وزارت تحصیلات عالی

پوهنتون کآبل

پوهنحی زراعت

دیپارتمنت هارتیکلچر

آبیاری انگور

تهیه و ترتیب: عبدالحمید "رحیمی"

استاد رهنما: پوهنوال نورالدین "قاسمی"

استاد سمینار: پوهنوال نورالدین "قاسمی"

سال: 1388-ه ش

مقدمه

تاریخ منبع اصلی پیدایش انگور را اسیای میانه معرفی میدارد. کشور ما که جزء مناطق اسیای میانه میباشد به گمان اغلب مرکز اصلی پیدایش انگور باشد. موجودیت انواع انگوروحشی در سطوح مرتفع شمال کشور وموجودیت بیش از یکصد نوع انگور های اصلاح شده درسراسر کشور این موضوع را کاملا روشن میسازد. اکثر انواع انگور کلفورنیا اضلاع متحده امریکا که امروز مهمترین مقام را درمارکیت انگورجهان بخود اختصاص داده ازافغانستان انتقال یافته است.

انواع مهم انگورافغانستان که اهمیت تجارتی را در داخل وخارج کشور بخود کسب نموده عبارت اند از شندوخانی ، کشمشی ، حسینی، طایفی، قندهاری، لعل، منقه، توران، ایته، آبجوش، غوله دان، خلیلی، فخری، کته وغیره. ازجمله انواع متذکره انگور کشمشی، شندوخانی، ایته، توران ومنقه علاوه ازینکه درمارکیت بشکل تازه بفروش میرسند در تولید کشمش نیز به پیمانه زیاد مورد استفاده قرار میگیرند.

آب و هوای اکثر مناطق افغانستان برای تربیه انگور مساعد میباشد ولی درمناطق مرکزی ، شمال، غرب ، وجنوب غربی کشورانگور به پیمانه زیاد کشت و قسمت اعظم عواید دهاقین کشور را تشکیل میدهد.

با تاسف باید بگوئیم که تولیدات فی واحد انگور در اکثر مناطق کشور به پائین ترین سطح قرار دارد و طی یک سروی مقدماتی درسال1383 که توسط دفتر بنیاد صلح درساحه شمال کآبل صورت گرفت حد اوسط حاصل فی تاک کمتر ازچهار کیلو گرام تخمین شده است عامل ان علاوه از خشک سالی های متواترکه عاید حال تاک گردیده، عدم تنظیم بهتر امور تاکداری نیز شامل میشود.

سروی متذکره نشان داده که حدود 46 فیصد انگور تولید شده طور تازه بمارکیت های داخلی وخارجی عرضه ومتباقی 54 فیصد ان به کشمش تبدیل میشود. فیصدی تولید کشمش تآبع شرایط وامکانات صادرات انگور تازه در مارکیت های بیرونی میباشد.، زیرا باغداران از فروش انگور تازه عاید بیشتر بدست می اورند وحتی المقدور در تلاش فروش انگور تازه میباشند. کشمش نمودن انتخآب بعدی میباشد که باغداران ناگزیر به ان رجوع مینمایند.

گرچه تولیدات انگور وکشمش در مجموع مقام بلندی را در اقلام صادراتی کشورما بخود کسب کرده است. اما باغداران عزیزما با وجودیکه مصارف زیادی را برای تولیدات انگور متحمل میشوند بازهم بنا بر عدم دسترسی و امکانات رقآبت تولیدات شان در مارکیت های بزرگ عواید کمتری را بدست می آورند. زیرا تقاضای مارکیت های انگور وکشمش منطقه وجهان درحال تغییر وتحول میباشد وتولیدات انگورهم در کشور های همجوار مطآبق تقاضای مارکیت تهیه میشود بناء باغداران ما بدون در نظر داشت مارکیت و وارد نمودن اصلاحات درسیستم تاکداری خویش قادر نخواهند بود تا موقف قبلی خودرا در ماکیت های امروزی بدست اورده و ازعرضه تولیدات خود قیمت بلند بدست بیاورند. بنا تورید تکنالوژی جدید در سیستم تاکداری کشور امریست ضروری وآنی.

ساختمان ظاهری، بقاو نموی تاک :

درخت تاک از جمله نباتات میوه ئی چندین ساله بوده که میوه ان در شاخچه جدید که پندک آن در سال قبل شروع به انکشاف نموده تشکیل میشود. میوه انگور دراواخر تآبستان ویا اویل خزان پخته شده وبعد از رفع حاصل در اوایل زمستان درخت تاک به حالت استراحت زمستانی میرود. در بهار سال اینده زمانیکه حرارت و محیط مناسب برای نمو محیا گردید تاک دوباره به نموی خود شروع مینماید.

