لومړى څپرکى
سترگې مې درنې وې، لکه سره گنډلې چې وي. يو څه زور مې وکړ. سترګې مې نيم کښې سوې. له چپ لوري تته رڼا راښکاره سوه. سر ته مې يو شى لکه سيورى چورلېده. سترگې مې پټې کړې، سترغلو باندې مې زور وکړ. بېرته مې سترگې وغړولې. دا ځل مې په چت پورې ځړېدلې پکه سهي کړه، چې څرخېدله؛ خو لکه د پلاستيک له شا څخه چې ورته وگورې. د کوم شي ږغ مې اورېده، چې چونگ، چونگ يې کاوه. ورسره مې د چا خرهار او د بل کرار زگيروي هم واورېدل. ځان رانه هېر و. زه څوک يم؟ دا کوم ځاى دى؟ لکه سړى چې له درانه خوبه راويښ سي، په هېڅ نه پوهېدم. ستړى وم. بدن مې شخ پخ و. ما وې يو څه كښښونه (غځونه) به وکړم. لاسونه مې درانه وو. زور مې وکړ. پر مړوندو مې درد سو. سر مې نوكى پورته کړ. د څنگل په رگ پورې مې يو نرى پيپ بند و. د سيروم له کڅوړې څخه يو يو څاڅکى پيپ ته راتېرېده. مړوندونه مې په سپينو ريتاړو باندې په چپرکټ پورې تړل سوي وو. يوه پښه مې تر بلې پورته پر يوه شي ايښوول سوې وه. ښۍ پونده مې نرۍ نرۍ خوږېده. په چپ ورانه پورې مې يو شى تړل سوى و. خوله مې ډېره وچه وه. ژبه مې تالو پورې نښتې وه. په سختۍ سره مې وويل: اوبه.
بېرته مې سترگې سره ورغلې. چا مې په خوله كښې په کاشوغه باندې اوبه راواچولې. دوه درې غوړپه مې وکړل. بيا مې سترګې پرانيستلې. په سپينو جامو کښې، شنه خولۍ پر سر، يوه سپينه نجلۍ، ګيلاس په لاس سر ته مې ولاړه وه. د هغې له لاسه مې په سر باندې گيلاس پورې وواهه. په لوړ اواز مې وويل: ځغله! بې شرمې!
کړنگ سو، گيلاس ولوېد. هغه په تلوار سره دوه گامه شاته سوه. په سختۍ سره مې پر ژبې باندې يو څه ناړې راټولې کړې، بيا مې د هغې خوا ته ورتو کړې.
په رډو سترگو يې راوکتل. هېڅ يې ونه ويل. په منډه له کوټې څخه ووته.
دويم څپرکى
هر وخت چې به مې د مور په سترگو کښې اوښکې ولېدې؛ نو پلار به مې راياد سو. ما هغه نه و ليدلى. ما گومان کاوه، چې ټول کوچنيان به يوازې مور لري؛ خو يو وخت مې وليدل، چې د گاونډيو ماشومان پلار هم لري. له مور څخه مې پوښتنه وکړه، چې زما پلار چېرته دى؟
هغې په غېږ پورې ونيولم، لاسونه يې رانه تاو کړل. هېڅ يې ونه ويل.
سر مې پورته کړ. سترگې يې له اوښکو ډکې وې.
بيا مې وپوښتل: ادې! زما پلار ولې کور ته نه راځي؟
د ادې اوښکې روانې سوې. په ژړا يې وويل: نانىه! پلار دې جنت ته تللى.
_ نو ته ولې ژاړې؟
بيا يې په غېږ پورې ټينگ کړم: هېڅ .
_ جنت چېرته دى؟
_ په اسمان کښې.
_ په اسمان کښې؟ نو پلار مې څنگه وروخوت؟
_ پرښتو له ځان سره يووړ.
_ کله به بېرته راسي؟
پر تندي باندې يې ښکل کړم، ويې ويل: چوچيه! هغه بېرته نه راځي. موږ به ورسو.
_ کله؟
_ هر وخت چې د خداى خوښه وي.
له هماغې ورځې مې جنت ته د تلو خوبونه ليدل. مور راته ويلي وو، چې جنت ډېر ښکلى ځاى دى. شنه باغونه پکښې كې دي. د شېدو رودونه او د شاتو ويالې لري. هلته نه گرمي سته نه يخني. هر قسم مېوه، چې وغواړې، درته رسېږي.
مور راته د جنت هر څه ويلي وو؛ خو د حورو، غلمانو او شرابو يې څه راته نه وو ويلي. درې کاله وروسته مې بيا د جومات د ملا صاحب له خولې د جنت نورې خبرې هم واورېدې.
يوه ورځ مې د گاونډي زوى وليد. پلار چې يې راغى، ده ورمنډه کړه. ځان يې هغه ته ورساوه، په پښو پورې يې ونښت. هغه ورته ټيټ سو، سر يې ورښکل کړ، يوه دانه کېله يې په لاس كښې ورکړه. هلك کېله سپينه کړه. يو شخوند به يې وکړ، بيا به يې ما ته راوکتل. کېله چې يې خلاصه سوه، راته ويې ويل: زما پلار خو راته هره ورځ کېلې راوړي.
