پښتو یاګانې

※۱※
ﺯﻣﺎ ﮐﺘﺎﺏ "ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ" ﻧﻪ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ
د ﭘښﺗﻮ" ﺍﻟﻒ ﺑﯥ" alphabet
ا=A,ã ، ب =B ، پ=P، ت =T,th ، ټ = Ť,tt ، ث = S,c، ج = j ، ځ = DZ,jz، چ = Č,ch ، څ =,TS,chs ، ح = Ĥ,h ، خ = Қ , kh ، د = D,dh ، ډ= Ď,dd ، ذ=Z ، ر=R,rh ، ړ= Ř,rr ، ز=Z ، ژ = Ž,zj ، ږ = Gz,g ، س = S، ش = Š,sh ، ښ =, Қ ,x ، ص = Sw,s ، ض=Dzw، ط = Tw,t ، ظ = ’Zw, z ، ع= Ă, a، غ = Ğ ,gh ، ف = F,ph، ق = Q ، ک =K , c ، ګ = G ، ل =L ، م =M ، ن = N ، ڼ = ŇŘ ,řň ، و=O,õ,v,w، ه=Ah,a ھ =H ، ء = A، ي=EE ,ë ، ې = Ē , e, ، ی،ے = Ý, ay (play,say,day..way) ،ئ = ai ، ۍ = ai.
۴۶
+ ﮤ =۴۷
ﮤ = aٔ, ә
ﺩﺍ ټﻭﻝ ﺗﻮﺭﻱ څﮤ ۴۶ ﺩﻱ ﺍﻭ د ﺩﻏﻪ ﺑﻠﯥ ﻫﯥ "ۀ" ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ۴۷ ﺷﻲ.

※۲※
د ﭘښﺗﻮ ﺧﺎﺹ ﺗﻮﺭي
څ ،ځ ، ږ ، ښ .
ﺩﺍ ﺗﻮﺭﻱ څﻟﻮﺭ ﺩﻱ ﺍﻭ ﺩﺍ ﻣﺸﺮﺍﻧﻮ د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻗﺒﻴﻠﻮ د ﺑﻴﻼ ﺑﻴﻟﻮ ﻟﻬﺠﻮ ﻳﻌﻨﯥ دﻏﻪ ځﺍﯼ د ﺑﻴﻼﺑﻴﻞ ﻏږﻭﻧﻮ ﻟﮥ ﺳﻮﺑﻪ ﺭﺍﺋﺞ ﮐٔړﻱ.ﻳﻋﻨﯥ ﺩﺍ د ﺩﻭﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺒﻴﻠﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﺩﻭﻩ ﺑﻴﻞ ﺑﻴﻞ ﻏږُوﻧﻪ ﻟﺮﻱ.د ﭘښﺗﻮ د ﻳﻮ ﻟﻴﮏ ﺩﻭﺩ د ﭘﺎﺭﻩ ﻳﯥ د ﺧﻮﺷۍ ﻟﺍﺭﻩ ﻭﯦﺴﺘﯥ.ﺧﻮ ﺩﺍ ﺻﺮﻑ د ﺩﻭﻩ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻏږﻭﻧﻮ ﻧﻤﺎﺋﯧﻨﺪګﻱ ﻧﮥ ﮐﻮﻱ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺍ ﭘﮥ ﺍﺻﻞ ﮐښﯤ ﺩﻭﻩ غږﻳﺰ ﺗﻮﺭﻱ ﺩﻱ ﺍﻭ ﺩﺍ ﺧﺘﻼﻑ ﭘﯧﺪﺍ ﺷﻮﮮ ﻫﻢ ځﮐﻪ ﻭﻭ ﭼﯥ ﭼﺎ ﻳﻮ ﻏږ ﻭﺍﺧﺴﺖ ﺍﻭ ﭼﺎ ﺑﻞ،ﺧﻮ ﭼﺎ ﭘﮑښﯥ ﻳﻮ ﻧﻮﮮ ﻏږ ﻫﻢ ﺗﺮﯤ ﺳﺎﺯ ﮐړﻭ(ﻗﺮﻳﺐ ﺍﻟﻤﺨﺮﺝ) ﺧﻮ ځﯦﻨﯥ ﻋﻼﻗﻮ ﮐښﯤ ﺍﻭﺱ ﻫﻢ د ﺩﻏﻮ ﺗﻮﺭو ﺧﭙﻞ ﺑﻨﻳﺎﺩﻱ ﻏږﻭﻧﻪ ﺍﺩﺍ ﮐﯧږﻱ.ﺧﻮ ﺩﻏﻮ ﺳﺮﻩ ﺩﺍ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻮﺭﮮ ﻧﻮړ "ڼ" ﻫﻢ ﭘﮥ ﺧﺎﺹ ﺗﻮﺭﻭ ﮐښﯤ ﺷﻤﯧﺮﻝ ﭘﮑﺎﺭ ﺩﻱ ځﮐﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ﺧﻮ ﺩﺍ ﺩﻭﻩ ﻏږﻳﺰ ﺗﻮﺭﮮ ﺩﮮ ﺍﻭ ﺑل ﺩﺍ ﭼﯥ څﮤ ﭘښﺗﺎﻧﮥ ﻧُﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺍﻭ ړﯤ ﻭرﻭﺳﺘﻮ ﺍﺩﺍ ﮐﻮي ﺍﻭ څﮤ ړﯤ ﻣﺨﮑښﯤ ﺍﻭ ﻧُﻮﻥ ﻭﺭﻭﺳﺘﻮ ﺍﺩﺍ ﮐﻮﻱ.
٭
ﻫﻐﻪ ﺗﻮﺭﯤ ﭼﯥ د ﭘښﺗﻮﺧﭙﻠﻮ ﻣﻔﺮﺩ ﮐﻠﻤﻮ ﮐښﯤ ﻧۀ ﻟګﻱ،ﺩﺍ ۱۰ ﺩﻱ.
ث، ح ،ذ ، ص ،ض ، ط ، ظ ،ع ،ف ، ق
د ﺗﺬﮐﻴﺮ و ﺗﺎﻧﻴﺚ ﺍﻭ ﻣﻨﻘﻮﻃﻪ و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻘﻮﻃﻪ ﺗﻮﺭﻭ ﺑﻴﺎن ﺗﻪ ﺧﻮ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﺸﺘﻪ ﺧﻮ ﻭﻟﯥ ﮐﻠﻣﻪ ﮐښﯤ ﺧﭙﻞ ﻭﺭوﺳﺘﻲ ﺗﻮﺭﻱ ﺳﺮﻩ یﻮځﺍﯼ ﮐﯧﺪﻭﻧﮑﻲ ﺍﻭ ﻧﮥ ﻳﻮځﺍﯼ ﮐﯧﺪﻭﻧﮑﻲ ﺗﻮﺭﻱ ﭘﮥ ﻧﺦښﻩ ﮐﺆم.
ﺗړﻟﮯ ﮐﯧﺪﻭﻧﮑﻲ ﺗﻮﺭﻱ ب،پ،ت،ټ،ث،ج،ځ،چ،څ،ح،خ،س،ش،ښ،ص،ض،ط،ظ،ع،غ،ف،ق،ک،ګ،ل،م،ن،ڼ،ھ،ي،ې،
ﻧﮥ ﺗړﻟﮯ ﮐﯧﺪﻭﻧﮑﻲ ﺗﻮﺭﻱ
ا ،د،ډ،ذ،ر،ړ،ز،ږ،ژ،و، ء ،
ﺍﻭ ﺩﺍ ﺗﻮﺭﻱ ،ی،ے،ه، ۀ ،ۍ،ئ د ﮐﻠﻤﻮ ﺁﺧﺮ ﺗﻪ ﺭﺍځﻱ .
