د افغانستان ښوهنیز وضعیت علمی ارزیابی ګانی او بیا دقیق او علمی ـ عملی اقداماتو ته اړتیا لری!
دا چه مونږ لپاره کومه "روزنیز او ښوهنیز حقوق او قوانین" مناسب دی، یا دا چه مونږ څه رنګه "روزنیز او ښوهنیز حقوق او قوانین" ته ضرورت لرو، او یا دا چه زمونږ روزنیز او ښوهنیز نظامونه کومه کیفیت باید چه ولری، یو "تولنیز بحث"، یو "تولنیز خبری اتری" ، "جرګه پرې کول" او یا "پرې غږیدل" ته اړتیا لری!
واضع خبره ده چې امنیت او ثبات د دولت او دولتداری لمړی مهم ګام دی!
مګر دا هم باید واضع شی چې افغان رنځور ولس شپالس میلیونی بمونه ته نه، بلکه شپالس میلیونی ښوهنځیو ته، یعنی با کیفیه معارف ته، با کیفیته ښوهنځیو ته اړتیا لری!
وزارت خانه های معارف، تحصیلات عالی و همچنان وزارت اطلاعات و کلتور افغانستان باید "علمی بجنبند" قبل از آنکه "جنبانده شوند"!
موضوعی که وزارت خانه های محترم معارف، تحصیلات عالی و همچنان وزارت اطلاعات و فرهنگ و یا وزارت اطلاعات و کلتور افغانستان عزیز را به هم مرتبط میسازد، همانا "ارتقای کلتوری" مردم رنجدیده و جنگزدۀ ما میباشد!
یعنی هر گاه به طور عموم از جزیات مسولیت ها و صلاحیت های وزارات مذکور گذشته و با اختصار کلام وظایف و مسولیت های هر سه وزارت مذکور را نظر به فلسفۀ افغانی خود به یک کلام بیان کنیم، کلام ما همانا "ارتقای کلتوری ملت افغان" بوده خواهد توانست که بخش صلاحیت های کاری و مسولیت های وظیفوی هر سه وزارت را با خود دارا میباشد!
مخ له دی نه چه دلته د "افغان کلتوری ارتقا" په هکله توضحیات او تشریحات صورت اخلی، د ذکر وړ دی چه لکه چه بار بار مونږ دا موضوع روښانه کړی یو، زمونږ تعریف د زمونږ اساسی قانون په اساس، له افغان کلمه څخه دا ده، چه هر څوک چه له افغانسان دی، افغان دی، او د افغانستان ټولو شریف قومونو د افغان ملت تشکیلوی، چه زمونږ ټول شریفو قومونه یو بل سره یو ځای زمونږ ګران ملت تشکیلوی.
"د افغان کلتوری ارتقا" څه ده او څه رنګه مینځ ته راځی؟
کلتور افغانی ما دو بخش دارد که یکی ابعاد معنوی و دیگری ابعادی مادی ما را هویدا می سازند! بدون شک که تولیدات کلتوری ما افغانها فقط و فقط به دولت و حکومت افغانستان منحصر و خلص نمی شود، بلکه این وظیفۀ هر افغان صادق و آگاه میباشد که در تولیدات کلتوری ما، در اعمار مجدد تولیدات کلتوری ما، در ارتقای کلتور افغانی ما سهم فعالانه داشته از یک طرف ارتقای کلتوری ما را تقویه و همراهی نمایند و از جانب دیگر از دسایس و تخریبات ماهرانۀ همسایگان افغانستان، بلخصوص از دسایس و تخریبات ماهرانۀ ایران و مزدورانش، از دسایس و تخریبات ماهرانۀ پاکستان مزدورانش ، از دسایس و تخریبات ماهرانۀ عربستان و مزدورانش و همچنان از دسایس و تخریبات دیگر کشور ها در این ساحات، جلوگیری به عمل آوریم، تا آنکه بتوانیم در یک فضای حسن همجواری خوب، در یک فضای همدیگر پذیری مسالمت آمیز داشته های ارتقای کلتوری افغانی خود را، تولیدات مفید ملی خود را در دهکدۀ جهانی، با احترام و عزت متقابل شریک سازیم.