ما ورته وويل: ځه بچيه! زما پلار خو په جنت کښې دى. هلته هر قسم ميوه سته. ما ته به ډېرې مېوې وساتي.
هغه وويل: وه ليونيه، ستا پلار خو شهيد سوى. هغه خو شورويانو وژلى دى.
ما وويل: دروغ ولې وايې؟ پلار خو مې پرښتو اسمان ته بولى.
هغه راته کمپ ته نژدې غونډۍ راوښووله، چې پر سر يې زرغونې او شنې جنډې رپېدلې. ويې ويل: پلار دې هلته ښخ دى.
بله ورځ نيكه مې غونډۍ ته بوتلم، پر يوه قبر يې ودرولم. راته ويې ويل: هغه مو دلته ښخ کړى و؛ خو پرښتو د خداى په امر اسمان ته يووړ.
يو څو مياشتې چې تېرې سوې، زموږ کمپ ته نوې کډه راغله. موږ په موټر پسې منډې وهلې. موټر زموږ د کور له درگاه سره ودرېد. له موټره يو ځوان له تورې لونگۍ سره راکښته سو. د پيک اپ شاته، د کاليو په منځ، په توره برقه کښې يوه ښځه هم ناسته وه. شيان يې له موټرڅخه کښته کړل، زموږ کور ته يې يوړل. مور راته وويل، چې دا دې اکا دى او دايې مينه ده. وروسته پوه سوم، چې اکا دا څو کاله په کلي کښې پاته سوى و، چې واده وکړي؛ خو زما پلار جهاد ته راغلى و.
څو مياشتې مې ښه ساعت تېر و. هر وخت چې اکا به مې په کمپ کښې و؛ نو مازديگر به يې له ځان سره پر غونډيو گرځولم. د خوراک يو نيم شى به يې هم راته رانيوه. ما به هغه نه خوړ، په کمپ کښې به مې نورو هلکانو ته ښکاره کاوه. په خوړلو کښې يې دومره خوند نه و، ټول خوند يې په همدې کښې و، چې هلکانو ته يې وښييم.
يوه شپه د مور د ژړا ږغ راويښ کړم. هغې د كوټې په خړ دېوال پورې تکيه کړې وه. د تور پوړني په پيڅکه يې اوښکې پاکولې. په ژړغوني ږغ يې ويل: زه سر سپينومه. زه هېڅ څوک نه کوم. زه به مې زوى رالوى کم. همدا مې هر څه دى.
مخامخ دېوال ته نيکه ډډه لگولې وه. په گڼه سپينه ږيره کښې يې گوتې تېرولې. څو شېبې غلى و. سترگې يې د چت په تورو وسپنيزو ګاډرونو پورې گنډلې وې. سپينه لونگۍ يې له سره ايسته كړه، څنگ ته يې پر نيالۍ كښېښوه. د سر تار تار ويښته يې، چې په پوستکي پورې سرېښ وو، وګرول. بيا يې وويل: ما همدومره درته وويل چې ته ځوانه يې، چې بيا خلک راپورې خبرې ونه کي. نوره دې خوښه خپله.
له هغې ورځې وروسته به اکا چندانې زما په کيسه کښې نه و. نه يې پر غونډيو ګرځولم، نه يې شيان راته رانيول. بيا په لوېينه کښې خبر سوم، چې اکا غوښتل مورمې ځان ته په نکاح کړي. څو مياشتې نورې چې ووتې، د اکا زوى پيدا سو. تک تور لکه د خپلې مور و. نوم يې هم تورکى سو. سترگې يې وړې وړې او خوله يې لويه وه. خوله يې ان په هغه اولو ورځو کښې دومره لويه وه، چې ما به دوې دانې چوشکې يوځايي په خوله کښې ورمنډلې. هغه چې په خاپوړو سو؛ نو نيکه هم د هغه ملگرى سو. بيا هېچا په ما پسې سر نه گرځاوه. يوازې به مور په غېږ کښې نېولم او کله کله به يې ښکلولم. نيکه به چې د اکا زوى په غېږ کښې ونيو، زه به کرار ورغلم، لاس به مې په كراره د تورکي کوناټي ته ورساوه، ټينگه نوکاره به مې ورولگوله. د هغه ژړا به پورته سوه. نيکه به د اکا ناوې ته ورنارې کړې: خديجې! راسه دا تيزن دې واخله. هر وخت زما په غېږ کښې ژاړي.
زه به د هغه پر ځاى د نيکه غېږې ته ولوېدم او په زړه کښې به خوشاله وم. څومره چې لوېيدم هماغومره مې له تورکي څخه کرکه زياتېدله. د هغه درې خويندې او دوه ورونه هم پيدا سول؛ خو له نورو څخه مې کرکه نه کېدله، يوازې تورکى مې بد اېسېد. له اکا څخه مې خوا بده وه. همزولو به پيغور راکاوه، چې څنگه دې څو ورځې مزې کولې، که د نر زوى يې؛ نو اوس هم شيان رانيسه. اکا خو دې نور شى درته نه رانيسي.
کله چې د مور په باب د هغه پر نيت پوه سوم؛ نو په زړه کښې مې ورنه کرکه پيدا سوه. د هغه د لاس ښکلول راباندې ډېر غمېدل. يو دوه وارې مې د هغه لاس مچ نه کړ؛ خو مور راته په غوسه سوه، چې بې ادبي مه کوه، سړى د مشرانو لاسونه ښکلوي.
