توليد پياز درافغانستان
كلچه و تخم
نويشته
معاون سرمحقيق
انجينرعبدالاحد( احد)
سال: 1385
شناسنامه كتاب
نام كتاب: توليد پياز درافغانستان ،كلچه وتخم
نويشته: معاون سرمحقيق انجينر عبدالاحد( احد)
ناشر: مؤسسه مرسي كور
سال چاپ: 1385
عكس روى عقب جلد: مزرعه توليد تخم بذري پياز مربوط(شركت
تخم هاي بذري سراى سنګ) ، تالقان
چاپ: مطبعه شمشاد چهاراهي صدارت كابل افغانستان
اين اثر را بروان پاك مادرم كه مرا به شيره جان پروريد اهدا مينمايم
بنام خداوند بخشاونده و مهربان
مقدمه:
علماى زراعت به اين باوراند كه نبات پياز از افغانستان و ممالك همجوار ان نشئت كرده و بعداً به كشورهاي ديګر انتشاريافته است. به عقيده علما كشت پياز از ۴۰۰۰ سال قبل از ميلادبه اينطرف جريان دارد.
پياز يكي از عمده ترين سبزيجات افغانستان است كه مردم انرا خام و يا با ديګر خوراكه بصورت پخته صرف مينمايند. پياز در غذاي مردم افغانستان به استسناي صبح تقريباً درتمام غذاهاي اوقات ديګر به شكل از اشكال شامل ميباشد.افغانان كه غذاي پياز نداشته باشدبې مزه و بى لذت مې دانند. درفقدان پيازاشپزي راناممكن مي پندارند. ضرب المثل( نان و پياز-پيشاني باز) افغانان نيزبازګو كننده حضوردائمي ويقيني پياز درخانه هر افغان است.
وضع توليد پياز قبل از وقوع جنګ دركشور نسبتاً خوب بود. زيرا مقدار توليد ان هم احتياجات داخلي راتكافو ميكرد و هم يك مقدار ان به ممالك همجوار صادر ميګرديد. اما وقوع جنګ ودوام ان بيش از دودهه دركشورتوليد اين سبزي پراستعمال همګاني را همانند ديګرنباتات به سګتګي مواجه نموده و حاصلات انرا به سطح قابل ملاحظه پائين اورده است. درنتيجه اكنون افغانستان از ممالك همجوار خود-تاجكستان،ازبكستان و پاكستان پياز وارد نموده احتياجات داخلي را مرفوع مينمايد.
حلا كه جنګ نسبتي ختم ګرديده و صلح دركشور رو به بهبود است بايد توليد بيشتر پياز و سائر سبزيجات بذل توجه نمود. بتاسي ازين ضرورت ، اينك يك سلسله معلومات تخنيكي مربوط توليد و تكثيركلچه و نيز تخم اين سبزي ارزش مند راكه از منابع مختلف خصوصا مجله تخنيكي نمبر ۹ سازمان خوركه وزراعت جهان (FAO) ازمنابع انترنيتي و از نتايج كاوشهاي قبلي خود در فارمهاي تحقيقاتي كشور ګرد اوري نموده ام به خدمت هموطنان عزيز خود تقديم مينمايم. اميدوارم كه انها معلومات جمع بندي شده رامفيد يابند. امادراينجا قابل ياد اوري ميدانم كه اګر رساله اشتباهاتي داشته باشد. ازان بابت ازخواننده ګان محترم پوزش ميخواهم. از كسانيكه بنده را متلفت آن اشتباهات مينمايد صميمانه سپاسګذار ميباشم.
با احترام
معاون سر محقيق
انجينرعبدالاحد( احد)
سال ۱۳۸۵
تقريظ
اين رساله علمي درمورد پياز كه يك نبات مهم براى استفاده انسان است نهايت مهم و با ارزش است. تمام موضوعات آن بشكل سيستماتيك پى ريزي ګرديده كه خواننده در حصه مطالعه و درك مفهوم آن به هيچ ګونه مشكل مواجه نميشود. هر خواننده ميتواند بصورت درست از ان مستفيد ګردد. من از زحمات خستګي ناپذير محترم انجينرصاحب عبدالاحد ( احد) معاون سرمحقيق كه درتدوين اين رساله علمي زحمات زياد تحمل ګرديده وبراي شايقين اين بخش از خود يك اثر علمي بجا ګذاشته نهايت تشكر نموده و از خداوند متعال استدعا مينمايم كه ايشان را درتدوين همچو رساله هاي علمي مددګار باشد.
