مقدمه:
دملتونو بريا په دې کې وي چې دخپلو مشرانو کړنې دخپل ژوند دتگلارې مشال وګرځوي، شته داسې ملتونه چې لږ او ډير ځينې داسې نوميالي تاريخي شخصيتونه لري. چې راتلونکې نسل يې پرې وياړ کوي او تاريخ يې پرې ځلانده دى خو يوازې مسلمان امت دى چې تاريخ يې په داسې ځلانده څېرو  مالامال دى چې هره کړنه او کردار يې دخپل وروسته نسل لپاره دا سوۀ حسنۀ داسې بې سارې او روښانه نمونه ده چې هم په کې ددنيا بريا، سرلوړي، عظمت او هوساينه نغښتى او هم په کې د آخرت تلپاته خوشحالئ.
دهرملت دصعود او نزول تاريخي پړاوونه دخپلو سلفو له کړنو څخه په پند او عبرت اخيستو او همدا راز دخپلو تاريخي اتلانو په بل باندې په پل ايښودو پورې اړه لري.
نن که په نړۍ کې د اسلامي امت کومه کمزوري په سترگو کيږي اويا د اسلامي امت دتير عظمت دشان او دبدبې رڼا يو څه تته شوى ده يو لامل يې زما په اند همدا دى مسلمانان دخپلو مشرانو دا سوۀ حسنه له نيغ او مستقيم مسير څخه کاږه واږه او منحرف شوي دي، نو که چيرې اوس هم مونږ دخپلو هغو مشرانو په پل پل کيږدو او دهغوي اسوه حسنه دخپلې زندگۍ دلارى مشال وگرځوو کومو چې اسلامي تاريخ نړۍ ته ځلولى او پخپله ددغه وياړمن تاريخ ځلانده څېرې دي  نو په دې کې هيڅ شک نشته چې سر له ننه دمسلمانانو ستونزې حل، سرلوړي او بريالې برخليک او د اسلام او مسلمانانو عظمت بيا لکه دپخوا په شان هسک او پورته دى.
ددی لپاره چی د خپلو پوهانو له آند او ژوند څخه ګټه پورته کړو او د هغوی افکارو باندی ځان و پوهوو او د اغیارو له درواغجنو توطئو څخه خبر شو؛ ومی غوښتل د خپلو اسوه حسنه سلفو اند او ژوند د هری جمعی په ورځ په شهادت ورځپاڼه کی د (د اسلامي تاریخ ځلانده څيرې) په نامه
لوستونکو ته وړاندی کړم ترڅو ښه د استفادی وړ وګرځی.

مصطفی سباعي

ښاغلی دکتور مصطفی سباعی د اسلامي تاریخ یوه ځلانده څیره وه چې د اسلام هر اړخ یې په خپل ژوند کې ښه تعبیر کړی. هغه عالم، مجاهد، مبارز او سیاستوال و، له ماشومتوب نه نیولې تر وفات پورې یی اسلام ته خدمت کړی.
 بشپړ نوم یی مصطفی بن حسنی السباعی دی. په کال ۱۹۱۵م کی د سوری د حمص ښار کی زیږیدلی، له پلار او نیکه څخه دینی عالمان و او د ددوی کورنی له پیړیو، پیړیو راپدیخوا د حمص د جامع جومات خطیبان و.
استاد سباعی په ماشومتوب کی قرآن حفظ کړ او فقه یی له خپل پلار مرحوم څخه زده کړه او پدی موده کی له پلار سره د لویو علماو مجالسو ته تللی، د هغو لویو علماو له جملی څخه چی استاد سباعی ورسره کتلی: طاهر الریس، سعید الملوحی، فايق التاسی، راغب الوفائي او… چی  د مرحوم استاد په شخصیت يې ژوره اغیزه وکړه او له علم سره یی ډیره مینه پیدا شوه، همدا علت و چی ډیری وخت به د الله جل جلاله په عبادت او د علم په حاصلولو بوخت و.
سباعی ماشوم و چې د فرانسوي مستعمرینو په مقابل کې ودرید او په تظاهراتو کې یې برخه واخستل او احساساتې ویناوې به یې کولې او د شپې به یی د استعمار ضد پاڼی خپرولې چی په همدې علت په کال ۱۹۳۱ کی د  شپاړسو کلو په عمر د زندان تورو تیاور ته وغورځول شو، خو کله چې له زندان څخه را خوشې شو بیایې هم بس ونه ویلې د استعمار ضد فعالیتونه یې پیل کړل چی د حمص په جامع جومات کی د یوې احساساتي وینا په کولو او حتی تردی چی د استعمار په ضد یې ټوپک ته هم لاس کړ او د استعمار په مقابل کې یې مسلحانه مبارزه پیل کړه چې د دوهم ځل لپاره بیا زندانی شو.