تورکى چې يو څه غټ سو؛ نو ما به کله کله واهه. هغه ډېر شيطان و. زما په شيانو به يې کار لاره. ما به د ژاولو او بيسکوټو کاغذان، چې هلکانو به ايسته غورځول، راټولول او په کور کښې به مې تر ليمڅي لاندې پټول. پر دې کاغذانو به ښکلي عکسونه وو. تورکي زما کاغذان څيرل او ما به ورته څپېړې ورکولې. هر ځل به د هغه مور راغله او زه به يې ووهلم. مور يې د غوا په شان غټه وه. ما په زړه کښې توره بلا بلله. هغه زما د مور غوندې بې خولې نه وه، ډېره پليته ژبوره وه. يوه ورځ، چې زه يې په څپېړو ووهلم، پزه مې وينې سوه. مور چې مې پزه پرېوله، ورته ويې ويل: خديجې! له لاس سره دې لږ پام کوه. نانى دې ژوبل کړى.
هغې ورباندې چيغه کړه: نو دى ولې زما گلالى زوى وهي. چې دومره درباندې گران دى؛ نو له ځان سره يې ساته.
ادې وويل: دا خو مومنان (ماشومان) دي، يو سات خپه يو سات خوشاله.
تورې بلا وويل: ستا زوى خوغټ سړى دى، کوچنى خو نه دى.
ادې راته نصيحت وکړ، چې د اکا په اولادونو کار مه لره؛ خو ما به خپل کار کاوه.
غاښ مې لا نه و لوېدلى، چې سبقان مې شروع کړل. بغدادي قاعده مې په مياشت کښې زده کړه. بيا ملا صاحب راته قران شريف شروع کړ. لا کال نه و پوره، چې غاښ مې ولوېد. بل کال ته مې قران شريف ختم کړ. مور مې ډېره خوشاله وه. ما به چې د هغې خوشالي وليده؛ نو لا زيات سبقان به مې ويل. وروسته امام صاحب راته قدوري، خلاصه، مونيه، او شروط الصلاة وويل. د تورکي هېڅ شى نه زده کېده. هغه چې لوى سو، ان دوه غاښونه يې لوېدلي وو، چې ما به سبقان ورته ښوول؛ خو د هغه سر په څه شي نه خلاصېده. چې رښتيا سي، زه د هغه پر ټمبلۍ خوشاله وم.
دې وخت کښې مې نيکه مړ سو. يوه ورځ يې پر خپل ټټر باندې لاس کښېښوو، چې ځيگر مې خوږېږي. اکا هغه په موټر کښې واچاوه، چې هسپتال ته يې بوځي. يو دوه ساعته وروسته يې بېرته په هماغه موټر کښې مړى راوړ. د نيکه په ژوند دومره نه ځورېدم. د پلار مينه به مې په هغه ماتوله؛ خو د هغه په مرګ بيخي يوازې سوم. وروسته له موږ سره د اکا چلند لا پسې خراب سو. هغه خپلې تورې ښځې ته هېڅ نه ويل؛ خو زما مور به يې کله کله وهله. ښځې به يې هر وخت پيغور راکاوه، چې تر کله به زموږ خيرات ته ناست ياست، ورسئ ځان ته کوم کسب کار وگورئ. سبقان خو ښه ويلى سئ، کار ته مو بيا ملا ماته ده.
مور مې غاړې رغولې. ما سبقان ويل او په کوڅو کښې مې خالي بوتلان او کاغذان راټولول او پر کباړي مې خرڅول. ما ګردې پيسې مور ته ورکولې او هغې اکا ته.
يوه ورځ يو تور سړى، چې د مولويانو په شان يې سپين دستار تړلى و، له دوو نورو سره، چې سپين گرد لمني کميسونه يې تر ښنگرو پورې رسېدل او يوازې يې پر زنو باندې ږيرې لرلې، زموږ د کمپ جومات ته راغلل. د دوى پر سرونو يو بل ډول دستار و، چې ما پخوا نه و ليدلى. شمله يې نه لرله. د دستار درې څنډې يې پر اوږو او څټ ځړېدې. له هغوى سره دوه موټره فوجيان هم راغلي او د جومات شاوخواته درېدلي وو. هغوى په عربي ژبه زموږ ملا صاحب ته څه وويل. ملا صاحب زه او درې نور کسان ورته وښوولو. هغوى څو شېبې نورې هم سره خبرې وکړې. بيا ملا صاحب موږ ته وويل، چې شيخ صاحب په کوټه (كوېټه) کښې مدرسه لري. له جوماتو څخه تکړه طالب العلمان راټولوي او مدرسې ته يې بيايي. شيخ بيا څه وويل. او ورپسې ملا صاحب د هغه خبرې موږ ته وکړې: شيخ صاحب په خپله مدرسه کښې درې وخته ډوډۍ وركوي، د شپې ځاى وركوي، جيب خرڅ هم ورکوي. تاسو په خپلو کورونو کښې دا خبره وکئ. شيخ صاحب بله جمعه راځي او د چا چې خوښه وي مدرسې ته يې بيايي.