※۳※
ا ، و ، ي ، ې ، ﮮﯼ ، ه ، ۀ -
ﺩﺍ ۷ ﺗﻮﺭﻱ د ﺣﺮﮐﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﭘﮑارﯦږﻱ ﺍﻭ ﺩﻏﻮ ﮐښﯤ ﺩﺍ ﺩﺭﯤ ﺗﻮﺭﻱ" ا،و،ي " د ﻏږﻭﻧﻮ ﺩﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﺩﻱ.د ﺩﯤ ﻧﻪ ﺯﻳﺎﺕ ﻧﻮﺭ ټﻭﻝ د ﻏږﻭﻧﻮ تﻭﺭﻱ ﺩﻱ.ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﺩﻏﻪ ﺣﺮﮐﯥ ﻧﻮر ﺗﻮﺭﻱ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ځﺍﯼ ﮐﻮﻱ ﻳﻮ ﻏږ ﺗﺮ ﺑﻠﻪ ﺑﻮځﻱ ﺍﻭ ﺧﭙﻠﻪ ﭼﭗ ﻭﻱ.[ د ﻫﻐﻪ ټﻭﻟﻮ ﮊﺑﻮ ﺍﻟﻒ ﺑﯥ ﮐښﯤ ﭼﯥ د ﻋﺮﺑۍ ﭘﮥ ډﻭﻝ ﺩﻱ ﺍﺻﻞ ﺣﺮﮐﯥ ﺍﻋﺮﺍﺑﻲ ﺣﺮﮐﯥ ﺩﻱ ﺧﻮ ﺩﺍ ﺣﺮﻓﻲ ﺣﺭﮐﯥ ځﮐﻪ ﺟﻮړﯤ ﺷٔﻮﯤ ﺩﻱ ﭼﯥ د ﺩﻏﻮ ﺧﭙﻞ ﻏږﻭﻧﻪ ډﯦﺮ ﻧﺮﻡ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﻱ.ﺩﻏﻪ ﺗﻮﺭﻱ ﭼﯥ د ﻟﻔﻆ ﺳﺮ ﮐښﯤ ﺍﻭ ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﮐښﯤ ( ﻣﻴﺎﻥ ﮐښﯤ ﭼﯥ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺗﻮﺭﮮ ﺗﺮﯤ ﺳﺎﮐﻦ ﻭﻱ)ﺭﺍﺷﻲ ؛ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺧﭙﻞ ﭘﻮﺭﻩ ﻏږﻭﻧﻪ ﺟﻮړﻭﻱ؛ﻧﻮ ځﮐﻪ ﻫﻠﺘﻪ د "ﺻﺤﻴﺢ" ﺍﻭ ﺑﻞ ځﺍﯼ د "ﺣﺮﮐﯥ"ﺗﻮﺭﻱ ګڼﻟﮯ ﺷﻲ.ﺧﻮ ﺩﻏﻪ ﺑﺤﺚ ﮐښﯤ ﻧﮥ ﺷُﻮ ﭘﺮﯦﻮﺗﻠﮯ ﺍﻭ ﺍﻭس ﺩﺍ ﺗﻮﺭﻱ ﻫﻢ ﺣﺮﮐﯥ ﺩﻱ.ﮐﮥ ﺳﺒﺎ ﻟﻪ د ﺭﻭﻣﻦ ﭘﮥ ډﻭﻝ ﺍﻟﻒ ﺑﯥ ﻣﻘﺮﺭ ﺷﻲ ﻧﻮ ﺩﺍ ﺗﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺣَﺮَﮐﯥ ﻭﻱ،ﭘښﺗﻮ ځﺍﻧﻠﻪ ﮊﺑﻪ ﺩﻩ ﺍﻭ ﭘﮥ ﺧﭙﻠﻪ ﻃﺒﻌﻪ ﺍﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﻪ ﭼﻠﯧږﻱ] .ﺍﻭ ﻟﮑﻪ ﭼﯥ ﺅﻭﻳﯧﻠﮯ ﺷُﻮ ﻧﻮﺭ ټﻭﻝ د ﻏږﻭﻧﻮ ﺗﻮﺭﻱ ﺩﻱ ،ﺧﭙﻞ ﻣﺨﺮﺟﻮﻧﻪ ﻟﺮﻱ ﭘﮥ ﺩﻏﻮ ﮐښﯤ څﮤ ﻧﺮي ﺍﻭ څﮤ ﭘﯧړ ﻏږﻭﻧﻪ ﺩﻱ ﺍﻭ څﮤ ﺩﻭﻩ ﻏږﻳﺰ ﺩﻱ(ﭘښﺗﻮ).ﻫﺮﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ﺣﺮﮐﯥ ﻧﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﻳﻮ ﺗﻮﺭﮮ ﺭﺍﺷﻲ ﻧﻮ ﺩﻏﻪ ﻳﻮ ﻏږ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻧﯧږﻱ ﺍﻭ ﮐۀ ﺩﻭه ﺭﺍﺷﻲ ﻧﻮ ﺩﻭﻩ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻏږﻭﻧﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻧﯧږﻱ ﺍﻭ ﮐﮥ ﺩﺭﯤ ﺭﺍﺷﻲ ﻧﻮ ﺩﺭﯤ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻧﯧږﻱ.ﺩﻏﻮ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻏږﻭﻧﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﻳﻮ ﺗﻮﺭﮮ ټﺍﮐﻞ ﺍﻭ ﻳﺎ ﻫﻢ ﺩﻏﺴﯥ ﺧﭙﻞ ﺗﻮﺭﻱ ﻟﻴﮑﻞ ﺍﻭ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻏږ ﺣﺮﮐﺖ ﮐښﯤ ﮐﻮﻝ ﻳﻮ ﺧﺒﺮﻩ ﺩﻩ.ﺗﻮﺭﻱ ﮐﮥ ﺯﻳﺎﺕ ﻫﻢ ﻭﻱ ﺧﻮ ﻏږ ﺑﻪ ﻳﻮ(ﻣﺸﺘﺮﮎ) ﺣﺳﺎﺑﯧږﻱ. ﺍﻭ ﻫﻢ ﺩ ﺩﯤ ﭘﮥ څﯦﺮ ﮐﮥ ﻳﻮ ﻏږ ﺍﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻪ ﻭﺭﻭﺳﺘﻮ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻮﺭﮮ ﻭﻱ ﻧﻮ ﻏږ ﺑﻪ ﻣﻼﻭﯦږﻱ ﺍﻭ ﺟﻨګﯦږﻱ ،ﮐﮥ ﺩﻭﻩ ﻭﻱ ﻧﻮ ﺩﻭﻩ ﺍﻭ ﮐﮥ ﺩﺭﯤ ﻭﻱ ﻧﻮ ﺩﺭﯤ ﻏږﻭﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻭﯦږﻱ.ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﺗﺮ ﺩﺭﯤ ﭘﻮﺭﯤ ﺗﻮﺭﻱ ﺷﺘﻪ ﭼﯥ ﺳﺮﻩ ﺷﺮﻳﮏ ﻏږ ﺟﻮړﻭﻱ .ﻟﮑﻪ
ﺧﻮﻟﮥ،ﻣﻴﺎﺷﺖ،ﺧﻮړﻳﻦ،ﺷﺨﻮﻧﺪ،ګړﻳﻨګ،ﺑړﻳﻨګ، ﺧﺮﺍﻧډ،ﻭﻏﯧﺮﻩ (ﺧﻮل-ﮤ،ﻣﻴﺎ-ﺷﺖ،ﺧﻮړ-ﻳﻦ-ﺷﺨﻮ-ﻧﺪ،ګړ-ﻳﻨګ،ﺑړ-ﻳﻨګ،ﺧﺮ-ﺍﻧډ)
※۴※
★ ﻱ،ۍ،ﺉ،?،ﯼ★‌ ﮮ.
ﭘښﺗﻮ ﮐښ? ﺩ "ﯼ" ﺗﻮﺭﻱ ۵ ﺩﻱ."ﺉ"،ﺍﻭ "ۍ"ﺩﻭﺍړﻩ ﺗﻮﺭﻱ ﻫﻢ ﺩ ﺩﻏﻪ "ﻱ" ﺗﻮﺭﻱ ﺩﻱ.ﺩ ﺩﻏﻪ ﺩﻭﺍړﻭ ﺗﻮﺭﻭ(ۍ،ﺉ) ﻏږﻭﻧﻪ ﻫﻢ ﻳﻮ ﺷﺎﻥ ﺩﯼ.ﺩﺍ ﺗﻮﺭﻱ ﺩ ﺻﺤﻴﺢ ﭘﮥ ﻃﻮﺭ ﺩﻱ.ﻳﻌﻨﯥ ﺩﺍ ﺩﺭﯤ ﻭﺍړﻩ ﻱ،ﺉ،ۍ ﺗﻮﺭﻱ ﺩ ﻏږﻭﻧﻮ ﺗﻮﺭﻱ ﺩﻱ(ﺻﺤﻴﺢﺗﻮﺭﻱ)ﺧﻮ ﺩﺍ ﻳﻮ "ﻱ" ﺩﻭﺍړﻩ ﺣﯧﺜﻪ ﻟﺮﯤ،ﻏږ ﻫﻢ ﺩﮮ ﺍﻭ ﺣﺮﮐﻪ هﻢ-
.ﺩﻏﻪ "ﻱ" ﮐﺎﺑﻞ ﮐښﯤ ﺩﻭﻩ ﺑﺮﻍ ټﮑﻭ ﺳﺮﻩ ﻟﻴﮑﻠﮯ ﮐﯧږﻱ ﺍﻭ ﭘﯧښﻭﺭ ﮐښﯤ ﺑﻐﯧﺮ ټﮐﻮ ﻧﻪ ﻟﻴﮑﻠﮯ ﮐﯧږﻱ.ﺩﻏﻪ ﺗﻪ ﻣﻌﺮﻭﻓﻪ ﻳﺎ ﻏټﻩ ﻳﯥ "ﯼ،ﻱ" ﻭﺍﻳﻲ.ﺩﺍ ﻫﻐﻪ ﻳﯥ ﺷﻮﻩ ﺩ ﮐﻮﻣﯥ ﻧﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﭼﯥ ﺩ ﺯﯦﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻭﻲ.[ﺳړِﯽ،ﻟﺮګِﯽ،ﺍﻭ ﻏﻤِﯽ-ﻭِﯽ،ﮐړِﯽ،ﺍﻭ ﺷِﯽ،ﻧﻮ ﺩﻏﻪ ﮐﺎﺭ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﺩﺍ ﻳﯥ "ﻱ" ﺭﺍﺋﺞ ﺩﻩ؛ﺧﻮ ﭘﯧښﻭﺭ ﮐښﯤ ﻻ ﺩﺍ ﺷﮑﻞ "ﯼ"ﻟﻴﮑﻠﮯ ﺷﻲ ﺍﻭ ﺩﯤ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﯧﺪﺍ ﮐړﯤ ﺩﻩ، ﺩ ﺑﺮ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﮯ ﭘﺮﯤ ﺩ ﻣﺠﻬﻮﻝ "ﯼ،ﮮ" ګُﻣﺎﻥ ﺅﮐړﻱ.