختن زياد ميوه ها گرديده که نه تنها منتج به ضايعات حاصل خواهدشد . بلکه مقاومت نبات را در برابر هواي سرد تضعيف مي نمايد . قلت اب وخشکي در بهار ممکن است باعث جلوگيري ميوه گيري درخت گرديده ويا منتچ به ريختن ميوه هاي جوان وحتي برگ هاخواهد شد . بهتر است درجريان نموي فعال ، خاصتاً در اوقات ياد شده ابياري کافي به باغ ها ستروس صورت گرفته وبه درختان فر صت داده نشود که به چملکي Wilting ) ( مواجه شوند . بطور عموم در هر مرتبه ابياري ، عمق اب در بالاي زمين به حدود 2تا 3 انچ صورت گيرد .اين ابياري خاصتاً در زمين هاي ريگي بايد تطبيق گردد . خا ک هاي سنگين ويابه عبارت ديگر خاک هاي کلى نسبت به خاک هاي ريگي مقدار اب بيشتر را در هر مرتبه ابياري مورد استفاده قرار مي دهد . عموما اب هاي که دارايP.P.M 1000 نمک اند براي ابياري مساعد مي باشند . ابهاي بابالاتر از 2000 P.P.M نمک خيلي ها خطر ناک براي ابياري درختان ستروس است . در صورت که اب چاه براي ابياري مورد استفاده قرارمي گيرد، بايد اب ان وقتاً از لحاظ مقدارنمک تجزيه گردد.
انواع ابياري :
دند نمودن اب Ridge or Beds Irrigation))
در ين نوع ابياري عموماًدرختان ستروس در بالاي پشته ها ويا به عبارت ديگربالاي پلوان ها قرار مي داشته باشند ، ابياري در بين دو پلوان صورت گرفته واب دران محلات براي مدتي به شکل دند اب باقي مي ماند . اين نوع ابياري در شرايط امروزي چندان معمول نيست.
ابياري قطره يي ( Drip Irrigation) :
در شرايط امروزي ، اين ابياري زيادمروج گرديد ه است ، خصوصأ در ساحات که اب وافربراي ابياري ميسرنيست . در ين نوع ابياري عمومأ اب از منبع اولي تا موقعيت درخت ها توسط پايپ هاي رابراي ويا فلزي جريان داده مي شود ، که اين خود ضايعات اب را کاهش ميدهد . وقت ومقدار اب که براي يک ساحه معين ضرورت است مي توان با استفاده از فرمول ذيل حل نمود:
- يک ايکر = 43560 فت مربع
- يک ايکرانچ اب = تقريبأ 27000 گيلن
- طول از زمين باغ که بکاربرده مي شود
- عرض ساحه مذکور
ابياري جويچه يي (Furrow Irrigation)
اين طريقه ابياري نسبت به طريقه دند اب بيشتر مورد استقاده قرار داده مي شود .در ين طريق ابياري ،اب به دو طرف قطار ها با استفاده از جويچه ها با سرعت کم جريان داده مي شود تا خاکي ساحه ريشه هاي درخت اب کافي را جذب نمايد .اما درخاک هاي ريگي ،اب بعوض ينکه توسط خاک اطراف درخت ها جذب شود،بيشتر بطراف پائين نفوذ نموده وضايع مي گردد. پايپ هاي که براي انتقال اب از منبع اولي الي ساحه زمين باغ بکار برده مي شوند ، بايد قطر نسبتاً فراخ داشته باشند ، زيرابه هر اندازه که قطر پايپ کوچک تر باشند ، بهمان اندازه مقاومت در برابر جريان اب بيشتر مي شود که در ين صورت يک قوه زياد تر به مصرف مي رسد تا اب بطرف جلو رانده شود . به همين ترتيب به هر اندازه که ارتفاع ابدهي پايپ زياد تر مي گردد به همان اندازه مقدار بيشتر مواد سوخت مصرف خواهد شد . همچنان ، پايپ هاي جديد نسبت به پايپ هاي کهنه و فرسوده اصطکاک کمتر را در برابر جريان بوجود مي اورند و بايد پايپ هاي کهنه تجديد گردند.
خشاوه :در صورت امکان لااقل ساحه بين قطار هاي درختان حاصل دهنده جمع ويادست گرديده تا علف هاي هرزه از بين رفه ورقابت غذايي بين درختان وعلف هاي هرزه کاهش يابد ساحه اطراف درختان که بنا بر موجوديت شاخچه ها امکان جمع کردن انها موجود نيست بايد علف هاي هرزه با کتمن ويا بيل از بين برده شود ، اين عمل بر علاوه از بين بردن علف هاي هرزه زمينه را براي جذب بهتر هوا واب در خاک مساعد مي نمايد .