مور مې سودايي وه؛ خو ما تر بلې جمعې شېبې شمېرلې، چې کله به شيخ صاحب راځي او ما له ځان سره بيايي. دغه ورځ هم راورسېدله. زه له درېو نورو هلکانو سره دارالعلوم ته ولاړم. هلته يې له ټولوڅخه امتحان واخيست، بيا يې زه او عبدالهادي په يوه جماعت کښې کښېنولو؛ خو دوه نور انډيوالان يې رانه بېل کړل. دا مې اول ځل و، چې کوټه مې ليدله. غټ غټ مارکېټونه، پاخه سړکان، رنگ رنگ موټران او ډېر نور شيان پکښې وو. زموږ مدرسه هم لويه وه. له درگاه څخه يې نيولې تر اخر سره پورې د مرمرو سپينې ډبرې لگېدلې وې. د غولي په منځ کښې يې د اوبو لوى ډنډ و، چې موږ اتيا- نوي کسه طلباو به په يو وار اودسونه پکښې کول. د ډنډ په شنو كاشيو كښې اوبه د اسمان په شان شنې ښكارېدې. د درگاه په چپ لاس کښې د استنجا ځايونه او لېټرينونه(تشنابونه) وو. د غسل کوټې هم هماغلته وې. ما پخوا داسې څيزونه نه وو لېدلي. په اوله ورځ د مدرسې ناظم پر ټولو ځايونو وگرځولو او هرڅه يې راته راوښوول. شاور، بايلر، نل او کموډ مې اول ځل په همدې مدرسه کښې وليدل. د مدرسې په درېو ديوالونه پورې لويې کوټې لگېدلې وې، د ټولو كوټو درگاوې غولي ته خلاصېدې. موږ به سبقان پکښې ويل. د دغو کوټو پر سر په دويم چت کښې مو د خوب خونې وې. په هره خونه کښې لس لس کسان پرېوتل. د مدرسې د غولي په منځ کښې لوىه جامع وه. دوه چتونه يې لرل. ګردۍ گنبده يې دومره لوړه وه، چې كه شل كسان هم يو د بل پر اوږو سپاره سوي واى لا به يې هم ګنبدې ته لاس نه وررسېده. ګنبده همدومره پراخه هم وه. ښکلي رنگه گلان پرې رسم سوي وو. د امام صاحب د قرائت خوږ اواز په ګنبده كښې انګازې كولې. د ګنبدې په منځ كښې په لس دولس ګزه اوږده طلايي رنګه زنځير پورې د څراغونو ګېډۍ ځوړنده وه، چې دوى ورته قنديل ويل. د سرو غاليو مصلې پکښې هوارې وې او په چت پورې د هر صف له پاسه دو لس دانې پکې ځړېدلې وې. محراب او منبر له سپينو مرمرو جوړ وو، له پاسه يې د مرمرو پر بله ډبره کلمۀ طيبه په تور رنگ ليکل سوې وه. سمه ډوډۍ يې راکوله. هره غرمه مو په دريو كسانو يوه کاسه ښوروا خوړله. هر چا ته يوه ټوټه غوښه رسېدله. سهار يې ملايي راکوله، د شپې به يې کله پټاټې، کله سبزي او کله لوبيا يا دال پخول. د غرمې له خوا يې مېوه هم راکوله. ما به څو ورځې د خپلې برخې مېوه سره يوځاى کړه او چې کور ته به تلم، مور ته به مې وړله. په هره مياشت کښې به يو ځل کور ته تلم. د جيب خرڅ روپۍ، چې يې راکولې، د هغې نيمايي به مې هم مور ته ورکوله. په مور پسې ډېر خپه کېدم؛ خو مياشت وروسته به هم، چې کور ته تلم، بيا به هم د اکا او د تورې بلا چلند راسره نه و ښه. ما به چې مور ته د سبقانو کيسې کولې، د اکا مينې به تر سترگو لاندې راته بدبد کتل. كله كله به يې طاقت نه کېده او ويل به يې چې: دا هسې خوشې خبرې دي، نر هغه دى چې پيسې وگټي.
خو مور به شاباسي راکوله. يوه جمعه، چې کور ته ولاړم، د ادې تر چپې سترگې لاندې شنه ليکه تاوه وه. سترگه يې سره اوښتې او پړسېدلې وه. پوښتنه مې وکړه چې دا ولې؟
هغه موسکۍ سوه، ويې ويل: هېڅ نانيه! همداسې مې سر راباندې وگرځېد. ولوېدمه.
ما وويل: دا نو څنگه، چې بل ځاى دې نه دى ژوبل، يوازې دې سترگه خوږ سوې ده؟
هغې وويل: نانيه، سترگه مې په درگاه پورې ولگېده.
زه پوه سوم، چې خبره رانه پټوي. توره بلا همداسې ناسته وه، له کوټې څخه بيخي نه وتله.
ما چې مور ته د جيب خرڅ پيسې ورکولې، هغې رانه وانه خيستې. ويې ويل: نور به چې راځې، پيسې به دې اکا ته ورکوې.
ما وپوښتل: ولې؟
ادې وويل: نانيه! زه به په پيسو باندې څه وکم؟ اکا دې د کور خرڅ راوړي، ما ته ډوډۍ راکوي؛ نو ته دې پيسې هغه ته ورکوه.