ﭘﮑﺎﺭ ﺩﻱ ﭼﯥ ﻟﺮ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺍړﻩ ﺩﺍ ﻏټﻩ ﻳﯥ ﺩ ﺑﺮﻏﻮ(ﻣﺘﺼﻞ) ټﮐﻮ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ﺷﺎﻥ ﻟﻴﮑﻲ ] ﺩﺍ ﯾﻮ ﻳﯥ "ۍ"ﺗﺎﻧﻴﺜﻲ ﺩﻩ ﺍﻭ ﺩ ﻣﻮﻧﺚ ﺍﺳﻢﻭﻧﻮ ﺍﺧﺮ ﺗﻪ ﻟګﺅﻟﮯ ﺷي.[ﻭړۍ،ﺑﻠۍ،ﺷړۍ ﺍﻭ څﮤ ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻮﻧﺚ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﮐښ ﻫﻢ ﭼﯥ ﻭﺍﺣﺪ ﮐښﯤ ﻳﯥ ﺁﺧﺮ ﺗﻪ ﻣﻌﺮﻭﻓﻪ ﻳﯥ ﺭﺍځﻱ ﻟﮑﻪ ﺑﺎﺗﻲ ﺩﻩ،ﮐﺎټﻱ ﺩﻩ، ﺍﻭ ګﺍﻧﺪﻱ ﺩﻩ -ﺑﺎﺗۍ ﺩﻱ،ﮐﺎټۍ ﺩﻱ،ﺍﻭ ګﺍﻧﺪۍ ﺩﻱ ]-ﺍﻭ ﺩﺍ ﻳﯥ "ﺉ" ﻫﻢ ﺩ ﺩ ﻏﻪ ﺑﻠﯥ ﻳﻌﻨﯥ ﺗﺎﻧﻴﺜﻲ ﻳﯥ "ۍ"ﭘﮥ ﻏږ ﺩﻩ؛ ﺧﻮ ﺩﺍ ﻳﯥ "ﺉ"ﺍﮐﺜﺮ ﻓﻌﻠﻴﻪ ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﮐښﯤ ﻟګﻱ[ﺭﺍﺷﺊ،ﺧﻮﺭﺉ،ځﺉ،ﺭﺍﻭړﺉ ] .ﺩﺍ ﺩﻭﺍړﻩ ﺗﻮﺭﻱ "ۍ،ﺉ" ﺣﺮﮐﯥ ﻧﮥ ﺩﻲ، ﻤﺤﺾ ﻏږﻭﻧﻪ ﺩﻱ ﺍﻭ ﺩﺍ ﺩ "ﯼ" ﻫﻐﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﮮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼ? ﯾ? ﻧﻪ ﻭړﺎﻧﺪ? ﺩ ﺯﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻭﻱ ﺍﻭ ﺩ ﯾ? ﺧﭙﻞ ﻏږ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻭﻱ[ﻟﮑَﯽ،ﻭړَﯼ ﺍﻭ ﺷړَﯼ (ﮐﻤﺒﻞ)- ﺭﺍﺷَﯽ،ځَﯼ ﺍﻭ ﺷړَﯼ(ﺷړﻝ)ﺩ ﻳﯥ ﻏږ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺩﮮ ﻧﻮ ﻟﺮ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺍړﻩ ځﺍﻳﻪ ﻳﻮ ﺷﺎﻥ ﺩﺍ ﻳﯥ ګﺍﻧﯥ "ۍ،ﺉ" ﺭﺍﺋﺞ ﺩﻱ]
.څﻟﻮﺮﻣﻪ ﻳﯥ ﻣﺨﺼﻮﺹ "?" ﺩﻩ.ﺍﻭ ﺩﺍ ﺩ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﮮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺩ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺩ ﺯﻭﺭﮐﻲ " ٔ " ﺣﺮﮐﺖ ﻭﻱ[ﭘﻴﺎﻟٔﯽ،ﺟﺎﺧٔﯽ ﺍﻭ ﻣﺰٔﯼ - ﻭٔﯼ،ﺷٔﯽ ﺍﻭ ﮐړٔﯼ.ﺩ ﻳﯥ ﻏږ ﻏﯧﺐ ﺩﮮ ﻧﻮ ﻟﺮ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺍړﻩ ځﺍﻳﻪ ﻳﻮ ﺷﺎﻥ ﺩﺍ "?" ﺭﺍﺋﺞ ﺩﻩ ]
.ﺯﻭﺭﮐﮯ ﺩ ﭘښﺕﻮ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺣﺮﮐﺖ ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺩﻩ.ﺩﺍ ﻳﯥ ﻣﺤﺾ ﺣﺮﮐﻪ ﺩﻩ.
-ﺩﺍ ﻏږ ﺩﭘﺎﺭﻩ ﻧﮥ ﺷﻲ ﮐﺎﺭﺅﻟﮯ-.ﭘﯧﻨځﻣﻪ ﻳﯥ ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻳﯥ (ﯼ،ﮮ) ﺩﻩ.ﺩﺍ ﮐﺎﺑﻞ ﮐښﯤ ﺑﯥ ﻧﻘﻄﻮ ﻏﻮﻧډﻩ "ﯼ" ﻟﻴﮑﻠﮯ ﺷﻲ ﺍﻭ ﭘﯧښﻭﺭ ﮐښﯤ ﭘﺮﺗﻪ "ﮮ"ﻟﻴﮑﻠﮯ ﺷﻲ.ﺩﺍ ﺩ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﮮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﻳﯥ ﻧﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺯﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻭﻱ ﺍﻭ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﻏږ ﻏﯧﺐ ﮐړﻱ.[ﻟﺮګَﯽ،ﺳړَﯽ،ﺍﻭﻏﻤَﯽ-ﺧﻮ ﺩﻟﺘﻪ ﺍﻭﺱ ﺩ ﻳﯥ "ﻱ"ﻏږ ﻏﺎﺋﺐ ﺩﮮ ﻧﻮ ﺩﺍ ﻳﯥ ګﺍﻧﯥ "ﯼ" (ﺑﺮ)ﺍﻭ "ﮮ"(ﻟﺮ) ﺭﺍﺋﺞ ﺷﻮﯤ]
ﺍﮐﺜﺮ ﭘﮥ ﻧﺎﺭﻳﻨﻪ ﻧﻭﻣﻮﻧﻮ ﮐښﯤ ﺭﺍځﻱ. ﺧﻮ ﺩﯤ ﻧﻪ ﺯﻳﺎﺕ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﻳﯥ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ[ﺩﮮ ﺩﯼ،ﻭﮮ ﻭﯼ،ﺍﻭ ﺷﻮﮮ ﺷﻮﯼ ] .ﺩ ﺩﻏﻪ ﻳ? ګﺍﻧﻮ ﺍﻧګﺭﻳﺰﻱ ﻣﺘﺒﺎﺩﻝ ﺑﻪ څﮥ ﺩﺍﺳﯥ ﻭﻱ
.ﻱ = ee
ۍ = ai
ﺉ =ai
? = e
ﯼ،ﮮ =ay ★
※۵※
ﺍ،ﻭ،ﻱ،?،ﯼ ﮮ،ۍ،ﺉ،ﻩ،ﮤ
ﺩ ﺩﻏﻪ ﺗﻮﺭﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭﻭﻧﻪ
٭ ﺍ ،ﺍﻟﻒ - ﻏږ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺣَﺮَﮐﻪ ﻫﻢ
Consonent and vowel
٭ ﻭ،- ﻭﺍﻭ-ﻏږ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺣﺮﮐﻪ ﻫﻢ
Consonent and vowel
٭ ﻱ -، ﻳﯥ( ﻳﺎﯼ)- ﻏږ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺣﺮﮐﻪ ﻫﻢ
Consonent and vowel
٭ ? -ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ ﻳﯥ- ﺻﺮﻑ ﺣﺮﮐﻪ
Vowel
٭ ﮮ،ﯼ- ﻣﺠﻬﻮﻟﻪ ﻳﯥ-ﺻﺮﻑ ﺣﺮﮐﻪ
Vowel
٭ ۍ-ﺗﺎﻧﻴﺜﻲ ﻳﯥ- -ﺻﺮﻑ ﻏږ
Consonent
٭ ﺉ -ﻓﻌﻠﻴﻪ ﻳﯥ(ﻫﻤﺰﻩ ﻭﺍﻼ ﻳﯥ)-ﺻﺮﻑ ﻏږ
Consonent
٭ ﮤ -(ﺯﻭَﺮﮐﻲ ﻭﺍﻼ ﻫﯥ)ﺻﺮﻑ ﺣﺮﮐﻪ
Vowel
٭ ﻩ -ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﺧﻮ ﺻﺮﻑ ﺣﺮﮐﻪ ﺩﻩ. ﺍﻭ ﺩ ﻧﻮﺭﻭ ﮊﺑﻮ ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﮐښﯤ ﻏږ ﻫﻢ ﺩﮮ ﺧﻮ ﻫﻠﺘﻪ ﻫﻢ ﺍﻭﺱ ﻏﻠﮯ ﺩﮮ.ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﺩﻏﻪ ﻏږ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﺩﺍ ﻫﯥ "ﮪ" ﻟګﺅﻟﮯ ﺷﻲ.