ديپلوم انجينر محمد حق( نيكزاد)
درتحقيق و تهيه اين مضمون علمي جد وجهد فراوان شده كه قابل تمجيد و ستايش است. اينجانب نيز انرا تائيد و قابل نشر ميدانم و موفقيت شان را درانجام خدمت به جامعه از بارګاه ايزد لايزال و آرزومينمايم.
با احترام
سرمحقيق انجينر صاحبداد پاكتين
توليد پياز درافغانستان
كلچه وتخم
پياز Allium cepa يك نبات علفي دو ساله و قرار شواهد يك نبات بومي جنوب غرب آسيا مي باشد.
لاكن حالا در سراسر دنيا عمدتاً در منطقه معتدله رويانيده ميشود. پياز و اقارب آن از نګاه طبقه بندي نباتات به جينس اليم Allium تعلق دارد.اين جينس را علما در ګذشته ګاهي به فاميل Lily ، ګاهي به فاميل alliaceae و ګاهي به فاميل amariyllis منصوب ميګردند. اما علماي معاصر حالا آنرا با فاميل خودش Alliaceae متعلق ميدانند. فاميل متذكره بيشتر از ۵۰۰ جينس اليم دارد. تمام سپيشيز خوردني اليم ها، نباتات كلچه دار ميباشد كه صفت مشخصه آنها بيرون دادن يك بوى تند و تيز از خود در هنګام قطع شدن كلچه شان ميباشد. جسامت كلچه پياز بعضې از انواع پياز ها خورد بوده و قطرشان تا ۱،۵ سانتي متر ميرسد. اما از بعضي انواع ان كلان است. كلانترين كلچه ئيكه تاكنون روئيده به وزن ۶،۵ پوند( ۲،۹۵ كيلوګرام) درسكاتلند ميباشد ( ۱۱ ).
پياز يكي از كهنترين سبزي ها است كه سابقه كشت ان لا اقل به ۴۰۰۰ سال قبل از ميلاد ميرسد. مصري ها،يوناني ها و رومي هاي قديم وسيعاً از پياز استفاده ميګردند. تا قرن هفده اين سبزي يكي از مواد شامل سلاد و يك غذائي( صحت) صبحانه اروپايان بود. امروز پياز درميان سبزيجات عمده جهان مقام ششم دارد.
در مورد منشاء پيدايش پيازاعتقاد و باور تعداد از علما برين است كه مركز پيدايش ان ممكن افغانستان و ممالك همجوار ان تاجكستان، ازبكستان و هندباشد . پياز از جمله سبزيجات داراي توافق وسيع محيطي است كه از منطقه استوا ګرفته تا منطقه زير قطب شمال (Sub arctic) رويده ميتواند. اين توافق عمدتا ناشي از واكنش مختلف پياز دربرابر طول روز است. طول روز در پياز برعكس ساير سپيشيز بعوض ګل تشكيل كلچه را زير تاثير قرار ميدهد . پياز براساس عكس العمل خود در برابر ساعات طول روز به سه ګروپ ذيل تقسيم ميشود.
الف: پياز هاي نوع روز كوتاه كه در روزهاي ۱۱-۱۰ ساعته كلچه به وجود مي آورد.
ب: پياز هاي نوع روز متوسط كه در روز هاي ۱۱-۱۲ ساعته مناطق معتدله وسطي كلچه تشكيل ميكند.
ج: پياز هاي نوع روز دراز كه در قسمت هاي شمالي تر كره زمين توافق داشته در روزهاي دراز تر از ۱۲ ساعت كلچه بوجود مي اورد.(۷ ).
پياز يك نبات دوساله است كه درسال اول كلچه و درسال دوم ګل كرده تخم توليد مينايد. عمليه ګل كردن ان بنام بولتينګ Bolting ياد ميشود. وقتيكه نبات در سال دوم ګل نمود،كلچه ان بحيث يك منبع غذاي مصرفي برايش كارمينمايد. ګل پياز بالاى ساقه تخمي كه بسيار سريع نمو مينمايد بوجود مي آيد. اګر نبات در سال اول بذر به بزرګي لازم رسيده وشرايط اقليمي برايش مساعد شود. پايه تخمي آن بعوض سال دوم در سال اول ظاهر ميشود. وقوع هواى سرد در اواخر دوره نموى پياز و رسيدن نبات به بزرګي لازم تشكيل ساقه هاي تخمي پياز را در مزرعه ازدياد مي بخشد و درين ازدياد فكر ميشود كه نقش نوعيت پياز نيز دخيل ميباشد.
