اهميت اقتصادی کشورهای اسياجنوب وافغانستان
سيدعثمان سنجش
همگرايی منطقوی از مباحث علم جيوپوليتيک است و ازاصل خود، بحثی است تازه که بعد از جنگ دوم جهانی جنبه عملی پيدا کرده است . با توجه به محدوديتهای طبيعی و سياسي پراگندگی نوع انسان در روی زمين، يک تشکل نزديکی از نوع نژادی، فرهنگی و تاريخی بوجود امده است .
کشورهای اسيای جنوب متشکل از کشورهای بنګله ديش ، اقيانوس هند ،نيپال ، پاکستان ، سريلانکا، مالديف ، بوټان و همچنان ميتوان درين رديف از افغانستان ، تبت ، وايران نام برد . ،کشورهای اسياجنوب منحيث خانه مشترک ۱۵ کشور پرجمعيت منطقه جغرافيه وی جهان به شمارميرود ، اين منا طق اکثر درګير تصادم ها و عدم ثبات سياسی مانند جنګ بين دوکشور اتومی بوده پاکستان وهندوستان درين منطقه منحيث همکاران اقتصادی مهم درين منطقه بشمارميرود،
سازمان همکاری منطقوی کشورهای اسياجنوب ( SAARC ) درسال ۱۹۸۵ تاسيس ودرقدمه اول هفت کشوررا درين انجمن متحدساختن که عبارت بودند از بنګله ديش ، بوتان ، هندوستان، مالديف ، نيپال ، پاکستان ، سريلانکا، لاکن درسال ۲۰۰۶ افغانستان نيز منحيث کشور هشتم درين انجمن عضويت خويش را حاصل نمود .
افغانستان ازجمله کشوری است که ازنقطه نظر جيوستراتيژی دراسيای مرکزی واسيايی جنوبی مقام خاص دارد، افغانستان ازنقطه نظر امينتت جهانی ،اهميت جيوپوليتيکی وجيواقتصادی جايګاه قابل توجورا دارامی باشد انچه که درافغانستان و دراطراف ان ميګذرد ،برای جامعه جهانی از نقطه نظر امنيت بااهميت است وميتوان دربهبود مناسبات دوستانه ، تحکيم رشد بازارازاد رول سازنده رابه بيش ببرند .
افغانستان برای کشورهای اسياي ميانه واسيای جنوب زمينه رشدتجارت بازارازاد ، رامهياساخته است تا درخصوص قدمهای مثمربردارند .طورمثال ميتوان از همکاريهای همه جانبه افغانستان و ازبکستان رادرخصوص انرژی برق که توسط سيستم واحد انرژی با هم وصل ګرديده است ياد اوری نمايم .
درهفت سال ګذشته درافغانستان کارهای مثمر درخصوص عمار راهای ترانزيتی صورت ګرفته بادرنظرداشت اين راه های ترانزيتی کشورهای اسياميانه ميتوانند در کمتر از ۳۲ ساعت ازطريق سمندر هندبا کشورهای اسياجنوب وميډيل ايست وصول ګردد ،تجارت افغانستان به کشورهای اسيامرکزی مانند ايران ، هند، چين ، ترکيه از سال ۲۰۰۱ بدينسو افزايش نموده است .
همچنان سرک زرنج دلارام ، که اغاز ان درسال ۲۰۰۸ صورت ګرفت وبه تکميل رسيده است ۲۱۸ کلومتر طول دارد توسط اين سرک افغانستان به ايران به بندر چابهار وازطريق ان به سمندر وهندوستان وصل ميګردد ، اين سرک درحقيت کشورهای اسياميانه را به کشورهای اسيای جنوب وصل مينمايد واز ازين طريق تجارت بين اين کشورهای به اسانی ممکن ميګردد البته لازم است ګفته شود که اين سرک به همکاری کشورهندوستان به مصرف ۱۸۰ ميلون ډالر صورت ګرفته است
بدين لحاظ افغانستان برای سرمايه ګذاران کشورهای اسياجنوب ميتواند به بهترين مارکيت کشورهای اسياجنوب واسيامرکزی مبدل ګردد و باهمکاری کشورهای اسياجنوب به ساختن راهای ترانزيتی دست بکارشود تا درتامين ارتباط از طريق خطوط هوايی و زمينی به حيث پل بين کشورهای اسيامرکزی واسيای جنوب مبدل شود درين خصوص امکان ميهسر ميشود تابه همکاری کشورهای اسياجنوب راه اهن ترانزيتی ساخته شود و باتشريک مساعی همديګر اقتصادکشورهای اسياجنوب رشد وتکامل نماي
ازبکستان ، قزاقستان ، افغانستان ميتوانند با موافقت نامه اعمارخط راه اهن که از شهر ترمز در سرحد ازبکستان – افغانستان از طريق کابل تا شهر پشاور پاکستان تمدديدګردد .و از برکت احيای رفت و امد منظم از طريق راه اهن بين هند و پاکستان ، اسيايی ميانه و روسيه به هندوستان توسط خط فولادی از کوتاه ترين مسير وصل خواهند شد.