اجزای ظاهری تاک عبارت از ساقه اصلی (تنه تاک) ، بازو تاک (پنجه تاک)، شاخه تاک (دندانه سال قبل) شاخچه تاک (شاخه تازه انگوری)، زنجیرک تاک (شاخچه هارآبه لین ها ویا قسمت های مستحکم تاک میبندد) ، برگ وخوشه انگور میباشد. شکل (1)

بقا ونشو نمای تاک مانند سایر موجودات حیه مر بوط میشود به خواص جنتیکی (موروثی) تاک ، شرایط محیطی وعمل متقآبل محیط وتاک. منظور از شرایط محیطی تمام امکانات ضروری که برای فعالیت های فزیکی، کیمیاوی وحیاتی که توسط اجزای تاک به انجام میرسد میباشد. این شرایط عبارت اند از جذب آب ، جذب نور، ترکیب ضیائی، جذب مواد غذائی ، انتقال مواد غذائی، ترکیب هارمون های نباتی و...

نموی تاک:

دو نوع نمو در تاک وجود دارد:

نموی طولی( Shoot elongation): توسط انقسام حجروی حجرات که درنقطه نامیه یعنی در نوک شاخچه های جوان قرار میداشته باشد صورت میگیرد. تقسیمات حجروی شاخچه ها را طولا بزرگ میسازد.
نموی عرضی ( Radial diameter of shoots, trunk and roots): این نمو ازاثر تقسیمات حجرات که جذب وانتقال ( Vascular cambium) مواد غذائی توسط انها صورت میگیرد انجام میشود. این انقسام حجروی توسط زایلم وفلویم صورت گرفته وساقه ، تنه وسایر اجزای تاک را عرضا بزرگ میسازد.

مراحل نموی تاک :

مراحل نموی هر جسم زنده به قسمت های مختلف تقسیم شده وهنوزهم علما هر قسمت را به قسمت های کوچک دیگر تقسیمات مینمایند. مراحل نمو درتاک نیزبه مرحله ها مختلف تقسیم شده اما اکثر علمای زراعت تقسیمات مراحل عمده نموی تاک را به شش مرحله عمده ذیل خلاصه مینمایند.

بیدار شدن از خوآب زمستانی ( Bud break) .
بازشدن پند وتولید گل (Anthesis, bloom or flowering )
جآبجا شدن میوه انگور بالای خوشه (Fruit set)
بزرگ شدن ، نرم شدن ورنگ اوردن دانه انگور ( Variation and softening).
پخته شدن ورفع حاصل انگور( Fruit maturity).
استراحت زمستانی( Vine dormancy).

مراحل نموی اعضای تاک در طول فصل نمو:

اعضا واجزای تاک هرکدام شان در زمان های مختلف فصل نموی تاک نموی خودرا شروع وتکمیل مینماید. این تقسیم اوقات نمو شرایط را مساعد میسازد تا هر قسمت تاک در وقت معین به نموی خویش ادامه داده ومطآبق به نیاز مواد ضروری تهیه گردد.

محیط و شرايط نشو و نمو تاک:

برای نشو و نمو تاک و یا هر نبات دیگر موجودیت هریک از عناصر عمده محیطی که بقا و نموی هر جسم زنده را تشکیل میدهد ضروری میباشد. این عناصر طبیعی عبارت اند از حرارت ، نور، آب وخاک (مواد غذائی) که اهمیت هرکدام انهارا درینجا مختصرا ذکر مینمائیم.

حرارت:

تاک زمانی از خوآب زمستانی بر امده وبه نمو شروع مینماید که درجه حرارت به 10 درجه سانتی گریت برسد. درجه مناسب برای نموی بهتر تاک 25 درجه تعیین شده ودرجه حرارت بلند تر از 30 درجه سانتی گریت نموی تاک رآبه رکود مواجه میسازد ودر درجه بلند تر از45 درجه نموی کاملا متوقف میگردد.

عملیه ترکیب ضیائی ، تنفس نباتی ، تولید کاربو هایدرید ها، پروتین وشحمیات توسط نبات بستگی به موجودیت حرارت دارد و تا زمانیکه درجه مناسب حرارت مساعد نباشد هریک این عملیات به کندی صورت میگیرد.

روشنی نورافتآب:

نورافتآب منبع اصلی ترکیب ضیائی میباشد ومیتوان گفت که نور یعنی انرژی. نور افتآب توسط برگ ها در تاک جذب شده وبداخل همین برگها عملیه ترکیب ضیائی صورت میگیرد. ترکیب ضیائی مستقیما متناسب میباشد با مقدار نوری که توسط تاک جذب شده است میباشد وهر قدر که ساحه بیشتر برگ ها بمقآبل افتآب قرار گیرد بهمان اندازه مقدار بیشتر مواد غذائی در برگ ساخته میشود. 70% کاربوهایدرید های مورد نیاز تاک در برگ های فوقانی تاک که در معرض بیشتر نور افتآب قرار میداشته باشند تولید میگردد. بعضی اوقات جذب نور توسط برگ ها به حد اعظمی خود یعنی بیشتر از مقدار نور مورد ضرورت تاک میرسد واین مرحله را مرحله مشبوعیت نور مینامند. اما اینکار ندرتا بعمل میرسد واکثرا تاک به نور بیشتر از نور جذب شده ضرورت میداشته باشد. امکان ان هم میرود که نور مستقیما تقسیمات حجروی را تحریک وتسریع نماید.