کشت نباتات پوشش cover crops ) ) در بين قطار هاي درختان حاصل دهنده چندان صورت نمي گيرد ؛ زيرا شاخه هاي جانبي درختان در ين ساحه سايه افگننده وباعث تضعيف نموي نباتات پوششي مي گردد با وجودان در سالهاي قبل از حا صلدهي درختان ميتوان نباتات پوششي را در بين قطار هاي ستروس رويانيد .
ا ستعمال کود : در باغ هاي ستروس خصوصأ در خاک هاي ريگي برعلاوه کود هاي عام مانند نايتروجن ، فاسفورس وپوتاسيم ، عناصر مانند منگنيز، مگنيزيم ، جست ، اهن مس ، وغيزه استعمال مي گردد .باوجودان کوشش مي شود تا استعمال کود ها بعد از تجزيه لابراتواري صورت گيرد.
خاک هاي الکلي که اکثريت خاک هاي افغانستان را تشکيل مي دهد داراي مقدار اضافي کلسيم کاربونيت calcium carbonate )) است چنين خاک ها ممکن است بالاي موجوديت عناصر مانند فاسفورس ، منگنيز ، جست ، واهن تاثير گذار باشد . پائين اوردن پي اچ اين خاک ها بنابر داشتن مقدارزياد کلسيم کاربونيت که بعضأ به 50 فيصد مي رسد خيلي ها مشکل است .
پي اچ بلند پر ابلم هاي را در جهت موجوديت عناصر مختلف ايجاد مي نمايد عناصر مس ، منگنيز، جست وبوران اکثرأ به شکل محلول پاشکي spray)) بالاي درختان استعمال مي گردد کاهش اهن در خاک هاي الکلي بسيار معمول است که علايم کلوروسز chlorosis ) ) بالاي بر گهاي جوان بمشاهد مي رسد .
موجوديت مقدار زياد کلسيم در خاک باعث کاهش اخذ پوتاشيم ومگنيزيم مي شود .
الف عناصر غذايي ومواد :
نايتروجن – درافغانستان عموماً از کود يوريا که 44 فيصد نايتروجن N)) دارد بمنظور رفع کبموداين عنصردر در ختان استفاده مي شود درمناطق که کود حيواني ويا سبزي در ستروس باشد نيز استعمال مي گردند .
ب – فاسفورس- اين عنصراکثرأ بشکلP2O5 در خاک استعمال مي گردد استعمال کود هاي تريپل سوپرفاسفيت 44-45%P2O5) ) وسوپر فاسفيت 18-20%P2O5) ) در افغانستان معمول است علاوه بران ، بقاياي استخواني نيز مقدار وافرفاسفورس داردکه ميتوان از ان منحيث جبران عنصر فاسفورس استفاده نمود .
وقت استعمال کود : در ستروس معمولا اولين استعمال کود هاي کيمياوي خاصتاً نايتروجن در موقع ويااندکي قبل از اغاز هر نموي جديد flush) ) صورت مي گيرد در اکثر محلات سه بار در سال براي درختان صورت ستروس کود داده مي شود نموي برجسته در ختان ستروس سه بار در سال بخوبي بمشاهده مي رسد استعمال کود بهاري معمولادر اواخر دلو اندکي قبل از اغازنموي برجسته flushes ) )صورت مي گيرد استعمال کود تابستاني در ماه جوزا اندکي قبل از فلش تابستاني واستعمال کود خزاني در اواخر سنبله ويا اوايل ميزان مطابق به فلش خزاني صورت مي گيرد.
کود هاي کيمياوي راميتوان با استفاده از ماشين کود پاش در دوطرف درختان استعمال نمود اما در صورت موجوديت مرد کار بهتر است تا کود ها توسط دست در اطراف هر درخت به شکل پاشکي نسبتأ پهن استعمال گردد هر گاه کود در يک جري باريک انداخته شود ، ريشه هاي تغذيوي درختان در ساحه جري زياد تجمع مي نمايند که يک کار معقول بنظرنمي رسد.
د دوهمې برخې لپاره په لاندې لينك كليك وكړۍ
http://www.tolafghan.com/petawona/index.php?action=detail&post_id=5796&b_id=19
http://www.tolafghan.com/petawona لومړى مخ
