فصل دوم
روابط نباتات مزروعي با محيط
: 2 -1 عوامل محيطي كه نمو ، انكشاف ،و حاصل نباتات مزروعي را متاثر مي سازد.
عوامل محيطي را يك اگريگيت يا دسته تمام شرائط خارجي نمو، انكشاف ، وتوليد يك موجود حيه را تحت تاثير آورده بتواند بنام عوامل محيطي تعريف نموده اند. تمام عوامل خارجي جوانه زدن ، نمو ، انكشاف ،تكثر ، و قدرت حاصلدهي را در نباتات متاثر مي نمايد . عوامل ارثي و محيطي نمو ،انكشاف و حاصل نبات را تحت تاثير خود قرار مي دهد ، ممكن نخواهد بود عكس العمل تمام اين عوامل را مورد بحث قرار دهيم در اينجا صرف از چند عامل عمده محيطي بشكل خلاصه ياد آور مي گرديم ، اين موضوع را به تفصيل ممكن در مباحث فزيالوجي نمو و انكشاف نباتي در صنوف بعدي مورد مطالعه قرار خواهيم داد. عوامل محيطي كه نمو وانكشاف نباتات را تحت تاثير خود قرار مي دهد به كتگوري هاي ذيل طبقه بندي نموده اند :
الف : عوامل اقليمي :
نور ، حرارت ، بارندگي ، طول روز ، باد ، رطوبت نسبتي ، ابر ها ، و گازات ( N2,O2,CO2,SO2 ) ، نائتروجن اكسايد ها فلورين ، كلورين ، اوزون O3 ، فابريكات و ماشين الات نمو و انكشاف را متاثر مي سازد. بدون سه گاز اولي تمام گازات كه تذكر رفت سبب آلودگي اتموسفير بوده كه با غلظت زيا د نمو نباتا ت را متوقف مي سازد . بر علاوه گازات فوق گرد و بخار ، برف ، يخزده گي ، ژاله ،بر ف طوفان ، سيلاب ، و اتش هم مي تواند نمو و انكشاف را متاثر نمايد. عوامل محيطي با ارتفاع ، ،عرض البلد و فاصله از ابحار، كو ه ها و انواع مختلف نباتات فرق مي كند .
ب : عوامل خاك :
بافت خاك ،ترتيب زرات خاك ، كثافت ،خلاء خاك ، رطوبت خاك ، مواد عضوي ، پي ايچ ، تركيب منرا لي خاك ، عناصر غذائي نباتي خاك ، مهيابودن عناصر غذائ نباتي در خاك وقابليت جذب آب عبارت از عواملي اند كه نمو را متاثر مي سازد.جمعا 16 عنصر براي نمو نباتات ضرورمي باشد که عبارت از مولبدينمH,O,C,N,P,K,Ca,S,Mg,Zn,B,Fe,Cu,Mn,Cl,Mo ميباشند. عوامل ديگر خاك موجود يت عناصر فلزي زهري و نمكيات ، تهويه ،، مواد کيمياوي اليلوپاتيك} chemicals(Allelopathic ) مواد کيمياوي که در يک محصول موجود بوده وبا خارج شدن آن تاثيرات منفي را با لاي محصول ديگر نشان مي دهد { ،) ميلان ،رنگ خاك ، عمق ،ظرفيت نگهداري آب در خاك ، هوا ي خاك ، عمق آب ايستاد شده ، سطح آب زير زمين ( واتر تيبل ) درخاك ، تخته بودن خاك ، موجوديت سنگ ريزه ها و سنگ ها ي كلان در خاك ، مي باشند. بقايا سطح خاك نمو نباتات را نيز متاثر نموده مي تواند.
ج:عوامل بيولوجيكي :
گياهان هرزه ، حشرات ،امراض ، ارگانيزم ها ي مرضي ، انواع مختلف علف خوار ها ،پرندگان ،حيوانات اهلي و وحشي ، موجودات حيه زره بيني خاك ،مانند بكتريا ي نصب كننده وتجزيه کننده نائتزوجن (فکس و دينايترفاي كنند ه)، الجي آبي سبز ، مايكو رايزا ها . ازجمله عوامل بيولوجيكي مي باشند
د : عوامل بذري :
تهيه بستر مناسب برا ي تخم ، وقت بذر ، اندازه تخم ريز ، اوضاع جوي براي كشت ، آبياري ، استعمال كود هاي حيواني و كيمياوي ، كنترول گيا هان هرزه وغيره از جمله عوامل بذري بوده که نمور ا در سه كتگوري متاثر مي سازد :
: 2-2زون هاي اقليمي زراعتي (اگرو كلايماتيكي): بعدا تشريح خواهد گرديد
3-2: اقليم افغان: بعدا تشريح خواهد گرديد
: 2-4 تاثيرات عوامل اقليمي با لا ي نمو وانکشاف نباتات:
نور :
تشعشع/ نور عبارت از انرجي شمسي بوده كه از آفتاب بدست مي آيد. شعاع (سپكترم هاي) قابل ديد 0.38 تا 0.72 نانومتر( يك نانومتر مساوي است به 0,000001 متر ) در عمليه تركيب ضيائ مورد استفاده قرار مي گيرد به اين اساس بنام تشعشع فعال عمليه ضيائ شناخته شده اند(photosynthetically active radiation or PAR )، انفراريد0،72- 3 نانو متز وماورائ بنفش ( الترا وايوليت) كمتر از 0،4 نانومتردر پروسه عمليه ضياي مورد استفاده قرار گرفته نمي تواند. تشعشع را ميتوان بشكل يك فلكس انرجي در يك واحد افقي سطحه در في واحد وقت اندازه نمود. واحد مورد علاقه برا ي اندازه گيري عبارت از جول در في روز ( Joules cm2 s-1 or MJm-2 day -1 ) ميباشد.