تركيب و اهميت غذائي كلچه پياز:
پياز داراى مواد ارزشمند غذايي است.چنانچه ۱۰۰ ګرام كلچه پياز تازه و قابل صرف مقدار ۸۶،۵ ګرام آب ، ۱،۴ ګرام پروتين، ۳۲ ملي ګرام كلسيوم، ۲۰ واحد بين المللي ويتامين A، ۱۲ ملي ګرام ويتامين سي، ۳ ۰،۰ ملي ګرام تيامين، ۰،۱۲ ملي ګرام ريبوفلاوين و ۰،۱ ملي ګرام نياسين دارد.(۴ )
يك كلچه پياز تازه متوسط قابل صرف ۱۴۸ ګرامه داراى ۶۰ كالوري انرژي ميباشد. تحقيقات نشان داده كه پياز بكترياي مرض زا را ميكشد، دركنترول شكر خون و حل شدن لخته خون و درجلوګيري مرض سرطان كمك مينمايد. تحقيقات دانشمندان پوهنتون بركلي كاليفورنيا، پياز هاى نوع زرد و نوع سرخ را حاوي ماده انتي اوكسدنت قوي بنام( كورستين) quercetin شناخته و آنرا عامل مهار كننده تشكيل حجرات سرطاني در بدن دانسته است. اماتحقيق مذكور پياز نوع سفيد را فاقد ماده مذكور يافته است. خوردن منظم روزانه مقدار ۸۴-۴۲ ګرام پياز خام حاوي كورستين كافي را در جلوګيري از بروز مرض سرطان مفيد ګفته اند(۱۱).
اقسام توليد پياز:
توليدات عمدتا به سه قسم بوده كه عبارت انداز: كلچه پياز، چوچه پياز و دسته پياز ميباشد. اينك در ذيل در مورد هر كدام ان طور فشرده يك كمى معلومات ارائه ميګردد.
كلچه پياز:كلچه پياز مروج ترين و ګسترده ترين شكل توليد پياز ميباشد. كلچه پياز هم در تابستان و هم در زمستان به پيمانه وسيع هم تازه و هم خشك بمصرف ميرسد. كلچه پياز داراي ګوشت قايم، پوست خشك و طعم تند و تيز بوده و براى مدت چندين ماه ذخيره شده ميتواند.كلچه پياز شكل ورنګ هاي مختلف دارد. شكل از كروي تا بيضوي و شلغمي و رنګ ان از سفيد ګرفته تا زرد و بنفش بمشاهده ميرسد. پياز هاي نوع هسپانوي از مزه كلچه ئي بوده داراى خاصيت خوب ذخيره ميباشد.
چوچه پياز-Sets : اين پياز عبارت از همان پياز هاي سير مانند اليم اسكولونيكم Allium ascolonicum ميباشد كه باداشتن ذايقه نسبتاً معتدل و توام با كيفيت طعم سير و پياز يك سپيشيز ممتار جينس اليم شناخته شده است. اين قسم پياز ها داراي شكل دراز بوده وبه اندازه ۱،۵ الي ۲،۰ اينچ طول دارد.پياز مذكور به سبب توليد ۲ الى ۴ كلچه ګګ –Clave بداخل يك پوش نصواري طلائي شباهت نزديك به سير دارد. در توليد چوچه پياز، كلچه ګګ هاي كلچه آن در اوائل بهار بسيار نزديك هم شانده ميشود. بته هاي كه برګ شان وسيعاً قطع نشده در هر كلچه خود به تعداد ۲ الى ۴ كلچه ګګ بداخل يك پوش بوجود مي آورد. در خزان بعد ازرفع حاصل ، كلچه ګګ هاي مذكور از هم جدا ساخته شده مورد استفاده قرار ميګيرد. اين نوع پيازها معمولا در حويلي ها كشت ميشود و اين كارزياد تر غرض كوتاه نمون طول دوره نمو نبات و كمائي نمودن وقت بشتر براي كشت دوم صورت ميګيرد. لازم بتذكر است كه اين نوع پياز ها در افغانستان تاكنومعرفي نشده و كشت و كار شان هم رواج نيافته است.