ﮤ - ﺩﻏﻪ ﺗﻮﺭﮯ ﺩ ﻟﻴﮏ ﺩﻭﺩ ﻓﯧﺼﻠﻮ ﮐښﯤ ﺩ ﻳﻮ ځﺍﻧﻠﻪ ﺗﻮﺭﻱ ﭘﮥ ﺣﯧﺚ ﻧﮥ ﺩﮮ ﺭﺍﺋﺞ ﮐړﮮ ﺷٔﻮﮮ ﺧﻮ ﻟﻴﮏ ﮐښﯤ ﺷﺘﻪ.ﻧﻮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺩ ﻳﯥ ګﺍﻧﻮ ﺩﻭﻣﺮﻩ ﻟﻮﯼ ﮐﻨډﮎ ﺟﻮړﯦﺪﮮ ﺷﻲ ﻧﻮ ﻫﻠﺘﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﮥ ﻳﻮ "ﮤ" ﮐښﯤ څﮤ ﺣﺮﺝ ﺩﮮ.ﺩﺍ ﻓﻌﻠﻴﻪ ﻳﯥ ﺧﻮ ﻫﻢ ﻳﯥ ﺩﻩ ﺍﻭ ﺩ ﭘﺎﺳﻪ ﭘﺮﯤ ﻫﻤﺰﻩ ٔ ﺩﮮ.۴۶ ﻧﻪ ﻧﻮ ۴۷. ﺯﮤ ﺧﭙﻞ ځﺍﻥ ﺩﺍ ﻳﯥ "ﯼ" ځﺍﻧﻠﻪ ﻳﻮ ﺧﺎﺹ ځﺍﯼ ﮐښﯤ ﻟګﺅﻡ ﻧﻮ ﮐﮥ ﺩﺍ ﻫﻢ ﭘﺴﯥ ﺳﯧﻮﺍ ﺷﻲ ﻧﻮ ۴۸ ﺗﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺷﻲ.ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﺩﺍ ﭼﯥ "ay" ﺣﺮﮐﺖ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﻟﺮ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺍړﻩ ﺩﺍ ﻳﯥ "ﮮ" ﺭﺍﺋﺞ ﺷﻲ ﺍﻭ ﻳﺎ ﺩﺍﺳﯥ ﺅﺷﻲ ﭼﯥ ﺯﮤ ﻫﻢ ﺩﻏﻪ ﻳﯥ "ﯼ" ﮐﻮﻡ ځﺍﯼ ﻟګﺅﻡ ﻧﻮ ﺩﻏﻪ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﮥ ﺩﻏﻪ ﻳﯥ "ﯼ" ﮐﻮﻣﻪ ﻧﺨښﻩ ﺅﻟګﺅﻟﮯ ﺷﻲ ﻟﮑﻪ "ﯼْ" ﻳﺎ "ﯼٌ"ﻭﻏﯧﺮﻩ
ﻟﮑﻪ ځﺍﯼْ، ځﺎﯼٌ - ﭘﺎﯼْ ، ﭘﺎﯼٌ ،- ځﻭﯼْ .ځﻭﯼٌ ﻭﻏﯧﺮﻩ.
ځﮐﻪ ﭼﯥ ﺩﺍ ﺩ "ﯼ،ﮮ" ﺣﺮﻑ ﺧﻮ ﺻﺮﻑ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﮮ ﻧﻮ ﭘﮥ ﺩﻏﻪ ځﺍﯼ،ﭘﺎﯼ ﺍﻭ ځﻭﯼ ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﮐښﯤ ﺧﻮ ﻏږ ﺩﮯ.ﻳﻌﻨﯥ ﭘﮥ ﻃﻮﺭ ﺩ ﺻﺤﻴﺢ (consonent) ﺭﺍﻏﮯ.ﺩﺍ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻮﺍﺭﺅﻝ ﺿﺮﻭﺮﻱ ﺩﻱ.ﺯﻣﺎ ﮐﺎﺭ ﺧﻮ ﺩﺭﺴﺖ ﺩﮮ ؛ځﮐﻪ ﭼﯥ ﺯﮤ ﺩ "ay"ﺣﺮﮐﺖ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺮﺗﻪ ﻳﯥ "ﮮ" ﻟګﺅﻡ.ﺩﺍ ﻣﯥ ﺩ ﻫﻐﻪ ﺧﻠﻘﻮ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﺅﻭﯤ،ﮐﻮﻡ ﭼﯥ ﻫﻢ ﺩﺍ ﻳﻮ ﻳﯥ "ﯼ" ﺩ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﻭ ﻏږ ﺩﻭﺍړﻭ ﺩ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﮥ ﮐﺎﺭ ﺭﺍﻭﻟﻲ.
※۶※
د ﺍﻣﻼ ﺣﺮﻓﻲ ﺍﻭ ﺍﻋﺮﺍﺑﻲ ﺣَﺮَﮐﯥ -
ﺣﺮﻓﻲ ﺣﺮﮐﯥ ﺍﻭږﺩﮤ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ ﺍﻭ ﺍﻋﺮﺍﺑﻲ ﻟﻨډ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ ﺩﻱ؛ﺧﻮ ﻫﺮﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﮐښﯤ ﺁﺧﺮﻱ ﺣﺮﻓﻲ ﺣﺮﮐﻪ ﻭﻱ ﺍﻭ ﺩﯤ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﮐﻮﻡ ﺗﻮﺭﮮ ﻣﺘﺤﺮﮎ ﻭﻱ ﺧﻮ ﺩﻏﻮ ﻧﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﻳﻮ ﺑﻠﻪ ﺣﺮﮐﻪ ﻭﻱ ﺍﻭ ﻫﻐﯥ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﻳﻮ ﺗﻮﺭﮮ ﻣﺘﺤﺮﮎ ﻭﻱ ﺧﻮ ﺯﻭﺭ ﻳﻌﻨﯥ ﺳټﺭﯦﺲ ﻫﻠﺘﻪ ﻭﻱ ،ﺩﻏﻪ ﺁﺧﺮی ﺑﺎﻧﺪﯤ ﻧﮥ ﻭﻱ ؛ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺩﺍ ﺁﺧﺮﻱ ﺣﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﻨډﻩ ﺍﺩﺍ ﮐﯧږﻱ.(د ﺍﻋﺮﺍﺑﻲ ﺣﺮﮐﯥ ﻫﻮﻣﺮﻩ)ﺍﻭ ﮐﮥ ﭼﺮﯤ ﺯﻭر ﺁﺧﺮي ﺳﻴﻼﺏ ﻳﻌﻨﯥ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﻭﻭ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻲ ﺣﺮﮐﻪ ﺍﻭږﺩﻩ ﻟﮑﻪ ﭘﻮﺭﻩ ﺍﺩﺍ ﮐﯧږﻱ.
ﻟﮑﻪ ﺩﺍ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ
٭ﺷﺎﺩﻭ،ﺑﻲ ﻓﺎﺗﻮ،ﻭﺭﺷﻮ، ﺍﻭ ﺍﺑﺎﺩﻭ،ګڼﻭ،ﺧﻠﻘﻮ،ﻻﺭﻭ ﭼﺎﺭﻭ-
٭ﺳﺎﺩﻩ،ﻗﻴﺼﻪ،ﺟﺮګﻩ،ﻧﺸﻪ،ﺍټﻩ،ﻟﻮﺣﻪ ﭘﻮﭼﻪ ﺍﻭ ﻟُﻮﺧﻪ،ښﺍﺩﻩ ګﺭګﻩ ،ﭘُﻮﭼﻪ،ﺧَټﻩ -
٭ﺳړﻱ،ﻭﺧﺘﻲ،ﻣﻮﺯﻱ،ﺳﺨﻲ،ﺍﻭﺩﻱ،ﭘټﻱ،ﮐﺮﻱ ﺍﻭ ﮊﺍړﻱ،ﺧﺎﻧﺪﻱ،ﻏﻮﺍړﻱ،ﺗﺎړﻱ،څﺍړﻱ،څﺍڅﮐﻲ،ﺭﻭږﺩﻱ- *سړﮮ،ﮐَښﮮ،ﺳﻤﮯ،ﺗﻮﺭﮮ ﺍﻭ ﭘړﮮ،ﮐٔﺨﮯ،ﮊﻣﮯ،ﺳِﻮﺭﮮ-
٭ﻣﯧﺨﺎﻧﯥ،ﺩﻭﺷﺎﻟﯥ،ﺯﻣﺎﻧﯥ،ﺗﻤﺎﺷﯥ ﺍﻭ ﮐﻮﺩﺍﻟﯥ،ﺍټﺍﻟﯥ،ﺍﺳﺎﻧﯥ،ﺣﯧﺮﺍﻧﯥ ﻭﻏﯧﺮﻩ(ﻳﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮ ﻳﻮ ځﺍﯼ ﻟﻨډ ﺍﻭ ﺑﻞ ځﺍﯼ ﺍﻭږﻭﺩ)
ﺩﻟﺘﻪ ﺯﻣﺎ د ﻟﻴﮏ ﺩﻭﺩ د ﻓﯧﺼﻠﯥ ﮐﺆﻧﮑﻮ ﺳﺮﻩ ﻟږ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﮮ.ﺯﻣﺎ ﭘﮥ ﻓﮑﺮ ﺩﻟﺘﻪ ﺩﻏﻪ ﻳﻮ ځﺍﯼ ﺣﺮﻓﻲ ﺣﺮﮐې ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﮥ ﻭې ﺍﻭ ﺍﻋﺮﺍﺑﻲ ﺣﺮﮐﯥ ﺻﺤﻴﺢ ﻭﯤ؛ﺧﻮ ﮐﮥ ﺩﺍﺳﯥ ﻻﺯﻡ ﮐﺆﻝ ﻫﻢ ﻭُﻭ ﻧﻮ ﺑﻳﺎ څﮤ ﺧﺎﺹ ﻧﺨښﻩ ﭘﮑﺎﺭ ﻭﻩ.ﺧﻮ ﺩﺍ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺭﺍﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﻭﺧﺖ ﺗﻪ ﭘﺮﯦږﺩُﻭ.ﺩﺍ ﻭﺧﺖ د ﻫﻢ ﺩﻏﻪ ﺍﻣﻼ ﭘُﻭﺭﻩ ﭘُﻮﺭﻩ ﻟﺤﺎﻅ ډﯦﺮﺯﻳﺎﺕ ﺿﺮﻭﺭﻱ دے.ﺍﻭ ﺩﺍ ﺍﻣﻼ د ﺯړﯤ ﺍﻣﻼ ﻧﻪ ﭘﮥ ﻫﺮ ﻟﺤﺍﻅ ښﻩ ﺩﻩ،ﺍﻭ ﻭﺧﺖ ﺳﺮﻩ ﺑﻪ ﻧﻮﺭﻩ ﻫﻢ ﺍﻋﻼ ﺷﻲ.