آب:

آب خود جزئی ازموادی میباشد که شامل عملیات ترکیب ضیائی میگردد. آبیکه در ترکیب ضیائی بمصرف میرسد صرف یک فیصد از مجموع آبیکه توسط نبات جذب میگردد میباشد، ومتباقی 99% آب جذب شده در تبخیر وتعرق (Evapo-transpiration ) بمصرف میرسد. آب در باز وبسته نمودن ستوماتا که منبع اصلی ترکیب ضیائی بحسآب می اید رول اساسی را پیش میبرد. قسمت اعظم حجرات زنده تاک را آب تشکیل میدهد لذا بقای هرنبات وموجود زنده بدون موجودیت آب غیر ممکن میباشد.

خاک:

تاک در اکثر ساخت وبافت های مختلف خاک نمو مینماید ولی برای نموی بهتر تاک خاک های عمیق وحاصل خیز مناسبتر میباشد. خاک های ریگی برای نموی سریع تاک بهتراست اما این خاک ها مواد غذائی کمتری را با خود داشته وباید مواد غذائی در خاک علاوه شود وهم چنان این خاکها به دفعات بیشتر آبیاری ضرورت دارد زیرا قدرت جذب وتحفظ آب کمتر را دارا میباشد.

خاک های رستی مواد عضوی بیشتری رادر خود داشته و مقدار آب بیشتر را نیز درخود حفظ میدارد. خاک مناسب برای تربیه تاک وایجاد تاکستان ها یک خاک ترکیب شده مناسب از ریگ ورست میباشد.

آبیاری تاکها

ارتباط آب وتاک :

آب برای تمام موجودات زنده اهمیت حیاتی دارد وجزئی از اجزای مهم حجرات شانرا تشکیل داده 80 – 90 فیصد وزن حجرات تاک از آب میباشد.

آب یک محلل میباشد که تمام مواد ضروری تاک از قبیل گازات ، نمکیات ودیگر عناصر را باخود از یک حجره به حجره دیگر ویا ازیک عضو به اعضای دیگر نبات انتقال میدهد.

آب یک ماده فعال تر کیب ضیائی بوده که در تعاملات کیمیای حیاتی وفزیک حیاتی رول اصلی را عهده دار میباشد.

انتقال آب از یک حجره به حجره دیگر ویا از یک قسمت تاک به قسمت دیگر تآبع فعالیت های مالیکولی آب وموجودیت مقدار آب ذخیره شده بداخل همان قسمت ها میباشد.

اگر انتقال آب از یک جا بجای دیگر توسط کدام عامل بالقوه بیرونی به انجام برسد این حالت را بنام حرکت کتله ئی ( Mass flue) مینامند.، طور مثال وقتیکه ستوماتای برگ باز شده وآب داخل برگ تبخیر میگردد درین صورت یک کشش آب از ریشه از طریق کانال های تغذیه ئی یا زایلم صورت میگیرد واین حرکت آب از ریشه به برگ یک حرکت کتله ئی میباشد. اگر حرکت آب بشکل مالیکولی بنا بر برموجودیت وظرفیت مقدارهای مختلف آب به دوطرف یک پرده باشد وآب یکطرف به طرف دیگر نفوذ نماید این حرکت آب را بنام حرکت نفوذی (Diffusion ) مینامند. واین حرکت بدون مصرف انرژی صورت میگیرد.

حرکت آب در خاک ، تاک وهوا:

ستوماتا یا سوراخ های کوچک میکروسکوپی که در عقب برگ ها قرار دارند آب را از خود خارج نموده ودر عوض کاربن دای اکساید را جذب مینمایند. ستوماتا در زمان که روشنی افتآب به ان برسد باز شده ودر تاریکی دوباره بسته میشود واز همین سبب مقدار آبیکه بعد از نشست آفتآب از نبات خارج میشود نسبت به آبیکه در روز خارج میشود خیلی کم میباشد. ستوماتا بعد از طلوع آفتآب دوباره باز شده وتدریجی بزرگ شده میرود و زمانیکه یک سوم حصه روز برسد سوراخ های ستوماتا به حد اعظمی خود باز میگردد. باز شدن ستوماتا باعث میگردد تا آب بشکل مالیکولی یعنی قوه جاذبه وکشش خارج میشود. معمولا درین زمان رطوبت نسبتی داخل برگ حدود 100 فیصد میباشد وبرگ آب را هوامیدهد.

روی همین قانون کشش ویا جاذبه حجرات که در جوار حجرات ستوماتا قرار دارند آب خودرا با آن حجره در میان میگذارد وبه همین سلسله حجرات بعدی به حجرات همجوار خود آب تهیه مینماید. این عمل انتقال آب از یک حجره به حجره دیگر تا زمانی دوام پیدا میکند که حجره همجوار حجره انتقال دهنده مواد غذائی ( Vascular tissue ) آب خودرا از دست بدهد. حجرات انتقال دهنده مواد غذائی( زایلم ) که دارای یک کانال (Vessels ) میباشد، آب ریشه را توسط همین کانال خود به برگ انتقال میدهد. وقتیکه آب توسط حرکت کتله ئی به برگ ها انتقال یافت برگ ها دوبار آب شانرا به شکل نفوذی باهم در میان گذاشته ضرورت شانرا تامین مینمایند. آب مورد ضرورت ریشه هم روی همین قانون طبیعی از طبقات خاک بداخل ریشه نفوذ مییآبد.