انرجي از آفتاب به شكل موجي يا اشعه كه انرا بنام فوتون يا د مي نمايند به زمين اصابت مي نمايد. انر جي واصله از آفتاب MJm-2day-1 31.4 در سطح اتموسفير زمين ميباشد. قسمتي از انرجي توسط هوا و زرات جذب و قسمتي هم دوباره منعكس مي گردد ، بطور اوسط به اندازه 22MJm-2day -1 توسط سطح زمين كه به تابش افتاب مواجه است انرجي را از آفتاب مي گيرد. قسمتي از تشعشع دوباره منعكس مي گردد و زمين هم چنان انرجي را از تشعشع خالص دو با ره از سطح زمين راديت مي نمايدكه به انداز ه 10MJ m-2 day -1 مي باشد. تنها دو فيصد از تعشع خالص در نمو ي نباتات مورد استفاده قرار گرفته و اكثريت ان ( 85 فيصد ) برا ي تبخير آب مورد استفاده قرار مي گيردو اين توازن برا ي گرم نمودن هوا ،خاك و نبات استعمال مي گردد .
درجه حرارت :
عبارت از اندازه نمودن گرمي و يا سرد ي نسبتي يك جسم مي باشد. حرارت عبارت از انرجي است كه ازيك جسم به جسم ديگر توسط تشعشع و تماس انتقال گرديده باشد.
كاربن داي اكسايد:
كاربن دائ اكسايد عبارت از گاز است كه در هوا يافت مي گردد . هوا مخلوط ازگازات بوده که نائتروجن به اندازه 87% اكسجن 20 % و كاربندائ اكسايد به اندازه 0.035 % يا ( 350 حصه در يك مليون ) در آن مو جود است . د ر هوا اختلافات بخارات هوا، و مقدار کمي ازگازات ديگر بشکل آلوده گي وانمود ميگردد .
تاثيرات نور ، درجه حرارت ، و كاربن دائ اكسايد:
نور ، حرارت و كاربن دائ اكسايد با تاثيرات مستقيم كه بالاي عمليه تركيب ضياي دارد نموي نباتات را متاثر مي نمايد بر علاوه تاثيرات ديگر با لاي انكشاف سطح برگ ، مهيا بودن عناصر غذائي نباتي ، جذب عناصر غذائ نباتي ،تنفس ، وغيره را نيز متاثر مي سازد.
عمليه تركيب ضيائ سه عمليه فرعي را دارا بوده که عبارت اند از انتشار (ديفيو‍ژن) كاربنداي اكسآيدبه كلوروپلاست نباتي ، فوتو فاسفوريلشن كه بنام تعامل نور شناخته مي شود ، و تقليل كاربنداي اكسايد ه بنام تعامل تاريک (دارك ريكشن ). حال يك بار ديگر معادله قبلا ذكر شده را دوباره يادآورمي شويم .
Y =f (JE-V)
اين معادله وانمود مي سازد كه نور مستقيما عمليه تركيب ضياي را متاثر مي نمايد .همچنان اندازه نمو ي نبات وحاصل نبات رانيز متاثر ساخته و تاثيرات حرارت و كاربندائ اكسايد را ازبين نبرده بلكه موثريت استفاده از نور را تحت تاثير مي آورد. نمو نباتات بواسطه گرفتن مقدار زياد نور توسط برگ نباتات افزايش ميا بد. مقدار ويا اندازه نوريكه توسط نباتات گرفته مي شود مربوط به تماس يا رسيدن نور به برگ نبات، ساحه برگ ، و تعداد برگ ها د رنبات مي باشد. شكل ذيل تاثيرات سه عوامل اقليمي را بالاي فوتو سنتيزس نشان مي دهد :
تشعشع نور افتاب
0
25
50
75
100
حاصل / انداز فوتوسنتيزس به اساس فيصد
0.03 % کاربنداي اکسايد
20 درجه سانتي گراد
30 درجه سانتي گراد
0.13 % کاربنداي اکسايد
20 درجه سانتي گراد
0.13 % کاربنداي اکسايد
30 د رجه سانتي گراد
در شكل فوق به ملاحظه مي رسد كه در شدت كم نور ،براي عمليه تركيب ضيائ نور يك عامل محدود كنند ه بشمار ميرود و با ازدياد نور تا حد معين آن عمليه تركيب ضياي افزود گرديده وبا ازديا د بيشتر از حد معين نمو متوقف مي گردد و دوباره منحني سير نزولي را مي پيمايد به سبب انتشار كاربنداي اكسايد ومهيابودن آن تركيب ضيائ بعد ا كم مي گردد.