ﺩﻏﻪ ﺳﺮﻩ ﺩﺍ ﻳﻮ ﺧﺒﺮﻩ ﻫﻢ ﻳﺍﺩﻩ ﮐړﻡ ﭼﯥ د ﭘښﺗﻮ ﮊﺑﯥ د ﻭﺩﯤ ﺍﻭ ﺗﻘﻮﻳﺖ د ﭘﺎﺭﻩ د ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻋﻤﻞ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺩﮮ ﺍﻭ ځﺍﻧﻠﻪ ځﺍﻧﻠﻪ ﻣﮑﺘﺒﻮﻧﻪ ﭘﺮﺍﻧﺴﺘﻞ ﺍﻭ ګډﯤ ﻭډﯤ ﻻﺭﯤ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻭﻝ د ﭘښﺗﻮ ﭘﮥ ﺯﻳﺎﻥ ﺩﻱ.ﭘﮑﺎﺭ ﺩﻱ ﭼﯥ ﺩﺍ ﺍﻭﺳﻨۍ ﻧﻮﯤ ﺍﻣﻼ ﻧﻪ ﺩﺍ څﻭ ﻭړﯤ ﻭړﯤ ﺧﺎﻣۍ ﻟﺮﯤ ﮐړﮮ ﺷﻲ ﺍﻭ ﺩﺍ ﻧﻮﺭﻩ ﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮﻩ ﮐړﮮ ﺷﻲ؛ﻧﻪ ﭼﯥ ځﺍﻧﻠﻪ ﺩﯤ ﺑل د ﺍﻣﻼ ﺩﻭﺩ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮐړﮮ ﺷﻲ.څﻭﮎ ﭼﯥ ﺍﻭﺱ ﻫﻢ ﺿﺪ ﮐﻮﻱ ﺍﻭ د ﺧﭙﻞ څﮤ ﺫﺍﺗﻲ ﻏﺮﺽ ﺍﻭ ﻳﺎ ﺗﯧﮑﻨﻴﮑﻲ ﺧﺎﻣۍ د ﭘټﯤ ﺳﺎﺗﻠﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﺯَړﻩ ﺍﻭ ﻣﺘﺮﻭﮎ ﺷﻮﯤ ﺍﻣﻼ ﮐښﯤ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻪ ﻟﻴﮑﻲ ﻧﻮ ﺩﺍ د ﭘښﺗﻮ ﮊﺑﯥ ﺍﻭ ﻗﺎﻣﻲ ﻭﺣﺪﺕ ﺳﺮﻩ ﺯﻳﺎﺗﮯ ﮐﻮﻱ.
. ※۷※
د ﻭﺍﻭ ﻫﻢ ﺩﺭﯤ ډﻭﻟﻪ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ ﺩﻱ.ﻭﺍﻭ ﭘۂ ﺧﭙﻠﻪ ﻏږ ﻫﻢ ﺩﮮ.ﻳﻮ ﻭﺍﻭ ﻫﻐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻮړﻭﻱ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺗﺮﯤ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺯﻭﺭﮐﮯ ﻭﻱ.ﺩﺍ د ﻭﺍﻭ د ﭘښﺗﻮ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﮮ..ﺩﻭﯦﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﻳﯥ ﻫﻐﻪ ﺩﮮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺗﺮﯤ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﭘﯧښ (ﺿﻤﻪ)ﺭﺍﺷﻲ.ﺩﺍ ډﻭﺏ ﻳﺎ ﻏﺮﻕ ﺣﺮﮐﺖ ﻭﻱ ﺍﻭ ﺩﺭﻳﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻐﻪ ﺩﮮ ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺗﺮﯤ ﺯﺑﺮ ﻭﻱ.ﻟﮑﻪ
ﺍﻭﺭ،ﭘﻮﺭ،ﺳﻮﺭ،ګﻭﺭ،ﻟﻮﺭ،ﺗﻮﺭ،ﻧﻮﺭ( ٔ )ﺯﻭﺭﮐﮯ(ﺍٔﻭﺭ،ﭘٔﻮﺭ،ﺳٔﻮﺭ،ګٔﻭﺭ،ﻟٔﻮﺭ،ﺗٔﻮﺭ،ﻧٔﻭﺭ)
ﺳُﻭﺭ،ﻧُﻮﺭ،ګُﻭﺭ،ﻟُﻮﺭ،ﭘُﻮﺭ( ُ )ﺿﻤﻪ
ﺩَﻭﺭ،ﻏَﻮﺭ،ﻃَﻮﺭ،ﺛَﻮﺭ( َ ) ﺯﺑﺮ
ﻭﺍﻭ "و" ﻫﻢ ﻳﻮ ﺗﻮﺭﮮ ﺩﮮ ﺧﻮ د ﺩﻏﻪ ﻭړﺍﻧﺪﯤ ﺣﺮَﮐﻮ ﻟﮥ ﺳﻮﺑﻪ ﺩﺍ ﺻﻮﺭﺗﻮﻧﻪ د ﺣﺮﮐﺖ ﻳﯥ ﺟﻮړ ﺷٔﻮﻱ ﺩﻱ؛ځﮐﻪ ﭼﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻏږ ﻳﯥ ﻏﯧﺐ ﺩﮮ ﺍﻭ ﺩﻏﻪ ځﺍﻳﻮﻧﻮ ﮐښﯤ ﺍﻭﺱ ﺩﺍ ﺣﺮَﮐﻪ ﺩﻩ.ﻭﺍﻭ ﭘﮥ ﺧﭙﻠﻪ د "ﺻﺤﻴﺢ ﺗﻮﺭﻱ ﭘﮥ ﺣﯧﺚ ﻫﻢ ﺩﮮ- ﻳﻌﻨﯥ ﻏږﻳﺰ ﺗﻮﺭﮮ ﻫﻢ ﺩﮮ.ﮐﻠﻪ ﭼﯥ ﭘﺮﯤ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﺯﻭَﮐﮯ (ؤ) ﺭﺍﺷﻲ ؛ﻧﻮ ﺩﺍ ﻣﺘﺤﺮﮎ ﻏږ ﺍﮐﺜﺮ د ﻓﻌﻠﻴﻪ ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﺣﺼﻪ ﻭﻱ.
د باړه ګلۍ پرېکړو کښې یو د "و" معدول ذکر هم دے.یعنې یو یې واو معدول منلے،حالانکه معدول واو پښتو کښې هډو شته نه.-"ورور" او" خولۀ "لفظونو کښې "ور" او "خ و ل" مشترک غږونه دي،او دې کښې د واو غږ شته،معدول نۀ دے.اګر کۀ دا ټول حرفونه پۀ یوه حرکه ګډ روانېږي خو غږ موجود دے.
ﺍﻭ ﺑﻞه ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﺍ ﻫﻢ ﭘﺎﺗﯥ ﺷﻭﯤ ﭼﯥ ﻫﺮﮐﻠﻪ د ﻟﻔﻆ ﺁﺧﺮ ﮐښﯤ د "ay" ﺣﺮﮐﺖ د ﭘﺍﺭﻩ ﺩﺍ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﻳﯥ "ی ے" ﻣﻘﺮﺭ ﺷﻮﻩ ﻧﻮ ﺩﺍ ډﻭﻝ ﺣﺮﮐﺖ ﻳﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺧﻮ د ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ ﻣﻴﺎﻥ ﮐښﯤ ﻫﻢ ﻭﻱ ﻧﻮ ﻫﻐﯥ د ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﭘﮥ ﻳﯥ ﺗﻮﺭﻱ څﮤ ﻧﺨښﻩ ﭘﮑﺎﺭ ﻭﻩ ﭼﯥ د ﻣﺠﻬﻮﻝ ﻳﯥ ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﻪ ﺗﺮﯤ ﮐﯧﺪﻟﮯ.ﻟﮑﻪ ﭼَﻴﻞ،ﭘَﻴﻞ،ﺳَﻴﻞ ﺍﻭ ﻣَﻴﻠﻪ،ﻣَﻴﺮﻩ ﻣَﻴﺪﻩ ﻭﻏﯧﺮﻩ.ﺩﺍ ﻭﺧﺖ د ﺩﻏﻪ ډﻭﻝ ﻟﻔﻈﻮﻧو ﻣﻴﺎﻥ ﮐښﯤ د ﻣﺠﻬﻮل ﻳﯥ د ﺣﺮﮐﺖ د ﭘﺎﺭﻩ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻳﯥ "ې" ﻟګﺅﻟﮯ ﺷﻲ.ﻟﮑﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ
ﭼﯧﻞ،ﭘﯧﻞ،ﺳﯧﻞ ﺍﻭ ﻣﯧﻠﻪ،ﻣﯧﺮﻩ ،ﻣﯧﺪﻩ.ﻟﻴﮑﻦ ﺩﺍ ﺩﻭﻣﺮﻩ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﮥ ﺩﻩ ﺻﺮﻑ د ﻳﻮ ﻧﺨښﯤ ﺣﺎﺟﺖ ﻟﺮﻱ
ﺧﻮ ﻳﻘﻴﻦ ﻟﺮﻡ ﭼﯥ ﺭﺍﺗﻠﻮﻧﮑﻲ ﻭﺧﺖ ﮐښﯤ ﺑﻪ ﺯﻣﺎ ﭘﮥ ﺩﻏﻪ څﻭ ﻧﮑﺘﻮ ﻏﻮﺭ ﺅﮐړﮮ ﺷﻲ ﺍﻭ ﺩﻏﻪ ﻧﻮﮮ ﺍﻣﻼ ﺩﻭﺩ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﻫﻢ ﺍﻋﻼ ﮐړﮮ ﺷﻲ.
