نویسندگان: تلباک نظروف و عبدالنبی ستار زاده
برگردان: معاون سر محقق عبدالرحیم بختانی خدمدګار
سمت های اساسی سیاست خارجی جمهوری تاجکستان در مرحله حاضر
قسمت دوم :
جمهوری تاجکستان و فدراتیف روسیه :
جمهوری تاجکستان اگرچه با فدراسیون روسیه هم سرحد نیست ولی با در نظر داشت این از اواخر قرن ۱۹الی امروز با این کشور در محیط مناسب عمومی جیوپولتیکی، سیاسی و اقتصادی قرار دارد و محافظت سرحدات خارجی بعد از فروپاشی اتحاد شوروی تنها بر دوش قوای سرحدی روس افتاد، همچنین با درک آن، که روسیه امروز هم به حیث یکی از کشورهای با نفوذ در منطقه و جهان به حالت سابقه باقی مانده است و در رابطه با این کشور حق اولیت میدهد و آنرا از جمله شریکان ستراتیژی خود می شمارد و بر آن عقیده استوار است که همکاری ستراتیژی همه جانبه اقتصادی، تجارتی، نظامی و فرهنگی با فدارتیف روسیه عامل موثر ثبات سیاسی، اجتماعی و امنیتی در کشور و منطقه میباشد.
با دریافت استقلال در تاریخ مناسبات جمهوری تاجکستان با فدراتیف روسیه صفحه نوباز شد. این کشور یکی از اولین کشور های بود که استقلال دولت ما را به رسمیت شناخت.
بتاریخ ۸ اپریل سال ۱۹۹۲م در شهر دوشنبه پرتوکول در مورد برقرار نمودن روابط دیپلوماتیک بین این دو کشور برادر به امضاء رسید.
بتاریخ ۴می سال ۱۹۹۲م سفارت فدراتیف روسیه در دوشنبه افتتاح شد، و بتاریخ ۱۷جولای همان سال م . ی سینکیویچ نخستین سفیر روسیه در جمهوری تاجکستان اعتبار نامه خود را سپرد و به فعالیت آغاز نمود. در نوبت خود جمهوری تاجکستان نیز در ماه دسمبر سال ۱۹۹۳م سفارت خود را در مسکو باز کرد و، ر . میرزایف سفیر فوق العاده ومختار جمهوری تاجکستان در مسکو تعین گردید.
همکاری های تاجکستان و روسیه از ابتدا همه جانبه بوده، قریب تمام ساحات را فرا گرفتند مانند : سیاست، اقتصاد،تجارت، نظامی، بشری، مالیاتی، قرضه، مواد سوخت و برق، صنعت و کوپراتیف های صنعتی، دفاع میهن و حالت فوق العاده وغیره. مخصوصاً در ساحه سیاسی روابط دو جانبه میان تاجکستان و روسیه در سطح نهایت بلند انکشاف می یابند. تاجکستان و روسیه نسبت به اکثریت مسایل کلیدی سیاست بین المللی و منطقوی موقف یکسان و نزدیک دارند. نمونه روشن چنین همکاری اعمال هماهنگ شده این دو کشور در عرصه بین المللی و موقعیت یگانه آنها در مسایل روند صلح افرینی در افغانستان و بازسازی اقتصادی این کشور میباشد.
تاجکستان و روسیه وظایف مشترک دارند، از قبیل تحکیم امنیت و آرامی در منطقه و قلمرو اتحاد شوروی سابق، مقابله با خطر تهدید های جدید زمان معاصر – یعنی تروریزم، اکسترییمزم، قاچاق مواد مخدر و اسلحه، جنابت کاری فوق ملی «مافیا» وغیره.
همکاری سیاسی جمهوری تاجکستان و فدراتیف روسیه در روند صلح، و آشتی ملی در کشور با ثمر بود. روسیه در کار دریافت صلح و آشتی ملی تاجکان بتاریخ ۵اپریل سال ۱۹۹۴در پایتخت این مملکت یعنی شهر مسکو آغاز گردید این مذاکرات بتاریخ ۲۷جون سال ۱۹۹۷در همان جا با امضاء شدن «سازشنامه استقرار صلح و آشتی ملی در تاجکستان» به پایان رسید.
تاجکستان و روسیه از ابتدای مناسبات شان در ساحه نظامی و تخنیکی همکاری های سودمند داشتند و آن در گذشته نسبت به ساحات دیگر اولیت داشت. محافظین روسی در حفظ سرحد ما با افغانستان در تامین امنیت کشور ومنطقه نقش مهم بازی نموده. موافقه «شرطنامه» بین فدراتیف روسیه و جمهوری تاجکستان درباره بودن پایگاه نظامی روسیه در خاک تاجکستان از ۱۶اپریل سال ۱۹۹۹که از جانب هر دو کشور به تصویب رسید، غند ۲۰۱به پایگاه نظامی تبدیل یافت. مطابق ماده ۹سازشنامه سال ۱۹۹۳تا تشکیل و تقویت یافتن تدریجی نیروهای سرحدی تاجکستان مسؤلیت حفظ و تامین امنیت مناطق سرحدی به اختیار محافظین روسی گذاشته شد. ولی همکاری نظامی و تخنیکی جمهوری تاجکستان با فدراتیف روسیه، از آن جمله با محافظین روسی، ادامه دارد. تنها شکل های آن همکاری ها تغیر نموده است.
همکاری های پارلمانی هم خوب جریان داشته. هئیت های پارلمانی روسیه به طور منظم به تاجکستان تشریف میاورند و به مسایل مبرم حیاتی، سیاسی و اجتماعی جمهوری و روابط دو جانبه توجه مینمایند. این ملاقات ها در نزدیک نمودن قانون گذاری ملی جوانب، تنظیم و تهیه قوانین و اسناد حقوقی پیشنهادی، از جمله مربوط به فعالیت های اقتصادی بازار نقش نمایان دارد.
رئیس جمهور تاجکستان امام علی رحمان در پیام خویش به مجلس عالی «۳۰اپریل سال ۲۰۰۴» از روابط حسنه تاجکستان با فدراتیف روسیه در طول ده سال اخیر با تاسف ذکر نموده بود، که «صرف نظر از کوشش های پیگیرانه ما، که ما به این بارها در جریان ۱۳سال تاکید کرده بودم، در جه همکاری اقتصادی تاجکستان و روسیه به خواست زمان و منافع هر دو مملکت جواب گو نیست».
مسایل مناسبات تجارتی و اقتصادی در ساختار روابط تاجکستان و روسیه بخشی از جهت حقوقی همه جانبه تکمیل شده بود و این کشور مثل سال های پیش شریک تجارتی اساسی میباشد، سهم روسیه در روابط اقتصادی خارجی تاجکستان سال به سال کم میشد.