ازدياد كاربندائ اكسايد از 0،03 تا 0،13 % با در جه حرارت موجود 20 درجه سانتيگراد سبب توليد منحي وسطي مي گردد در حاليكه عمليه تركيب ضيائ تا به يك حد زياد مي گردد و بعدا به حالت قبلي باقي مي ماند بخاطريكه عمليه دارك يا تعامل دارك تركيب ضيائ را در مجموع متاثر مي سازد. و قتيكه در جه حرارت به 30 در جه سانتي گراد برسد ، اندازه فوتو سنتيزبا ازدياد اندازه نو ر زياد مي گردد و به حد اكثر مي رسد . بهمين شكل سه عامل اقليمي به شكل انفرادي و يا به شكل مجموعي عمليه تركيب ضيائ را متا ثر مي سازد.
تاثيرا ت نو ر بالائ نباتات مزروعي :
جوانه زدن بعضي انواع تخم ها ، بته زدن ، طول نبات ،عرض نبات،دبلي و ساحه برگ ، طول ساقه ، گل كردن ،بند شدن مسامات ( ستوماتاها )،را تحت تاثير خو د مي آورد. طول روز يا فوتو پيريود گل كردن و ميوه كردن را متا ثر ساخته با اينكه بعضي نباتات روز هاي دراز و بعضي ها به روزهاي كوتاه ضرورت دارند.
تاثيرات ديگر نور بالاي نباتات زراعتي :
حرارت نموي تخم ، اندازه نمو ، گل کردن و پخته شدن نباتا ت را سبب گر ديد ه هم چنان بعضې از تعا ملات بايوکيمياوي و اندازه انکشاف نباتا ت را تعين ميکند . نور همچنان نموي ريشه ، شاخچه ، طول ، عرض، ضخامت و مساحت برگ ، طول ساقه – و گل – تنفس و مسدود ساختن مسامات برگ را تعين ميکند . بعضي نباتات مثل گندم تير ماهي و لبلبو بحرارت پا ئين 3 – 7 درجه سانتي گراد برا ي پنج الي هفت هفته به گل نشتن ضرورت دارد . اين پديده بنام ورنا لايزيشن يا ( به مثل بهار شدن ) يا د مي شود . بعضي گندم هاي افغانستان که در شرائط سرد زمستان ميرويند شايد گندم تير ماهي باشند که به و رنا لايزيشن ضرورت دارند . اينچنين گندم ها نسبت به گندم هاي بهاري حاصل بيشتر ميدهد. همچنان بعضي ميوه جات در حال پندک به سردي ضرورت دارند تا پندک شان بشگفت شود
بارند ه گي :
مهيا بودن آب براي نباتات مهم بوده و زندگي بدون آ ن در اين سياره امكان پذير نخواهد بود آب و بارنده گي اكثر پروسه هاي فزيالوجيكي موجودات حيه را تحت تاثير خود مي آورد . قلت و زيادت آب نمو ريشه و تنه با لاخص حا صل را تقليل مي بخشد . كم شدن آب جوانه زدن ،سر كشيدن جوانه ها ، تعداد ،طول ، عرض و ساحه برگ ها ، شاخ زدن و تيلر كشيدن ، قد نبات، درازشدن ريشه ، عمق و كتله ، تجمع مواد خشك ، اندازه ساحه ، تعداد دانه ها ، و حاصل را متضرر مي نمايد. زيادت و يا شکل سيلابي آب نيز حاصل اكثر نباتا ت را كم مي سازد.
در ساحات للمي ، حفاظت وبکار برد آب بارا ن براي توليد نباتات مزروعي خيلي ها قابل اهميت مي باشد. مؤثريت باران در توليد نباتات مربوط به وقت سال ، توزيع موسمي يا فصلي ، شدت و تكرار سريع باران هاي انفرادي ميباشد . تبخير موسمي نيزقابل اهميت مي باشد. باران وقتيكه در مراحل حساس نمو ببارد دارائ اهميت وارزش خاص مي باشد بطور مثال وقتيكه د ر اوقات بذر يا جوانه زدن تخم ها ، ويا در مراحل گل كردن ويا پر شدن دانه ها ببارد موثريت بيشتر را در قبال خواهدد داشت .
رطوبت نسبتي :
اندازه زياد رطوبت نسبتي انكشاف امراض نباتي را تقويت مي بخشد، اگر چه رطوبت نسبتي كم تبخير ( ترانسپائريشن ) نباتات را زياد نمود ه ودر صورت كم بودن رطوبت سبب تقليل حاصلا ت مي گردد.