ظرفیت آب جذبان خاک ( Field capacity) عبارت ازظرفیت و توانمندی ذرات خاک که چه مقدار آب را قبل ازینکه آب به سطوح پائین خاک تا نشین گردد در خود حفظ کرده میتواند میباشد. نبات میتواند قسمت این آب را نظر به قوه جاذ به جذب ومورد استفاده خود قرار بدهد.

زمانیکه مقدار آب در خاک تقلیل یآبد عمل کرد رشته های نازک ( Capillary action ) که در اطراف خالیگاهای ذرات خاک موجود میباشد اجازه نمیدهد تا آب از خاک جذب گردد. خلا های که 10 ملی مایکرون باشند در تحفظ آب بیشتر مقاومت نشان میدهند اما خلاهای بزرگتر 60 ملی مایکرون به آب اجازه عبور وجذب شدن آنرا میدهند. این عمل کرد رشته ها در خاک های رستی که مقدار بیشتر مواد عضوی را نیز باخود میداشته باشد بیشتر بوده ومقدار بیشتر آب را حفظ مینماید. طور مثال اگر بخواهیم خاک را خشک نمائیم آبتدا همان قسمت خاک که خلا های بزرگ دارند خشک میشود وبعدا قسمت های که ذرات کوچک و خلا ی کوچک دارند.

در بعضی موارد که مقدارمعین آب در خاک موجود بوده اما ذرات خاک کوچک باشد وعملکرد رشته های نازک در خاک هم مانع نفوذ آب گردد نبات نمیتواند آب مورد ضرورت خودرا از خاک بگیرد که این مرحله را بنام مرحله پژمردگی نبات ( Permanent welting point) یاد مینمایند.

اگر ما ازظرفیت مقدار آب جذبان خاک (Field capacity) مقدار آب که درخاک وجود دارد اما برای نبات قآبل استفاده نمیباشد ( Permanent welting point) تفریق نمائیم مقدار آب مورد استفاده نبات (Available water content ) را در مییآبیم. در حقیقت نصف مقدار آبیکه در خاک وجود دارد میتواند مورد استفاده نبات قرار گیرد ومتباقی قسمت ان بمشکل از خاک جذب میگردد. برای جذب آب از خاک نیز همان قانون کشش ویا جاذبه میباشد که در داخل حجرات بکار میرود یعنی بدون موجودیت ومصرف انرژی آب جذب میشود. آب درداخل خاک از نقاط پائینی به نقاط بالائی نظر به غلظت وظرفیت آب در داخل خلا ها در حرکت میباشد و زمانیکه خاک اطراف ریشه از آب مشبوع گردد ریشه میتواند آب مشبوع شده را در خود جذب نماید.

موثریت آبیاری در نموی تاک:

در اکثر مطالعات انجام شده این موضوع روشن گردیده که کمبود آب بیشتر بالای نموی تاک اثر بجا میگذارد وبعدا بالای تولیدات آن و اولین علایم کمبود آب هم بطی شدن نموی شاخه ها و قسمت های سبز تاک میباشد. زمانیکه کمبود آب شدید ومتداوم گردد نقطه نامیه شاخه نیز میمیرد. کمبود حالات عادی آب در تاک باعث میشود تا نموی طولانی شاخچه ها ضعیف ، فاصله بین پندک ها کوتا و سطح برگ کوچک گردد. کمبود آب بالای شاخچه های جانبی که در حقیقت نموی خود را نا وقت تر شروع مینمایند بیشتر اثر میگذارد.

وزن و مقدار شاخه های که درسال اینده شاخه بری میشوند یک معیاری برای اندازه گیری مقدار نموی که درسال گذشته صورت گرفته میتواند به حسآب اید.

کمبود آب بالای سایر اعضای تاک ( سیستم ریشه ، تنه و بازوي تاک) مورد تحقیقات کمتر قرار گرفته اما ریشه تاک با تناسب سایر اعضای تاک کمتر ازبی آبی متاثر میگردد.

موثریت آبیاری در تولیدات انگور:

قبلا هم یاد شد که کمبود آب بالای تولیدات تاک نسبت به نموی سبز تاک (شاخه وبرگ) کمتر اثر بجا میگذارد اما زمانيكه انگور به نمو خود ادامه داده و ميخواهد توسط تقسیمات حجروی ونموی طولانی خود را انکشاف بدهد کمبود آب اثر بیشتر میداشته باشد. کمبود آب در مرحله اول نموی تاک نسبت به مراحل بعدی (دوم وسوم) بیشتر تولیدات را متاثر میسازد واز همین باعث اگر تاک در مرحله اول نموئی خویش به کمبود آب مواجه شود آبیاری های بعدی نمیتواند اثرات ناگوار آنرا جبران کند.

