کودتای منحوس هفت ثور، پایه و بنیاد تحولاتی شمرده می شود که در چهل سال اخیر، آرامش و ثبات افغانان را برهم زده است. اثرگذاری این تحول، پیامد ها و روایاتی دارد که در تداعی آن ها، هموطنان بی شماری با تفصیل ماجرا های مختلف، به گونه ای می کوشند در برابر مسایلی هشدار دهند که بر اثر خوانش نادرست از سلوک افراد، احزاب و سازمان ها، محور هایی شکل گرفتند و رشد می یابند که همانند جزایر، اما مردم و مملکت را منزوی، تجرید و از تعامل با شرایط و مردم، دور کردند.
سلسله نوشته ها و کتبی که پیرامون هفت ثور نوشته و نشر می شوند، حالا به قلم پردازی بازیگرانی نیز رسیده اند که در کودتای منحوس نقش داشتند یا پس از آن زمان، 14 سال را در تجربه ی خونین کمونیسم، وارد زمینه ای می شوند که کمونیسم سیاسی از اکتوبر 1917 تا دوام حاکمیت های کمونیستی در جهان، بیش از 100 میلیون کشته گرفته است.
روایت های تصویری و صوتی رویداد های تاریخی با ویژه گی های اثرگذار سمعی و بصری، از زمانی که پدیده ی فلم و تصویر را می شناسیم، روی ابهاماتی روشنایی می اندازند که با انحصار نوشته ها و کتب، محدودیت داشتند.
من پس از فراغت از رشته ی رادیو و تلویزیون پوهنحی ژورنالیزم پوهنتون کابل در سال 1382، پایان نامه ی دوره ی لیسانس یا مونوگرافم را در رابطه به سینمای افغانستان نوشتم. این تالیف با نام «هنر در سینمای افغانان»، توفیق نشر نیز می یابد. انتشارات دانش در سال 1394، کتاب «هنر در سینمای افغانان» را منتشر می کند.
بر اثر کمبود منابع و نبود طرف های روشنگر، اتکای بخشی از کتاب «هنر در سینمای افغانان» به تالیف نیمه کاره ی موسی رادمنش به نام «سیمای سینمای افغانی» بود. در جریان کار روی پروژه ی مونوگراف، به شرحی از فلمی رسیدم که به نام «د ثور انقلاب»، تاریخ منحصر به فرد و ویژه ای بود که اکثر نظریه پردازان و تاریخ نگاران هفت ثور، یا از آن بی اطلاع بودند و یا هم اگر آگاهی ای داشته باشند، از جزییات فلم نبود.
کتاب موسی رادمنش با شرح کوتاه راجع به فلم «د ثور انقلاب» و سازنده گان آن، چیز زیادی در باره ی فلم مستند «د ثور انقلاب» نداشت، اما اشاره به نقش مرکزی افرادی از شاخه ی خلق حزب خلق و بازیگری نقش مرکزی حفیظ الله امین که شاید یگانه ره آور هنری حفیظ الله امین باشد، زیرا گذشته ی او بسیار سیاسی است، به جاذبه ی فلم می افزاید.
تصویر سیاه و سفیدی از حفیظ الله امین وجود دارد که او را با پیراهن و تنبان و در محیط منزل نشان می دهد. در این تصویر او در حال نشسته، محتوای بکسی را تماشا می کند و چند افسر با وی حضور دارند. این تصویر جالب را هموطنان زیادی دیده اند، اما توضیح موثقی راجع به آن وجود نداشت. وقتی برای نخستین بار، قسمت کوتاهی از فلم مستند «د ثور انقلاب» و پشت صحنه ای از آن را دیدم، فهمیدم که تصویر سیاه و سفید حفیظ الله امین، مربوط فلم «د ثور انقلاب» است.
روسان در شش جدی سال 1358 با حمله بر افغانستان، حکومت حفیظ الله امین را نیز ساقط کردند. این رویداد که پیوسته به حامیان کمونیسم خوانده می شد، سقوط نظامی بود که با هفت ثور، منفور می نمود، اما رویداد های بعدی و حضور استعماری شوروی در افغانستان، از رشادت هایی روایت می کنند که تیم امین به عنوان جناح ضد روسی، تا آخرین نفر کشته شدند و با اشغال تپه ی تاج بیگ، نقش افرادی تضعیف شد که گرایش های افغان- وطنی نیز داشتند.
