نباتي هورمونونه

Auxins:
يواځينى طبيعي  Auxins  چې په نباتاتو كې شتون لري د Indole acetic acid (IAA) څخه عبارت دى . يو شمير مصنوعي آكسونونه Auxins  هم منځ ته راغلي چې له Naphthalene acetic acid (NAA) ،Indole butyric acid (IBA)   او ډاى كلورو فيناكسي اسيد (2-4-D) څخه عبارت دي.

Indole acetic acid (IAA  ):

IAA يواځينى طبيعي Auxins   دى چې په بوټو كې پيداكيږي، يو شمير نور هورمونونه هم شتون لري چې په IAA  باندې اوړي.
IAA  نباتي هورمون د نباتاتو د خاښونو په اخري نوك ،كوچينيو پاڼو، انكشافي جنين او يا په فعاله مرستماتيكي نسجونو كې شتون لري.
آكسينونه Auxins   د حجرې په ديوال باندې اغيزه لري حجروي ديوال اوږدوي، په يو معين غلظت  سره Auxins  كوچينۍ ميوې ړنګړۍ كوي او په يو ټاكلي غلظت سره د ميوؤ د تويدو څخه مخنيوى كوي. همدارنګه په ميوؤ كې د اتيلين د غاز د توليد سبب كيږي . چې دا غاز د ميوؤ د پخيدو سبب ګرځي.
 IAA  يا IBA د بوټو د قلمو د نيلو د توليد لپاره پكار وړل كيږي، قلمې د آكسينونو په پودر سره لړل كيږي چې له كينولو وروسته په چټكۍ سره د نيلو د توليد سبب كيږي،دا هورمونونه په تجارتي ډول توليديږي چې د بوټو په زياتوالي (تكثير) كې ورڅخه ګټه اخستل كيږي.
آكسينونه Auxins  د ځمكې د جاذبې قوي په وسيله  له پاسه ښكته خواته حركت كوي چې د اړخونو د خاښود پندكونو( غوټيو)  د ودې  مخنيوى كوي. كه  پاسنى اخري  پندك  يوه اندازه ښكته خواته كوږ شي او يا له پندك څخه ټيټ انتقالي نسجونه پرې شي د آكسين Auxins  حركت ښكته  خواته له منځه ځي او د اړخونو د خاښونو د پندكود دوې سبب كيږي.
د لمر ګلي حركت ( د لمر په لوري  مخ اړول)  هم د Auxins فعاليت دى د لمر ګلي دا حركت د Phototropism  په نوم سره ياديږي.

Gibberellins  :
دا هورمون له يو ډول فنګس Gibberalla fujikuria  څڅه په لاس راغلى .په شولو باندې دنوموړي فنګس له حملي وروسته ښكاره شوه چې   فنګس يو ډول مواد  توليد كړ چې بوټي يې اوږده  او حاصل يې  كم كړ.
 په كال  ۱۹۷۶ كې د نوموړي  هورمون ۴۵  نوعې وپيژندل شوې . چې له دې جملي څخه  GA3  زيات لګښت لري او په تجارتي ډول توليديږي.  دا  هورمون په دانه نه لرونكو انګورو باندې د انګورو د دانې د غټوالي  په موخه  استعماليږي ، د انګورو دانې درى برابره لويوي.  په ځينو هيوادونو كې   انګور ددې هورمون  له استعمال څخه پرته نه توليديږي . په يو ټاكلي غلظت  سره د انګورو په بوټو باندې  استعماليږي.
 په عمومي ډول سره جبرلين  په انكشافي جنين ، انكشافي پاڼو او تخمونو كې تشكيليږي.
جبرلين په بوټو كې د ABA  هورمون مخالف عمل كوي. ABA هورمون دبوټو دودې مخنيوي كوي چې د مني په موسم كې د پاڼو ريژيدو په وخت كې په نباتاتو كې توليديږي .
 په عمومي صورت سره جبرلين  د ودې تحريك كوونكى هورمون دى د نبات قد اوږدوي په پسرلي كې په زياته اندازه سره ،او د فعالي ودې  په دوران كې توليديږي.

Cytokinin:
 داهورمون هم په طبيعي ډول او هم په مصنوعي ډول جوړيږي. هغه ډول چې په طبيعي ډول جوړيږي Zeatin  په نوم ياديږي  چې د جوار دانې له اندوسپرم  Endosperm  څخه په لاس راځي . د پسرلي په پيل كې د بوټو په نيلو كې په زياته اندازه  توليديږي  له توليد وروسته د نبات پاسنيو برخو ته حركت كوي، د حجرو په ويش كې مهم رول لري . مصنوعي ډول يې د Kinetin  په نوم سره ياديږي.
Cytokinin د مني په موسم كې  نه توليديږي څكه چې هغه محال وده دريدلي وي.

Ethylene:
Ethylene  د پخو شويو ميوو د هورمون په نوم هم ياديږي . دا هورمون د پخو شويو ميوو څخه استخراجيږي.  دبيلګې په ډول له مڼې ، كيلي .... او نوروميوؤڅخه
همدارنګه دا هورمون كه خاښ تر فشار لاندې وي اويا زخمي شوي نسجونه تر فشار لاندې وي توليديږي.  ميوې بايد په هغه ځاى كې زيرمه نه شي چې اتيلين شتون ولري.

 
Abscisic acid (ABA):
 Abscisic acid د Growth inhibitors (د ودې دمخنيوي كوونكو موادو) په حيث دنده تر سره كوي
 دا هورمون د ودې  مخنيوى كوي او د پاڼريژو نباتاتو (Deciduous)   د استراحت سبب كيږي چې دا استراحت د ونو ، غوټيو ( پندكونو)  لپاره زيات ارزښت لري.
دا هورمون عموما د مني په موسم كې  توليديږي . د پسرلي په پيل كې ددې هورمون اندازه په بوټو كې ډيره كمه وي. تخمونه  هم يوه اندازه Abscisic acid   لري  چې دسړې هوا او لندبل  سره د معامله كولو په نتيجه كې يې Growth inhibitors  لمنځه ځي، د تخم داستراحت مرحله  يا Dormancy   ماتيږي  او تخم دا وړتيا پيدا كوي چې وټوكيږي .
دسړې هوا او لندبل  سره د تخمونو معامله كولو عمليه  د ( Vernalization ) په نوم ياديږي . زياتره د سخت زړو ميوو لكه بادام، زردالو،شفتالو آلو چارمغز او داسې نوروميوو تخمونه له سړې هوا او لندبل سره معامله كيږي.