موثریت آبیاری بالای سایز دانه انگور بیشتر از موثریت میباشد که آبیاری بالای مقدار قند تجمع شده در دانه انگور بار می اورد.

در اکثر حالات دیده شده که مقدار فیصدی قند در دانه های انگور که از کم آبی متاثر شده نسبت به تاک های که آبیاری نورمال داشت بلند تر رفته است. سه دلیل عمده درین زمینه میتواند رول داشته باشد. اولا آبیکه که در داخل دانه انگور وجود میداشته باشد در اثر فشار کمبود آب ضایع میگردد ومقدار قند که در داخل دانه انگور قرار دارد غلیظ تر میگردد. ثانیا تاک های که آب بیشتر مصرف میکنند ازدیاد مقدار قند در آنها با تناسب ازدیاد که در مقدار حاصل بوجود می اید کم میباشد وثالثا طوریکه دیده شده خوشه های انگوریکه در سایه تاک قرار دارند مقدار قند انها بخاطر نموی قوی وبیشتر شاخه های اطراف کم میباشد واین موضوع در تاک های که به کمبود آب مواجه شده اند نیز میتواند صدق داشته باشد.

مقدار آب و زمان آبیاری:

تاک برای انکشاف سریع وتولید بیشتربه آب کافی ضرورت دارد وکمبود آب در مراحل آبتدائی نموی تاک باعث میگردد تا ساحه سبز تاک محدود مانده وحاصلات تاک کمتر گردد. کمبود آب در تاک های جوان که نموی ضعیف ساحه سبزرا باعث میگردد بیشتر محسوس میباشد زیرا این تاک ها به نمو و انکشاف بیشتر ضرورت میداشته باشد. کمبود آب در تآبستان باعث میشود تا پندک های میوه ئی سال اینده نموی خود را تکمیل نکرده وبرگ ها قبل از وقت بریزد.

از جانب دیگر آب بیشتر باعث میشود تا فاصله بین پند ها منظم نبوده وشاخچه های جوان به پختگی کامل نرسد. آب بیش از حد ریشه را از ناحیه کمبود اکسیجن و مصاب شدن به امراضی که از خاک منشا میگیرد مواجه سازد.

ضرور است تا باغداران مقدار آب آبیاری خودرا اندازه کنند، وقت مناسب آبیاری وروش مناسب را در یآبند وبا دانستن وتثبیت آن مشکلات که از ناحیه کمبود آب ویا آبیاری بیش از حد متوجه تاک میگردد مرفوع گردد. هدف اصلی آنست تا رطوبت کافی برای نموی مناسب تاک که بتواند توانمندی تاک را درسال جاری وسال های بعدی حفظ وتولیدات تاک را به ثمر برساند درخاک وجود داشته باشد. برای موثریت بیشتر از آب باید آبیاری در اوقات مناسب نظربه ضرورت تاک که با موسم نموئی تاک مرتبط میباشد عملی گردد. تقسیم اوقات آبیاری میتواند ضرورت تاک را تامین، موثریت آب را بیشتر، جذب مواد غذائی را از زمین ساده تر وشرایط را به عدم انتشار مرض مساعد سازد. برای تعیین مقدار آب مورد ضرورت آب ضرور است تا مقدار آبیکه از زمین وتاک به هوا فرار مینماید بدانیم. تبخیر وتعرق (Evapo transpiration ) در ساحه باغ های انگوری بیشتر مربوط میشود به انواع تاک وساحه سبز تاک . تبخیر وتعرق (ضایعات آب) طوریکه درنام از دوکلمه ترکیب یافته بهمان ترتیب دونوع ضایعات آب را در بر میگیرد. تبخیر یعنی آبی که ازسطح زمین بصورت بخار به هوا فرار مینماید و تعرق همان آبی میباشد که از سطح برگ وماحول آن توسط عمل تنفسی نباتی خارج میگردد.

طور اوسط مقدار آبیکه توسط تبخیر وتعرق از ساحه تاک فرار مینماید به 483 الی 660 ملی متر بالغ میگردد. مقدار آبیکه در تاک برای نموی بهتر تاک بمصرف میرسد بیشتر از آبی میباشد که توسط نبات به هوا فرار مینماید. مقدار آب اضافی که بیشتر از مقدار تبخیر وتعرق برای شستن نمکیات زمین بمصرف میرسد 152 الی 203 ملی متر تخمین شده است. بارندگی های زمستانی مقدار 76 الی 152 ملی لیتر آب مورد ضرورت تاک را تلافی مینماید که درینصورت آب مورد ضرورت تاک بالخاصه برای تاک های کشمشی بین 610 الی 914 ملی متر تعیین شده که باید توسط آبیاری های منظم تکافو گردد.

برای اکمال آب مورد ضرورت تاک لازم است تا پلان آبیاری موسومی ترتیب گردد. آب مورد ضرورت تاک از باز شدن پندک شروع وبا نموی تاک بیشتر شده میرود. نموتاک دراواسط ماه اسد تکمیل میگردد ومقدار اعظمی آبیاری از اواخر ماه جوزا شروع والی اواخرماه اسد انجام میشود.