کلتور افغانی ما به ما اجازه نمی دهد که خدای نا خواسته افغانستان عزیز ما "میدان سگ جنگی های اجانب و یا هم میدان زور آزمایی دیگران" و یا "ذباله دان وارداتی دیگران" و یا هم "بیت الخلای جهالت دیگران" باشیم!
چنانچه نا گفته پیداست، در طول چهل سال اخیر هر دو بعد کلتور افغانی ما زخم های شدید و قربانی های عظیمی را متحمل گردیده است که به مرهم گذاری های صادقانه، دقیق و عملی و همچنان به ترمیمات و اعمار جدی، دقیق و خسته گی نا پذیری نیاز و ضرورت های داریم!
"ارتقای کلتوری افغانی ما" در یک دهکدۀ جهانی یعنی چه؟
یعنی زمانی که ما افغانها بعد از چهل سال جنگ و یا در عین یک وضعیت و حالت جنگی، طفل خود را به کودکستان، مکتب و پوهنتون می فرستیم، زمانی که ما زمینۀ سازی برای معارف بهتر، زمینۀ سازی برای آموختن و تحصیل علم و فن و مسلکی می کنیم،
زمانی که ما افغانها مکاتب و مساجد و تعمیرات قدیمی و نو خود را ترمیم و یا اعمار می کنیم، زمانی که ما افغانها از نظم اجتماعی، نظام سیاسی، عدالت اجتماعی، صلح و برابری، همزیستی مسالمت آمیز، امنیت، ثبات، قانونیت، ترقی و تعالی، تولیدات ملی، رفاه و سعادت و همچو چیز های یاد می کنیم و به هر یک آن هم پافشاری و تاکید می کنیم،
با این خواسته های مذکور، نظر به عقلی که خداوند (ج) آن را به ما انسانها عطا فرموده اند، فقط و فقط یک هدف داریم وآن هدف هم رفاۀ ما و رفاۀ اولاد ما را در بر دارد، یعنی بهبود وضع زنده گی و یا بهبود "کیفیت زنده گی" ما را در بر می گیرد که میتوان همه و همه را به یک اسم مرکب و یا به یک کلمه آن را خلاصه نمود و آن را "ارتقای کلتوری" نامید!
قراریکه ذکر شد، بدون شک که پیشبرد "ارتقای کلتوری" فقط و فقط مسولیت دولت افغانستان نیست و هر افغان و هر نهاد غیردولتی افغانستان نیز در این راستا مسولیت های داریم که باید آنها را ادا نمایم، مگر مردم ما از دولتی که از پانزده سال بدینسو، میلیارد ها دالر در آن سرازیر شده است، از دولتی که بیش از چهل کشور دنیا و بیش از چهل هزار متخصص خارجی و داخلی در آن و از طریق آن "سخن از اعمار مجدد و احیای مجدد افغانستان می زنند"، از دولتی که وزارت خانه هایش اکثرا حتی بودجۀ انکشافی خود را نیز مصرف نمی توانند، آیا حق نداریم بپرسیم که برای تربیه و تعلیم اولاد افغان، برای "ارتقای کلتوری اولاد افغان" چه کار های، و یا کدام کار های بنیادیی صورت گرفته است و یا در این رابط چه کار های باید صورت بگیرد تا بلاخره اقتصاد ملی و تولیدات ملی کشور جنگزدۀ ما بهبود یابد؟ بدون شک که این حق را داریم!
و بدون شک ما در پانزده سال اخیر شاهد یک سلسله پیشرفت های "کمیتی" در ساحۀ ازدیاد کمیت مکاتب، ازدیاد کمیت پوهنتون ها، ازدیاد کمیت شاگردان و محصلین ما هستیم. چنانچه امروز از نگاۀ کمیت ما تقریبا ده میلیون شاگرد مکتب داریم. ما هیچ زمانی از حقیقت ازدیاد این کمیت ها چشم پوشی نمی کنیم، مگر یکی از سوال های عمده در قسمت ارقامی که کیفیت معارف ما را بررسی و ارزیابی نماید، در کنار سوالی که آیا در تمام نقاط افغانستان عزیز پیشرفت معارف ما یکسان بوده است، بی جواب مانده است!