تحکيم ثبات در افغانستان شرايط مساعد را برای ان ايجاد ميکند ، تا کشور های اسياميانه واسياجنوب به پل اتصال بين اسيايی جنوبی و مرکزی مبدل گردد کشورافغانستان ميتواند نقش معين را در همکاری منطقوی و تجارتی – اقتصادی ايفاء نمايد و از پلان های سازمان همکاری شانگهای در باره دهليز های ترانزيت ، منجمله – احيای " راه بزرگ ابريشم " – ترانزيت باستانی از چين غربی تا اروپای غربی به پيش ببرد .
افغانستان درين زمينه ميتواند حلقه مرکزی نه ، بلکه نقش يکی از حلقات کليدی راانجام دهد . و سازمان همکاری شانگهای نيز ميتواند بصورت همه جانبه همکاری متقابل را با افغانستان ، در عرصه اقصادی ، مسايل مربوط به مبارزه با تروريزم ، توليد غيرقانونی و قاچاق مواد مخدره توسعه بخشد.
نقش خاص دول اسيای مرکزی واسيای جنوبی به مثابه شرکت کننده گان سازنده تشريک مساعی بين المللی در عرصه های امنيت ، انرژی ، ترانسپورت و پوتنسيال بشری مهمترين پديده جيوپوليتيکی بوده و باقی خواهد ماند.
ازينکه افغانستان ازنقطه نظر جيوپوليتيکی مقام خاص را درسرحد بامنطقه اسيايی مرکزی احراز ميکند در چنين وضع ضرورت تشکل ستراتيژی های فرامرزی بين کشورهای اسيآمرکزی واسياجنوبي در عرصه تجارت ازاد ، مبارزه با تهديد مواد مخدره ، تروريزم ، ، به همکاری سازمان قرارداد امنيت دسته جمعی ، سازمان همکاری شانگهای بر مبنای دراز مدت هرچه بيشتر احساس ميشود. (july 2009 kabul afghanistan
رشد تجارت بازار ازاد ، تقويه جامعه مدنی ، وديموکراسی بين کشورهای اسيای مرکزی بعدازسقوط اتحادشوری
بيانيه سيدعثمان سنجش درکنفرانس کشوهای اسيامرکزي
شکست اتحادشوری سابق شرايط بهتر رشدمناسبات جديدسياسی ، اقتصادی ، وفرهنګی کشورهای اسيای ميانه را درمنطقه مهياساخت ،شرایط موجود به کشورهای اسيای ميانه موقع ميدهدتا دربهبود مناسبات تجارت بازار ازاد ، تحکيم جامعه مدنی ،رشدديموکراسی و مناسبات سياسی خويش رارشدبدهند، ازينکه کشورهای اسيای ميانه بادرنظرداشت موقعت جغرافيايی خويش طوری تنظيم ګرديده اندکه باهم منافع مشترک دارند . اسيای مرکزی ، که کشور های ان همسايه گان نزديک افغانستان می باشند ، از نقطه نظر جيوپوليتيکی منطقه واحد نمی باشد. کشور های اسيای مرکزی از نظر مدنيتی باهم بسيار نزديک می باشند. اگر چه جميعت در تمام کشور های منطقه از نظر نژادی چند قشری ميباشد ، اشتراک مدنيتی باعث درک واحد پرابلم های زنده گی اجتماعی و سياسی و تصور واحد در باره جهان خارج ميگردد. نقش خاص دول اسيای يی مرکزی به مثابه شرکت کننده گان سازنده تشريک مساعی بين المللی در عرصه های امنيت ، انرژی ، ترانسپورت و پوتنسيال بشری مهمترين پديده جيوپوليتيکی بوده و باقی خواهد ماند. ولی موثريت نقش کشورهای اسيای ميانه درتحکيم مناسبات همه جانبه نهايت ضروری محسوس ميګردد بدون حمايت هم