نړيوال ښکيلاک او د لرو بر افغان دازادۍ غورځنګ

دیپلوماسی حامد کرزی : نتیجه گیری های میان دوره یی

z.shaheen
19.08.2009

[color=blue:ee18c5a7d9]دیپلوماسی حامد کرزی : نتیجه گیری های میان دوره یی[/color:ee18c5a7d9]

دوکتور شاه محمود

معلومات مختصر درمورد نویسنده مقاله: شا ه محمود – کاندید دوکتورای علوم سیاسی ، استاد انستیتوت دولتی روابط بین المللی مسکو.

نظر نویسندگان مقالات ممکن است مغایر با موضع سایت "فارسی.رو" باشد.

فعالیت سیاست خارجی هر دولت زمان موفقانه انکشاف می یابد ، وقتیکه صبغه ملی ، ابتکاری ، جالب و باز برای دیالوگ صلح امیز داشته باشد ، از تمایل به رویارویی عاری بوده ، انعطاف پذیر و پرگماتیک باشد ، یعنی مطابق تغیر اوضاع بین المللی تغیر نماید و همچنان برای کشور های منطقه جذاب باشد. اکثر تعریف های فوق الذکر ، به نظر من ، با فعالیت های سیاست خارجی و دیپلوماسی دولت جوان افغانستان تحت رهبری رئیس جمهور حامد کرزی مطابقت دارند.

[color=yellow:ee18c5a7d9]دستاورد های سیاست خارجی اداره حامد کرزی[/color:ee18c5a7d9]

فعالیت حامد کرزی جهات مثبت زیاد برای دیپلوماسی معاصر جهان ،به مثابه هنر ممکنات، یعنی حل هرگونه پرابلم ها و مناقشات نه توسط عملیات جنگی ، بلکه از طریق مذاکرات ، در بر دارد.به موفقیت فعالیت سیاست خارجی حامد کرزی این امر مساعدت نموده ، که او قبل از احراز مقم ریاست جمهوری تحصیلات عالی سیاسی به پایه اکمال رسانده بود ، نه تنها تحصیلات عالی سیاسی داشت ، بلکه تجربه کار عملی در مقام معاونیت وزارت خارجه افغانستان در نیمه اول سال های 1990 کسب نموده بود.

در زمره خدمات فعالیت سیاسی خارجی حامد کرزی ، بدون تردید ، میتوان چیزهای ذیل را تذکر داد :

- بلند بردن موقف سیاسی خارجی افغانستان. بطور مثال ، در تاریخ افغانستان قبلاً به این تعداد نماینده گی های دیپلوماتیک در خارج وجود نداشت ، طوریکه حالا وجود دارند ( در 76 کشور ). همچنان تعداد نماینده گی های خارجی در افغانستان نیز بطور بی سابقه افزایش یافته اند.

- عادی ساختن مناسبات با کشورهای غربی و همکاری در امرمبارزه با تروریزم ، احیای اعتبار افغانستان در غرب ، که طی 30 سال اخیر از بین رفته بود. حیثیت و اعتبار حامد کرزی ، شاید ، به مرور زمان به اساس برای " پلان دوم مارشال " در باره افغانستان شبه پلان ، که بعد از جنگ دوم جهانی برای اروپای غربی در پیش گرفته شد ، مبدل گردد.

- عادی ساختن مناسبات با کشورهای همجوار ، توسعه همکاری های تجارتی – اقتصادی با دول مختلف

به این ارتباط باید تذکر داد ، که خط لوله انتقال گاز ترکمنستان – افغانستان – پاکستان ، که در بخش انرژیتیک سیاست خارجی و دیپلوماسی کرزی جایگاه مرکزی دارد ، موضوع مورد بحث در ملاقات های متعدد رئیس جمهور کرزی با مرحوم نیازوف رئیس جمهور اسبق ترکمنستان و قربان قلی بیردی محمدوف رئیس جمهور فعلی ترکمنستان تشکیل میداد. ولی ، با تاسف ، این بحث ها نتیجه متوقعه به بار نه اورد. به نظر من ، این پروژه باید مدت ها قبل تحقق می یافت ، ولی به شرط حمایت از جانب مقامات روسیه ، به خاطریکه کلید تحقق ان در کمپنی گازپروم روسیه قرار دارد ، نه در عشق اباد.