بدون شک که بی امنی و فساد اداری دو عنصر عمدۀ می باشند که جلو بسا پیشرفت های مردم رنجدیده و جنگزدۀ ما را گرفته اند، مگر همان تعداد اطفال و نو جوانانی ما که در مناطق نا امن تولد شده اند و یا در مناطق نا امن زنده گی می کنند، چه تقصیری در این امر دارند؟ هیچ تقصیری!
در این که در راۀ تامین صلح، امنیت و ثبات "جنگسالاران و همچنان مفسدین اداری، کشور های منطقه و یا جهان" بعضی ها سنگ اندازی می کنند بعضی ها بی توجه ای می کنند، بعضی ها بی لطفی می کنند، بعضی ها برخورد غرض آلود می کنند، اطفال و نو جوانانی ما که در مناطق نا امن تولد شده اند و یا در مناطق نا امن زنده گی می کنند، چه تقصیری در این امر دارند؟ هیچ تقصیری!
هرگاه از کلیات گذشته داخل جزیات شویم، بی جا نخواهد بود که یاد آور شویم که وزارات معارف، تحصیلات عالی و همچنان وزارت اطلاعات و کلتور ما با آنکه جز سکتور امنیتی کشور نیستند، اما بدون شک مسولیت و وظیفۀ "ارتقای کلتوری" جمله اولاد وطن را دارند، و نه فقط مسولیت و وظیفۀ "ارتقای کلتوری" مناطق آرام کشور را.
هر گاه عجالتا از بحث بالای موضوعات مناطق امن و نا امن و پیشرفت نا متوازن معارف افغانستان در پانزده سال اخیر بگذریم و توجه خود را مثلا صرف راجع به ترویج فرهنگ مطالعه و راجع به ترویج کلتور مطالعه در افغانستان پانزده سال اخیر معطوف داریم، آیا میتوانیم بفهمیم که وزارت اطلاعات و کلتور مملکت و یا وزارت معارف مملکت ما با همه میلیون دالر های خویش، در پانزده سال اخیر برای ترویج فرهنگ مطالعه و برای ترویج کلتور مطالعه به اولاد جنگزدۀ افغان دقیقا چه خدماتی را انجام داده اند؟
آیا وزارت اطلاعات و کلتور مملکت ما و یا وزارت معارف مملکت ما برای ترویج برای ترویج فرهنگ مطالعه و برای ترویج کلتور مطالعه به اولاد جنگزدۀ افغان دقیقا پلان های، پروگرام های و یا میتود های علمی-عملیی داشته و یا دارد؟ اگر دارند، آنها چه اند، در کجا اند، و چه نوع اند؟
در عین حالی که افغانهای وطندوست، صادق و آگاه اکثرا بصورت فردی دین و مسولیت خود را هر یک به اندازۀ توان و قوت فردی خود ادا نموده اند، متاسفانه از وزارت اطلاعات و کلتور و همچنان از وزارت معارف کشور، با موجودیت میلیونها دالر بودجه های انکشافی شان، بی رمقی ها و نا توانی های عجیبی را ما شاهد بودیم و هستیم!
به طور مثال ما می بینیم و سوال می کنیم که چرا بعضی مکاتب مملکت ما هنوز معلمین رسمی ندارند، مکاتب ما مواد درسی کافی ندارند و هزاران مشکلات دیگر که امروز، با موجودیت میلیون ها دالر، و یا حتی با موجودیت میلیارد ها دالر، هنوز هم اولاد وطن مکتب ندارد، اولاد وطن معلم ندارد، اولاد وطن مواد درسی کافی ندارد؟
به طور مثال آقای احسان الله ولس يار در این ارتباط چنین می نویسد:
"دارزګان په مرکز ترینکوټ کي دپوهني ریاست له لوري دجمعي په ورځ له ۴۰۰ کسانو په دي موخه ازموینه واخیستل سوه چې تر بریالي کیدو وروسته به په ښوونځیو کي دښوونکو په توګه وګمارل سي. ددغه ولایت دپوهني ریاست چارواکي وايي چې دوی په دغه ولایت کي دمسلکي ښوونکو له کمي سره مخ دي خو هڅه يي داده چې دغه ستونزه حل کړي. ارزګان دپوهني ریاست دښوونکو په برخه کي سلګونه خالي بستونه لري خو یوشمیر يي په قراردادي ښوونکو ډک سوي. دهمدي خالي بستونو د ډکولو په موخه نن له ۴۰۰ کسانو ازموینه هم واخیستل سوه. ددغه ولایت دپوهني ریاست رئیس احسان الله ناشر د ازمویني دپیل پرمهال رسنیو ته وویل چې دوی په مرکز او ولسوالیو کي دښوونکو په برخه کي تر۸۰۰ زیات خالي بستونه لري خو یوشمیر يي په قراردادي ښوونکو ډک کړي وه چي په وینايي همدغه خالي بستونو ته رسمي ښوونکو دګمارلو په موخه يي له ۴۰۰ زده کوونکو ازموینه واخیستل چې ۳۰ تنه يي ښځینه دي. دنموړي په وینا چې دوی هڅه کوي څو ټولو خالي بستونو ته رسمي ښوونکي په دندو وګماري. یوشمیر ښوونکو چې په ازموینه کي يي ګډون کړی وايي چې دوی به هڅه وکړي څو زده کوونکو ته په ښه میتود زده کړي ورکړي خو دوی له یوشمیر ستونزو هم یادونه کوي او له دولت څخه يي دحل غوښتنه کوي. ددوی په وینا چې دښوونکو لپاره دښار ګوټي نشتون،دمعاشونو کموالی او درسي موادو کمی هغه ستونزي دي چې ښوونکي ورسره مخ دي. د یادوني وړ ده چې په ارزګان ولایت کي له دي وړاندي دپوهني ریاست مسؤلېنو ویلي وه چې دورستیو نا امنیو له امله په دغه ولایت کي له ۶۰ زرو زیات زده کوونکي له زده کړو بي برخي سوي دي."
دلیل چیست که مثلاٌ فقط و فقط در یک ولایت افغانستان عزیز ما بیشتر از ۶۰ هزار اطفال و نو جوانان ما از نعمت داشتن مکتب و معلم و مواد درسی محروم اند؟
د کوچنیانو، د ځوانانو روزنیز او ښوهنیز ارتقا زمونږ بقا او زمونږ د بقا کیفیت جوړوی!
دا چه افغان ولس، د جګړه یزو لسیزو او د اقتصادی فقر له کبله، په نړۍ کې يو له هغو ولسونو څخه دی چې د ليک لوست تر دیرو ولسونو څخه ټيټه کچه لري د تاسف ځای دی خو مګر سلیم عقل لپاره د حیرت ځای نه دی، اما چیرته چه نن صبا دګران افغانستان د روزنی او د ښوونې له "دالرونه دک" دولتی سيکټورونو له پام وړ ننګونو سره لاس او ګريوان دی چې پر بنسټيزو پراختيايي موخو يې ناوړه اغيز ښندي، نه یوازی د تاسف بلکه د حیرت فضا هم څټ مخوی یعنی بد شکل ورکوی.
دا تول "دالرونه" په تیری شپالس کلونو کی "چیرته" تللی دی، چی افغان بچیان تر اوسه پوری هم با کیفیته روزنیز او ښونیز محیطونه نلری؟
ښاغلی ولس مشر! آیا افغان رنځور ولس بمب ته اړتیا لری او یا که با کیفیته معارف او با کیفیته ښوونځیو ته؟
د با کیفیته معارف په هیله!
اوس پوښتنه همدا د عنوان پوښتنه ده، چې:
آیا دافغان رنځور ولس شپالس میلیونی بمب ته اړتیا لری او یا که شپالس میلیونی با کیفیته معارف او با کیفیته ښوونځیو ته؟ دا پوښتنه او یا د دا پوښتنه دقیق ځواب یو دقیق او عالمانه ملی افغانی ټولنیز بحث ته اړتیا لری!
----------------------------------------------
به امید مبارزۀ هر چه سریعتر و هر چه دقیقتر در راۀ مبارزه با فساد اداری!
به امید مبارزۀ هر چه سریعتر و دقیقتر با ایران محوری ها و پاکستان محوری های مخرب در افغانستان عزیز!
به امید دقت به کوچکترین واحد های کاری در هر ساحۀ کاری ما!
به امید اتحاد و وحدت هر چه بیشتر اقوام شریف افغانستان!
به امید صلح، ثبات، عدالت اجتماعی، قانونیت، ترقی و رفاه برای مردم رنجدیدۀ ما