در همکاری اقتصادی با تاجکستان عقب انداختن روسیه باعث پیاده شدن فکری تخمین های گذشته شد. از جمله محقیقی با امضای مستعار محمد علی ذاکر در روزنامه «آزیا پلوس» ۲۲جنوری سال ۲۰۰۴ در مقاله خود با عنوان «محبت بی جواب یا نیکوهی بی هدف؟» بر آن عقیده است که شریک استراتیژی بودن فدراتیف روسیه با جمهوری تاجکستان دیکلاراتیف است، این در سخن است، نه در عمل. به فکر او «تاجکستان به خطر حفظ ایمیجی شریک ستراتیژی خود را قربان میکرد و میکند» ولی روسیه از این سو استفاده نموده، اهداف جیوستراتیژی خود را تقویت و گسترش حضور نظامی اش در تاجکستان را عملی میگرداند و مسایل قرض ۳۰۰میلیون دالر امریکایی و مهاجرین تاجک را به میان می گذارد.
فعال گردیدن روابط اقتصادی تاجکستان و روسیه تنها در سال های ۲۰۰۴-۲۰۰۳به نظر می رسد. معلوم بود، که نهایت بعد از سپری شدن چندین سال ها تصمیم گرفته است، که حضور اقتصادی خود را نیز در تاجکستان گسترش دهد. چنانچه در ۱۵می ۲۰۰۳شرکت «گازپروم» فدراتیف روسیه با حکومات تاجکستان سازشنامه در مورد همکاری در ساحه گاز را امضا نمود.
روسیه در سال ۲۰۰۴با جانب تاجک گفت و شنود را درباره دورنمای اشتراک نمودن در استفاده از ذخایر انرژی برق تاجکستان و به اتمام رسانیدن ساختمان ایستگاه آب و برق «روغون» و «سنگ توده» آغاز کرد. در ماه فبروری ۲۰۰۴سازشنامه در مورد همکاری بین حکومات جمهوری تاجکستان و حکومات سوردلفسک بسته شد. همه این شهادت برآن میدهد، که همکاری های اقتصادی تاجکستان و روسیه از حالت «سکوت» بیرون می شود.
باوجود این همه مشکلی، که در روابط اقتصادی جمهوری تاجکستان و فدراتیف روسیه سال های سال وجود داشت، تنها پس از دیدار رئیس جمهوری تاجکستان و روسیه در مسکو و سو چی «جون و جولای ۲۰۰۴» و سفر رسمی و. و . پوتین به دوشنبه در ماه اکتوبر سال ۲۰۰۴حل و فصل و عملی شد. فدراتیف روسیه اظهار آماده گی کرد، که در چند سال آینده به مبلغ دو میلیون دالر امریکایی به اقتصاد تاجکستان سرمایه گذاری خواهد نمود. رئیس جمهور روسیه در مصاحبه مطبوعاتی، که پس از امضای سازشنامه برگذار گردید اعتراف نمود، که «ما به این کار ها پس از چند سال رسیدیم. شما خود تان می فهمید که این لایحه ها از روی برداشته شود باید به خوبی تیار میشد و همه این مدت ها آمادگی می گرفتیم». دلیلی، که و . و . پوتین آنرا همچون سببی به تاخیر افتادن همکاری های اقتصادی با کشور ما آورده است، البته،بی اساس نیست. لیکن گمان غالب آن است، که سبب های جدی دارد. به نظر ما، یکی آن است، که رهبران روسیه سیاست داشتن علاقه با اروپا و امریکا و کشورهای دیگری مترقی را پیش گرفته، از کشورهای هم اتحاد سابق خویش، از آن جمله جمهوری تاجکستان روگردان شده بود. با آنها داشتن روابط تجارتی و اقتصادی را خلاف منفعت های ملی خویش می شمارند.
ثانیاً آن نتایج در آن سالها در سمت رابطه با کشورهای سابق اتحاد شوروی یعنی با اتحاد دولت های مشترک المنافع سیاستی حسابی و پخته نداشتن فدراتیف روسیه میباشد، که آن باعث به مراتب کاسته شدن نفوذ این مملکت در آن کشور ها،از جمله در آسیای مرکزی گردید. نهایت، این حالت گواه روشن آن بود، که فدراتیف روسیه در جمهوری تاجکستان،پیش از همه هدف های نظامی داشت. تنها وقتی که آنها بعد از آنکه مسایل پایگاه نظامی آن کشور در تاجکستان و با مالکیت روسیه در آوردن مجموعه حلقه های دارای اهمیت ستراتیژی به فایده وی حل گردید، به همکاری های اقتصادی تصمیم گرفت. ضمناً، چند دلیل دیگر هم سبب شد، که شرکت های فدراتیف روسیه به همکاری های اقتصادی و مبلغ گذاری در تاجکستان راضی شود. گمان غالب آن است، که یک انگیزه که به همکاری های اقتصادی با تاجکستان روی آوردن روسیه شد در بین جمهوری اسلامی ایران و تاجکستان به امضاء رسیدن همکاری در ساختمان ایستگاه برقی «سنگ توده ـ ۱»بود. انگیزه های دیگر یکباره بالا رفتن نرخ المونیم در بازار لندن وافزودن تقاضا به آن « تنها بازار چین افزایش همه ساله استحصال المونیم را تا ۵-۱۰فیصد تقاضا دارد»، ارزان بودن نرخ برق و قوای کار در تاجکستان، نقشه های جدید جیوپولتیکی ناتو در آسیای مرکزی، افرایش نفوذ ایالات متحده امریکا در منطقه وغیره میباشد. علت دیگر و بسیار جدی آن بود، که تمایل و امید های بی اندازه روسیه به سوی غرب در همکاری های اقتصادی بر عبس شدند و نتایج دل خواه نه آوردند.
شرکت (PAO)« EC روسیه» به آخر رسانیدن ساختمان ایستگاه آب و برق «سنگ توده ـ۱» و شرکت «روسال» ایستگاه آب و برق «روغون» را به عهده گرفتند. کارهای ساختمان «سنگ توده ـ ۱» شروع شده است. اما از مباحثه های، که در اطراف ساختمانی ایستگاه آب و برق «روغون» میان مقامات تاجکستان و رهبران شرکت «روسال» ادامه دارد. چنین به نظر می رسد، که انجام آن زیر سوال قرار دارد. بخاطر این شک و تردید رئیس جمهورفدراتیف روسیه و . و . پوتین در ملاقات با رهبر دولت و حکومت جمهوری تاجکستان امام علی رحمان «جولای ۲۰۰۶» جانب تاجک را متیقن ساخت که حکومتش ساختمان «روغون» را به اخیر نخواهد رساند. سفیر امریکا در دوشنبه ریچارد هوگلند با اشاره به همین مباحثات بین حکومت تاجکستان و شرکت های فدراتیف روسیه درباره آغاز کارهای ساختمانی در ایستگاه آب و برق « روغون» و سال های سال در سطح مذاکره قرار داشتن همکاری های این دو کشور در اظهارات روز ۱۹جون سال ۲۰۰۶تاکید نموده است، که کشور او هرگز وعده نمی دهد، بلکه کارهای واقعی را در تاجکستان انجام میدهد.