در روایت های مختلف، از جمله فلمی که روسان منتشر کرده اند، صحنه های سانسور شده ای از جریان جنگ در تپه ی تاج بیگ به مشاهده می رسند. ظاهراً بر اثر شدت و خشونت جنگ و جنایاتی که از سوی روسان صورت گرفته اند، حاصل کار تیمی که یقین دارم تمام جریان حمله، اشغال، دستگیری و قتل امین را فلم بردای کرده بودند، در ادارات استخباراتی روسیه، جزو دوسیه های سری، نگه داری می شود.
بخش هایی از فلم مستند «د ثور انقلاب»، چنانی که در کتاب «هنر در سینمای افغانان» از قول موسی رادمنش و انجنیر لطیف احمدی آورده ام، در فلمی که روسان از جریان سقوط حفیظ الله امین منتشر کرده اند، گنجانیده شده است. سال ها پس از این که فهمیده شده، روسان از فلم افغانی مستند «د ثور انقلاب»، به نام کار روسی، سوء استفاده کرده اند، در واقع صحنه هایی که امین را در جریان نقش آفرینی هنری نشان می دهد، افغانی بودند.
در جریان مصاحبه ای با انجنیر لطیف احمدی که از فلم سازان معروف افغان است و در سالیان طلایی سینمای مستند و هنری افغانستان در دهه ی 1360، نقش اساسی داشت، به قول او، فلم مستند «د ثور انقلاب»، چنانی که گمان می رفت و موسی رامنش روایت کرده بود، مفقود نمی شود. انجنیر احمدی به من گفت که فلم را در اختیار دارند، اما بر اثر شرایط، هنوز زود است در مورد نشر آن تصمیم بگیرند. این مصاحبه مربوط اواخر سال 1389 من با انجنیر لطیف احمدی بود.
بازپخش قسمتی از فلم «د ثور انقلاب» در شبکه های اجتماعی که احتمالاً از یوتیوب اخذ کرده اند با هنرمندی حفیظ الله امین، خانم و دخترش، بر اثر اهمیت و روشنگری های فلم که شاید هیچ روایت نوشتاری نداشته باشد، به این ذهنیت کمک می کند که با مجوز دولت، اجازه ی پخش کامل روایت مستند- هنری مجریان کودتای ثور، داده شود.
در کلپی که در شبکه های اجتماعی منتشر شده است، توضیحاتی از انجنیر لطیف احمدی در مورد فلم «د ثور انقلاب» نیز قرار دارند. انجنیر احمدی با تعریف ابعاد فلم، به گونه ای از حفیظ الله امین تعریف می کند که با روایت او در تاریخ، بسیار همخوانی ندارد. در این که امین از مجریان کودتای ننگین ثور بود، شکی نیست، اما نقش او در تضعیف پرچمیان و حرکات خودمحور که بالاخره روسان را آزرده می کند، تاییدی بر آن جنبه ی سخنان انجنیر لطیف احمدی است که از او به نام شخص خوش برخورد، افغان با غیرت، شجاع و با حوصله، یاد می کند.
انجنیر احمدی می گوید: وقتی از امین خواستند در فلمی بازی کند که بر اساس خواست خودشان، یک روایت بسیار واقعی باشد، شانه خالی نکرد. او نقش «بچه ی فلم» را می پذیرد و مستند «ده ثور انقلاب»، روایت متفاوت از مردی می شود که در شروح چپ و راست تاریخی، خشن، انحصارطلب و خودخواه خوانده می شود.
یادآوری:
از طریق لینک زیر، قسمتی از فلم و پشت صحنه ی فلم «د ثور انقلاب» را با توضیحات فلم ساز معروف افغان، انجنیر لطیف احمدی»، تماشا کنید!
شرح تصاویر:
تصویر امین از فلم «د ثور انقلاب»؛ مسوولیت هایی در زمان نور محمد تره کی و زمان ریاست جمهوری حفیظ الله امین.
https://www.facebook.com/siawashhotaki/videos/2070570972970471