اکا چې راغى ما ورسره د لاس روغبړ وکړ؛ خو لاس مې يې ښکل نه کړ. هغه څو شېبې تريو تندى کښېناست؛ خو څنگه چې پيسې مې په لاس کښې ورکړې، د تندي گونځې يې ړنګې سوې.
په مدرسه کښې خوشاله وم. زه او عبدالهادي په سبقانو کښې تکړه وو. استادان رانه خوښ وو. عربي ژبه مو زده کړه. ورسره مو د صرف و نحو، بلاغت، منطق، ترجمه، تفسير، فقه او حديث کتابونه هم وکتل. هره جمعه به د مجاهدينو څو کسان زموږ مدرسې ته راتلل. دوى به په افغانستان کښې د مجاهدينو د مېړانې کيسې راته کولې. د جهاد فضيلت به يې بياناوه. د شورويانو او خلقيانو ظلمونه به يې هم يادول، چې څنگه جوماتونه په بمانو الوزوي، عالمان وژني، پر کليو بمبارۍ کوي، نه انسان پرېږدي، نه حيوان، ټول له يوې مخې قتلوي، قران شريفونه سوځوي، ان په لېټرينونو کښې يې اچوي.
زما وينه به په جوش راغله. زړه مې غوښت، چې زه هم جهاد ته ولاړ سم؛ خو دوى يوازې هغه طالبان جهاد ته بيول، چې ږيرې به يې راغلې وې. ما به هره ورځ دعا کوله، چې خداى دې ژر زما پر مخ ږيره راولي. په کال کښې به يې دوه ځله يوه يوه هفته د وسلو درسونه هم راکول. د کلاشينکوف خلاصول او بېرته تړل مې زده کړي وو. د هفتې په پاى کښې يې د ډزو ميدان ته بېولو. دغه ځاى ډېر لرې د غرونو په ډډه کښې و. له لرې به مو ولاړې تختې، چې د انسان عکسونه ورباندې لگېدلي وو، ويشتلې. وسله چې به مې په لاس کښې ونېوله، ډېر به خوشاله سوم. ځان راته د زمري غوندي مېړنى ښکارېده. اکا مې په دې هم بد اېسېد، چې غټ سړى و؛ خو جهاد ته نه ته، کرار يې په کور کښې اړولي وو. په کمپ کښې يې يو دوکانگى جوړ و. تورکى يې هم له ځان سره په دوکان کښې کښېناوه. هغه ما ته لکه ښځه ښكارېده.
په مدرسه کښې مې څلورم کال و، چې افغانستان ازاد سو. اکا کډه بار کړه او کلي ته روان سو. زه هم ورسره ولاړم؛ خو کلي خوند رانه کړ. هره خوا ړنگ کورونه، کند وکپرې لارې او شاړې ځمکې وې. زموږ د کور بامونه نړېدلي وو، دېوالونه يې نيم روغ او نيم ړنگ وو. يوه مياشت مې په کلي کښې تېره کړه. له اکا سره مې د کور په جوړولو کښې يو څه مرسته وکړه؛ خو ډېر کار مې نسو کولاى. په همدې موده کښې زموږ د کلي او د شاوخوا کليو شپږ کسان پر ماينونو وختل. دوه يې شهيدان سول او د څلورو پښې غوڅې سوې. مالونه خو به هره ورځ پرې ختل. يو ځايګى هم امن نه و. سړي ته بيخي نه معلومېدل، چې په کوم ځاى کښې خطره سته او چېرته نسته. مياشت چې پوره سوه، نور مې گوزاره نه کېده. بېرته له يوه کليوال سره کوټې ته ولاړم، مدرسې ته مې ځان ورساوه. د عبدالهادي دوى کور لا په کمپ کښې و. هغه به چې کور ته ته، کله کله به يې زه هم له ځان سره بېولم. دوى د کندهار وو. پلار يې ويل، چې په کليو کښې لا گوزاره کېږي؛ خو په ښار کښې نه. د وطن حالات سم نه رامالومېږي.
عبدالهادى مې نو د راز ملگرى او پوخ انډيوال و. هغه خورا غيرتي ځوان و. په تقوا کښې يې هم جوړه نه وه. اکثره وخت به يې د تهجد لمونځونه کول، په دوو روژو کښې يې اعتکاف هم وکړ. همدا يې ارمان و، چې فلسطين او مقبوضه کشمير دې ازاد سي.
درې کاله نور مې هم سبقان وويل. په وطن کښې حالات خراب وو. د تنظيمونو تر منځ جنگ روان و. ما په دې درېو کلونو د کور کلي احوال نه درلود؛ خو يوه ورځ چا خبر راوړ، چې مور دې ناجوړه ده، ته يې غوښتى يې.