در مناسبات دولت تاجکستان و روسیه چیز دیگری که نگران کننده است، آن است، که اگرچه اساس حقوقی و معیاری آنها قوی وگسترده میباشد، تطبیق آن در عمل چندان قناعت بخش نیست. باوجود آنکه هر دو طرف مقام اصلی داشتن «تعهدنامه دوستی، همکاری و کمک های دو جانبه «۲۵می سال ۱۹۹۳م» را اعتراف دارند و نکات عمده آن تا به حال اهمیت و ضرورتش را از دست نداده است، مثلاً ماده نهم «کمک حقوقی در زمینه دوسیه های شهروندان، خانواده گی وجنایی»، ماده یازدهم «تامین حقوقی اقلیت های ملی»، ماده سیزدهم «تشکیل کمیسیون بین الاحکومتی در مورد حقوق انسانی»، ماده بیست و یکم « باز نمودن مراکز اطلاعاتی و فرهنگی»، تمام این ماده ها عملی نشده است.
در وقتش طرف ها مصلحت داشتند، که سالانه کمتر از یک بار به طور مستقیم درباره اجرای عهدنامه مذکور «ماده سی ویک» با هم مشورت خواهند کرد، لیکن این مشورت ها نشده است.
در مورد مناسبات تجارتی و اقتصادی روسیه و تاجکستان تا امروز هفتادوپنج سند دو جانبه در زمینه های مالیات و قرضه، علم و تخنیک، اجتمایات، نقلیات، نیروی برق و سرمایه گذاری به امضاء رسیده است.
اما بررسی وضع آنها نشان میدهد، که بعضی از این سازشنامه ها تا حال انجام نیافته و رسمیت داخلی و دولتی و یا ضرورت خود را از دست داده اند، یا خود از جهات مالی عملی شده باشند هم قسمی است. این گفته از جمله با سازشنامه بین الاحکومتی « در باره به انجام رسانیدن ساختمان ایستگاه برق روغون در دریای واخش در جمهوری تاجکستان» «۱۳اپریل ۱۹۹۴»، « در باره عمیق گردانیدن همکاری های اقتصادی و انکشافی حلقه های همگرایی» «۲۷فبروری ۱۹۹۵»، «درباره پرنسیپ های اساسی تشکیل گروه های مالی و صنعتی» «۷سپتمبر ۱۹۹۵» وغیره نیز دخل دارد.
در ساحه بشری تاجکستان با روسیه بیست وچهار سند دارد، که اساس آنرا «سازشنامه در مورد همکاری در ساحات فرهنگی، علمی و تخنیکی، معارف، صحت، اطلاعات، ورزش و جهانگردی، «۱۹سپتمبر ۱۹۹۵» تشکیل میدهد. متاسفانه، از وقت آغاز عملی آن بیش از ده سال گذشته باشد هم، تا حال این سازشنامه به زمینه همکاری همه جانبه تبدیل یافت و به صفت یک سند دیکراتیف امضا شده باقی ماند. تا امروز ماده های ۱۵،۱۴،۱۳،۳ و ۱۶به عمل تطبیق نگردیده اند.
« شرط نامه بین جمهوری تاجکستان و فدراتیف روسیه درباره منظم دو تابیعیت شهروند» که آنرا در مسکو در تاریخ ۷سپتمبر ۱۹۹۵روسای جمهوری جمهور تاجکستان و فدراتیف روسیه امضاء کرده بودند و آن از طرف مجلس عالی جمهوری تاجکستان بتاریخ ۴سپتمبر ۱۹۹۵و دومای دولتی فدراتیف روسیه در تاریخ ۱۵دسمبر ۱۹۹۶به تصویب رسیده، در شهر دوشنبه بتاریخ ۲۶اپریل سال ۱۹۹۷م آن تصویب نامه ها تبادله شده. لیکن تا امروز طرف های طرز تطبیق حالات اسناد مذکور را معین ننمودند. گذشته از این میکانیزم مرکب پیشنهاد اسناد برای دریافت دو جز تابیعت وجود دارد. طرف های ترتیب ثبت سابقه کاری و مقرر نمودن نفقه را نیز از جهت حقوقی مشخص نساخته اند. علاوه بر آن هر وقت حل مسایل دو شهروندی اکثراً مشکلات را پیش می آورد.
که با نواقص معیارهای حقوقی عملی کننده، اختلاف قانون گذاری های تاجکستان و روسیه در زمینه بستگی دارد. طرف ها به نیست تطبیق قریب به همه ساله سند های به امضاء رسیده را تثبیت میکنند اما آن نتیجه دلخوا نه می دهد. در تطبیق سندهای کمیسیون بین الاحکومتی در مورد همکاری های تجارتی و اقتصادی میتواند نقش مهم را داشته باشد. افسوس که فعالیت های این کمیسیون قابل قبول نیست، جلسات به خورد ترین بهانه یی به تاخیر گذاشته میشوند. نه همیشه قرار های آن در وقتش عملی میگردند. در نتیجه اکثریت قرارهای آن از یک پروتوکول به پروتوکول انتقال داده میشوند و تطبیق مشخصی خود را در زنده گی نه می یابند.
در مناسبات جمهوری تاجکستان با فدراتیف روسیه مسایل حل طلب کم نیستند. یکی از آن ها مسله تنظیم نموده حضور مهاجران محنتی «اقتصادی» تاجک در آن کشور میباشد. « سازشنامه در مورد فعالیت محنتی «اقتصادی» کار و حفظ حقوق زحمت کشان مهاجر»، که از طرف جمهوری تاجکستان آماده گردیده بود، از ماه نومبر ۲۰۰۲م تا اکتوبر ۲۰۰۴م در بررسی حکومت روسیه قرار داشت و نهایت در جریان سفر رسمی رئیس جمهوری فدراتیف روسیه و. و . پوتین به دوشنبه یکجا با اسناد در مورد مسایل نظامی به امضاء رسید. شرط جانب روسی همین طور بود. مسکو امضای سازشنامه مذکور را به مسایل سیاسی ما دانست، حال آنکه مساله مهاجرین محنتی مسله اجتماعی است، نه سیاسی. با وجود این جانب روسی تمام اسناد آن مجموعه را از رسمیت داخل دولتی گذرانید. به خبر سازشنامه مذکور. رسمیت داخل دولتی آن خیلی دیر تر انجام یافت. وضع حقوقی مهاجرین محنتی تاجک در روسیه امروز هم بهبودی را می خواهد. در مطبوعات فدراتیف روسیه، رادیو و تلویزیون فدرالی و منطقوی آن خود جانب روس اعتراف دارند، که زیاد نیستند. ولی بیشتر از همه آنها را به انتقال مواد مخدر متهم مینمایند. حال آنکه از روی حساب و کتاب سازمان ملل متحد۵۰فیصد مواد مخدر افغانستان به واسطه پاکستان و ایران انتقال داده از طریق مستیقم ۵۰فیصد دیگر آن از طریق ازبکستان، ۱۷،۱قزاقستان «۱۲،۷فیصد» از طریق خود تاجکستان «تنها ۱۳،۶فیصد» با کشور های منطقه روسیه وغیره رسانده میشود. ضمناً جمهوری تاجکستان به اساس فعالیت با ثمر ایجنسی مبارزه با مواد مخدر نزد رئیس جمهور تاجکستان از جهت باز داشت مواد مخدر در جهان جای چهارم را اشغال مینماید و از بسکه جمهوری های دیگر منطقه، مانند ازبکستان و ترکمنستان به سازمان ملل متحد معلومات پوره نمی دهند، چنین تصوری دروغ اثبات میشود، که گویا مواد مخدر از افغانستان تنها به واسطه خاک تاجکستان انتقال داده میشود. حال آنکه چنین تصوری غلط بوده و واقعیت ندارد.