ديګر کشورهای اسيای ميانه که ريشه های عميق تاريخی دارند ناممکن خواهدبود تامناسبات تجارت بازار ازاد تقويه يابد اين نقطه مهم است ، که کشورهای اسيای مرکزی از طريق تجارت بازار ازاد ، اقتصادهمديګر را تقويه نمايدو به منظورتامين امنيت ، رشد جامعه مدنی وديموکراسی بايکديګرسهيم شوند . افغانستان نيز ازجمله کشورهای است که ازنقطه نظر جيوستراتيژی درجهان وخاصتاجايګاه ان دراسيای مرکزی واسيايی غربی به صورت کل دراسيای مرکزی مقام خاص دارد،
اگر افغانستان به مثابه دولت با ثبات و شگوفان ، که با همسايه گان خود در صلح زنده گی کند ، در ايد ، اين کشور ديگر برای جامعه جهانی منبع تهديد نخواهد بود.
درحال حاظر افغانستان ازنقطه نظر امينتت جهانی ،اهميت جيوپولیتيکی وجيواقتصادی جايګاه قابل توجورا دارامی باشد انچه که درافغانستان و دراطراف ان ميګذرد ،برای جامعه جهانی از نقطه نظر امنيت سياسی وانرژيتيکی بااهميت است وميتوان دربهبود مناسبات دوستانه ، تحکيم رشد بازارازاد رول سازنده رابه بيش ببرند . بايد ياداورشد که همچو تقاضاهای فعلی کشورهای اسيای ميانه وقتی ميتوان جامع عمل بپوشد که صلح پايدار در منطقه به خصوص درافغانستان تامين شود اګردرافغانستان صلح وثبات فرارسد، تمام جهان بنابر علل عينی برنده خواهد شد ولی باتاسف فعلاّ همه بااین برخورد همنوا نمی باشند ، تاافغانستان به مثابه دولت باثبات وشکوفان باهمسايه ګان خود درصلح زنده ګی کند وضيعت سياسی ونظامی موجود سدد راه رشدمناسبات بازارازاد، ورشدجامعه مدنی و فرهنګی کشورهای اسيای ميانه شده است ايجاب مينمايدتاکشورهای اسيای ميانه به منظورتامين هداف فوق درقدمه اول نقش کشورهای اسيای ميانه را درمبارزه باتروريزم ، که مانع اهداف فوق ګرديده باهم هم هاهنګ وهم جهت شود. وضع موجود برای کشورهای اسيایميانه زمینه رشدتجارت بازارازاد ، تقويت جامه مدنی ورشددموکراسی رامهياساخته است تا درخصوص قدمهای مثمربردارند .طورمثال ميتوان از همکاريهای همه جانبه افغانستان و ازبکستان رادرخصوص انرژی برق ياداوری نمايم که توسط سيستم واحد انرژی برق با هم وصل ګرديده است . خريداری انرژی برق توليد شده در ازبکستان برای رفع نيازمندی های افغانستان نه تنها از نقطه نظر اقتصادی به نفع هر دو طرف می باشد ، بلکه به تحکيم همه جانبه روابط دو طرف مساعدت خواهد کرد. کار ساختمان لين برق 420 کيلو متری از کابل تا شهرحيرتان هم سرحد با ازبکستان که از طريق 5 ولايت افغانستان می گذرد و و اتصال ان با سيستم شبکه برق ازبکستان يک دست اورد خوش اينده است که درروابط هردوکشور يک تحول بنيادی تلقی ميګردد در چارچوب اين پروژه کار ساختمان سب ستيشن حيرتان در خاک افغانستان و سرخان در خاک ازبکستان بصورت فعال جريان دارد ، که امکان افزايش صادرات انرژِی برق ازبکستان را به افغانستان ميسرميسازد .