در سال گذشته تحقق پروژه نفتی بین قزاقستان و چین ، تا انازه زیادی از برکت ان اغاز گردید ، که نماینده گان هر دو طرف توانستند ان را با مسکو به سطح عالی مورد توافق قرار دهند. باید این نقطه را ، خاصتاً در مسایل انرژی مدنظر گرفت ، که جامعه دول مستقل ناحیه خاص منافع ملی فدراسیون روسیه محسوب میشود و در سیاست خارجی روسیه جایگاه اولویتی دارد. تصور میشود ، که هر پروژه ، مربوط به مسیایل انرژی و امنیت ، در صورت تحقق در غیاب روسیه ، بدون توافق ساختار های مربوطه روسیه ، نمیتواند نتائیج مثبت داشته باشد. روسیه توانایی متوقف ساختن چنین پروژه ها ، بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم دارد.

کسب اعتبار جدی در انظار کشورهای اسیای مرکزی ، جمهوری مردم چین ، روسیه و سازمان همکاری شانگهای بدون شک از جمله خدمات کرزی محسوب میشود. سیاست کرزی به این امر مساعدت نمود ، که طالبان تا به حال نتوانسته به خاک چین در منطقه اویغور نشین نفوذ نمایند. انچه که به انکشاف مناسبات بین روسیه و افغانستان مربوط میگردد ، پس توسعه تماس های مستقیم با رئیس جمهور افغانستان ، نه از طریق میانجی ها ، در باره چیزیکه شخص رئیس جمهور حامد کرزی بارها اعلام داشته ، ضروری و ممکن می باشند.

به این ترتیب ، میتوان نتیجه گیری نمود ، که حامد کرزی امروز تا اندازه زیادی تکیه گاه حقیقی ثبات و حفظ توازن در منطقه محسوب میشود. بیشتر از همه از برکت مساعی او ، تا به حال تجزیه پاکستان در نتیجه فعال شدن " القاعده " و طالبان رخ نداده است.

[color=yellow:ee18c5a7d9]جهت پاکستان و ایران[/color:ee18c5a7d9]

در دوران اخیر حامد کرزی توانسته کشورهای غربی و امریکا را به مبذول داشتن توجه بیشتر به امور پاکستان ، به مثابه سرچشمه تروریزم بین المللی و سوق نمودن نیرو و وسایل زیاد به انجا ، متقاعد سازد. منجمله ، از برکت مساعای کرزی ، سلاح ذروی پاکستان در دست طالبان قرار نگرفته است. ( مطابق گذارش مورخ 6 ماه می سال 2009 ، جهان باید به این امر اماده باشد ، که در 10 – 15 سال اینده نزدیک کشورهای شرق نزدیک جهت کسب سلاح ذروی تلاش خواهند کرد ).

اصف علی زرداری رئیس جمهور فعلی پاکستان بنابر علل مختلف در برابر جامعه بین المللی از اعتبار بلند برخوردار نمی باشد. به همین ارتباط ، او ، بدون شک ، به حمایت و کمک حامد کرزی نیاز دارد و خواهد داشت.

ضمن صحبت در باره پاکستان ، این واقعیت نیز شایان توجه به نظر میرسد ، که 61 سال قبل ، هنگام تاسیس پاکستان در خاک ان مجموعاً 134 مدرسه دینی وجود داشت. در حال حاضر تعداد انها به 240 هزار باب رسیده است ، که در اکثریت انها بنیادگرایی ، ایجاد خلافت اسلامی ، جهاد و فعالیت های تخریبی تبلیغ میگردند. در پهلوی عربان ، در انجا افراد مسمان افراطی روسیه ، بیلوروسیه ، کشورهای جامعه دول مستقل ، بطور مثال وادیم نظروف از بیلوروسیه ( مشهور به مولوی نظر ) و همچنان طاهر یولداش و دیگران ، فعالیت میکنند.