دسته پياز: دسته پياز عبارت از همان پيازهاي سبز وتازه و بدون كلچه بوده و معمولا طور خام به مصرف ميرسد. درتوليد زياد تر از انواع پياز هاي مربوط اليم فيستلوسم Allium fistulusum استفاده ميشود. زيرا بعضې از نسل هاي ايجاد شده آن فاقد كلچه بوده و بحيث يك نبات چندين ساله و از اول بهار تا اخر خزان حاصل مي دهد. ولي در جريان نمو به علت توليد نمودن بجګي ها شكل دسته وبندل به خود ګرفته غلو ميشوند. ازين بابت اكثرا نياز مند به تاقه كاري ميباشند. ګفتني است كه اين قسم پياز ها درافغانستان هنوز معرفي نشده وكشت شان هم رواج نيافته است. اما دهاقين غرض توليد پياز از انواع پيازهاي كلچه ئي محلي استفاده نموده و تخم شان را دربهار پرتر و غلوتر از حد معمول ميكارند و بته هاي انها را قبل از تشكيل كلچه رفع حاصل نموده و سبز و تازه به مصرف ميرسانند. دسته پياز ها در افغانستان بنام ( نوش پياز) نيز ياد ميشود.
انواع مروجه پياز:
درافغانستان انواع مختلف پياز وجود دارد كه بعضې از آنها پرحاصل و بعضي از آنها كم حاصل ميباشد. اما وقتيكه تصميم به توليد پياز ګرفته ميشود. بايد يك نوع خوب اصلاح شده توافق دار ومورد پسند منطقه و بازار در نظر ګرفته شود. براى آنكه يك كمي معرفت درمورد انواع پياز هاي مروجه كشور در اختيار باشد، اينك هركدام آن طور فشرده معرفي ميشود.
الف: نوع محلي:
اين نوع پياز در مقابل بسياري از امراض متداول و معمولي پياز حساس بوده سطح حاصل دهي پائين دارد. شكل كلچه ان شلغمي و رنګ كلچه ان سرخ مسي است. ولي اكثر كلچه هاي ان فاقد شكل منظم بوده و بسيار شان جوره ئي ميباشد.
چون توته هاي كلچه ان در اثناي پخت و پز زود نرم شده وخوب لعاب ميدهد. خانمان خانه آنرا بمقايسه ديګر انواع ترجيع ميدهد. خاصيت نګهداري آن خيلي بهتر از سائر انواع ميباشد. شايد اين خاصيت نوع محلي ناشي از شكل شلغمي كلچه و يا شخت بودن آن باشد. زيرا درشكل مذكور ، برګها در قسمت اتصال كلچه و برګ همچو بسته به هم جمع ميباشد.
ب: نوع زرد هسپانوي:
اين نوع پياز يك نوع اصلاح شده مروجه مشهور كلچه ئي افغانستان بوده و پيش از سال ۱۳۵۰ ازطرف انستيتوت تحقيقات زراعتي كشور به دهاقين معرفي شده است. اين نوع پياز در اكثر ولايت كشور وسيعاً كشت ميشود وعلاوتاً كشت آن در بسياري ممالك دنيا به شمول كشورهاي همجوار نيز رواج دارد. اين پياز در مقابل اكثر امراض پياز مقاوم بوده و تقريبا دو برابر حاصل نوع محلي كشور حاصل ميدهد زيرا دريك تجربه مقايسه حاصل در فارم تحقيقاتي تالقان در سال ۱۳۶۴ في هكتار نوع زرد هسپانوي مقدار ۶۴،۵۳ تن و نوع محلي مقدار ۳۲،۵۳ تن حاصل داده است(۱ ). رنګ كلچه نوع زرد هسپانوي زرد، شكل كلچه آن كروي و ګوشت كلچه آن ضخيم و آبدار محكم بوده وبراي تازه خوري وتهيه غذاهاي سرد مثل ساندويج مناسب ميباشد. ولي خاصيت نګهداري و لعاب دهي آن به پايه پياز محلي نميرسد. حاصل في هكتار كلچه پياز نوع زرد هسپانوي سال ۱۳۶۵ فارم تحقيقاتي تالقان مقدار ۸۲،۹۶ تن ( ۲۳۷۰ سيرفي جريب) ثبت شده است(۲ ).
ج: نوع سفيد هسپانوي:
اين نوع پياز همزمان با پياز نوع زرد هسپانوي ازطرف انستيتوت تحقيقاتي زراعتي افغانستان به د هاقين كشور معرفي شده است. نوع سفيد هسپانوي از نګاه سايز و اندازه با پياز نوع زرد آن مشابه ميباشد. ولي رنګ كلچه ان سفيد و سطح حاصلدهي ان پائينتر از نوع زرد هسپانوي است . اكنون در ولايات زون شمال شرق كمتر بذر وكشت ميشود.
د. نوع سرخ بيروتي:
رنګ كلچه اين نوع پياز سرخ بنفش بوده نسبت به پياز نوع زرد هسپانوي دير رس و كم حاصل ميباشد. ولي نسبت به پياز نوع محلي پر حاصلتر است. اين نوع پياز را زارعان معمولا بنام نوع بيروتي يا ميكنند. اما اينكه منبع ان واقعا بيروت است يا خيرهنوز دقيقا روشن نيست.