همچنان مسايل مربوط به توسعه همکاری های افغانستان – تاجکستان نیز در عرصه انرژی و استفاده از منابع ابی از اهمیت خاص برخوردار است طرفین متوانند به همکاری یکدیګر بر سر اعمار فابریکه برق ابی بالای دریای پنج در نزدیک ولایات تخار وکندز افغانستان اقدام نمایند .تاجکستان ، در پهلوی ازبکستان و ترکمنستان ، یکی از صادرکننده گان عمده انرژی برق به افغانستان میباشد. توسعه و تحکیم پی هم روابط دوستانه وحسن همجواری ، طرق و دورنمای همکاری های دو جانبه را در عرصه های مختلف ، که به منافع بنیادی ملل دو دولت مطابقت داشته باشند ، مشخص ګرد.
ازبکستان ، قزاقستان ، افغانستان میتوانند با موافقت نامه اعمارخط راه اهن که از شهر ترمز در سرحد ازبکستان – افغانستان از طریق کابل تا شهر پیشاور پاکستان تمددیدګردد، زیراهمه کشور های اسیایی ميانه و از طريق انها روسيه توسط راه اهن به ترمز وصل می باشند .و از برکت احيای رفت و امد منظم از طريق راه اهن بين هند و پاکستان ، اسيای ميانه و روسيه به هندوستان توسط خط فولادی از کوتاه ترين مسير وصل خواهند شد. صحبت بر سر راه اهن 1600 کيلو متری در مسير ترمز – مزارشريف – کابل – جلال اباد – پيشاور – اسلام اباد – دهلی نو ميتوان درهمکاريهای کشورهای اسيای ميانه نقش مثبت را دربهبود اقتصاد ورشد تجارت بازار ازاد مهياسازد البته قبلآ در اواسط سالهای 1950 رهبران وقت اتحاد شوروی خروشچيف ن . س. و بولگانين ن . ا . با رهبری افغانستان و هند در باره احداث چنين خط اهن به توافق رسيده بودند. در اواخر سال 1959 موافقه حکومت پاکستان در باره اعمار اين راه بزرگ اهن حاصل گرديده بود ولی عوامل سياسی در انوقت مانع تحقق اين پروژه گرديد. در سالهای 1980 فيصله بعمل امد تا راه اهن از اتحاد شوروی به هند از طريق ترکمنستان تمديد گردد خط اهن 20 کيلومتری تا شهر کشک ترکمنستان – تورغوندی افغانستان اعمار شد و در اينده تمديد اين خط اهن به هند از طريق مسير هرات ( افغانستان ) – کويته – لاهور ( پاکستان ) – دهلی نو ( هند )در نظر بود.ولی بازهم عوامل سياسی ، قبل از همه تشنج در روابط هند و پاکستان مانع تحقق اين پروژه گرديد. روشن است که از بسياری پروژه های منطقوی بين المنطقوی در قدم اول به روابط هند و پاکستان مربوط می باشند واین روابط در سالهای اخیر در مسیر دیالوگ و تفاهم متقابل انکشاف می یابند که میتوان دراینده نیز روی ان کارصورت ګیرد . (( نشریه ازادافغانی فارسی . رو الکسی چيچکين ))
تحکيم ثبات در افغانستان شرايط مساعد را برای ان ايجاد ميکند ، تا اين کشور " يکبار ديگر به پل اتصال بين اسيای جنوبی و مرکزی مبدل گرددکشورافغانستان قصد دارد نقش معين را در همکاری منطقوی و تجارتی – اقتصادی ايفاء نمايد و از پلان های سازمان همکاری شانگهای در باره دهليز های ترانزيت ، منجمله – احيای " راه بزرگ ابريشم " – ترانزيت باستانی از ين را تا اروپای غربی حمايت ميکند . پلان های اعضای سازمان همکاری شانگهای بس بزرگ می باشند و افغانستان درين زمينه ميتواند حلقه مرکزی نه ، بلکه نقش يکی از حلقات کليدی راانجام دهد . و سازمان همکاری شانگهای نيز ميتواند بصورت همه جانبه همکاری متقابل را با افغانستان ، در عرصه اقصادی ، مسایل مربوط به مبارزه با تروريزم ، توليد غيرقانونی و قاچاق مواد مخدره توسعه بخشد. و نقش مهم را در بازسازی اقتصادی افغانساتن ايفاء نمايد .