باد:
باد با سرعت كم بالاي نمو ي نباتات تاثير نموده وبا ايجاد تاثيرات خويش بالا ي ترکيب ضيائ حاصلات نباتات مزروعي را افزود مي نمايد . در عمليه تركيب ضيائ كاربندائ اكسايد نصب گرديده ود ر باد ها ي كم تهيه كاربنداي اكسايد را در داخل نبات بيشتر مي سازد . باد هاي تند و طوفاني سبب چپه شدن ، شكستن ساقه ها ، ريختن دانه ها قبل از جمع آوري ،ازدياد تبخير از برگ ها گرديده نمو و حاصلات را تقليل مي بخشد. باد ها ي گرم و خشك عمليه تركيب ضيائ وحا صلات را كم مي سازد. که دراين وضع درختان قد بلند بحيث باد شکن اجرائ وظيفه مي نمايد و در مناطق كه باد هاي زياد دارند سبب ازدياد حاصلات ميشود.
: 2-5تاثيرا ت عوامل خاك بالا ي نمو وانكشاف نباتات:
تكسچر خاك :
تيكسچر خاك نموي ريشه را به شکل متاثر مي سازد که مثلا ريشه جواري د ر خاك ها ي با بافت ويا تيکسچر درشت به عمق دو متر نفوذ مي نمايد ولي در خاك ها ي تيکسچر ميده بيش از يک متر نفو ذ نمي کند . بافت خاك ظرفيت نگهداري آب در خاك و تهويه خاك را كه نموي نبات را تحت تاثير خود قرار مي دهد متاثر مي سازد.
عناصر غذائ نباتات:
خاك منبع 13 عنصر ضروري برا ي نباتات مي باشد . بناء موجوديت عناصر غذائ در خاك و آماد ه بودن آن برا ي جذب نبات نمو و حاصل نباتات را تحت تاثير خود قرار مي دهد . عناصرزياد مصرف چون NPK ،نمو ي نباتر ا متاثر مي سازد . بي توازني اين عناصر به نمو و حا صل نباتات مساعد نمي باشد.
تخته شدن خاك :
سخت ساختن ويا تخته شدن خاك سبب تقليل خلا هاي خاك گرديده و كثافت بولك ( Bulk density) را زياد ساخته و برا ي نفوذ ريشه مشكلات را با عث مي گردد . هم چنان نفوذ آب ، تبادله گازات ، جذب عناصرتوسط نبات ، قد نبات ، و حاصل انرا تفليل مي بخشد.
پي ايچ خاك :
پي ايچ خاك بصورت مستقيم و غير مستقيم با متاثر نمودن تهيه عناصر غذائ نباتات در خاك نمو و حاصلات نباتات را متاثر مي سازد. پي ايچ كمتر از 6 خاك قابليت انحلال المونيم ، منگنيز ، وآهن
را ،( كه به نباتا ت زهري شده و نموي نباتات را كم مي سازد ) زياد مي سازد. تيزابيت خاك با عث قلت كلسيم ،پوتاشيم ، و مگنيشيم در خاك ميگردد . بهمين شكل خاك ها ي الكالاين با داشتن پي ايچ بيشتر از 8 نموي نباتات را تقليل مي بخشد.
اتموسفير خاك :
اكسيجن ، كاربنداي اكسايد در خاك نمو ي نباتات را متاثر مي نمايد. اكسيجن برا ي تنفس نباتات و جذب عناصر غذائ بواسطه نباتات ضروري ميباشد . يك مقدار كاربنداي اكسايد به اطراف ريشه مثلا درحدود ( 5% ) ، نموي ريشه را به مقايسه نبودن كاربنداي اكسايد زياد مي سازد .
محتواي مواد عضوي خاك :
مواد عضوي در خاك ظرفيت نگهداري آب در خاك را زياد نموده وبعد از تجزيه عناصر غذائ نباتات را در خاك علاوه مي سازد ممكن تمام اين عناصر ضرورت نبات را تامين کرده به اين شكل نمو و حاصل نباتات را تقويت مي بخشد.
: 2-6تاثيرات عوامل بيولوجيكي بالاي نمو وانكشا ف نباتات:
موجوديت و حمله حشرات ، آفات ، و امراض حاصل نباتات را بواسطه متاثر نمودن ميکانيزم تركيب ضيائ ، جذب مواد، انتقا ل مواد غذائي و غيره متاثر مي سازد. حشرات برگ ، ريشه نباتات را بمصر ف رساند ه به اين شكل اعضاي مربوطه ئ تركيب ضيائ ،واعضائ جذب عناصر غذائ نباتات را از بين مي برد . آنها نقاط ناسئه ( اپيكس هاي ) بر گ ها ،ريشه ها و اعضاي تكثر ي نبات را از بين برده سبب تقليل حاصلا ت ونمو ي نبات مي گردد . هم چنان انساج زايلم، فلويم را ازبين برده ودر نهايت سبب ازبين رفتن نباتات مي گردند.