※۸※
ﺯﻭَﺭ ﺯﯦﺮ (ﺍﻋﺮﺍﺏ)
(ﺯﻭَر ﺯﯦﺮ)
ﺯﻭَﺭــــَ =a
ﺯﯦﺮ ــــِ =e
ﭘﯧښ ــــُ =u
ﺯﻭَﺭَﮐﮯ ــــٔ = aٔ، ә
ﺯﻭَﺭ د ﻧﻴﻢ ﺍﻟﻒ ،ﺯﯦﺮ د ﻧﻴﻤﯥ ﻳې ،ﭘﯧښ د ﻧﻴﻢ ﻭﺍﻭ ﻫﻮﻣﺮﻩ ﺍﻭ ﺯﻭَﺭﮐﮯ هم د ﺩﻏﻮ ﭘﮥ ﺍﻧﺪﺍﺯ ﺧﻮ د ﺯﻭَر ﺍﻭ ﺯﯦﺮ ﻳﺎ د ﺯﻭَر ﺍﻭ ﭘﯧښ ﺗﺮ ﺩﺍ ﻣﻴﻨځﻩ ﺧﻮَځښﺕ.
ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﺩﺍ ﻋﻼﻣﺘﻮﻧﻪ ۴ ﺩﻱ. ﻳﻌﻨﯥ ﻳﻮ ﺯﻳﺎﺕ ﺩﮮ.ﺍﻭ ﺩﺍ ﺍﻭﺱ د ﻧﻮﺭﻭ ډﯦﺮﻭ ﮊﺑﻮ د ﻭﻳﻮﻧﮑﻮ ﻟﻬﺠﯥ ﺗﻪ ﻫﻢ ﺩﺍﺧﻞ ﺷٔﻮﮮ ﺧﻮ ﺻﺭﻑ ﻟﻴﮏ ﺩﻭﺩ ﮐښﯤ ﻳﯥ ﻧﺸﺘﻪ ﺍﻭ ﺩﺍ ﺣﺮﮐﺖ د ﺯﻭَﺭ ﺳﺮﻩ ﻻ ﻫﻢ ﻫﻐﺴﯥ ﻟﻴﮑﻲ.ﺍﻭ د ﻧﻮﺭﻭ ﮊﺑﻮ ﻧﻪ ﭘښﺗﻮ ﺗﻪ ﺭﺍﻏﻠﻲ د ډﯦﺮﻭ ټﮐﻮ ﻣﻨځﻧﻲ ﺯﻭَﺭ ﻭﺍﻼ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ ﺍﻭﺱ ﭘﮥ ﺯﻭَﺭﮐﻲ ﺑﺪﻝ ﺷٔﻮﻱ ﺩﻱ. ﺩﺍ
" ә "
ﻧﺨښﻩ ﺭﻭﻣﻦ ﺍﻟﻒ ﺑﯥ ﮐښﯤ ﭘښﺗﻮ ﻟﻴﮑﻠﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﻳﺎ
"å"
ﺍﻭ ﻳﺎ ﺩﺍ ﻧﺨښﻩ
"à"
ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﻩ
ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﭘﮥ ﺳﺎﮐﻦ ﺟﺰﻡ ﻳﻊﻨﯥ ﻏړﻭﻧﺪﮮ ''^ '' د ﺑﺮﻏﻮﻥ د ﭘﺎﺭﻩ ﺷﺪ ـــّ د ﺍﻟﻒ ﻳﺎ ﺑﻞې ﮐﻮﻣﯥ ﺣﺮﮐﯥ د ﺣﺮﮐﺖ ﺍﻭږﺩﺅﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﻣﺪ '' ~ '' ﺍﻭ ﺯﻭَﺭ ﻟﻪ د ﺍﻟﻒ ﻫﻮﻣﺮﻩ ﻃﻮﻝ ﻭﺭﮐؤﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﺍﻭﻼړ ﺯﻭَﺭ ــٰ ﻫﻢ ﻟګﻱ.ﮐﮥ څﮤ ﻫﻢ ﺩﺍ د ﻟﻴﮏ ﺩﻭﺩ د ﻓﯧﺼﻠﻮ ﺗﺮ ﻣﺨﻪ ﺩﺭﺝ ﻧﮥ ﺩﻱ ﺧﻮ ﺅﻟﯥ د ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺮ ﺣﺪﻩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻳﯥ ﺷﺘﻪ،ﺍﻭ ﺷﺪ ـــّ ﺧﻮ ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ ﻫﻐﻪ ځﺍﯼ ﻣﺨﯥ ﺗﻪ رﺍځﻱ ﮐﻠه ﭼﯥ ﺗﺎﻧﻴﺜﻲ ﺍﺳﻤﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺣﺎﻟﺖ ﮐښﯤ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻳﺎ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﻲ.ﻟﮑﻪ -څړﻳّﻮ ﮐښﯤ ګﻟﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ.-،ﺑﺪﻳّﻮ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﻭﺍﻭړﯦﺪﻡ..ﺍﻭ ﺩﺍ ﺍﻭﻟﺍړ ﺯﻭَﺭ ﻫﻢ ﮐﻠﻪ ﻧﺎ ﮐﻠﻪ ؤﻟﻴﮑﻠﮯ ﺷﻲ.د ﻟﻴﮑﻠﻮ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﭼﺮﺗﻪ ﻧﺎ ﭼﺮﺗﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻭګڼﻟﮯ ﺷﻲ.ﻟﮑﻪ
ﻫﺎﻟﮥ ﻳﺎ ﻫٰﻠﮥ ﻭﻏﯧﺮﻩ.
※۹※
ﺯﻭﺭ ،ﺧﺞ ﻳﺎ ﺳټﺭﯦﺲ.
ﭘښﺗﻮ ﮐښﯤ د ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﺩﻧﻨﻪ د ﺯﻭﺭ ﻳﻌﻨﯥ ﺳټﺭﯦﺲ ځﺍﯼ ﺑﺪﻟﯧﺪﻭ ﺳﺮﻩ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢ ﺍﮐﺜﺮ ﺑﺪﻟﯧږﻱ.ﻟﮑﻪ" ﺳﻴﺎْﻟﻮ ﮐښﯤ ﻣﯥ ﻧُﻮﻡ ﺭﺍﻏﮯ".ﺍﻭ "ﺳﻴﺎﻟﻮْ (ﺳﻴﺎﻟﻴّﻮ)ﮐښﯤ ﻣﯥ ﻧُﻮﻡ ﺭﺍﻏﮯ"
د ﻭړﻭﻣﺒۍ ﻓﻘﺮﯤ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﻮﻩ "ﺳﻴﺎﻝ ﺧﻠﻘﻮ ﮐښﯤ ﻣﯥ ﻧُﻮﻡ ﺭﺍﻏﮯ" ﺍﻭ د ﺩﻭﯦﻤﯥ ﻓﻘﺮﯤ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﻮﻩ "ﭘﮥ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ (ﻟﺴټ)ﮐښﯤ ﻣﯥ ﻧُﻮﻡ ﺭﺍﻏﮯ"
ګﯦْﺮﻩ ﺍﻭ ګﯦﺮﻩْ - د ﻭړﻭﻣﺒۍ ﮐﻠﻴﻤﯥ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﻮﻩ ګﯦﺮﻩ ﺷﻮﯤ (ﻣﺮﻏۍ ﻭﻏﯧﺮﻩ) ﺍﻭ د ﺩﻭﯦﻤﯥ ﮐﻠﻴﻤﯥ ﻣﻌﻨﺎ ﺩﻩ "ﺣﺮﺍﺳﺖ،ﺩﺍﺋﺮﻩ،
ﻳﺎ ﻟﮑﻪ "ﺧﺎﻥ،ﺧﺍْﻧﻪ ﺍﻭ ﺧﺎﻧﻪْ.
ﺧﺎﻥ =ﺧﺎﻥ ﺳړﮮ،ﺧﺎْﻧﻪ =ﺧﺎْﻧﻪ ښځﻩ ﺍﻭ ﺧﺎﻧﻪْ =ﮐﻮﺭ،ﮐﻮﺭﻧۍ.