جانب تاجک دقت روسیی ها را به این مسایل نامطلوب در رابطه های دولتی جلب نموده بود. از جمله بتاریخ ۲۵نومبر سال ۲۰۰۲رئیس جمهور تاجکستان امام علی رحمان هنگام پذیرفتن سفر فوق العاده و مختار فدراتیف روسیه در دوشنبه، م . پیشکوف دقت او را به آن جلب کرده بود که در روسیه در صفحات مطبوعات و رسانه های خبری انترنتی آن مصاحبه های هدفمندانه به خاطر بدنام نمودن شهروندان تاجکستان، مهاجرین محنتی، که موقتاً در آن کشور حضور دارند، دوام دارد. آنها را به قانون شکنی و به هر بهانه یې میرانند، چنانکه روز ۲۱نومبر سال ۲۰۰۲این کار را کردند.همچنین رئیس دولت و حکومت جمهوری تاجکستان از زیاد شدن حادثات شهروندان تاجکستان در آن مملکت سخت اظهار نگرانی کرده، امید نمود، که سفیر روسیه تشویش جانب تاجک را به دقت رهبران مملکتش خواهد رساند.
موضوع وضع مهاجرین اقتصادی تاجکستان در روسیه در ملاقات روسای جمهور دو کشور در کیف در چارچوب مذاکرات غیر رسمی سران دولت های اشتراک کننده اتحاد دولت های مشترک المنافع«۲۸جنوری سال ۲۰۰۳» نیز بررسی گردید. هر دو جوانب موافق به آن بودند، مشکلاتی، که در زمینه جا دارند و یا میتواند پیاده شوند نباید مانع در راه همکاری متقابلاً سودمند شود.جوانب همچنین به موافقه رسیدند، که تدابیر عملی را برای رفع مشکلات خواهند گرفت.
انکشاف همکاری های سودمند همه جانبه با فدراتیف روسیه در ساحات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی وغیره به منفعت ملی جمهوری تاجکستان موافق میباشد. منافع جیوپولتیکی روسیه به عقیده رئیس جمهور کشور امام علی رحمان « به هیچ وجه به منافع اصلی ستراتیژی و ملی تاجکستان مقابل نیستند» «۲». باوجود این، او بر آن باور است، که « روسیه شریک اساسی ستراتیژی نه تنها در چارچوب اتحاد دولت های مشترک المنافع است، بلکه در مقیاس بین المللی بود و است» «۳»، تاجکستان صرف نظر از همه گونه موانع، که در سر راه منساباتش با روسیه بعضاً پیدا میشود، از جمله « جنگ های حقیقی مطبوعاتی»، که در آن حتی وکیلان دومای دولتی هم اشتراک نموده اند، موقع ستراتیژی خود را تغیر نداد«۴». رئیس جمهور فدراتیف روسیه و. و . پوتین در بیانیه خویش به مناسبت دهمین سالروز برقراری روابط دیپلوماتیک میان کشورش و تاجکستان بتاریخ ۸اپریل سال ۲۰۰۲م به عنوانی رئیس دولت و حکومت تاجکستان نوشته است، که « راهی، که در این مهلت سپری شد به طور باوری اثبات کرد، که سمت انتخاب نمودن ما – شریک ستراتیژی، که شرط نامه یی درباره دولتی و همکاری یکدیگر و شرطنامه در مورد همکاری های هم اتحادی به قرن ۲۱نکارنیده شده تصدیق گردیده است، درست بود» «۶». این معنی آن را دارد، که نه تنها تاجکستان با روسیه، بلکه روسیه هم به تاجکستان به صفت همکار صدیق ستراتیژی احتیاج دارد.
همبستگی سیاسی جمهوری تاجکستان در گذشته نزدیک با جمهوری های سابق اتحاد شوروی، مانند اوکراین، بیلا روسیه، ملداویا، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، لیتوا، لاتویا و استونیا همبستگی اقتصادی را بوجود آورده بود، حتی تا به اندازه که یکی بیدون دیگر فعالیت کرده نمی توانست. در نتیجه در جمهوری ما هم بسیار ساحات صنعتی و کشاورزی و کارخانه جات به سبب قطع شدن روابط از کار ماندند. در مرحله حاضر بر قرار نمودن مناسبات با جمهوریت های متذکره نسبت به آن که آنها به کلی تغیر داده شوند، اسانتر، تیزتر و ارزانتر میباشد. این چیز یک زمینه واقعی برای همگرایی در قلمرو اتحاد دولت های مستقل است.
از همین نگاه و هم موافقه اصلی، که در سیاست خارجی خود «در های گشاده» پیش گرفته بود، جمهوری تاجکستان، وزارت امور خارجه و موسسات خارجی آن از ابتدای دریافت استقلال دولتی کوشش نموده اند، تا به همه جمهوری های سابق شوروی روابط دیپلوماتیک و همکاری های تجارتی و اقتصادی برقرار نمایند. ولی عملی کردن این نیات به آنها تا امروز به پوره گی میسر نگردیده است. و این حالت چند سبب دارد. سبب اصلی اش آن بود، که در آغاز فروپاشی اتحاد شوروی و پس از آن بسیاری از جمهوری های، که چندین دهه شامل یک نظام سیاسی و اجتماعی بودند، مهراب های سیاسی و اجتماعی خود را دیگر کرده بودند و کوشش داشتند که هر جای زوتر خود را از «آغوش مسکو» رهایی دهند و دور روند. بنا بر این از هر گونه رابطه، که به آنها از آن نظامی پیشنه یاد میاورد، خود را کنار می گرفتند. این چیز مخصوصاً در مناسبات با دولت های سواحل بالتیک «لاتویا، لیتوا و استونیا» به نظر می رسد. تا امروز جمهوری تاجکستان تنها توانسته است، که در سال ۱۹۹۸م در لاتویا نماینده گی تجارتی خود را باز نماید. گرجستان و اوکراین بیشتر میل به جانب غرب، اروپا و امریکا کردند، که عاقبت در آن کشور ها باعث سرزدن انقلاب های رنگه گردید. آذربایجان و ملداویا برای آنکه مسکو در حادثات قره باغ جانب ارمنستان و «قضیه پریدنیستروف» طرف جمهوری اعتراف نشده پریدنیستروف را گرفت، از همه کشورهای، که به روسیه، مثل تاجکستان نزدیک بودند و دوری می جستند. در مقابل اتحاد دولت های مشترک المنافع از طرف گرجستان، اوکراین، ازبکستان، آذربایجان و ملداویا سازمان داده شدن گوام تصادفی نبود. این کشورها از قبیل اوکراین، آذربایجان و ملداویا در اتحاد دولت های مشترک المنافع هم رسماً اشتراک میکنند، ولی عملاً در قالب این سازمان هم سیاست متقابل خود را پیش می برند. و یک علت بر نداشتن فعالیت اتحاد دولت های مشترک المنافع هم در همین میباشد.