پر سبا يې د کلي خوا ته وخوځېدم. همدا چې له بولدکه واوښتم، د ټوپكيانو ظلم شروع سو. چې ګورم هر يو_ دوه ميله لرې، يو يو پاټك جوړ دى. پر هر پاټک د بېلو بېلو ليډرانو عکسونه مښتي دي؛ خو نور شيان يې سره ورته دي. په هر پاټک کښې لس دولس کسه ببر سري او يو دوه لغړ زني هلکان ناست دي. څوک مسخرې کوي، څوک غېږه باسي. د چا په لاس کښې تر لستوڼي لاندې کرک پټ دى، چا د کوڅه ډبه سپي په غاړه کښې پــــــــړى تــــړلى، دې خوا ها خوا ته يې څکوي او سات پرې تېروي. په هر پاټک کښې يې له موټروان څخه پيسې غوښتې. بيا به دعوې دنگلې وې. موټروان به زارۍ کولې:
_کومندان صايب! ولله که يې لرم. موټر مې خراب سوى و. ټولې پيسې په موټر باندې ولاړې.
_اوله پېره مې ده. ولله که مې اوغانۍ لا گټلې وي. د سپرليو کرايې مې په تيلو ورکړې.
_ صايبه له هغې خوا تش روان سوى يم.
خو دغو پلمو به په يو نيم ځاى کښې کار وکړ. په نورو ځايو کښې به چې څو پورې پيسې يې نه وې ورکړې، قدم يې هم نسو اخيستى. يو څو ځايه خو موټروان غريب څپېړې هم وخوړې. د کندهار ښار ته نژدې د بولدک دوراهي ته چې ورسېدو، د حکومت پاټکونه شروع سول. په اول پاټک کښې يې سخت تلاشي كړو. زما په جيب کښې د مدرسې کارت و. بس په همدې يې ونيولم، چې ته د پاکستان جاسوس يې. ما چې هرڅه ورته وويل، چې زه خو په مدرسه کښې سبقان وايم، د هغه خبره يوه وه. اخر موټروان څنگ ته کړم، چې وه ليونيه دا څه لانجه دې راخيستې ده. ورکه، يو څو روپۍ ورکه، چې خوشې دې کي.
پاټک والا مې جيب ورسره سم نيم کړ. په دويم پاټک کښې يې بيا زموږ موټر ودراوه. يوه ببر سري خپل سر د موټر په کړکۍ ننه ايست، په لوړ اواز يې وويل: هغه مدرسې والا كوم يو دى؟
ما وويل: زه يم وروه! خدمت ښييه.
له موټره يې کښته کړم. هماغه د اول پاټک کانې دلته هم راباندې وسوې. خو دا ځل يې جيبونه راته بيخي تش كړل. شپه مې په ښار کښې د يوه خپلوان کره وه. يو څه پيسې مې ځنې پور کړې. پر سبا يې د کلي په لور روان سوم. له کندهاره هاخوا هم خبره هماغه وه. هرځاى پاټکونه او د لارويانو شکول. غرمه د کجکي بازار ته ورسېدم. د هلمند سيند مې وليد، چې لکه دروند سړى کرار روان و. پر سيند باندى د لرګيو زوړ پول د موټرانو د تېرېدو پر وخت، لكه د بوډا سړي اواز لړزېده او ګړبېده. باري موټر پرې نه سو تېرېداى. بار به يې كوزاوه او بيا به يې لږ لږ په لاسي ګاډيو كښې ورتېراوه. هلته تر پخوا کورونه ډېر سوي وو. بازار هم لوى سوى و. دوه دېرش دوكانونه خو ما وګڼل. د بازار په منځ کښې د زمينداورو اډې خوا ته روان وم، چې چا راباندې ږغ وکړ: عبدالستاره!
شا ته مې وکتل. اکا و. هغه په کجکي بازار کښې د پرچون دوکان جوړ کړى و. تر مازديگره ورسره په دوکان کښې کښېناستم.
نژدې ماښام کلي ته ورسېدو. کور مو بدل سوى و. د مېلمنو يوه لويه کوټه پکښې زياته سوې وه. د سراى په منځ کښې يوه دوکانچه جوړه وه، چې شين چمن پکښې ولاړ و. مخې ته يې د شبۍ د گلانو پټى و. د شبيو بوى ان د سراى په درگاه کښې د سړي په سپږمو لگېده. يوه هفته مې په کلي کښې تېره کړه. هلته هم وضع چندانې ښه نه وه. د حزب او حرکت د قومندانانو تر منځ اخ و ډب روان و. زموږ د کلي قومندان په حرکت کښې و. هغه د اکا انډيوال و. زما له راتگه چې خبر سو، يوه شپه يې له اکا سره ميلمه کړم. د مېلمنو لويه کوټه يې په ټوپکوالو ډکه وه. د کوټې په بر سر كښې قومندان پښې غځولې وې. په څنگ کښې يې د پنځه لس- شپاړس کالو يو تک سپين لغړ زنى هلک ناست و. هغوى به يو د بل په غوږ کښې سره پسېدل او بيا به يې خندل. قومندان به له خندا سره د هلک پر ورنونو گوتې ټينگولې.
ډوډۍ چې خلاصه سوه، د ماخستن لمونځونه مو په جمع سره وکړل. وروسته هغه سپين هلک له څو نورو کسانو سره ووت. څو شېبې وروسته په سره کميس کښې يوه نجلۍ کوټې ته را ننوته. اوږده ويښته يې تر ملا پورې خوشې کړي وو، شونډې او غومبري يې سره کړي وو، سترگې يې تورې كړې او پر تندي باندې يې شين خال وهلى و. ورسره يو سړى دوتار په لاس او بل ډول پر غاړه هم راننوتل. اکا په غوږ کښې راته وويل: وه هلکه گوره، چې څه ونه وايې. قومندان صايب دغه بنډار ستا لپاره جوړ کړى.