حامد کرزی همزمان به صفت شخصیت کلیدی برای عادی شدن مناسبات ایران – امریکا عمل میکند. افغانستان میتواند میانجی موثر بین امریکا و ایران باشد. جای تاسف خواهد بود ، اگر ایران ازین امکان دورنمایی استفاده نکند.

[color=yellow:ee18c5a7d9]ازادی های دموکراتیک – یکی از دستاوردهای اداره رئیس جمهور حامد کرزی[/color:ee18c5a7d9]

به نظر من ، در تاریخ سیاسی افغانستان چنین سطح ازادی بیان و وسایل اطلاعات جمعی وجود نداشت. حامد کرزی به صفت طرفدار ایدیال های ازادی ، دموکراسی و شگوفانی صلح امیز افغانستان میداند ، که ازادی وسایل اطلاعات جمعی نقش بزرگ را در اعمار جامعه مدنی در هر دولت بازی میکند. برعلاوه ، وسایل اطلاعات جمعی تا اندازه زیادی در تشکل اعتبار سیاسی خارجی کشور موثر می باشند.

ولی بازم در کشورهای مختلف جهان انتقادات به ادرس حامد کرزی به گوش میرسند. چندی قبل در چینل تلویزیونی روسیه ولادیمیر ژیرینوفسکی رهبر حزب لیبرال دموکرات روسیه از حامد کرزی انتقاد نمود. بسیاری ها میخواهند در چهره رئیس جمهور افغانستان دیکتاتور واقعی مشاهده کنند. ولی حامد کرزی به مثابه شخص تحصیل کرده و معتقد بر اصول انسانی طرفدار خشونت و بی رحمی نیست ، اگر چه ، طوریکه تاریخ نشان میدهد ، بعضاً استفاده جدی از قدرت ضروری می باشد. مشی کرزی متوجه بکاربرد تدریجی ایدیال های دموکراسی در افغانستان و اجتناب از معالجه به اصطلاح تکانی ، با در نظرداشت رسم و رواج ها ، ارزش ها و عنعنات جامعه افغانی می باشد.

[color=yellow:ee18c5a7d9]پرابلم های ناشی از صنایع مواد مخدره[/color:ee18c5a7d9]

افزایش تولید مواد مخدره تا اندازه زیادی به تقاضای روز افزون خارجی و کنترول ناکافی سرحدات از طرف کشورهای همجوار افغانستان ناشی میگردد. این کار افزایش سرمایه گذاری ها در کار حفاظت سرحدات ، با بکاربرد تخنالوژی های معاصر از جانب دول ذیعلاقه ، که نمی خواهند هیروئین افغانستان به خاک انها وارد گردد ، مطالبه میکند.

مساله تقاضای روزافزون به مواد مخدره ارتباط بسیار نزدیک به موجودیت تعداد زیاد جوانان تنبل و غیر مستعد کار دارد. در روسیه و کشورهای جامعه دول مستقل ، برعلاوه مشکل مشغولیت ، مشکلات دیگر مانند بهای بلند تحصیل ، بهای نا متناسب بلند ورزش و سپورت ، وجود دارند. ازین نقطه نظر ، مانند بسیاری عرصه ها ، مودل انکشاف سکندنیویا مثال مثبت شمرده میشود.

این مودل شامل سمت گیری سوسیال – دموکراتیک و میکانیزم های قوی حمایت اجتماعی ، در پهلوی رعایت حقوق بشر می باشد.