علاوه به این سبب ها، که در بالا بر شمردیم که انگیزه سیاسی دارند، سبب های دیگر هم است، مثل دوری جغرافیای نبودن نقلیات مستقیم وغیره امکان نمی دهند، که جمهوری تاجکستان به کشورهای بالتیک، جمهوری های قفقاز وغیره همکاری های تجارتی و اقتصادی نزدیک و گسترده داشته باشد. تا امروز در میان تاجکستان و آذربایجان تنها یک سند، تاجکستان و گرجستان فقط دو سند به امضاء رسیده و مکاتبه میان اداره های خارجی اساساً وابسته به راهرو نقلیاتی اروپا – قفقاز – آسیا صورت گرفته است.
از میان کشورهای سابق شوروی، که در قسمت اروپا و قفقاز قرار دارند، و ما از آنها یاد آوردیم، جمهوری تاجکستان نسبتاً به اوکراین، بیلا روسیه و ملداویا روابط بهتری برقرار کرده است. اگرچه با آنها هم ما در حالات «جستجوی منافع مشترک»، « سمت های مشترک همکاری های سودمند»، «ایجاد زمینه حقوقی و شرط نامه برای همکاری های متقابلاً سودمند» بودیم. حالا پس از سفر های رسمی رئیس جمهور جمهوری تاجکستان امام علی رحمان به این کشور ها «کیف، جولای ۲۰۰۱، مینسک جون ۲۰۰۱، ایریوان ۲۵نومبر ۲۰۰۳» و سفر های رسمی رئیس جمهور جمهوری بیلا روسیه ا. لوکاشینکه «۵-۴اپریل ۲۰۰۰»، رئیس جمهور جمهوری اوکراین ل . کوچما«۱۰-۸اپریل ۲۰۰۳»، رئیس جمهور جمهوری ملداویا و . و. برونین «۷-۵نومبر ۲۰۰۲»، رئیس جمهور جمهوری ارمنستان پ .کاچریان «۲۶-۲۵نومبر ۲۰۰۳»،وزیران امور خارجه و هئیت های حکومتی به امضاء رسیدن سند اساسی «شرطنامه درباره دوستی و همکاری»، برگذاری جلسات کمیسیون های بین الاحکومتی در مورد همکاری های اجتماعی و اقتصادی، زمینه حقوقی و شرطنامه به اندازه کفایت کننده برای همکاری های همه جانبه بین تاجکستان و بیلا روس، اوکراین، ملداویا و ارمنستان به وجود آمده است، و هیچ مانع برای انکشاف دادن مناسبات دو جانبه وجود ندارد. ما باید موافق به آن شویم، که سطح مناسبات دو جانبه مان را به این دولت ها به درجه روابط بسیار جانبه انکشاف دهم، امروز در مناسبات دولتی ما به این کشور ها مسئله تطبیق عملی سندهای به امضاء رسیده مهم میباشد. خصوصاً، که هم اوکراین، هم بیلا روسیه، هم ملداویا و هم ارمنستان به همکاری متقابلاً سودمند به تاجکستان میل دارند و زمینه های همکاری خود را در کشور ما معین نمودند. ساحات اساسی همکاری های اقتصادی، انرژی، صنعت معدن های کوهی، حلقه نقلیاتی کمونیکیشن و کشاورزی خواهد شد.
اوکراین کشور بسیار مهم و اساسی در منطقه اروپایی اتحاد شوروی سابق به حساب میرود و در آینده نزدیک امکان دارد که به یکی از کشورهای پیشرفته اروپا تبدیل شود.
با نظرداشت این عمل برای جمهوری تاجکستان برقرار نمودن روابط حسنه نزدیک و با ثبات به این مملکت دارای اهمیت ستراتیژی بوده، به منفعت های ملی آن مطابقت کامل دارد.
کوشش های که اوکراین در راه انکشاف همایش، تقویت همکاری دولت های اشتراک کننده اتحاد دولت های مشترک المنافع در حل مسایل کلیدی، از جمله فعالیت همه جانبه منطقه تجارتی آزاد و به صورت تدریجی گذشتن به فضای آزاد اقتصادی میکند، قابل تقدیر است. فعلاً روابط دیپلوماتیکی ما را به با اوکراین سفارت جمهوری تاجکستان در فدراتیف روسیه عملی میگرداند. امروز ضرورت به باز نمودن سفارت جمهوری تاجکستان در جمهوری اوکراین بوجود آمده است.
در نسبت دولت های، مثل آذربایجان، گرجستان، لاتویا، لیتوا، استونیا، که ما می خواهیم با آنها روابط نزدیک داشته باشیم و پیوسته به آنها مکاتبه میکنیم، ولی آنها سال های سال جواب نمی گویند و میل هم به همکاری با ما ظاهر نمی کنند.
جمهوری تاجکستان و کشورهای غربی :
ضرورت سرعت بخشیدن و با موفقیت به اخیر رسانیدن روند اصلاحات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی، که در تاجکستان آغاز گردیده بود و هر چه زودتر وارد شدن به جامعه بین المللی و پیاده نمودن جای مناسب در آن تقاضا میکند، که جمهوری تاجکستان به کشورهای پیش رفته و با نفوذ اروپا و منطقه، در نبودن اول با ایالات متحده امریکا، المان، فرانسه، بریتانیای کبیر، کانادا، اسپانیا، اطریش وغیره روابط دیپلوماتیک، اقتصادی و فرهنگی برقرار نماید و آن را به یکی از سمت های اساسی سیاست خارجی خود تبدیل دهیم. زیرا محظ به همین واسطه کشور تازه استقلال ما می تواند با استفاده از تجربه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی، تکنالوژی،فرهنگی و دولت داری آنها به اصلاحات اقتصادی خویش و از جهت تخنیکی تجهیز نمودن آن تربیت متخصیصان ورزیده ساحه اقتصاد و بانک، به بنیاد جامعه دموکرات و آزاد موفق گردد. برای این در مرحله اول مناسبات دولتی جمهوری تاجکستان با این کشور ها برای دیپلوماسی نو تشکیل تاجک یافتن منفعت های مشترک به این دولت ها و نقطه های که ما را با هم پیوند می دهد خیلی مهم بود.
روند برقراری روابط دیپلوماتیک و همکاری های تجارتی و اقتصادی جمهوری تاجکستان با ممالک اروپا در منطقه و امریکا تا امروز سه مرحله اساسی را پشت سر نموده است. مرحله اول از زمان دریافت استقلال دولتی کشور ما آغاز گردیده، تا انجام موفقانه مذاکرات صلح بین تاجکان دوام نموده است.