از جمله امراض سرخي ومرض داغ ها ي برگ سبب كم شدن عمليه تركيب ضيا ئ و نمو ي نبات بواسطه متاثر نمودن ساحه برگ سبز مي گردد . بعضي از امراض ممكن سبب بندش زايلم وفلويم گردد . امراض ديگر حمله بالاي ريشه ، تنه ، برگ ها ، تخم ها ، ميوه ها ، ويا تمام نبات نموده مانند گنده شدن ريشه ، گنده شده تنه ، سياقاق عريان ، وغيره . پرنده گان ، موش ها و غيره . نباتا ت و اعضاي نباتات را مي خورند به اين شكل سبب تقليل نمو و حاصل مي گردند.
سپيشز هاي برايدورايزوبيم در زيست باهمي با ليگيوم ها نائترو جن هوارا نصب مي نمايدو حا صل را ازدياد مي بخشد. مايكورايزا جذب عناصر را بيشتر مي سازد كه بواسطه آن نسبت نمو (سي جي ار) و حاصل افزود مي گردد . موجودات ديگر مواد عضوي را در خاك تجزيه مي نمايند و عناصر غذائ را براي نموي نباتات اماده مي سازند. گياهان هرزه با نباتات مزروعي رقابت مي نمايند برا ي گرفتن نور ،آب ، و عناصر غذائ سبب تقليل حاصل و كيفيت نباتات مي گردند. پديده ها ي ديگر مربوط اليلوفايتي ( تاثيرات ناگوار يك نبات با لاي نباتيكه در نزديك قرار ميگيرد كه بعضي از مواد كيمياوي( اليلوكيميكلز) که توسط نبات همراه توليد گرديده و بالاي نبات اصلي زهري تما م مي شود همچنان گياهان هرزه سير نموي نبات را تحت تاثير قرار مي دهد .
فصل سوم
عمليات زراعتي وسيستم ها ي آ ن
تيليج عبارت از فعاليت هاي ميخانيكي در مزرعه بوده تا شرائط فزيكي خاك را اصلاح و خاك را برا ي نموي نباتات مساعدتر سازد .تيليج شامل تمام عمليات قطع كردن ، شوردادن ، ميده كردن ، نرم ساختن خاك ، سست کردن و تخته کردن خاک ميباشد. تيليج پر مصر ف است ولي برا ي توليد نباتات مزروعي ضروري مي باشد. عمليات زراعتي عبارت اند از قلبه كردن ، ماله كردن ، رولنگ ( با رولر نرم کرد ن خاک ) و خيشاوه كردن . عمليا ت تيليج نظر به ساحات مختلف و نوعيت خاك و نوعيت نباتاتيکه بذر ميگردند ، ترتيب بذر نبات ( كراپنگ پاترن ) ، رطوبت خاك و شرائط اقليمي فرق مي كند .
هدف ا ز تيليج بلند بردن سطح حاصلدهي ، نگهداري ، عناصر غذائ نباتات ، آب وجلو گيري از ضايعات اقتصادي وتقليل مصارف توليد مي باشد. مقصد تيليج تهيه بستر مناسب برا ي تخم ، كه رقابت گياهان هرزه را با نبات اصلي ازبين ببرد ، نگهداري و جذب آ ب را بيشتر سازد ، شرائط فزيكي خاك را بهتر سازد و خاك را برا ي نموي مناسب ريشه نرم سازد . زياده روي يا افراط در تيليج مناسب نمي باشد ، زيرا بر علاوه اينكه مصارف عمليات را بالا مي بردبلکه دسته هاي يا اگريگيت هاي خاك را بسيار ميده ساخته وبرا ي تخريب بادي وآبي آماده مي سازد.
اهداف تيليج :
• اصلاح ستركچر خاك و ايجاد شرائط خوب فزيكي خاك: ستركچر خاك عبارت از ترتيب و قرار گرفتن ذرات كوچك خاك در يك کتله بزرگ يا اگريگيت كه سبب توليد يك كتله خلا دار مي با شد مي گردد. خلا ها ي بيشتر در بين اگريگيت ها براي آب و تبادله گازات وجود دارد.شخم يكي از خاصيت هاي فيزيكي خاك بوده كه برا ي نموي مناسب نبات مساعد ميباشد،
وقتيكه شخم خوب باشد ، خاك نرم ،قابل استفاده و كار به اساني انجام مي يابد.