ه. نوع ريدكرول- Red Carol :
تخم اين نوع پياز در سال 1384 از طرف موسسه ايكاردا منحيث يك نوع اصلاح شده جديد به دهاقين ولايت كندز بخاطر احداث قطعات نمايشي توزيع شده است. ګفته ميشود اين نوع يك نوع امريكايي است كه رنګ ان سرخ بنفش و خاصيت مقاومتي و ذخيره وي آن به مقايسه نوع زرد هسپانوي بهتر ميباشد(۳ ).
شرايط زمين:
ګرچه پياز در همه انواع خاك ها ميرويد. مګربلند ترين حاصل آن از خاك هاي داراي مواد عضوي زياد بدست مي آيد. خاك لوم ريګي، سلت لوم و خاك عميق سست و حافظ رطوبت كافي براي كشت پياز بسيارمساعد ميباشد. در بعضي ممالك ساحه كشت انواع پياز اختصاصي بوده رنګ خاص در منطقه خاص كشت ميشود. زمين هاي پست و جبه زار براي كشت پياز مساعد نمي باشد. اګر پيازبمقصد توليد تخم كشت ميشود،بايد براى آن چنان يك زمين انتخاب شود كه سال قبل در آن پياز كشت نشده باشد.
شرايط اقليمي پياز:
نبات پياز يك سبزي فصل سرما بوده و درجه حرارت زير صفر را بخوبي تحمل كرده ميتواند. اين نبات در اوايل دوره نمو به هوا سرد ضرورت دارد. ولى در تشكيل كلچه به روزهاي طويل و هواي نسبتا ګرم نيازمند ميباشد. تشكيل كلچه پياز معمولا وقتي شروع ميشود كه طول روز به ۱۲ ساعت و درجه حرارت ۲۱ درجه سانتي ګريد برسد. وقتيكه نبات شروع به تشكيل كلچه نمود، نمو قسمت هوائي آن توقف مينمايد. اين امر ګوياي آن است كه هر قدر قسمت بالائي پياز ضعيف بماند به همان تناسب جسامت كلچه آن خورد بار مي آيد( ۵ ).
فاصله تجريد- Isolation distance :
درسال اول نموئي نبات يعني در توليد كلچه پياز وجود فاصله زياد بين دو نوع مختلف آن چندان مهم نيست. زيرا نبات مذكور در سال اول خود ګل بوجود نمي آورد و خطر آميزش جنسي و خراب شدن كيفيت جنيتكي آن نيز در ميان نيست. ولي وقتيكه كلچه هاي انواع مختلف پياز ها در سال دوم بمنظور توليد تخم بذرميګردد، آنګاه رعايت فاصله تعيين شده تخنيكي بين انواع بسيار ضروري ميباشد.حد اقل فاصله تجريد-Isolation كه بين دو نوع مختلف پيازسفارش شده است عبارت از ۱۰۰۰ متر ميباشد.اګر انواع پياز ها داراي عين رنګ كلچه باشند، بعضي علما فاصله كمتر از ۱۰۰۰ متر رانيز تجويزمينمايند. دربعضي ممالك مناطق تعين شده خاص وجود دارد كه براي حفظ و توليد پيازهاي داراى رنګ خاص بكار برده ميشود.