«۹سپتمبر ۱۹۹۱ـ۲۷جون ۱۹۹۷». مرحله دوم، دوره تطبیق «سازشنامه عمومی استقرار صلح و رضایت ملی در تاجکستان» را در بر میگیرد، که به سال های فعالیت کمیسیون آشتی ملی «۱۵سپتمبر ۱۹۹۷-اول اپریل ۲۰۰۰» مربوط است. و مرحله سوم، از پایان فعالیت کمیسیون آشتی ملی تا امروز، که سالهای اولی هزاره سوم را در بر می گیرد.
مرحله اول دوره بود، که کشورهای غربی استقلال دولت جمهوری تاجکستان را پس از گذشتن ۵-۴ماه،یکی پس از دیگر با بر قرار نمودن روابط دیپلوماتیک به کشور ما و باز نمودن سفارت خانه و نمایند گی های خویش در شهر دوشنبه اقدام نمودند. در سال ۱۹۹۲م تاجکستان با ایالات متحده آمریکا بتاریخ «۱۴فبروری سال ۱۹۹۲م»، با فرانسه بتاریخ «۲مارچ ۱۹۹۲م»، با المان بتاریخ «۱۲مارچ سال ۱۹۹۲م»،با کیوبا بتاریخ «۲۵مارچ سال ۱۹۹۲م»، با اطریش بتاریخ «۲۶-۲۵مارچ ۱۹۹۲م»، با رومانیا وغیره روابط دیپلوماتیک برقرار نمود. بتاریخ ۱۶مارچ سال ۱۹۹۲م سفارت آمریکا و بتاریخ ۱۰جولای سال ۱۹۹۳سفارت المان فدرال در دوشنبه به فعالیت آغاز نمودند. با عضویت سازمان های با نفوذ، ملی مشورت در مورد امنیت و همکاری در اروپابتاریخ ۲۶فبروری سال ۱۹۹۲و سازمان ملل متحد در روز ۲مارچ ۱۹۹۲، پذیرفته شدن جمهوری تاجکستان طبیعی است، که به روند برقراری روابط دیپلوماتیکی و همکاری های آن به کشورهای اروپا و امریکا سرعت بخشید. در یک مدت کوتا به دوشنبه هئیت های رسمی حکومت های کیوبا «۱۷-۱۶جنوری سال ۱۹۹۲»، فرانسه «۲مارچ ۱۹۹۲م»، رومانیا «۲۲-۲۱جولای سال ۱۹۹۲م»، ایالات متحده آمریکا «۱۴-۱۲اپریل سال ۱۹۹۲م» وغیره تشریف آوردند.
ولی بسیار افسوس، که مقاومت های نیروهای سیاسی و مردمی تاجکستان به مقاومت های نظامی تبدیل شد و عاقبت بتاریخ «۵می سال ۱۹۹۲م» باعث آغاز جنگ داخلی در جمهوری تاجکستان گردید. و طبیعی است، که وضع سیاسی و اجتماعی ناآرامی تاجکستان بر روند برقراری روابط دیپلوماتیک و همکاری های تجارتی و اقتصادی با کشورهای خارجی، از جمله با اروپا و آمریکا تاثیر منفی رساند. آغاز و ادامه جنگ داخلی در جمهوری تاجکستان و موجودیت مقدار زیادی مهاجرین داخلی و خارجی باعث نگرانی جامعه جهانی، کشورهای منطقه، سازمان های بین المللی و منطقوی گردید. در شهر دوشنبه دفتر نمایندگی ناظران سازمان ملل متحد «اول فبروری سال ۱۹۹۳م» و نماینده گی سازمان ملی مشورتی اروپا «مارچ سال ۱۹۹۴م» افتتاح گردید. اکثریت کشورهای غربی منتظر نتایج مذاکرات صلح بین تاجکان بودند، که بتاریخ ۵اپریل سال ۱۹۹۴م در مسکو آغاز گردیده بود.
با انجام موفقانه مذاکرات صلح بین تاجکان مرحله دوم مناسبات دولتی جمهوری تاجکستان با کشورهای اروپایی و آمریکا آغاز میشود. در این دوره توجه غرب به تاجکستان، به کشوری که راه حل مسالمیت آمیز نظامی داخلی را پیش گرفت و در یک مدت نسبتاً کوتاه، در ظرف پنج سال در همکاری با جامعه جهانی، از آن جمله اروپا و آمریکا، به دریافت صلح و آشتی ملی مسیر شد، بیشتر گردید. یک دلیل روشن آن این است، که سال ۱۹۹۷م ۴۳هئیت و سال ۱۹۹۸م ۶۳هئیت کشورهای خارجی به شمول اروپا و آمریکا، در سطح گوناگون به دوشنبه تشریف آوردند. در این مرحله تعدادی دولت های که جمهوری تاجکستان را به رسمیت شناختند. به ۱۲۵کشور رسیده بود، ۹۲مملکت با آن روابط دیپلوماتیک برقرار نمودند. در شهر دوشنبه ۱۱سفارت و نماینده گی های کشورهای خارجی و سازمان های بین المللی و منطقه وی فعالیت داشتند. در نوبت خود سفارت خانه ما و نماینده گی جمهوری تاجکستان در ایالات متحده آمریکا، المان، اطریش، سویدن، بلجیم، چک و سلواک فعالیت میکردند.
محتوای مرحله سوم مناسبات دولتی جمهوری تاجکستان با غرب آمریکا و اروپا را حادثات ۱۱سپتمبر ۲۰۰۱م در ایالات متحده آمریکا، تشکیل اتحاد بین المللی ضد تروریزم و آغاز عملیات نظامی آن در افغانستان و مسئله بازسازی بعد از نزاغ افغانستان معین مینماید. تاجکستان که رهبران آن هنوز خیلی بروقت از رخ دادن حوادث فاجعه باری ۱۱سپتمبر ۲۰۰۱م از خطر رژیم «طالبان» تروزیزم بین المللی، افراط گیرایی مذهبی، استحصال و انتقال غیر قانونی مواد مخدر در افغانستان صدای اضطراب میزدند.
از اولین کشورهای منطقه بود، که بیدون همه گونه قید و شرط از اتحاد بین المللی ضد تروریزم به رهبری ایالات متحده امریکا و متحدینش در ناتو جانب داری کرد و اجازه استفاده از خاک و فضای کشورش را داد.