بارک اوباما رئیس جمهور امریکا هنگام سفر ماه اپریل سال 2009 به امریکای لاتیتن با رئیس جمهور مکسیکو فلیپ کالدیرون ملاقات نمود. بارک اوباما هنگام صحبت اظهار داشت ، که اگر در اروپا بخش اعظم هیروئین مورد استعمال منشاء افغانی دارد ، پس به امریکا مواد مخدره عمده تاً از طریق سرحد مکسیکو وارد میگردند.. فیلیپ کلدیرون در پاسخ یاداوری نمود ، که تولید مواد مخدره و عرضه ان را تقاضاء تشویق میکند، منجمله در خود امریکا.( بارک اوباما با این گفته موافقه کرد). رئیس جمهور مکسیکو توانست بارک اوباما را متقاعد سازد ، که امریکا به مکسیکو با تخصیص وجوه ، اولاً ، برای مبارزه با این شر در داخل مکسیکو ، و ثانیاً برای ایجاد سرحد عصری ، که با سیستمهای موثر کنترول سرحدی تجهیز شده باشد ، کمتر علاقمند نمی باشد. کالدیرون موافقت نامه اکتوبر سال 2007 را با امریکا یاداوری نمود ، که به اساس ان امریکا تعهد نموده بود ، وسایل و تخنیک را برای تجهیز سرحد به ارزش یک و نیم میلیارد دالر به مکسیکو ارسال نماید. اداره اوباما گروپ ماموران اف بی ای را به ناحیه سرحدی برای مبارزه با قاچاق مواد مخدره اعزام نموده است.

این مثال بری افغانستان مهم به نظر می رسد. احتمالاً رئیس جمهور کرزی امکانات ان را دارد ، تا در اینده ، مانند رئیس جمهور کالدیرون ، کشور های ناتو ، روسیه و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای را به اقدامات مشابه جهت تحکیم و تجهیز سرحد افغانستان متقاعد سازد.

[color=yellow:ee18c5a7d9]ناکامی های دیپلوماسی کرزی[/color:ee18c5a7d9]

به عدم موفقیت سیاست خارجی رئیس جمهور کرزی میتوان لاینحل ماندن پرابلم های بسیار زیاد مهاجرین افغان در خارج نسبت داد ، با وجود اینکه این مسایل در ماهیت امر قابل حل محسوب میشوند. برای حل انها توجه زیاد و کار از طرف سفارت خانه های افغانستان در کشورهای سومی ، جای که تعداد زیاد افغانان مهاجر زنده گی میکنند ، ضروري مي باشد. در صورت بهبود وضع انها ، رئیس جمهور فعلی تعداد بیشتر طرفداران نو را پیدا میکرد. عده کارکنان سفارت خانه ها ، که بررسی مشکلات مهاجرین جز وظیفه انها می باشد ، ابتکار را در زمینه از خود نشان نمیدهند ، بلکه ، برخلاف ، از مشکلات افغانان ، که در وضع دشوار قرار گرفته به نفع شخصی خود استفاده مینمایند. اکثریت انها کارو بار تجارتی در کشورهای خارجی دارند ، و در نتیجه ، به جای بهبود وضع مهاجرین هرچه بیشتر در باره تجارت خود فکر میکنند ، که رئیس جمهور کرزی ، احتمالاً ، از وضع در زمینه اگاهی لازم ندارد.

حامد کرزی در طول مدت زمان تقریباً 5 سال بارها به اعضای ایتلاف در باره افزایش تعداد نیروهای خارجی در افغانستان و پیشبرد همزمان کار بازسازی اردو و پولیس افغانستان پیشنهاد ات اریه نموده است. اساس این پیشنهادات را هراس راجع به احیای مجدد طالبان تشکیل میداد. ولی تا این اواخر این پیشنهادات او با عکس العمل مثبت مواجه نشدند.

[color=yellow:ee18c5a7d9]کمک خارجی[/color:ee18c5a7d9]

برای افغانستان عامل مهم سیاست خارجی سرمایه گذاری های خارجی و حجم کمک های خارجی محسوب میشود. در پلان های حامد کرزی ، که او در باره انها قبلاً در سال 2002 صحبت نموده بود ، ایجاد شرایط برای سرمایه گذاری های وسیع در ساختمان در شهرهای بزرگ ، با پیروی از مثال سینگاپور ، شامل بود. ولی تا به حال احیای مجدد طالبان و بی ثباتی در کشور مانع این کار گردیده است.