کشورقزاقستان نيرميتوانند باهمکاری همجانبه دتوسعه مناسبات بين کشورهای اسيای ميانه نقش ارزنده را انجام دهد به اساس راپور سيت . (( نشريه ازادافغانی فارسی . رو)) (( نور سلطان نظر بايف باور دارد ، که کشور های اسيايی مرکزی ، ضمن انکشاف به مثابه ساحه واحد ، ميتوانند بنياد اقتصادی را تشکيل نمايند ، که مانع مطمن بر سر راه تروريزم بين المللی مبدل خواهد گشت وحالا ما به اين نقطه نزديک ميشويم ، تا همه جوانب بين المللی به انکشاف با ثبات اسيايی مرکزی علاقمند باشند ، تا منطقه ما به منطقه زور ازمايی مبدل نگردد ، بلکه منطقه رقابت نورمال اقتصادی به نفع همه ، قبل از همه به نفع ملل ساکن درينجا باشد.))
ازینکه افغانستان عضو خانواده بزرگ جهانی می باشد و مصائیب فعلی در افغانستان را جامعه جهانی مجبورآ برخلاف اراده خود هرچه شدیدتر احساس خواهد کرد.
نقش خاص دول اسیای مرکزی به مثابه شرکت کننده گان سازنده تشریک مساعی بین المللی در عرصه های امنیت ، انرژی ، ترانسپورت و پوتنسیال بشری مهمترین پدیده جیوپولیتیکی بوده و باقی خواهد ماند. اوضاع در افغانستان بالای تاجکستان ، ترکمنستان و ازبکستان تاثیر مینماید در چنین وضع ضرورت تشکل ستراتیژی های فرامرزی در عرصه مبارزه با تهدید مواد مخدره ، تروریزم ، افراطیت مذهبی و چلنج های مشابه ديگر ، با شرکت فعال تمام دول اسیایی مرکزی در چوکات جامعه دول مستقل ، سازمان قرارداد امنیت دسته جمعی ، سازمان همکاری شانگهای بر مبنای دراز مدت هرچه بیشتر احساس میشود.
يکی از پرابلم های اساسی منطقه اسیای – پرابلم افغانستان می باشد که اهمیت بازسازی برنامه ریزی شده افغانستان برای منطقه اولویت مطلق محسوب میشود درین خصوص ستراتیژی معین راباید کشورهای اسیایمیانه جستجونمود درین خصوص پروگرام بازسازی صلح امیز ، پروژه های مختلف اقتصادی موجود اند ، که در حال حاض میتوان باتشریک مساعی کشورهای اسیایمیانه عملی شوند ومیتوان در افغانستان پروژه های جالب اقتصادی ، منجمله برای تشبثات خصوصی و دول همجوار منطقه باخصوصیات بازارمشرک جستجو گردد.اوضاع کنونی درمنطقه نه تنها برای افغانستان خطرناک است بلکه برای کشورهای اسیایمیانه هم خطراتی رامواجه میسازد همين حالانيروهای بنيادګرای پاکستان وسازمان های بين المللی تروریستی درمنطقه به نيروی سياسی نيرومند تبديل شده که ميتوان انرابه حيث يک سايه قهربالای منطقه وجهان بحساب اورد .
افغانستان ازنقطه نظر جيوپوليتيکی مقام خاص را درسرحد بامنطقه اسیایی مرکزی احراز ميکند در چنين وضع ضرورت تشکل ستراتيژی های فرامرزی در عرصه تجارت ازاد ، تقويه جامعه مدنی ، وديموکراسی ، مبارزه با تهديد مواد مخدره ، تروریزم ، افراطیت مذهبی و چلنج های مشابه دیگر ، با شرکت فعال تمام دول اسیايی مرکزی در چوکات جامعه دول مستقل ، سازمان قرارداد امنيت دسته جمعی ، سازمان همکاری شانگهای بر مبنای دراز مدت هرچه بيشتر احساس ميشود. 2009 kabul afghanistan