زما بيخي باور نه کېده، چې زموږ په کلي کښې دې داسې بې شرمه نجلۍ پيدا سي. چې ښه مې په ځير ورته وکتل، هماغه لغړ زنى هلک و. ساز شروع او هلک ميدان ته سو. عجيبه چمونه يې کول. تاو راتاو به سو. تيونه به يې وښورول. ساز به تېز سو او دى به هم ورسره تېز وڅرخېد، بيا د ساز له درېدو سره د يوه ټوپکوال مخې ته کښېناست. هغه به له جيبه شنه لوټونه راوکښل، د هلک پر سر به يې تاو کړل او هوا ته به يې وشيندل. ما اول ورته په حيرانۍ سره کتل؛ خو وروسته مې ورنه کرکه وسوه. اکا ته مې وويل: زه ستړى يم، ځم بيدېږم.
سبا ماښام له تورکي سره د کلي جومات ته تلم. هغه پر لاره راته وويل، چې دلته هر قومندان همداسې هلکان لري.
لمونځ چې مو وکړ، ملا امام موعظه شروع کړه. د جهاد په باب يې څو ايتونه تلاوت کړل. بيا يې څو حديثونه هم بيان کړل، ويې ويل، چې د حزب اسلامي د يوه کس وژل، د شورويانو د درېو تنو د وژلو اجر لري. حزبيان کافران دي.
هغه ډېرې خبرې وکړې. ټول غلي ناست وو.
ما وويل ملا صاحب حزبيان خو زموږ ستاسې مجاهد ورونه دي. ته څنگه پر هغوى د کفر فتوا کوې؟
هغه راته نېغ وکتل. تورکي مې لاس ټينگ کړ. ملا وويل: هغوى باغيان دي. د اسلامي حکومت امر نه مني. هغوى بغاوت کړى. د باغيانو وژل روا دي.
ما نور څه ونه ويل.
تورکي راته کيسه وکړه، چې د حزب ملايان هم حرکت والا کافران بولي. دواړه د يو بل پر ضد جهاد كوي.
عجيبه خبرې مې اورېدلې. پلانکي قومندان د پلاني لور په زوره وکړه. بل قومندان د شپې د يوه سړي کور ته ورولوېد، د هغه ښايسته زوى يې په زوره بوت. اکثرو خلکو به خپل تنکي زامن، چې يو څه ښکلي به وو، د نجونو په شان په پرده کښې ساتل. ځينو خو خپل زامن، تر هغو چې ږيرې يې راتلې، د خپلو هغو خپلوانو کره استول، چې کورونه به يې د دوى تر کورونو يو څه امن وو. په دې يوه هفته کښې مې داسې شيان وليدل او واورېدل، چې کلى کور راباندې وغمېدل. ادې هم لکه چې په ما پسې مريضه سوې وه، زما په ورتگ رکه روغه سوه. چې هر څه مې ورته وويل، چې دکوټې ډاکترانو ته به دې بوزم. ويې ويل چې يه اوس ښه يمه.
بېرته کوټې ته لاړم. يو څو مياشتې چې تېرې سوې، د طالبانو تحريک جوړ سو. زموږ د مدرسې ځينې طالبان هم په تحريک کښې وو. هغوى راته کيسې کولې، چې څنگه يې د لارو د غلو پاټکان لرې کړې دي. له قومندانانو څخه يې وسلې راټولې کړي او په کندهار کښې يې شريعت جاري کړى. د هلکانو گډول، سروذ، د کرکانو او سپيو جنگول، قمار، ټول غير شرعي کارونه يې بند کړي دي. زه څو وارې ورغلم، چې ما هم جهاد ته ولېږي؛ خو مشرانو ويل، چې ستا ږيره سمه نه ده راغلې. ما به تر هر اوداسه وروسته په هېنداره کښې د خپلې ږيرې نوي راوتلي نري تارونه په خوند سره کتل. زړه مې غوښت، چې ږيره مې ژر گڼه سي او مخ مې پټ کړي، چې زه هم جهاد ته ولاړ سم، هغه بې شرمۍ ختمې کړم، چې په خپل کلي کښې مې ليدلې وې.
دوه کاله مې بې غمه خپل سبقان وويل. زموږ يوه استاد مولوي سميع الحق نعماني صاحب پر ما او عبدالهادي ډېر مهربان و. هغه پر ګردو مهربان و. زبردست عالم و. په تقرير کښې يې بيخي جوړه نه وه. موږ به اکثره وخت د مازديگر او ماښام د لمونځونو تر منځ په هغه راټولېدو، د هغه خبرو ته به مو غوږ نيوه. نعماني صاحب پخوا د پنجاب په يوه لويه مدرسه كښې مدرس پاتې سوى و؛ خو اوس راغلى و، چې افغان طالب العلمانو ته تدريس وكړي.
هغه ويل: افغانان ډېر غيرتي خلق دي؛ د همدې د پاره خو ما د پنجاب لويه مدرسه پرېخوده، دلته كوټې ته رالم، چې د افغان بچو له خدمت اوكم.