ﻫﻢ ﺩﻏﺴﯥ ﺑﻴﺎ ﭘﻮﺭﻩ ﭘﻮﺭﻩ ﺟﻤﻠﯥ ﺍﻭ ﻓﻘﺮﯤ ﻫﻢ ﺩﻱ ﭼﯥ ﻫﻐﯥ ﮐښﯤ ﭘﮥ ﻳﻮ ټﮐﻲ ﺯﻭﺭ ﺭﺍﻭړﻭ ﺳﺮﻩ ﻳﻮ ﻣﻌﻨﺎ ﺍﻭ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﮐښﯤ ﺑﻞ ټﮐﻲ ﺯﻭﺭ ﺭﺍﻭړﻭ ﺳﺮﻩ ﺑﻠﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺟﻮړﯦږﻱ.
ﻣﻮﻧږ ﭼﯥ ﮐﻠﻪ ﺧﺒﺮﯤ ﮐﻮُﻭ ﻳﻌﻨﯥ
ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ ﺍﺩﺍ ﮐﻮُﻭ ﻧﻮ څﮤ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪﯤ ﺯﻭر ﺍﭼَﻮُو ﺍﻭ څﮤ ﻧﺮﻡ ﭘﺮﯦږﺩُﻭ.ﺩﺍ د ﻟﻔﻆ ﻭﺯﻥ ﻭﻱ. څﮤ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﻳﻮ ﺣﺮﮐﺘﻴﺰ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ ﺑﯥ ﻃﺮﻓﻪ ﻳﻌﻨﯥ ﻧﻴﻮټﺭﻝ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ.ﺍﻭ ﺩﺍ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ د ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻳﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ ﻣﺨﻪ ﺯﻭﺭ ﻳﺎ ﺑﯥ ﺯﻭﺭﻩ ﺣﺎﻟﺖ ﮐښﯤ ﺍﺩﺍ ﮐَﻮُﻭ ،ﺍﻭ د ﺩﻏﻮ ﺳﺮﻩ څۀ ټﮐﻲ ﺩﺍﺳﯥ ﻫﻢ ﺩﻱ ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ﭼﺭﯤ ﺍﻭ ﭼﺮﺗﻪ ﻫﻢ د ﺯﻭﺭ ﺳﺮﻩ ﻧﮥ ﺍﺩﺍ ﮐﯧږﻱ.ﻫﻢ ﺩﻏﺴﯥ ﻟﻔﻈﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﺷﻌﺮ ﺗﻪ ﻻړ ﺷﻲ ﻧﻮ ﻫﻠﺘﻪ ﺩﺍ ﺯﻭﺭ ﻭﺍﻼ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻪ د ﺷﻌﺮ د ﺯﻭﺭ ﻭﺍﻼ ﺳﯧﻼﺏ ځﺍﯼ ﮐښﯤ ﻻ ﺯﻳﺎﺕ ﺯﻭﺭ ﺅﻣﻮﻣﻲ ﺍﻭ د ﺩﻏﻪ ﺯﻳﺎﺕ ﺯﻭﺭ ﻭﺍﻼ ﺣﺮﮐﺘﻮﻧﻮ ﺷﻤﯧﺮ ﺍﻭ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺎ د ﺷﻌﺮ ﻭﺯﻥ ﺟﻮړﻭﻱ.
※۱۰※
د ﻭﻗﻔﯥ ﻧﺨښﯤ(ﻋﻼﻣﺎﺕِ ﻭﻗﻔﻪ)
Punctuation marks
دﺍ ﻧﺨښﯤ ﺍﻫﻣﯥ ﺩﻱ ﺧﻮ ﺩﻏﻪ ﻧﺨښﻭ ﮐښﯤ څو ﺩﺍﺳﯥ ﻫﻢ ﺩﻱ ﭼﯥ ﮐﮥ ﻫﻐﻪ ﭘﮥ ﺧﭙﻞ ځﺍﯼ ﮐښﯤ ؤﻧﮥﻟګﻱ ﻧﻮ ﺧﺒﺮﻩ ﭼﺮﺗﻪ ﻧﻪ ﭼﺮﺗﻪ ﻻړﻩ ﺷﻲ؛ﻧﻮ ځﮐﻪ د ﺩﻏﻪ ﻧﺨښﻭ ﻟګﺅﻝ ﺍﻭ ځﺍﻥ ﭘﺮﯤ ښﮤ ﭘﻮﻫﻪ ﮐﺆﻝ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺩﻱ.
د ﭘښﺗﻮ ﺷﻌﺮ ﺍو ﻋﺒﺎﺭﺕ ﮐښﯤ ﻟګﯦﺪﻭﻧﮑﯥ ﻧﺨښﯤ څﮤ ﺩﺍ ډﻭﻝ ﺩﻱ.
(۱) ـــ . ـ ټﮐﮯ- (ﻧﻘﻄﻪ ﻳﺎ ﻓﻞ ﺳټاﭖ)ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﺟﻤﻠﻪ،ﻳﺎ ﻓﻘﺮﻩ ﻣﮑﻤﻞ ﺷﻲ.ﺧﻮ ﻫﻐﻪ ځﺍﯼ ﻧﻪ-ﭼﺮﺗﻪ ﭼﯥ ﻧﺪﺍﺋﻴﻪ ﻳﺎ ﺳﻮﺍﻟﻴﻪ ﻧﺨښﻩ ﻟګﻱ.
(۲) ـــ ، ـــ ﮐﺎﻣﻪ-ﺍُﻟټﻩ ﻭﺍﻭ ﻳﺎ ﻻﻧﺪﯦﻨۍ ﮐاﻣﻪ د ﻋﻄﻒ (ﮐﻨﺠﮑﺸﻦ) ﻳﻌﻨﯥ د "ﻭَ" ﻳﺎ "ﺍﻭ" ﭘﮥ ځﺍﯼ. ،ځﻧﯥ ﻭﺧﺖ د څﮤ ټﮐﻮ ﺗﺮ ﻣﻨځ د ﺍﺑﻬﺎﻡ د ﺍﻣﮑﺎﻥ د ﺧﺘﻤﺆﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﻟګﻱ.د ﻓﻬﺮﺳﺖ د ﺷﻘﻮﻧﻮ د ﭘﺎﺭﻩ.د ﻳﻮ ﻧﻮﻡ ﺳﺮﻩ د ګڼﻭ ﺻﻔﺘﻮﻧﻮ ﻳﺎ ﺣﻮﺍﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ.ﻳﻮﻩ ﻣﺼﺮﻋﻪ ﮐښﯤ د "ﺍﻭ" د ﻧﮥ ځﺍﻳﯧﺪﻭ ﺑﺪﻝ ﮐښﯤ.
(۳) ـــ ؛ــ ټﮐﻲ ﻭﺍﻼ ﮐﺎﻣﻪ، (ﺳﯧﻤﻲ ﮐﻮﻟﻦ)ﭘﮥ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺍﺗﺒﺎﺭ د ﻣﺮﺑﻮﻃﻮ ﺟﻤﻠﻮ د ﺗړُﻭﻥ د ﭘﺎﺭﻩ. د ﻳﻮ ﺍﻭ ﺑﻠﯥ ﻣﺮﺑﻮﻃﯥ ﺟﻤﻠﯥ ﺗﺮ ﻣﻨځﻩ د " ﺧﻮ،ﻧﻮ،ﭼﯥ"ﻭﻏﯧﺮﻩ ﭘﮥ ځﺍﯼ ﺍﻭ ﭼﺮﺗﻪ ﺩﯤ ﺳﺮﻩ ﻫﻢ ﻭړﺍﻧﺪې.د ﺩﻏﻪ ﻧﺨښﯤ ﻧﺜﺮ ﺍﻭ ﻧﻈﻢ ﺩﻭﺍړﻩ ځﺍﻳﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﭘﯧښﯦږﻱ.ﭘﮥ ﺷﻌﺮ ﮐښﯤ ﻳﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﺗﻪ ﻏټﻩ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﭘﯧﺪﺍ ﮐﻮﻱ؛ﭼﯥ ﻳﻮ ﻟﻔﻆ ﻭﺭﺗﻪ ﺅﺑﺎﺳﻲ.
(۴) ـــ ؟ــ ﺳﻮﺍﻟﻴﻪ ﻳﺎ د ﭘُښﺗﻨﯥ ﻧﺨښﻩ -ﺗﭙﻮﺱﺍﻭ ﭘښﺗﻨﯥ ﻭﺍﻼ ﺟﻤﻠﻮ ﺩﭘﺎﺭﻩ.د ځﻭﺍﺏ ﻏﻮښﺗﻨﯥ ﻳﺎ ﻳﻮ ټﮐﻲ ﺑﺎﻧﺪﯤ د ﻧﮥ ﺭﺳﯧﺪﻭ ﺻﻮﺭﺕ ښﯤ ﻟګﻱ.ﺧﻮ ﺧﺒﺮﻳﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﭘښﺗﻨﯥ ﺗﻪ ﻧﮥ ﻟګﻱ.
(۵) ــ ! ــ ﻧﺪﺍﺋﻴﻪ ﺍﻭ ﺧﻄﺎﺑﻴﻪ ﻧﺨښﻩ - د ﻣﺨﺎﻃﺐ د ﭘﺎﺭﻩ ،ﭼﺎﺗﻪ ﻏږ د ﭘﺎﺭﻩ.ﺗﻌﺠﺐ،ﺗﻨﺒﻴﻪ،ﺣﮑﻢ،ﺣﯧﺮﺕ،ﺩﺍﺩ،ﺗﻤﻨﺎ د ﭘﺎﺭﻩ.