طریقه مناسب برای استفاده موثر آب ، نموی بهتر تاک وانکشاف میوه لازم است تا مقدار وموسم آبیاری را به چهار کته گوری نموئی تاک تقسیم نموده وآب مورد ضرورت را درین مراحل تعیین وتثبیت نمائیم.

مرحله اول از باز شدن پند شروع الی شکوفه نمودن که حدود چهل روز را دربر میگیرد ادامه میآبد. مقدار مصرف آب درین مدت کم میباشد و در بعضی موارد آبیکه در طول زمستان ذخیره شده کفایت میکند وعلایم کمبود آب بمشاهده نمیرسد. اما در مناطق ریگی ویا خاک های کم عمق آبیاری ضروری میباشد.
مرحله دوم از شگوفه شروع الی بزرگ شدن دانه انگور(آب دواندن انگور) ادامه پیدا میکند. این یک مرحله حساس برای تاک میباشد زیرا تقسیمات حجروی در تاک بیشتر بوده وهم دانه انگور برای نرم شدن به آب بیشتر ضرورت دارد. کمبود آب درین مرحله باعث میشود تا دانه انگور خورد مانده وحاصل تاک کم شود.
مرحله سوم ازآب دواندن انگور شروع الی رفع حاصل ادامه دارد وبیشترین مقدار آب برای تاک ضروری میباشد. اما در اواخر این فصل آبیاری قطع میشود تا رفع حاصل بدون کدام اشکال انجام شده بتواند. نموی بیش از حد تاک درین مرحله باعث میگردد تا ازیک جانب رفع حاصل به تاخیر بیفتد وازطرف دیگر نمو های جدید تکمیل نشده و شاخه های جوان چوبی نگردد و درینصورت قطع آبیاری وقت تر میتواند این مشکل را تا جائی کم نماید.
مرحله چهارمی واخری آبیاری بعد از رفع حاصل میباشد. درین مرحله آب مورد ضرورت باید به تاک داده شود. درین مرحله هم تاک های که قوی میباشند به نموی خویش ادامه میدهند وکوشش برآن باشد تا آبیاری طوری تنظیم شود تا جلو این نموی بعدی گرفته شود یعنی تا زمانی که تاک به حد تشنگی نرسد آبیاری نشود. اما این تشنگی به آن معنی نیست که علایم کمبود آب به حدی برسد که باعث ریزش برگ ها قبل از وقت گردد. آبیاری تاک بعد از رفع حاصل نمیگذارد که نموی پند ها دربهار آینده به تعویق قرار گیرد، علاوتا آبیاری این وقت میتواند نمکیات زمین را شستشو نماید. گرچه علایم کمبود آبیاری درین زمان ظاهرا آنقدر محسوس نمیباشد اما آبیاری ضروری میباشد.

مقدار آب مورد ضرورت انگور که بمنظور کشمش تربیه شده نظر به مراحل نموی تاک در جدول شماره (1) درج گردیده. تاک های کوچک ساحه 50 -60 فیصد وتاک های قوی ساحه 75 فیصد ساحه زمین را احتوانموده است.

مراحل نمو	تاریخ تخمینی	تعداد روز	دفعات آبیاری	مقدارآب برای تاک کوچک	مقدارآب برای تاک قوی
پنگ الی شکوفه	10حمل -20 ثور	41	1-2	50 ملیمتر	63 ملیمتر
شکوفه الی القاح	20ثور- 10سرطان	52	1-2	142 ملیمتر	190 ملیمتر
القاح الی برداشت	10سرطان -10سنبله	62	2	203ملیمتر	273 ملیمتر
برداشت - برگ ریز	10سنبله -10عقرب	61	1-2	96.5 ملیمتر	130 ملیمتر
مقدار مجموع آب موردضرورت تاک ضرورت				591.5 ملیمتر	656 ملیمتر

جدول شماره (1) آب مورد ضرورت تاک در طول فصل نموی تاک

مقدار آبیاری نظر به جسامت تاک ، نوع خاک ، نوع آبیاری ، مقاومت تاک ومقدار بارندگی فرق میکند. مقدار بارندگی با زمان بارندگی نیز مرتبط میباشد.

آبیاری بیش از ضرورت تاک محیط ماحول را مر طوب ساخته وامکان شیوع امراض را بیشتر میسازد. متاسفانه سیستم آبیاری که در کشور ما معمول است آبیاری بشکل جویه وپشته میباشد که در هر آبیاری عمق مقدار آب استاده در جویه تاک به 40 – 50 سانتی متر میرسد. این سیستم آبیاری علاوه ازینکه مقدار بیشتر آب را در هر آبیاری بمصرف میرساند زمینه را برای شیوع امراض نباتی باالخاصه خاکسترک تاک مساعد میسازد.

آب آبیاری در خاک های رستی حتی برای سه ویا چهار روز در جویه تاک باقی میماند و دهقانان به این عقیده اند که هرقدر مقدار بیشتر آب در جویه تاک باقی بماند بهمان اندازه تاک نا وقتتر به آب ضرورت پیدا مینماید. باغداران باید این موضوع را هم بخاطر بسپارند که اگر همان مقدار آب را دردو مرحله آبیاری نمایند در آنصورت تاک از آب استفاده بیشتر نموده ووقت بیشتر را برای آبیاری بعدی سپری کرده میتواند.