په کال ۱۹۳۳ کې د مصر په الازهر پوهنتون کې شامل شو، هلته په ټولګې کې دده ملګری د اخوان المسلمین د اسلامي خوځښت غړي وو، همدا وه چې ده ته یې هم له اخوان المسلمین سره د یوځای کیدو بلنه ورکړه او ده هم ومنله او څو څو ځلې یې د اخوان المسلمین موسس شهید استاد حسن البنا سره وکتل.
 څرنګه چې مصر کی هم بریطانوي استعمار و هلته هم ښاغلی سباعی غلی کینناست مګر له خپلو اخواني ملګرو سره یی یو ځای  مبارزه پیل کړه، په هغه وخت کې په مصر کی هم د استعمار په مقابل کی د مصر خلکو مظاهری کولې، سباعی صیب هم په مظاهرو کې برخه واخسته چې دا ځل هم زندان ته د خپلو ملګرو هریو: مشهور الضامن، ابراهیم القطان، هاشم الخازاندار، فارس حمدانی، علی الدویک او یوسف المشاری سره د استعمار په امر د درې میاشتو لپاره بندیان شول.
کله چې یې پلار مرحوم د علامه محمد الحامد له لوری پدې وپوهول شو چې زوې یې د استعمار په مقابل کې مبارزه کوله او نیول شوی،  پلار مرحوم یی مسکي شو او ویې ویل: زما زوی په اسلام بندې شوی څه باک لري چی بندي شي، بندي خانه خو د نرانو ځای دي!
کله چې استاد سباعی د امام حسن البنا په مشوره له نورو ملګرو سره یوځاي په سوریه کې  د اخوان المسلمین خوځښت په کال ۱۹۴۲ کې تاسیس کړ، دری کاله استاد سباعی په مصر او سوریې کې خلک اخوان المسلمین ته دعوت کړل چی په کال ۱۹۴۵ کې په سوریه کې د اخوان المسلمین د استازې په توګه و ټاکل شو.
ددې لپاره چې د اخوان المسلمین د عوت لاهم په سوریه کې عام شې استاد سباعی له حمص څخه دمشق(د سوریې پلازمینې) ته ولاړ او هلته یی د ځوانانو د روزنې او اصلاح په موخه د یو مدرسې چې المعهد الاسلامی الشرعی نومیده بنسټ کیښود ، دې مدرسې د باتقوا او لائقو زده کوونکو په روزلو کې نوم وویست.
په کال ۱۹۴۴ کې د حج د فریضی د اداء کولو په موخه مکی مکرمی ته ولاړ او ددې لپاره چی خپل دعوت لاهم پراخ کړي په کال ۱۹۴۷ می  د المنار په نامه یوه سیاسی دینی او ټولنیزه ورځپاڼه هم تاسیس کړه چې وروسته دا ورځپاڼه د عسکری انقلاب مشر حسنی له لوری مصادره شوه.
استاد مصطفی سباعی د سوریې د اخوان المسلمین لپاره یو مرکزی دفتر جوړ کړ او نوم یې پرې شبان المسلمین کیښود او لدی سره سره په ټوله سوریه کې د دعوت د خپراوي لپاره وګرځید.
لکه څرنګه چی د اخوان المسلمین خوځښت ترهر چا ډیر کوښښ وکړ چی فلسطین د یهودو له لاسه وژغوری او آزاد یې کړی، دوې ددې لپاره وسلوال جهاد ته مخه کړه چی استاد مصطفی سباعی  د شام د جنګي ډلو مسولیت په غاړه درلوده، ښاغلې سباعی د اسراییلي دښمن په مقابل کې په ډیره میړانه وجنګید، پر دښمن یې مرګوني بریدونه وکړل او څو څو وارې ټپې شو او الله جل جلاله له مرګه وژغوره.
خو کله چې د عربو او اسراییلو ترمنځ جګړه پاي ته ورسیده، مصری ظالم حکومت د اخوان المسلمین د بیګناهو مجاهدینو په نیولو بوخت شو؛ استاد سباعی ډیر په قهر و، خو څه یې نشو کولي یواځې دا یې وکړل چې د سوریې هر ښار ته ولاړ او خلک یې د جګړې په حقایقو وپوهول.
کله چې ښاغلي سباعی سوریې ته راوګرځید؛ هلته یې د فساد په ضد جګړه پیل کړه، او د خلکو تربیې ته یې مخه کړه، د اخوان المسلمین منهج چی عبارت د فرد کورنې او ټولنې اصلاح ده پیل کړ، ترڅو د اسلامي دولت د رامنځ ته کولو لاره هواره شي او الهی قانون د الله جل جلاله پر ځمکې پلی شې.