تا اندازه زیاد به اثر مساعی حامد کرزی ، حجم کمک های خارجی افزایش می یابد. ولی بخش اساسی این کمک ها از طریق بانک های خارجی به خارج منتقل میگردد و در عین حال بخش ان از طریق انجو ها بصورت غیر موثر مصرف میشود ، که انها نیز بخش قابل ملاحظه مبالغ تخصیص داده شده را به جیب می زنند. به این ترتیب ، به بودجه کشور پول ناچیز میرسد. این یکی از علل فقر روزافزون مردم محسوب میشود.

[color=yellow:ee18c5a7d9]پوتنسیال دیپلوماسی کرزی کاملاً استفاده نشده است.[/color:ee18c5a7d9]

در حال حاضر ادامه بحران در افغانستان از چهار عامل اساسی : تروریزم بین المللی ، تولید و ترافیک مواد مخدره ، فعالیت طالبان و القاعده ، و حضور نیروهای مسلح خارجی ناشی میگردد. ولی به احتمال زیاد در صورت خروج نیروهای خارجی در کشور جنگ داخلی وسیع اغاز خواهد شد ، که انعکاسات به مقیاس جهانی را در بر خواهد داشت. ازین امر میتوان نتیجه گیری نمود ، که حوصله مندی و زمان برای ساختن دولت قوی متمرکز ، با اردو و پولیس موثر ، به مساعدت دول دیگر ، منجمله روسیه ( بصورت مستقیم ، نه از طریق میانجی ها ) ضروری می باشند.

تا اندازه زیاد از برکت فعال بودن رئیس جمهور کرزی ، تحت سرپرستی سازمان ملل متحد و شخص سرمنشی ان سازمان همه ساله ملاقات های معتبر به منظور بحث بر اوضاع در افغانسان بعد از سقوط رژیم طالبان برگذار میگردند.

باید گفت ، که در تاریخ دیپلوماسی افغانستان ، در دوران بعد محمود طرزی ، چنین موفقیت های دیپلوماتیک حاصل نگردیده بودند. از همینرو تصور میشود ، که امروز در افغانستان شخصیت الترناتیف برای مقام ریاست جمهوری وجود ندارد. سیاست خارجی حامد کرزی امروز به مثابه عامل ثبات بخش ، هم برای غرب و هم برای شرق ، عمل میکند.

با تاسف ، اوضاع افغانستان تا هنوز پیچیده باقی مانده است ، و پرابلم های افغانستان مدت زمان طولانی برای تمام جهان مهم خواهند بود. ولی بازهم اساس برای خوشبینی وجود دارد. پوتنسیال رهبری افغانستان تحت قیادت حامد کرزی کاملاً استفاده نشده است. طرق مشخص شده بسیاری پرابلم ، در صورت تحقق به موقع انها و کار صادقانه اشخاص ، که از طرف رئیس جمهور در مقامات مهم دولتی در داخل کشور و در خارج از ان مقرر میشوند ، باید ثمرات خود را را به بار اورند.

در حال حاضر ، به عقیده مولف ، کاندید شایسته تر برای مقام ریاست جمهوری کشور ، نسبت به حامد کرزی وجود ندارد. فکر میشود ، که این انتخاب بسیار د رست به نظر میرسد ، زیرا هرکسی دیگر در مقام ریاست جمهوری قادر به انجام ان کارها برای اینده افغانستان نبود ، مثل ، که کرزی بعد از سال 2001 انجام داده ، او کشور ویران شده در نتیجه 25 سال جنگ و ویرانی به ارث برده بود. واضح است ، که احیاء و بازسازی کشوربه همان اندازه مدت زمان مطالبه میکند ، که ویرانی ان در بر گرفته است.

با ابراز سپاس از فارسی.رو