طريقه توليد تخم:
پيازنبات دوساله بوده و توليد تخم ان دو فصل را دربرميګيرد. درسال اول كلچه و درسال دوم تخم توليد مي نمايد. پياز در اوائل دوره رشد كلچه و وائل دوره نموئي پايه تخمي خود به هواى سرد-Vernalization ضرورت دارد. درجه حرارت نسبتا بلند تر وهواي خشك تر براي پخته شدن كلچه و توليد تخم مساعدت مينمايد. تخم و كلچه هاي بذري كه بمنظور توليد تخم انتخاب ميګردد،بايد مرضي و يا الوده به امراض نباشد. در توليد تخم پياز دو طريقه وجود دارد:
• معمولترين طريقه توليد تخم عبارت از طريقه( كلچه –به تخم) است. بمنظور توليد تخم،كلچه پياز( توليد سال قبل) غرض Vernalization درماه هاي اكتوبر-نوامبر(ميزان-عقرب) در زمين شانده ميشود. در شاندن آنها فاصله يك كلچه از كلچه ديګر به قدر ۲۵ سانتي متر و فاصله يك قطار از قطار ديګر به اندازه ۷۵ سانتي متر ميباشد.ضمنا قابل ياد اوري است كه بعضي مردم بذركلچه راتافصل بهار بتاخير مي اندازند. اما اين كارآنها موجب كم شدن قابل ملاحظه حاصل تخم ان ميګردد. زيرا بته هاي بذر بهاري معمولا ضعيف تر از بذر تيرماهي ميباشد.از انتخاب كلچه هاي جوره ئي و كلچه هاي ګردن دراز و ګردن ضخيم بايدصرفنظرشود.صرف كلچه هاي صحتمند يكه با مشخصات پياز نوع اصلي مطابقت داشته باشد انتخاب ګردد.تجربه نشان داده است كه جسامت كلچه پياز بالاى مقدار حاصل تخم تاثير دارد. يعني اګر كلچه پياز كلان باشد مقدار حاصل تخم زياد و اګر خورد باشد مقدار حاصل تخم كم ميباشد. اګر فاصله هاي بذري 0.25 متر بين كلچه ها و ۷۵ ،۰ متر بين قطار ها در نظرګرفته شود، مقدار ۱۵۰۰ كيلو ګرام كلچه پياز تخمي كه قطرشان از دونيم الى ۳ سانتي متر باشد ميتواند ساحه يك هكتار زمين را بخوبي بپوشاند و به عبارت ديګر تعداد ۵۳۳۳۳ كلچه پياز كه هر كدام به وزن وسطي ۲۸ ګرام باشد براى بذر يك هكتار زمين كيفايت مينمايد.
• طريقه ديګر توليد تخم عبارت از( تخم-به-تخم) ميباشد. در اجراى اين طريقه كلچه ها اصلا از جاى خود كنده نمي شوند و در زمستان هم در جاى خود باقي ميمانند و در سال دوم جاي خود توليد تخم مي نمايند. طريقه تخم-به –تخم براى انواعيكه خاصيت خوب ذخيروي ندارند بكارد برده ميشود. در اينجا ياد اوري ميشود كه درسال ۲۰۰۳ درتالقان كلچه هاى نوع پيازيكه به اثر داشتن خواص خوب چون زود رسي، مقاومت در مقابل امراض ، خوش شكلي و پرحاصلي در نظر بوده كه از آن تخمګيري بعمل آيد. ولي قبل از انكه در ساحه بذر شود تمام كلچه هاي دست داشته بنابر خرابي خاصيت ذخيروي آن بكلي از بين رفت و تخمګيري به ناكامي انجاميد. روى دلايل فوق ميتوان ګفت كه هرګاه قرار باشد كه تخم چنين انواع پياز توليد شود. كلچه هاي ان بعد از پخته شدن شان از جاى خود بيجا نشود. اګر احيانا بيجا ميشوند.بايد در تيرماه به اسراع وقت دو باره در مزرعه شانده شود. اګرمنطقه داراى سرماى كشنده زمستاني باشد، كلچه ها بعدازخوب ريشه كردن شان بايد با خاك كافي پوشانده شود تا زمستان را درحالت استراحت سپري نمايد(۱۰ )
شرايط كشت:
1. اماده شاختن زمين:
در ابتدا زمين در حالت وتر مناسب به عمق ۲۰ الي ۲۵ سانتي متر يك قلبه عميق شده و به دنبال آن يك الى دو بار ماله ميګردد تاخاك آن خوب نرم شود.
2. وقت بذر:
تخم بخاطرتوليد كلچه پياز در مناطق سرد سير در فصل خزان در ماه هاى اكتوبر الى نوامبر ( ميزان الى عقرب) يا در بهاردر ماه هاى مارچ الى اپريل ( حوت الى حمل) و در مناطق ګرمسير در ماه هاي سپتمبر الي اكتوبر ( سنبله الى ميزان) بذر ميګردد.
3. منابع تخم:
تخم بذري از قسم هسته ئي يا از قسم بريدرى يا از قسم بنيادي از يك منبعيكه تخم ان توسط منابع تصديق كننده تصديق شده باشدبدست آورده ميشود. اګر منابع چنين انواع تخم در منطقه وجود نداشته باشد، بهتر است كه نزد پياز كاران پيشقدم محلي مراجعه شود زيرا تخم انها بهتر از تخم بازار ميباشد. تخم بازار اكثرا كهنه وكم كيفيت بوده چندان مورد اطمنان نمي باشد. تخم پياز به مقايسه تخم ساير سبزيجات زود تر قوه ناميه خود را ازدست ميدهد وتخم هائيكه بيشتر از دو سال عمر دارند چندان اطمينان نمي باشد( ۸ ).