هم د هغه خبرو راته خوند راکاوه او هم يې لهجه. مولوي صاحب د سوات و. د ((نسته)) پر ځاى به يې ((نيشتې)) ويل. دا يې عادت و چې د خبرو پر مهال په خپله گڼه مۍ وريجې ږيره کښې يو ځل ښۍ او بيا چپه خوا گوتې تېرې کړي. ما نېغ ورته نسو کتلى. شنې سترگې يې خورا اثرناکې وې. سپين پراخ تندي او سره او سپين غومبرو ته به يې چې هر چا وکتل، ويل به يې چې مولوي صاحب نوراني سړى دى. نورو استادانو بحث ورسره نه سو کولاى. دى په دليل او خبرو کښې بې سارى و. د هغه کالي او دستار مې هېڅ کله خيرن نه وو ليدلي. غير له سپين رنگه يې بل رنگ کالي نه اغوستل. يو خوږ عطر به يې هر وخت استعمالاوه، چې بوى يې د سنځلو د ګلو په څېر نرم و. ځينو نورو استادانو به هم عطرونه استعمالول؛ خو د هغوى عطرونو تېز بوى درلود او د سړي نفس يې ورتنګاوه. پر ما او عبدالهادي د نعماني صاحب خاص نظر و. کله کله به يې موږ ته اوراد او وظيفې راکولې. موږ دواړو به هم د هغه درسونه په دقت زده كول.
په دې دوو کلونو کښې افغانستان ته تگ راتگ زيات سوى و. په مياشت کښې به خامخا يو چا د کلي حال رارساوه. د طالبانو درېيم کال لا نه و شروع، چې يوه کليوال خبر راکړ، چې د مور ناروغي زياته سوې ده. بيا کلي ته ولاړم. دا ځل چې له سرحده واوښتم د پخواني پاټک پر سر د طالبانو سپين بيرغ رپېده. د پخوانو پاټكيانو غلا او شکول مې راياد سول؛ خو دا ځل، چې تلاشۍ ته يې ودرولو، يو تورې لنگوټې والا ځوان موټر ته راوخوت . د سنت په طريقه يې ښه پوره سلام واچاوه. بيا يې وويل: ستړي مه سئ، پر لاره خو به مو څه تکليف نه وي ليدلى؟تر تلاشۍ وروسته يې ښه په عزت رخصت کړو.
دې کار نو داسې خوند راکړى و، چې بېواكه مې په لوړ ږغ وويل، دوا دې سه ملا عمر صاحب له دې امارت سره. له بولدكه تر کجکي پورې مې بل پاټك ونه ليد.
ادې خورا ډنگره او بې سېکه سوې وه. ما ته يې همدومره وويل چې زنانه تکليف لري. د سيمې پر ډاکترانو او اخوندزاده گانو گرځېدلې وه؛ خو علاج يې نه و سوى. چا ورته ويلي وو، چې اپرېشن غواړي. اکا ته مې وويل، چې ادې به کوټې ته بوځم.
هغه وويل: دومره پيسې به له کومه کې، پر اپرېشن خو ډېرې پيسې لگېږي.
ما وويل: يو څه به ته راکې، څه به زه په کوټه کښې پورکم.
هغه وويل: زه خو اوغانۍ لا ولله که لرم.
چورت مې خراب و. بله ورځ مې د پلار د اکا زوى ته کيسه وكړه. هغه وويل، چې وروره له اکا څخه دې خپل حق وغواړه. دا دومره کلونه، چې دې ځمکه ورته پريښې وه، لږه گټه خو يې نه ده کړې. هر کال څومره ترياک کيي؟ ياره لس منه خو يې دا سږ کال ټول کړي.
د هغه خبره راته لکه د اختر زېرى و. بيگاه مې اکا ته د حق خبره وکړه.
هغه راته وموسېد، ويې ويل: وراره گله دومره سبقان دې وويل؛ خو لکه چې ملا نه سوې.
تورکي كټ كټ وخندل. د هغه د مور تور غومبري هم سره وخوځېدل، خوله يې جينګه سوه، ژېړ مردار غاښونه يې راښکاره سول.
ما تندى ورته تريو کړ. تورکي او تورې بلا ته مې وکتل. اکا ته مې وويل: په دې کښې نو د سبقانو څه کار. خپل حق مې دى.
هغه ولاړ سو. څادر يې واچاوه. ويې ويل: ته لا کوچنى يې، پر دې خبرو دې سر نه خلاصيږي. ما سره ستا حق نسته. كه نې منې ورسه له حاجي مولوي څخه پوښتنه وکه.
بې له دې چې زما ځواب واوري، ژر يې لمانځه ته نيت وكړ.
ما وويل: که لوى يم، که کوچنى، خپل حق درنه غواړم.
سبا سهار د حاجي مولوي صاحب کور ته ولاړم. هغه زموږ د کلي ملا امام و. کيسه چې مې ورته وکړه، هغه راڅخه پوښتنه وکړه: ستا پلار څه مهال شهيد سو؟
ما وويل : زما نه يادېږي، ما بيخي ليدلى نه دى.
هغه بيا وپوښتل: نيکه دې څه وخت مړ سو؟
ومې ويل: د اتو نهو کالو به وم، چې نيکه مړ سو.