همدا وه چې سباعی صیب له خپلو ملګرو سره د تعلیمي نصاب د اسلامي کولو د پروسه پیل کړه او په همدی لړ کې یې د شریعت د پوهنځۍ د جوړولو لپاره هڅی وکړی، چې پدی هڅه کې بریالی شو.
استاد سباعی او ملګرو یې د سوریې په خلکو کی بی سارې محبوبیت پیدا کړی و، که ماشوم و که بوډا دوي به یې تاییدول، همدا وه چې د ۱۹۴۹ کال په پارلیماني ټاکنو کې د سباعی ملګرو ورڅخه وغوښتل چې ولسي جرګی ته و دریږي ځکه چې دا د اخوان المسلمین د دعوت اساس دی یعنی د الله جل جلاله پر ځمکه د الله جل جلاله نظام قایمول د دوی هدف دی، چی دا هدف هغه وخت سر ته رسي چې د حکومت په درې ګونو قواوو برلاسی ترلاسه شې ددې لپاره سباعی صیب هم د ملګرو د غوښتنې سره سم ټاکنو ته ودرید چې د الله جل جلاله په مرسته په ټول هیواد کې په دوهمه درجه بریالي شو او په ولسي جرګه کې د رئیس د معاون په صفت مقرر شو بیا د اساسي قانون جوړوونکی کمیټې کې مهم غړي شو.
ددې پوستونو څخه په استفادې ښاغلی سباعی له اساسي قانون څخه د بی دینه مادو لیری کول پیل کړل چې ددې لپاره یی په د مشق کی لویې مظاهری وکړې او لدینه وروسته یی په کال ۱۹۵۰ کی له اساسي قانون څخه غیر اسلامی مادې په اسلامي مادو واړولې.
په کال ۱۹۵۰ کې سباعی صیب د سوریې په پوهنتون کې د حقوقو د استاد په توګه وټاکل شو، په کال ۱۹۵۱ کې  د اسلامې هیوادونو کانفرانس ته چې په پاکستان کې دایر شوی و ولاړ او په همدی کال کې د دوهم ځل لپاره حج ته ولاړ. په کال ۱۹۵۲ کې د سوریې له حکومت څخه یې اجازه وغوښته چې د سویس د کانال په جګړه کې دوی ته هم د ګډون اجازه ورکړي ترڅو د مصری وروڼو ترڅنګ د استعمار په مقابل کې وجنګیږي، خو لکه څنګه چې په هغه وخت کې هلته د دیب شیشکلي حکومت و، ښاغلی سباعی یې له خپلو مجاهدو وروڼو سره زنداني کړ. لدینه وروسته یې له سوریې څخه لبنان ته تبعید کړ. بیا په کال ۱۹۵۵ کې د دریم ځل لپاره خپلو شاګردانو سره یوځاني حج ته ولاړ.
په همدی کال کې یې د الشهاب په نامه یوه اونیزه تاسیس کړه او په کال ۱۹۵۸ کې د المسلمون میاشتنۍ خپرونه چې په مصر کې بنده شوې وه یوځل بیايې په د مشق کې پر خپرونو پیل وکړ، بیا یې یوه بله میاشتنۍ خپرونه د الحضارة الاسلامیة په نامه مجله تاسیس کړه او ترڅو چی ژوندی وه د همدی مجلی مسول مدیر و.
په کال ۱۹۵۶ کې په دمشق کې د اسلامی هیوادونو کانفرانس دایر شو چی ښاغلي سباعی یې د وفد په مشری غربي هیوادونو ته واستاوه ترڅو د هغوی تدریسي منهج وګوري چې ددی په ترڅ کې ډیرو هیوادونو ته ولاړ چې له ډیرو مستشرقینو سره یې بحثونه هم وکړل او د هغوی غلطیانې یې هم وروښودی.
استاد سباعی صیب ډیر کتابونه لیکلې چې د هغو له جملې څخه المستشرقون والاسلام، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، شرح قانون الاحوال الشخصیة، من روائع حضارتنا، او المرآة بین الفقه و القانون او داسی نور ډیر آثار لری.
په کال ۱۹۶۳ـ۱۰ـ۳ کې دیوی اوږدې مبارزی، دعوت، اوجهاد څخه وروسته د فالج د ناروغۍ له امله چی ډیر سخت یې ودرداوه له دې فاني نړۍ سره د تل لپاره خدای پامانې وکړه او وفات شو.  روح دې ښاد وې.

--
--
zahid jalaly
زاهد جلالی
ویب بلاگ: awakening.bloguna.tolafghan.com