4. طريق بذر:
در توليد كلچه پياز دوطريقه بذر وجود دارد:
الف: طريقه بذر تخم: در كار برداين طريقه با مخلوط ۳-۴ حصه ريګ بصورت ساچمه ئي در كرد پاش داده شده و به اندازه ئيكه عمق ان از ۳ سانتي متر تجاوز نكند زير خاك ميګردد . يا مستقيماً در زمين به قطار بذر ميشود. نبات بعد از نمو از جايش بيجاه نميګردد. بلكه ګذاشته ميشود كه كلچه توليد نمايد. توليد كلچه پياز در افغانستان خصوصا در صفحات شمال معمولا از طريق بذر مستقيم تخم در ساحه صورت ميګيرد و از طريق نهالي چندان مروج نمي باشد.
ګراف مقايسه حاصل كلچه پياز بذر مستقيم تخم با طريقه نهالي 
ب: طريقه نهالي: دركار برد اين طريقه، ابتدا تخم در كردهاي خورد خوب تيار شده به قطار و قطار ها به مسافه ۵ الى ۷ سانتي متر دور از يكديګر بذر شده و ذريعه خاك پوشانيده ميشود.بعدا و قتيكه نبات( نهالي) ۸ الى ۱۰ هفته ئي شدند در كردهاي خوب تيارشده ساحه شانده شده و فورا ابياري ميګردد. دراينجا لازم بياد اوري است كه درهنګام انتخاب يكي از دوطريقه فوق الذكر بخاطر توليد كلچه پياز در اكثر جا ها اين سوال مطرح ميشود كه تفاوت حاصل انها به چه پيمانه ميباشد.پاسخ موجود در مورد سوال مذكور آن است كه حاصل كلچه پياز طريقه نهالي بر مبناى كاوش نګارنده و حبيب الله (۲ ) مقدار 7.6 فيصد كمتر از حاصل بذر مستقيم تخم ميباشد. زيرا حاصل بذر مستقيم تخم مقدار82.96 تن و حاصل بذر نهالي مقدار 77.1 تن در في هكتاربوده است.كمتر بودن حاصل طريقه نهالي شدن بجا ديګر وارد شده است.ضمنا بايد ياد اورشد كه كسر درآمد ناشي از 7.6 فيصد كمي حاصل طريقه نهالي در مقابل مصارفات چندين بار خشاوه نبات بذر مستقيم تخم تا رسيدن بته ها آن
مر حله نهالي خيلى نا چيز خواهدبود.
تخم پيازقبل از بذر از قرار ۲ الى ۳ ګرام اوديه تايرام Thiram در في كيلوګرام تخم آلوده كرده ميشود. تايرام همچنان در خاك بستر تخم غرض محافظت نهال در مقابل حمله مرض ( دمپنګ اف) Damping off نيزتطبيق ميګردد.
5. فاصله و عمق بذر در توليد كلچه پياز:
در توليد كلچه پيازبا استفاده طريقه نهالي فاصله يك نبات از نبات ديګر ۶ الى ۷ سانتي متر و فاصله يك قطار از قطار ديګر ۲۵ الى ۳۰ سانتي متر ميباشد. مګرمولدين پياز زياد تر از فاصله ۲۵ سانتي متر استفاده مينمايند. عمق شاندن نهالي ¾ اينچ ( دو سانتي متر) ميباشد. و شاندن نهالي به عمق بيشتر از 2.5 سانتي متر مجاز نمي باشد.
اګر توليد كلچه پياز از طريق بذر مستقيم تخم در مزرعه صورت ميګيرد، تخم بايدبه عمق ¼ اينچ
( 0.6 سانتي متر) و فاصله 2.5 سانتي متر دور از يكديګر در قطار بذر شود. مګر وقتيكه بته ها ۱۵ سانتي متراز سطح زمين بلند شدند، انها بايد به فاصله ۶-۷ سانتي متر دور از يك ديګر طاقه ګردند.
6. مقدار تخم ريز:
مقدار معمولي تخمريز پياز دونيم الى چهارنيم كيلوګرام في هكتار(2.5-4.5kg/ha) است. ولى به سببيكه كلچه ها سايز متوسط داراى بازار خوب است و هم عرضه كردن بته هاى حاصله از تاقه كاري بحيث نوش پياز در بازار رائج ميباشد، بسياري از زارعان از مقدار تخمريز ۸-۱۰ كيلوګرام تخم في هكتار استفاده مينمايند.