نوع خاک در تحفظ وذخیره آب موثر میباشد و میتواند فواصل آبیاری را تثبیت کند. خاک های رستی برخلاف خاک های ریگی که ظرفیت تحفظ بیشتر آب را دارا میباشند بعد ازوقفه های بیشتر آبیاری میشوند. مقدار آبیاری زمان آبیاری وروش آبیاری توسط باغداران با تجربه به خوبی مشخص شده میتواند.

کمبود آبیاری:

کمبود آب باعث رکود وتوقف عملیه ترکیب ضیائی میگردد وزمانیکه تاک نتواند مواد ضرورت خودرا تامین نماید در آنصورت نموی آن به کندی مواجه شده وقادر نخواهد شد تا حاصلات خودرا به ثمر برساند. ازاثر کمبود آب شاخه های جانبی که مستقیما با نموی تاک مرتبط میباشد کمتر تشکیل میشود وتاک نتنها درهمین سال از حاصل بازمیماند بلکه سال آینده هم بنا برنبودن پندک های میوه ئی حاصل کم خواهد داد.

علایم کمبود آبیاری

زاویه بین شاخچه تاک ودنباله برگ تاک زیاد میشود.
نشو ونموی تاک بطی وضعیف شده ونوده های جدید التشکیل از نمو باز میمانند. هرگاه این کم آبی دوام بیشتر پیدا نمآبد نقطه نامیه شاخه ازبین رفته وشاخه کاملا از نموباز میماند.
کمبود آب یاعث میشود تا فاصله بین دو پندک شاخچه ها کوتا گردد. فاصله کوتا بین دو پندک در شاخه اصلی ویا شاخه که در حال نمو میباشند بیشتر مشاهده میشود. اما این کوتا شدن فاصله پندک ها با کوتا بودن فاصله بین دو پندک شاخه های جانبی متفاوت میباشد زیرا شاخه های جانبی قاعدتا در حالیکه نموی خوب هم دارند فاصله بین پندک های شان کوتا می باشند.
تعداد زنجیرک های تاک که وظیفه تحکیم تاک را به قسمت های ثآبت تر عهده دار است کم شده. ونقطه نامیه که در نوک شاخه قرار دارد ازبین میرود.
رنگ برگ ها آبتدا به سبز تیره تبدیل شده بعدا رنگ خودرا از دست داده واهسته اهسته برگ ها به زرد شدن مینماید. بعدا برگ ها شروع مینمایند به ریزش و ریزش برگ ها ابتدا ازبرگ ها ی کهنه شروع شده وبطرف بالا ادامه مینماید.

انواع آبیاری :

اقسام وانواع متعدد سیستم آبیاری وجود دارد چون شکل زمین وتهیه آب، انرژی برای آبیاری، اجرت کار انسانی، نوع خاک ونوع تاک اثرات جداگانه ئی در تطبیق آبیاری دارند بناء نمیتوان برتری یک نوع آنرا بر نوع دیگر تثبیت نمود واستفاده ازهرسیستم باشرایط منطقه بستگی بیشتر دارد.

در مجموع سه نوع سیستم آبیاری برای تاک معمول میباشد.

سیستم آبیاری سطحی.
سیستم آبیاری قطره ئی.
سیستم آبیاری بارانی.

آبیاری سطحی و يا جویه ئی:

آبیاری سطحی در اکثر نقاط جهان بیشتر مروج بوده ودر شرایط عادی برای باغدار اقتصادی تمام میشود زیرا ضرورت به مصرف اضافی برای ایجاد سیستم ندارد. همچنان مصارف حفظ ومراقبت آن طور دوامدار نمیباشد.

در سیستم آبیاری سطحی تعدادبیشتر نیروی انسانی مصروف امور آبیاری میشوند.

آب آبیاری بدون کدام فشار ساحه تاک را آبیاری مینماید و بکدام انرژی علاوگی ضرورت نمیداشته باشد، اما در سیستم آبیاری سطحی مقدار آب بیشتر بمصرف میرسد. برای آبیاری منظم درسیستم آبیاری سطحی ساحه تاک باید خوب لیول باشد و از تجمع مقدار بیشتر آب در یک قسمت ساحه باغ جلوگیری شود زیرا علاوه ازینکه آب بیشتر بمصرف میرسد زمینه را برای رشد امراض نیز مساعد میسازد.

آبیاری قطره ئی:

اکثرا آبیاری قطره ئی بنا بررفع شرایط ناگوار در امور آبیاری عملی میشود واین شرایط ناگوار میتواند قلت آب، محیط نامساعد برای آبیاری سطحی، استفاده اعظمی از آب دست داشته ، کمبود نیروی انسانی و سایر مشکلات که در آبیاری سطحی وجود میداشته باشد. طوریکه گفته شد آب آبیاری بنا بر اندازه ضرورت تاک بمصرف میرسد ونبات بطور موثر ازآن استفاده مینماید.