تهيه بستر مناسب براي تخم : خواص قابل ملاحظه يك بستر تخم عبارت اند از :
o خاك ها خو ب ميده شده عاري از كلوخ ها ي بزرگ باشد تا تخم و ريشه با خاك تماس بسيار نزديك برا ي جذب مواد غذائ و رطوبت برا ي جوانه زدن داشته باشد .
o ستركچر ( گرانولر ) دانه دار خاك كه نفوذ ْآ ب و تبادله گازات را سهولت بخشد .انواع مختلف خاك ها نياز به فعاليت هاي مختلف دارد تا يك بستر بسيار خوب برا ي تخم آماده گردد .
o بستر تخم بايد عاري از گياهان هرزه ومواد اضافي ديگر باشد .
o بستر تخم بايد به اندازه كافي رطوبت برا ي جوانه زدن تخم و نموي ريشه داشت باشد.
o بستر تخم بايد عاري از طبقه هاي تخته شده خاک كه مانع از نفوذ آ ب و تبادله گازات و مانع انكشاف ريشه نبات مي گردد باشد.
o بصورت عموم سطح خاك بايد ليول شده باشد تا بذر تخم با عمق مناسب و آبياري يكنواخت را سهولت بخشد.
كنترول گياهان هرزه ، ازبين بردن حشرات وامراض :
قلبه كردن با الاخص توسط قلبه ها ي مولد بورد گياهان هرزه را ازبين برد ه وبه منظورتجزيه زيز خاک مي نمايد ، که اين عمليه بعضي از عوامل مرضي نباتات را نيز از بين ميبرد ، و حشرات توسط پرنده گان از بين برده مي شوند . عمليات نر م سا ختن ميخانيكي در داخل مزرعه گياهان هرزه را در فصل ايستاده از بين مي برد .
اداره بقاياي نباتي و مواد اضافي فارم :
در بعضي ساحات مطلقا تمام بقاياي نباتي براي تغذيه حيواني و مواد سوخت مورد استفاده قرارمي گيرد . و در ساحات ديگر با بعضي نباتات ، مقدار زياد بقاياي نباتي ، كه بايد توسط قلبه ها ي مولد بورد دفن يا زير خاك گردد تا بعد از تجزيه ئ خو ب حاصلخيز ي خاك را بالا برد ه و حاصلا ت را زياد نمايد. مخلوط نمودن بقاياي نباتي ويا مواد عضوي در خاك سبب ازدياد حاصلخيزي خاك گرديده كه با ان ظرفيت نگهداري آب بواسطه خاك و نفوذ آب در خاك زياد گرديده ، خاك سخت را نرم ، و فعاليت هاي ميكروبي را تقويت مي بخشد . بعضي از دهاقين بقاياي نباتي را مي سوزانند كه البته كار درست نيست بخصوص در صورتيكه بقاياي نباتي با خود ارگانيزم هاي مرضي را نداشته باشند. مواد اضافي فارم و يا كود هاي حيواني بايد درخاك دفن گردند.
علاوه نمودن كودهاي حيواني و كيمياوي :
بقاياي نباتي غني از كاربن موقتا نايتروجن را خارج از استفاده مي سازد ، بنا مقدار كم نائتروجن بايد به خاك در وقت علاوه نمودن كود حيواني علاوه گردد . كا ه غله جات و بقاياي نباتي سبب بوجود آمدن مشكلات ميخانيكي د ر وقت بذر مي گردد . در مناطق للمي ، گذاشتن كاه بالاي سطح زمين به شكل مانع الرطوبه ( ملچ ) بخاطر نگهداري رطوبت خاك و تقليل تخريب خاك بواسطه آب قابل اهميت مي باشد.
نرم ساختن خاك به منظور جذب آب ، نگهداري رطوبت و تهويه خوب : در ساحات آبياري زمين بايد بواسطه قلبه نرم گردد تاگياهان هرزه ازبين رفته ، ذخيره زيا د آبرا برا ي نموي نبات اجازه دهد . مزرعه بايد ليول شده وهموار براي آّبياري مناسب باشد . در مناطق للمي ،زمين بايد بعداز درو نمو دن نبات قبلي بخاطر نفوذ آب باران و تقليل تخريب خاك قلبه گردد . قلبه عميق بواسطه چيزل ها و سب سائلر ها در هر 4-5 سال بخاطر شكستاندن قشر سخت و نفوذ عميق آب ضروري پنداشته مي شود . بعدا قلبه سطحي بخاطر كنترول گياهان هرزه و نگهداري رطوبت بعد از باران خوب عملي گردد.
ايجاد طبقه سطحي بخاطر جلوگير از تخريب خاک توسط باد و آب:
مناطق كوهستاني و باراني يا للمي که مواجه به تخريب اند . سيستم تيليج مناسب را بايد براي كنترول تخريب خاک پيش بيني نمود . يك قلبه مولد بورد با ما له ( پلنكگ ) كه با دو دفعه كلتيويتور تعقيب شده با شد و ما له ( پلنكنگ ) ممكن يك سطح در شتي كه دارائ كلوخ ها ي به اندازه 0،5 الي 5 سانتي متر تشکيل دهد كه سبب كنترول تخريب آبي و بادي خاك مي گردد . قلبه نمود ن زياد با تخريب ستركچر هاي خاك همرا ه بوده و در نتجه سبب تخريب خاك نيز مي گردد.