رئیس جمهور تاجکستان در قضایای افغانستان و پشتیبانی همه جانبه آن از عملیات ضد تروریستی در آن کشور، همچنین کوشش های پیگیرانه در بازسازی بعد از جنگ آن اعتبار و مقام ومنزلت مملکت ما را در جامعه جهانی به صفت یک دولت قابل اعتماد و دارای سیاست خارجی سازنده افزایش داد. وزیر همکاری های بین المللی فرانسه شارل ژاسیلان بتاریخ ۲۳نومبر سال ۲۰۰۱م در ملاقات با رهبر دولتی و حکومتی تاجکستان امام علی رحمان تصدیق کرده بود، که «اعتماد جامعه جهانی به تاجکستان افزایش میابد، نقش و جای آن در روند های صلح آفرین منطقه بیشتر می گردد» «۶». سناتور معروف آمریکایی جوزف لیبرمان زمانی، که در راس یک هئیت سنات کانگرس ایالات متحده آمریکا در دوشنبه تشریف داشت، روز ۷جنوری سال ۲۰۰۲در ملاقات با رئیس جمهور تاجکستان امام علی رحمان اعتراف کرده بود که «رهبر دولت تاجکستان پیشتر از بسیار رهبران دولت های جهان، به شمول ایالات متحده آمریکا به طور عمیق و مناسب خطر سیاسی رژیم «طالبان» را برای منطقه درک و بها داده، چند بار احساس خاطری خود را از موجودیت تهدید گسترده تروریستی از طرف افغانستان از زمان طالبان ابراز می داشت و پیشنهاد می کرد که پیرامون افغانستان «کمربند امنیتی» ایجاد کرده شود» «۷».
تونی بلیرصدراعظم بریتانیای کبیر به افتخار ده سالگی برقراری روابط دیپلوماتیک کشورش با جمهوری تاجکستان در پیام خود بنام رهبر دولت و حکومت تاجکستان پس از ذکر آنکه مناسبات این دو کشور به «مرحله نو» رسیدند، نوشته است، که «من از دست آوردهای، که شما در مبارزه بر ضد تروریزم در افغانستان کردید، تبریک میگویم و صمیمانه از نقش که تاجکستان در رسانیدن کمک اجرا نمود، سپاسگذار ام» «۸».
نتایج همین توجه بی اندازه جامعه جهانی، مخصوصاً آمریکا اتحادیه اروپا با تاجکستان بود، که آنها به سیاست همکاری های سیاسی و اقتصادی خویش به کشور ما تجدید نظر نموده اند و خواهان گسترش و تقویت آنها گشته اند. لویس میثیل رئیس وقت شورای وزیران اتحادیه اروپا و وزیر امور خارجه بلژیک در زمینه بتاریخ اول سپتمبر ۲۰۰۱م در ملاقات خویش به رئیس جمهور تاجکستان به طور رسمی و با مسؤلیت تمام اعلام داشته بوده که «رهبران اتحادیه اروپا حالا سیاست اقتصادی و سیاست های دیگر خویش را نسبت به آسیایی مرکزی، مخصوصاً تاجکستان، به خاطری فعال گردانیدن آنها و سمت عملی مثبت دادن به آن ها تجدید نظر میکند»«۹». او پیشنهاد کرد، که تا اخیر سال ۲۰۰۱م گفتگو جمهوری تاجکستان و اتحادیه اروپا از روی تماس مسایل در سطح نو جای داده شود. با استفاده از فضای مساعد، که در رابطه با همکاری های جمهوری تاجکستان و کشورهای اروپا و آمریکا فراهم آمد، رئیس جمهور کشور، وزیر امور خارجه و موسسات خارجی آن مسایل ضرورت گسترش همکاری های تجارتی و اقتصادی را به میان گذاشتند.
رئیس جمهور تاجکستان امام علی رحمان به اطریش بتاریخ ۱۲اپریل سال ۲۰۰۰م به ایتالیا بتاریخ ۹دسمبر ۲۰۰۰، به پراگ بتاریخ ۲۰نومبر ۲۰۰۲، به المان بتاریخ ۲۶-۲۵مارچ سال ۲۰۰۳، به بلژیک بتاریخ ۲۵مارچ ۲۰۰۳، به پولیند بتاریخ ۲۷-۲۶می ۲۰۰۳سفرهای رسمی و کاری کرد و در همه این سفرها بیدون استثنی دولت های اروپا و آمریکا را به همکاری های گسترده اقتصادی دعوت می نمود. سطح همکاری جمهوری تاجکستان با کشورهای اروپا و آمریکا یکسان نیست آنرا می توان به سه بخش تقسیم کرد:
۱- همکاری های همه جانبه متقابلاً سودمند با ایالات متحده آمریکا با جمهوری المان فدرال،فرانسه، سویس، انگلستان، کانادا، اطریش، بلجیم و چک وغیره.
۲ـ جستجوی راه های گسترش همکاری های تجارتی و اقتصادی و منفعت های مشترک با پولیند، ایتالیا، مجارستان، بلغاریا، سلواک و روماینا وغیره.
۳ـ بر قراری روابط دیپلوماتیک و حسن تفاهم برای همکاری های تجارتی،اقتصادی با نیدرلیند، ناروی، ډنمارک، اروگوای، کیوبا، هسپانیا، سویدن و فنلیند وغیره.
ایالات متحده آمریکا نخستین مملکت غربی است، که در پایتخت جمهوری تاجکستان سفارتخانه خود را در روز ۱۶مارچ سال ۱۹۹۲م باز نمود. این دومین سفارتخانه کشور خارجی در دوشنبه بود. اولین سفارتخانه را جمهوری اسلامی ایران بتاریخ ۸جنوری ۱۹۹۲م افتتاح کرده بود. سفرهای پیوسته و منظم هئیت های گوناگون آمریکايی، شخصیت های سیاسی و اجتماعی این کشور به تاجکستان، در ماه های اول دریافت استقلال دولتی آن، مانند سفر جمیربیکر وزیر خارجه دولت ایالات متحده آمریکا بتاریخ ۱۳فبروری سال ۱۹۹۲م، سفر اعضای کانگرس این کشور بتاریخ ۱۴-۱۲اپریل سال ۱۹۹۲م، سفر هئیت ایالات متحده آمریکا به رهبری نماینده خاص رئیس جمهور آمریکا بتاریخ ۱۳سپتمبر سال ۱۹۹۳، تامس سیمون بتاریخ ۱۳اکتوبر سال ۱۹۹۳م، و سفر رابین رافل یاور وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا در مورد آسیای جنوبی بتاریخ ۱۲-۱۰نومبر سال ۱۹۹۳م وغیره گواه روشن توجه خاص دولت آمریکا با تاجکستان میباشد. ضمناً این توجه کم نگردیده سال به سال، مرحله به مرحله بیشتر شده است.
علت توجه خاص ایالات متحده آمریکا بحیث یک دولت بزرگ و مقتدر جهان معاصر با یک کشور خورد نو استقلال رسیده مانند جمهوری تاجکستان در چیست؟ به گمان غالب آن است، که پیش از همه موقعیت مهم ستراتیژی کشور ما، که در بین فدراتیف روسیه، جمهوری مردم چین و افغانستان و در نزدیک جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است، دقت آمریکا را، که با روسیه،چین و ایران در منطقه آسیای مرکزی رقابت دارد، جلب کرده است. به این عامل روزنامه نگار مشهور پاکستانی احمد رشید در یکی از مقاله هایش در «دیلی تیگراف» بعد از دیدنش از تاجکستان در ماه دسمبر سال ۲۰۰۵چنین اشاره نموده است. « دولت آسیای مرکزی تاجکستان محور بازی بزرگ قرن ۲۱میباشد، که با آن آمریکا، روسیه و چین وارد گردیده اند».«۱۰».