(۶) ــ : ــ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻋﻼﻣﺖ-ﺑﺮﻍ ټﮐﻲ(ﻻﻧﺪﯤ ﺑﺎﻧﺪﯤ)د ﺳﺮ ﺧﻂ ﺍﻭ ﺗﮑﻠﻢ ﻧﺨښﻩ- ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺴﯥ،د ﻣﺘﮑﻠﻢ ﺍﻭ ﺭﺍﻭﻱ د ﺫﮐﺮ ﭘﺴﯥ د ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻪ ﺍﻭﻝ ﻟګﻱ.ﻟﻔﻆ ﻭﯤ،ﻭﻳﯧﻞ ﺍﻭ ﻭﺍﻳﻲ ﭘﺴﯥ .
(۷) ـ ‛ ’ـــ ‛‛ ’’ ــــ ﻭﺍﻭﻳﻦ -ﺍﻗﺘﺒﺎﺳﻲ ﻋﻼﻣﺘﻮﻧﻪ . د ﻣﺤﺎﻭﺭﯤ ،ﺧﺎﺹ ټﮐﻲ، ﺟﻤﻠﯥ،ﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﮐښﯤ ﻟﮥ ﭼﺎ څﺧﻪ ﺍﺧﯧﺴﺘﯥ ﺷٔﻮﯤ ﻣﺼﺮﻋﯥ ﭘﮥ ﻧﺨښﻪ کﺅﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ.ﺯﻣﺎ ﭘﮥ ﺧﻴﺎﻝ ﺩﺍ ﺑﺮﻏﯥ ﻧﺨښﯤ د ﺍﻭږﻭﺩ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ د ﭘﺎﺭﻩ ﺍﻭ ﺩﺍ ﻳﻮﺳﺘﻮﯤ ﻧﺨښﯤ د ﻫﻐﯥ ﺩﻧﻨﻪ د ﺿﻤﻨﻲ ﺣﻮﺍﻟﯥ د ﭘﺎﺭﻩ ﻏﻮﺭه ﺩﻱ.

(۸) ــ - ـــ ﻟﻨډﮮ ﺧﻂ.ﮐٔﺶ(ډﯦﺶ) د څﮤ ﻣﺘﻠﻖ د ﺑﻴﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐښﯤ د ﻫﻐﮥ د ﻧﻮﻡ ﭘﺴﯥ،د ﻣﺮﮐﺒﻮﻧﻮ د ﺑﻴﻠﺆﻟﻮ ﻳﻌﻨﯥ ﻳﻮ ﻣﺮﮐﺐ ﮐښﯤ ﺩﻭﺍړه ﻣﻔﺮﺩ ﺑﻴﻞ ﺑیﻞ ښﻭﺩﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ،د ﻳﻮ ﮐﻠﻴﻤﯥ د ﺟﺰﻭﻧﻮ د ﭘﺎﺭﻩ،د ﻳﻮ ﺷﻌﺮ ﻣﺼﺮﻋﻪ ﮐښﯤ ﺩﻭﻩ ټﻭټﯤ ﺟﻮړﺅﻝ ﺍﻭ ﻭﺭﻭﺳﺘۍ ټﻭټﻩ د ﺩﻭﯦﻤﯥ ﻣﺼﺮﯤ د ﺟﻤﻠﯥ ﺳﺮﻩ ﺗړﻭﻟﻮ د ﭘﺎﺭﻩ.د ﻳﻮ څﮤ د ﺗﻮﺿﻴﺢ د ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﻟګﻱ؛ﺧﻮ د ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻠﻪ ﻧﺨښﻩ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ.
(۹) ــ ..... ــــ ﺣﺬﻓﻲ ﻧﻘﻄﯥ.(ﻧﻘﺎﻁِ ﺣﺬﻓﻲ ) ﭘﮥ ﻓﻘﺮﻩ ﻳﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺷﻌﺮ ﮐښﯤ د ﮐﻮم ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ټﮐﻲ ﻳﺎ ﺟﻤﻠﯥ د ﻭﯦﺴﺘﻮ ﺍﻭ ﺣﺬﻑ ﺻﻮﺭﺕ ﮐښﯤ ﻟګﻱ؛ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﮯ ﭘﺮﯤ ﺩﻏﺴﯥ ﭘﻮﻫﻪ ﺷﻲ.ځﯦﻨﯥ ﻭﺧﺖ څﮤ ﻳﻮ ﺧﺒﺮﻩ د ﺧﻮﻧﺪ ﺍﻭ ﺗﺠﺴﺲ د ﭘﺎﺭﻩ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻲ ﺗﻪ ﭘﺮﯦښﻭﺩﮮ ﺷﻲ ﺍو ﮐﺮښﻩ ﮐښﯤ د ﻫﻐﯥ پﮤ ځﺍﯼ ﺅګﺅﻟﮯ ﺷﻲ.ﺍﻭ د ﺷعﺮ ﻣﺼﺮﻋﻪ ﮐښﯤ ﻫﻢ ﺩﺍﺳﯥ ﻳﻮ ﺧﻮﻧﺪ ﻧﺎﮎ ټﮐﮯ ﭘﮥ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﮑﻲ ﭘﺮﯦښﻭﺩﮮ ﺷﻲ؛ﭼﯥ ﻫﻐﻪ ځﺍﻳﯧﺪﮮ ﻫﻢ ﻧﮥ ﺷﻲ.ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ د ﺩﯤ ﭘﮥ ځﺍﯼ ﺧـﻂ ﻫﻢ لګﺅﻟﮯ ﺷﻲ؛ﺧﻮ د
ټﮐو ﺭﻭﺍﺝ ﺯﻳﺎﺕ ﺩےﺍﻭ ﺩﻏﻪ ﻣﻘﺼﺪ د ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﺩﺍ ﻧﻘﻄﯥ ﻏﻮﺭﻩ ﺩﻱ.د ﻋﺒارﺕ ﺁﺧﺮ ﮐښﯤ د ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ ﻋﻨﺪﻳﯥ د ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ.
(۱۰) ــ ― ـــ ﺧﻂ (ﺑﺎﻧﺪﯦﻨﮯ ) د ﮐﺮښﯤ ﭘﮥ ﺳﻤﻲ د ﭘﺎﺗﯥ ﺑﺮﺧﯥ ﺍﻭ ﻣﻀﻤﻮﻥ د ﭘﺎﺭﻩ ﭼﯥ ﺑﻞ ﻟﻴﮏ ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ.ﺧﻮ د ﺩﻏﻪ ﺧﻂ د ﭘﺎﺭﻩ ﭘﮥ ﻫﻢ ﺍﻭﺱ ﻧﻘﻄﯥ ﻟګﺅﻟﮯ ﺷﻲ.
(۱۱) ـــ ـــ ــــ ﺧﻂ (ﻻﻧﺪﯦﻨﮯ) ﺩﺍ د ﮐﺮښﯤ ﻻﻧﺪﯤ ﺧﻂ ﻭﻱ ﺍﻭ ﮐﻮﻡ ټﮐﻲ،ﺟﻤﻠﯥ ﻳﺎ ﻓﻘﺮﯤ ﺗﻪ ﻻﻧﺪﯤ د ﻳﺎﺩﺍﺷﺖ ﺍﻭ ﺧﺎﺹ ﭘﺎﻡ ﻟﺮﻧﯥ د ﭘﺎﺭﻩ ﺭﺍښﮐﻠﮯ ﺷﻲ.
( ۱۲) ــ ( ) ـــ ﻫﻼﻟﻲ ﮐﺮښۍ،(ﻗﻮﺳﯧﻦ،ﺑﺮﯦﮑټ)ﻣﻌﻨﯥ ،ﻭﺿﺎﺣﺖ ﻳﺎ د ﺑﻠﯥ ﮊﺑﯥ ﻟﻔﻆ د ﭘﺎﺭﻩ.د ﺣﻮﺍﻟﯥ ﺗﻮﺭﻱ ﺍﻭ ﻋﺪﺩﻭﻧو د ﭘﺎﺭﻩ.ﺿﻤﻨﻲ ﻟﻔﻈﻮﻧﻮ د ﭘﺎﺭﻩ.ﻣﺨﺘﺼﺮ
(۱۳) ـــ [ ] ــــ ﻋﻤﻮﺩﻱﮐﺮښۍ ( ﻟﻮﯼ ﺑﺮﯦﮑټ)د ﮐﻮﻣﯥ ﺍﺿﺎﻓﻲ ﺧﺒﺮﯤ ﻳﺎ ﺍُﻭږﻭﺩ ﻭﺿﺎﺣﺖ د ﭘﺎﺭﻩ ﭼﯥ ﺍﮐﺜﺮ ﭘﮑښﯤ ﻭړﻭﮐﯥ ﮐﺮښۍ ﻫﻢ ﺅﻟګﻱ،د ﺣﺎﺷﻴﯥ د ﻣﻮﺍﺩﻭ د ﭘﺎﺭﻩ.ﺟﺎﻣﻌﻪ
(۱۴) ــ ے ـــ د ﺟﺰ ﻧﺨښﻩ- ﻣﺼﺮﻋﻪ ﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﻳﺎ ﺟﻤﻠﯥ ﺗﻪ ﺩﯤ ﺩﭘﺎﺭﻩ ﻟګﻭﻟﮯ ﺷﻲ ﭼﯥ ﺩﺍ ﺟﺰ ﺩﮮ ﮐﻞ ﻧﮥ ﺩﮮ ﻳﻌﻨﯥ ﺩﺍ د ﮐﻮﻡ څﮤ ﺑﺮﺧه ﺩﻩ.