اهداف ديگر : ريشه كن نمودن بقاياي نباتي و هموار نمود ن خاك برا ي بذر
وسائل شخم :
وسائل زياد ي عمليات زراعتي ( تيليج )براي قلبه هاي اولي ودومي استعمال مي گردد . وسائل يك منطقه با منطقه ديگر فر ق مي نمايد ولي بعضي اوقات با خاك و شرائط توپوگرافيكي منطقه با يد توافق داشته با شد .
وسائل تيليج اولي :
قلبه محلي :
اين قلبه از قرن ها به اين طرف مو ارد استعمال دارد و حا ل نيز مورد استفاده قرارمي گيرد . قلبه محلي از چوب ساخته شده ، ويک حصه ئ آن از آهن ساخته شده است . اكثرا دارائ يك دستگير و تير دراز چوبي ميباشد . برا ي قلبه كردن ، و عمليات در داخل مزرعه ( خيشاوه ) ، وبراي بذر در مزارع شالي استعمال مي گردد ولي خاک را چپه کرده نميتواند .
قلبه مولدبورد محلي :
اين قلبه ها به يك اندازه تقاوت در مناطق مختلف ساخته شده اند . وجويه هاي بشکل قايمه زاويه را مي كشند هيچ ساحه بدون قلبه در بين جويه ها گذاشته نمي شود . طبقه پاياني خاك به سطح خاك اورده مي شود و در معرض اصابت هوا و آفتاب قرار مي گيرد . لاروا ها ( يا خريطه ها ي مملو از لاروا ) حشرات نيز در معرض خورا ك پرندگان قرار مي گيرد . اين قلبه خاك را چپه مي نمايد ، گياهان هرزه و بقاياي نباتي نباتات قبلي را از ريشه بركنده و بقاياي نباتي ، كودها ي حيواني و گياهان هرزه را در خاك دفن مي نمايد.
وسائل مربوطه تراكتور :
برعلاوه قلبه هاي محلي ، بعضي وسائل سنگين که با تراکتور بکار انداخته مي شود براي مقاصد خاص ديزائن گرديده اند. كه عبارت اند از :
• مولدبورد پلو: وظيفه آن قطع نمودن و چپه نمودن خاک است ، و خا ك را به عمق 20- 30 سانتي متر قلبه و ميده هم مي نمايد. وظيقه آن مشابه به مولد بورد پلواست كه در فوق تذكر بعمل آمد .
• ديسك پلو: خاك را چپه نموده ولي به عمق كم ،گر چه اين وسيله بسيار مؤثر بوده در شكستانده كلوخ ها د رخا ك ها سنگين با الاخص مناسب به خاك ها ي سخت منا طق خشك مي باشد
• چيسل پلو: اين قلبه خاك ها را به عمق زياد شكستانده و نرم مي سازد. خا ك ها به عمق زيا د بدون اينكه زير و رو شود بطرف بالا چپه شود باز مي گردد . و در طول هر 2-3 سال بعد بخاطر شكستانده طبقه سخت خاک مورد استعمال قرار مي گيرد.
• سب سائلر:
سب سائلر به شكل اسکنه در شكستن طبقه سخت خاک و قلبه نمودن قسمت هاي پائين خاك كار مي كند بناء بايد بسيارقوي باشد. اين وسيله ميتواند به عمق 50 سانتي متر داخل خاك گردد تا خاك را نرم ساخته و نفوذ آب و نمو ي ريشه را تسهيل بخشد.
روتيويتر : برائ اجرا ي عمليات اولي و دومي استعمال شده مي تواند. دارائ پل هاي L شکل ميباشد. اين پل ها با شافت متحرک ( پي تي او ) تراکتور دورداده مي شود . خاک را قطع نموده وبرا ي ميده نمودن بطرف با لا پرتاب مي نمايد .اکثرا در خاک سخت و چسپناک ساحات بذر شالي که بعدا درآن نبا ت گندم بذ ر مي گردد استعمال مي گردد . وبخاطر تهيه نمودن بستر مناسب برا ي تخم استعمال مي گردد . ضرور ت قوه برا ي اجرائ اين عمليه بيشتر مي باشد.
وسائل دومي برا ي اجرائ عمليات زراعتي :
o هاروها : بخاطر آماده ساختن بستر براي تخم،زير خاک نمودن تخم و از بين بردن گياهان هرزه استعمال مي گردد . سه نوع هارو ها وجود دارد. هارو هاي ديسک ،هارو هاي سپرنگ تنت ،و هارو هاي سپائک توت يا دندانه سپا يکي .
o کلتي ويتور : يکي از وسائل بسيار معمول برا ي قلبه کردن سطحي بوده . براي تهيه بستر مناسب براي تخم و عمليات داخل مزرعه ( انتر کلچر )استعما ل مي گردد . تنها خاک را به عمق 10-15 سانتي متر قلبه مي نمايد.
o رولر : بخا طر ميده نمودن کلوخ ها ،سخت نمود ن خاک و هموار ساختن سطح خاک استعما ل مي گردد .