آبیاری قطره ئی به سرمایه بیشتر نیاز دارد اما حاصلات فی واحد زمین را هم بلند میبرد. در کنترول امراض وآفات وکنترول گیاه هرزه موثر میباشد.

احداث ساختمانها وحفظ ومراقبت دوامدار این ساختمانها، تخریب وتعویض پرزه جات که در تطبیق پروگرام موثر اند از جمله مشکلات میباشد که آبیاری قطره ئی به آن مواجه میباشد.

تعداد دفعات آبیاری در آبیاری قطره ئی بیشتر از تعداد آبیاری سطحی میباشد ومقدار آب که برای آبیاری استعمال میشود باید الی زمان آبیاری بعدی مقدار آب مورد ضرورت تاک را تکافو کرده بتواند. معمولا آبیاری قطره ئی بعد از 1- 4 روز تطبیق میگردد.

در نیمه دوم برج اسد مقدار آبیاری باید به 50-75 % کاهش داده شود تا نشو ونمای شاخه های تاک تکمیل شود.

آبیاری بارانی:

آبیاری نوع بارآنی کمتر مروج میباشد و قیمت آن نیز زیاد تر تمام میشود. در مناطقیکه امکانات استفاده از دونوع سیستم مشکلات داشته باشد این سیستم عملی میشود. چون در این سیستم آبیا ری اکثر قسمت های تاک مرطوب میشود در کنترول امراض توجه بیشتر را نیز لازم دارد

توقف آبیاری:

آبیاری قبل ازبرداشت حاصل توقف داده میشود. این توقف برای سهولت در امور رفع حاصل میباشد . این توقف آبیاری میتواند در تحفظ وضع ظاهری خاک موثر باشد.

توقف آبیاری در خاک های مختلف متفاوت میباشد.درخاکهای ریگی توقف آبیاری 2-4 هفته قبل از شروع رفع حاصل انجام میپزیرد اما این توقف در خاک های رستی وقت ترانجام میگیرد درخاک های رستی توقف 4-6 هفته قبل از رفع ضرور است. خاک های عمقیق وپر حاصل که خاصیت جذب و تحفظ بیشترآب را دارا میباشند آبیاری انها قبل آزخاک های سطحی و کم قوت قطع گردد.

آبیاری نباید قبل از وقت معین قطع گردد زیرا کمبود آب باعث میشود تا مقدار کافی قند در داخل دانه انگور جمع نشده وهم جنسیت انگور را پائین بیاید. از جانب دیگر اگرآبیاری تاک قبل از وقت معین قطع شود نموی تاک ضعیف مانده وتولیدات سال آینده را نیز کاهش میدهد.

آبیاری بعد از رفع حاصل هر چند زود تر انجام گیرد بهتر میباشد بالخاصه اگر زمان رفع حاصل طولانی تر باشد.

نتیجه گیری

صنعت تاکداری در سرتاسر دنیا مستلزم زحمات بیشتر ودوامدار میباشد که در کشور های پیشرفته این پروسه بخوبی انکشاف نموده است. برای اینکه یک مولد انگور بتواند انگور پر کیفیت را باکمیت بیشتر به بازار عرضه نماید باید دو موضوع مهم یعنی کسب معلومات علمی کافی و تنظیم بهتر امور تاکداری را در نظر داشته واز ان استفاده بهتر نماید. انواع مهم انگورافغانستان که اهمیت تجارتی را در داخل وخارج کشور بخود کسب نموده عبارت اند از شندوخانی ، کشمشی ، حسینی، طایفی، قندهاری، لعل، منقه، توران، ایته، آبجوش، غوله دان، خلیلی، فخری، کته وغیره. ازجمله انواع متذکره انگور کشمشی، شندوخانی، ایته، توران ومنقه علاوه ازینکه درمارکیت بشکل تازه بفروش میرسند در تولید کشمش نیز به پیمانه زیاد مورد استفاده قرار میگیرند. آب و هوای اکثر مناطق افغانستان برای تربیه انگور مساعد میباشد ولی درمناطق مرکزی ، شمال، غرب ، وجنوب غربی کشورانگور به پیمانه زیاد کشت و قسمت اعظم عواید دهاقین کشور را تشکیل میدهد.

در مجموع سه نوع سیستم آبیاری برای تاک معمول میباشد.

سیستم آبیاری سطحی.
سیستم آبیاری قطره ئی.
سیستم آبیاری بارانی.

ماخذ

ابریشمی.م ح,علیزاده.ا,1375,آبیاری بارانی.چاپ چهارم,ص(20-18) و(130-125).
خیابانی.ح,علیزاده.ا,1375,آبیاری قطره ئی.چاپ سوم,ص(150-147) و(171-169).
قاسمی.ت ا,1382,انگور(داشت,برداشت وفراوری).ص(147-143).
مسوی.ف,محمدی.ز,1375,حل مسایل آبیاری عمومی.چاپ دوم,ص(110-99).
www.google.com

سرپاڼه

آبیاری انگور

آبیاری انگور

د کرم روزنه

طرح تجارب تطبیقی در زراعت