تانیاً تاجکستان در آسیای مرکزی کشور اساسی است، که در صفت مقدم مبارزه با تروریزم بین المللی، افراط گیرایی مذهبی، انتقال غیر قانونی مواد مخدر قرار داشت. توفیق یافتن تاجکستان در این مبارزه مهم به منفعت های ملی و اهداف استراتیژی آمریکا در منطقه موافقت کامل داشت. ثالثاً تاجکستان مملکتی است، که اولین بم های اتومی شوروی از اورانیم آن ساخته شده بود. در نوبت خود آمریکا برای جمهوری تاجکستان به صفت دولت پرقدرت و پیشرفته دنیا، دارای مقام و اعتبار فوق العاده در روندهای جهانی معاصر، اقتصاد و تکنالوژی پیش قدمترین خیلی مهم میباشد. از این سبب حکومت تاجکستان، رهبران آن، دیپلومات های تاجک پیگیرانه کوشش میکنند، که به این مملکت روابط حسنه نزدیک و با ثبات و همکاری های گسترده داشته باشند و آن را به شریک سترایتژی دراز مدت تبدیل دهند.
روابط جمهوری تاجکستان با ایالات متحده آمریکا سال به سال، مرحله به مرحله قوی گردیده، وسعت گرفت و به سطح نو داخل شد و در حل پرابلم های اقتصادی و اجتماعی، تحکیم امنیت، حفظ سرحد دولتی، مبارزه بر ضد قاچاق مواد مخدره و تروریزم بین المللی نقش مهم را بازی کرد. این کشور یکی از کمک کننده های اساسی با جمهوری ما بشمار می رود.
اولین پرواز هواپیما آمریکایی به کمک های بشردوستانه به میدان هوایی دوشنبه هنوز بتاریخ ۵فبروری سال ۱۹۹۲م صورت گرفته بود.
از آن وقت تا به امروز حجم کمک های بشردوستانه این مملکت از قبیل غله باب، ادویه باب، تربیت کدرها وغیره به میلیون ها دالر آمریکایی میرسد. سهم ایالات متحده آمریکا در دریافت صلح و آشتی نیز کم نیست. این کشور همچنین جمهوری ما را در انستیتوت های مالیه وی بین المللی، مانند بنیاد بین المللی اسعار و بانک عمومی جهانی وغیره کمک نمود، که باعث سرعت بخشیدن به روند اصلاحات اقتصادی شد. با همکاری های اقتصادی با تاجکستان میل نموده آمریکا در ۳-۲ سال اخیر پدیده نیک است. آغاز ساختمان پل کلان بالای دریای پینج، که مرز ما را با خاک افغانستان پیوند میدهد «۱۸جون ۲۰۰۵م» و اعلام اشتراک در ساختمان های بزرگ دستگاه انرژی برق کشور دلیل آن میباشد.
سفر رسمی نخستین رئیس جمهور جمهوری تاجکستان امام علی رحمان به واشنگتن بتاریخ ۱۰-۸ دسمبر سال ۲۰۰۲و سفر کاری وزیر امور خارجه کشور، تالباک نظروف به آمریکا در سال ۲۰۰۴م و ملاقات که در جریان این سفر ها به مقامات دولتی ایالات متحده آمریکا برگزار گردیده اند، از جمله با رئیس این مملکت جورج بوش اعتماد را به گسترش همکاری های همه جانبه تجارتی و اقتصادی با این کشور در دورنمای نزدیک بیشتر میگردد. و آن به منفعت های ملی ما کاملاً مطابقت دارد.
متاسفانه،میل جمهوری تاجکستان به گسترش و تحکیم رابطه و همکاری های اقتصادی خود با ایالات متحده آمریکا گاهی غرض مندانه شرح و تفسیر میشود و قصداً تحریف میشود«۱۱».
بعضی از کارشناسان داخلی و خارجی، وهمچنین نیروهای سیاسی جداگانه کشور پیشگویی های بی اساس و اوازه های در زمینه کردند. که گویا رهبران تاجکستان سیاست دوری از فدرایتف روسیه شریک سترایتژی خود و نزدیکی با ایالات متحده آمریکا را به عوض پول یک میلیارد دالری پیش گرفته است و آماده است که در خاک خود پایگاه نظامی این کشور را جای دهد و میدان های هوایی خویش را در اختیار نیروهای آن گذاشته این گونه تخمین و اوازه مخصوصاً در جریان سفر رسمی رئیس جمهور جمهوری تاجکستان امام علی رحمان به واشنکتن بتاریخ ۱۰-۸دسمبر سال ۲۰۰۲بیشتر گردیده بود. در این کار مخصوصاً واسطه های اخبار عمومی روسیه بیش از همه پیش دستی داشتند.
با مورد است، که وابسته به گفته های بالا چند ملاحظه را درباره حضور دیپلوماتیک، سیاسی، اقتصادی و نظامی ایالات متحده آمریکا در منطقه و جمهوری تاجکستان بیان نمایم. زیرا غالباً باعث سؤ تفاهم زیاد و شرح و بیان و بها دادن یکطرفه گردیده است.
با آغاز عملیات ضد تروریستی در افغانستان بتاریخ ۷اکتوبر سال ۲۰۰۱م و جای گرفتن هئیت نظامی آمریکا و متحدین اش در منطقه آسیای مرکزی نگرانی و تشویش بعضی از کشورهای دارای منفعت، پیش از همه، فدراتیف روسیه، جمهوری مردم چین و جمهوری اسلامی ایران وهمچنین نیروهای سیاسی معین در خارج و داخل منطقه یکباره زیاد شد. چنین تصور حاصل میشود، که چنین صورت گرفتن واقعات و عاقبت آنها را کسی چشم انتظار نبود و گمان هم نمی کرد. حال آنکه واقعیت به همین سمت بود. حوادث ۱۱سپمبر ۲۰۰۱در آمریکا به این روند تنها سرعت بخشیدند. سخن در آن است، که اگر آن حادثات فاجعه بار در آمریکا رخ نمی داد هم، منظره جیوپولتیکی آسیای مرکزی ماهیتاً عاقبت چنانکه امروز است،همان طور میبود. این را ندیدن امکان نداشت.
پس از فروپاشی اتحاد شوروی و پیش از حادثات ۱۱سپتمبر سال ۲۰۰۱م به سرعت تمام وارد گردیدن «کشورهای سوم»، از آن جمله ایالات متحده آمریکا به منطقه جیوسترایتژی آسیایی به سرعت تغیر یا بنده به مشاهده میرسید. این کشور ها با دولت های نوبه استقلال رسیده آسیای مرکزی، از جمله تاجکستان روابط دیپلوماتیک برقرار نمودند، سفارتخانه و نماینده گی های خود را باز کردند، سازشنامه و شرط نامه ها در مورد همکاری های تجارتی و اقتصادی، علمی وتخنیکی، فرهنگی و نظامی به امضاء رساندند، راه های زمینی و هوایی باز نمودند، زمینه را برای سفر های حقیقت های رسمی و صاحب کارایشان آماده کردند. پایتخت چندی از دولت های آسیای مرک?