انواع تيليج ها : دو نوع عمليات زراعتي وجود دارد . عمليات زراعتي اولي ، عمليات زراعتي دومي وعمليات که در داخال مزرعه و نباتات صورت مي گيرد(انتر تيليج ).
عمليات زراعتي اولي : عمليه اولي بعداز رفع يا درونمودن حاصل عملي مي گردد . مقصد آن باز نمودن و قطع نمودن خاک به منظور ميده ساختن و چپه نمودن خاک به خاطر ازبين بردن گياهان هرزه ،و دور نمود ن بقاياي نبات قبلي ،و زير خاک نمودن آن ميباشد. در مناطق للمي ،عمليه اولي بخاطر ازدياد نفوذ آب در خاک برا ي استفاده نباتات اجرا مي گردد .
عمليه دومي: بعد از اجرائ تيليج اولي عملي مي گردد ،و بخاطر ا صلاح بستر تخم ،ميده نمودن خاک ،نگهدار ي رطوبت خاک ،ازبين بردن گياهان هرزه ،قطع نمودن بقايائ نباتي و در نهايت برا ي هموار ساختن مزرعه استعمال مي گردد .
تاثيرات عمليات زراعتي با لا ي خاک :
عمليات زراعتي ظرفيت نگهداري آب را در خاک و آماده ساختن آب برا ي مصر ف بعدي نباتات افزود مي نمايد . عميق قلبه کردن امکانات ذخيره نمودن بيشتر آب را مهيا مي سازد. در يک مطالعه نشان داده شده است که قلبه نمودن بواسطه قلبه مولد بورد بيشتر از14،43فيصد آبرا در خاک به مقايسه 11، 11 فيصد آب که توسط قلبه ئ کلتيويتور در خاک ذخيره مي گردد . هم چنان قلبه عميق عمق نفوذ ريشه را در خاک زياد مي سازد .
عمليات زراعتي نفوذ آبرا در خاک زياد ساخته و سترکچر خاک را اصلاح مي نمايد
عمليات زراعتي هم چنان حرارت خاک را متاثر مي سازد. کا ه و ملچ ها ( مواد يکه روي خاک را مي پوشاند ) حرارت خاک را کم مي سازد ، که ممکن يکي از فوئد در موسم خزان ولي يکي از نواقص در فصل بهارمي باشد.
عمليات زراعتي رطوبت قسمت هاي تحتاني خاک را به سطح خاک آورده و با اين شکل ضايعات آ ب را توسط عمليه تبخير از سطح خاک (ايواپوريشن ) سبب مي شود بناء قلبه نمودن زياد به مزارع للمي سفارش نميگردد . .
عمليات زراعتي فعاليت مائکرو اورگانيزم هارا بواسطه اصلاح سترکچر ، رطوبت هواوحرارت خاک، بهتر مي سازد . عمليات زراعتي استفاده عناصر از خاک توسط نبات را نيز تقويت مي بخشد .
تاثيرات عمليات زراعتي بالاي امراض و حشرات :
بقاياي نباتي که درسطح خاک ويا نزديک به سطح خاک باقي مي ماند شرائط مساعد ي را برا ي انتشار حشرات و امر اض مهيا مي سازد . اين بقايا ممکن منبع خوبي برا ي انتقال امراض از يک نبات به نبات ديگر و هم چنان از يک فصل به فصل ديگر باشد . در يک تجربه نشان داده شده است که قلبه نمودن عميق بواسطه قلبه مولدبورد که با زير خاک نمودن بقايا ي گندم در مزرعه به مقايسه قلبه نمودن بواسطه کلتيويتور در تقليل مرض گنده شدن ريشه و حشرات (ترمايت) تاثير مثبت وارد نموده است . گنده شدن ريشه0,004% در برابر 0,04%وموريانه ( ترمايت ) 0,0006% در برابر0,04% فيصد نشان داده شده بود .
تاثير عمليات زراعتي با لاي نباتات :
درمورد تاثيرات عمليات زراعتي بالا ي نباتا ت مطالعا ت زيادي صورت گرفته است که نتائج آن عبارت است از :
1. عمليات زراعتي تکرار ي و سطحي اقتصادي نمي باشد
2. استعمال قلبه مولدبورد در عمليات اولي وبه تعقيب آن استعمال ديسک هارو درعمليات دومي حاصل گندم رادر زمين ها للمي بيشتر مي سازد
3. استعمال قلبه مولدبورد + روتيويتور و چيزل پلو + روتيويتور حاصلات گندم را در ساحات آبي بيشتر مي سازد
4. در بعضي ساحات استعمال ديسک هارو حاصلا ت جواري و گندم را زياد نموده است.
5. برا ي شالي ،6. قلبه در بين آب ( پد نگ ) بواسطه هارو يک عمليه (تيلج ) مناسب زراعتي مي باشد.