7. تطبيق كود:
غرض توليد كلچه پياز در ساحه يك جريب زمين به مقدار ۵۰ كيلوګرام يوريا، ۴۰ كيلوګرام تريپل سوپرفاسفيت (TSP) ، ۳۰ كيلوګرام كود پتاشيم سلفيت و چهارتن كود پوسيده حيواني ضرورت ميباشد.ګفتني است كه كود حيواني بايد خوب پوسيده باشد. در غير ان كود تطبيق شده به عوض آنكه مفيد واقع شود مضر تمام شده و به حاصل نبات صدمه سنګين ميرساند. اګر كود متذكره به قدر كافي پوسيده نباشد، بايد ۶ الى ۸ هفته قبل از بذر در زمين علاوه شده طور يكسان با خاك مخلوط ګردد. تمام مقدار كود پوسيده حيواني، TSP و نصف مقداركود پتاشيم سلفيت در مراحل نهائي اماده ساختن زمين تطبيق ميګردد. يوريا و نصف با قيمانده كود پتاسيم سلفيت در طول دوره نموي نبات بدو مرحله به خاك علاوه ګرديده ودفعتاً آبياري ميشود. بديهى است كه دراين حالت از خروج آب از كرد جلوګيري ميګردد. مرحله اول آن بعد از انجام كار خشاوه وقتيكه بته ها ۶-۵ برګه شدند ميباشد. تطبيق كود در اين مرحله، بته پياز را ايجاد مينمايد. هر قدر كه تعداد برګ ها زياد شود به همان پيمانه تعداد حلقه هاى ګشتي هم زياد ميګردد.زيادشدن حلقه هاى ګوشتي بمعنى كلان شدن جسامت كلچه ميباشد. مرحله دوم تطبيق كود لا اقل ۴۵-۵۰ روز قبل ازرفع حاصل ميباشد.
8. آبياري:
نبات پياز در طول فصل نموئي خود به مقدار ۳۵۰۰ الى ۵۵۰۰ متر مكعب آب در في هكتار ضرورت دارد( ۳ ). اين مقدار آب را پياز در طول فصل نموي خود توسط ابياري هاي از قرار دو هفته يكبار در موسم بهار و هفته يكبار در موسم ګرم و خشك در يافت مينمايد. اما لازم بتذكر كه مقدار نيازمندي نبات پياز به رطوبت در هنګام رشد كلچه كه ۶۰ روز بعد از شاندن بزق صورت ميګيرد خيلي موثر است. اما كلچه پيازهاي بذر شده بمنظور توليد تخم مرحله ئيكه خواهان رطوبت زياد است مرحله ګل كردن آن ميباشد. تهيه رطوبت كافي در مرحله متذكره مقدار حاصل تخم را ازدياد ميبخشد. ازينرولازم است كه آب قابل استفاده خاك در مرحله ګل نبايد از مقدار ۲۵ فيصد پائين نزول نمايد. پيازيكه تكثيرش از طريق نهالي صورت ميګيرد، مزرعه آن بعد از انجام نهال شاني بايد في الفور آبياري ګردد. تهيه رطوبت كافي تازمان چسپيدن كامل نهالي ها نيزضروري ميباشد. پياز در مرحله پخته شدنش آبياري نميګردد. زيرا آبياري در مرحله ياد شده ، كار رفع حاصل پياز را به تاخير انداخته و نموى دوباره ريشه هاى كلچه ها را تحريك مينمايد.
9. مواطبت مزرعه:
ازجمله تمام سبزيجات، پياز داراي پائينترين قدرت رقابت با ګياه هرزه مي باشد. وجود ګياه هرزه در مراحل خوردي نبات پياز بسيار مضر است. زيرا نبات خورد داراى نموي بطي ، سيستم ريشه سطحي و فاقد برګ هاي كافي براى سايه نمودن زمين خود ميباشد. فلهذا كنترول ګياه هرزه خصوصا درمراحل خوردي نبات پياز يك امر خيلي ضروري است. تمام جينس اليم Alliums رقابت چى هاي ضعيف ګياه هرزه اند. ګياه هرزه مقدار حاصل را بطور قابل ملاحظه تقليل ميدهد و كيفيت آنرا پائين مي اورد. رقابت ګياه هرزه حتي در مراحل خوردي نبات هم ميتواند موجب كاهش مقدار حاصل ګردد.
وقتيكه كلچه پياز رشد نمود،وى خود را يك اندازه از سطح زمين بلند مينمايد.مګر اندكي خاك دادن آن، كلچه را از افتاب زدګي نجات و رطوبت اطراف ريشه را محافطت و رقابت ګياه هرزه كنترول مينايد.
تصوير هاي مربوطه:
