معرفی مختصر ماهی و پرورش ماهی

معرفی مختصر ماهی و پرورش ماهی

  برای غذای انسانی پروتین بسیارمهم میباشد باوجودی که پروتین دربیشترین غذاهاموجوداست ولی گوشت ماهی دارای پروتین بیشتراست .
 درکشورهای عقب مانده نظربه کشورهای پیش رفته ازگوشت ماهی به اندازه کافی استفاده بعمل نمی اید که به دلیل پائین بودن وضعیت اقتصادی  مردم میباشد.
همچنان ازطرف دیگرآلودگی منآبع آبی کشورباعث کمبودماهی پروری طبعی میشود .
تولیدات ماهی بصورت طبعی بسیارکم میباشدوازدیاد روزافزون نفوس باعث این میگرددکه گوشت ماهی به اندازه کافی دردسترس مردم قرارنگیرد.
پروتین برای انکشاف وزن بدن و انکشاف مغزمهم پنداشته میشودوماهی یک منبع عمده پروتین بشمارمیرود فلهذاماهی پروری یک عنصرعمده درتولید پروتین به شمارمیرود.
 ازانجائیکه باانکشاف تکنالوژی امروزی ومدرنیزه شدن وسائیل وتجهیزات سهولت رادرعرصه های مختلف زندگی بشرگذاشته که یکی ازان جمله فعالیت های ماهی پروری وبدست آوردن محصولات ماهی بصورت فنی ومسلکی ان است که درمدت زمان کوتاه اززمان تاسیس فارم های ماهی الی مارکتینگ Marketing  وعرضه نمودن گوشت ماهی جهت مصرف بشرمیباشد.

اهمیت گوشت ماهی درافغانستان

چون اقلیم ومنآبع آبی کشورعزیزمآبرای شغل ماهی پروری مساعدبوده با معطوف نمودن توجه به امرتربیه ان میتوان کمیت وکیفیت تولیدات ماهی رآبلند برد.
در اين اواخرجهت ایجادشغل وبدست اوردن رزق حلال وموردضرورت جامعه پروگرام های جهت بلند بردن ظرفیت ها در جامعه روی دست گرفته شده که از ان جمله یکی هم پروگرام پرورش ماهی میباشد .
  به اساس تجزیه کیماوی گوشت ماهی تثبیت گردیده است که گوشت ماهی یک غذایی مکمل وپرارزش بوده وازنقطه نظرکالوری وتولیدانرژی مشآبه به گوشت گوساله میباشد چنانچه فی گرام گوشت گوساله دارای 4 کالوری انرژی میباشد.وگوشت ماهی ازترکیب کیمیاوی خوددارای پروتین ، موادمعدنی وویتامین های ضروری بوده ودرصورت میسربودن  درغذای انسان هاازبساامراض وناخوشی های خطرناک درجامعه ماجلوگیری بعمل خواهدامد.
  ازانجائیکه پروتین هاپایه واساس عضویت راتشکیل میدهدوبدون ان حیات ناممکن است وعلاوه بران ویتامین ها نیزموثریت خودرآبالای وجودبجامیگذارد ویکی ازمنآبع عمده انهاگوشت ماهی بشمارمیآید .

بطورخلاصه اهمیت گوشت ماهی قرارذیل است :ــ

1.   پروتین که ازگوشت ماهی بدست می اید نسبت به پروتین که ازنباتات بدست می اید اقتصادی میباشد.
2.  گوشت ماهی دارای جنسیت عالی بوده ودارای  60 فیصدپروتین درجه اول به اساس وزن خشک بدن میباشد.
3.   گوشت ماهی ازنقطه نظرویتامین هاوموادمعدنی غنی میباشد.
4.  پرورش ماهی رامیتواندیک فرددرپهلوی سائیرمصروفیت هامانند کشت برنج، سبزیجات وتربیه مرغداری درمناطق پُرآب به پیش ببرد.
5.   پرورش ماهی به مقایسه سائیرحیوانات ونباتات در مناطق مختلف اقلیمی زیادترامکان پذیراست.
6.   گوشت ماهی به نسبت گوشت سایرحیوانات یک غذای مکمل راتشکیل میدهد که برای صحت فامیل هاضروری محسوب میشود.

انواع ماهی های که درافغانستان یافت میشود:-
ماهی های ذیل بصورت محلی درافغانستان پیدا میشود نام های محلی انها قرارذیل اند.
• شیرماهی
• لقه ماهی
• خال ماهی
• طیاره ماهی
• ماهی موری
• ماهی قنات
• مارماهی

معلومات اساسی برای ساختن فارم پرورش ماهی

    برای کامیآبی یک فارم ماهی تعین جای مناسب بسیارقآبل اهمیت میباشد. جای حاصل خیزومتناسب برای کامیآبی یک فارم ماهی ضامن پیشرفت وموفقیت میباشد ولی میتوانیم که زمین های جبه زار، بیکاره وبی حاصل راهم به فارم ماهی تبدیل نمائیم . برای یک فارم ماهی بایدزمین خصوصیات ذیل راداشته باشد.
 • زمین ریگ زار نباشد.
 • زمین ازسیل محفوظ باشد.
 • دروقت ضرورت به اسانی ازفارم آب استخراج گردد.
 • به اسانی موتررفته بتواند.
 • برق موجودباشد .
 • برای تربیه ماهی درتمام ماه های سال آب پاک موجودباشد .
 • دراطراف فارم سرگین وفضله حیوانات ، پخل برنج ودیگربقایای نباتی وحیوانی قآبل دسترس باشد.
 • زمین شوره زارنباشد.
 • فارم بخصوص حوض پرورش ماهی بایدکه ازگردوغبارحفظ شود.
 • سهولت درنظافت وحفظ الصحه موجودباشد.

  یک فارم کامیآب منحصربه تعین زمین میباشد،بهترین زمین برای یک فارم پرورش ماهی زمین است که آب راایستاده نگهداشته بتواند.
  زمین ریگ زارقطعًآبرای ماهی پروری مناسب نیست زیراکه آب دران ایستاده نمیشود .
  برای فارم ماهی زمین زرخیزوچرب مناسب است،قبل ازساختن فارم پرورش ماهی لازم است که نمونه خاک به لآبراتوارهای خاک شناسی تثبیت گردد.همچنان لازم است قبل ازانتخآب جای همرای مامورین فنی ماهی پروری مشوره صورت گیرد.
  برای ماهی پروری زمین قرارذیل مناسب میباشد:
  • تست تعین محل :ــ
اگرخاک محل چسپنده باشد وبعدازفشاردادن به مثل گلوله باقی بماند درین نوع زمین آب به اندازه کافی ایستاده میماندوبرای فارم پرورش ماهی جای مناسب میباشد.
 • تست تعین محل :ــ
 یک حوض به اندازه m1 ×  m1 ×  m1 متر درقسمت که میخواهیم فارم بسازیم ازآب پُرشودبعدازسپری شدن مدت زمان دیده شودکه آب درحوض ایستاده است یاخشک شده است،اگرآب حوض خشک شده باشدجای درست برای احداث فارم پرورش ماهی نمی باشد،اگرآب خشک نشده بود جای مناسب برای احداث فارم می باشد .

نوعیت خاک     ریگ (%)          سلت (%)         خاک روغنی(%)
   ) Clay Loamلوم رسی)     20   تا 45  15 تا 53            27 تا 40
Silt Clay Loam (لوم لای ورسی) 0 تا 20           40 تا 73            27 تا 40
Sandy Clay (رسی ریگی)   45 تا 80              0 تا 28   20 تا 35
ریگی زرخیزخاک چرب   45 تا 80             0 تا 28   20 تا 35
خاکی که هرسه نوع ذرات را درخودادشته باشد .  : Loam
ازنگاه قطرذرات؛ خاک رابه سه بافت تقسیم میکنند .
1-  رس (Clay) mm      2 00 /0
2-  قم یا لای ( Silt)  mm 2 0/0
3-  ریگ ( Sand)   mm  2

آب :
 برای پرورش ماهی ازآبهای دریا،آب کانالها،آب باران وآب چاهای عمیق میتوان استفاده نمود.اگربرای فارم آب ازدریاویاکانال گرفته میشودبایداحتیاط شودکه آب به حوض ازطریق آبروداخل گرددودردهانه آبروحوض بایدکه جالی سیمی گرفته شود تاازدخول ماهی های گوشت خواروبعضی حیوانات مضرآبی جلوگیری به عمل اید.
حوض بایدهمیشه دارای 1ــــ2  مترآب باشد.
برای پرورش ماهی آب باید دارای خواص ذیل باشد.
• درجه حرارت = 22ـــ 30  درجه سانتی گراد باشد.
• کثافت  = نورتاحد 1ـــ 1.5 فُت داخل شده بتواند.
• PH = 7.5ـــ 8.5 ( قلوی)
• اکسیجن حل شده = 5ـــ 12 فیصد .
• کاربن دای اکساید = PPM 3 (سه حصه در ملیون)
• ترکیب مواد قلوی  = 75ـــ 300 
• نمک منحل = از PPM 1000 زیادنگردد.( یکهزارحصه درملیون)
درجه تیزابیت وقلویت :  1- تیزابی     7-0
                              2- خنثی           0
                              3- قلویت      14-7
روشنی افتآب برای تهیه غذادرحوض ضروراست . کثافت آب باعث ممانعت دخول روشنی به حوض میگردد.
 درحوض آب که روشنی افتآب به اندازه  1.5 فُت( 40 سانتی متر) داخل نگرددآب حوض کثیف میباشد وبرای پرورش ماهی مناسب نبوده وباعث اخلال درپروسه پرورش ماهی درحوض میگردد . تعمیر فارم ماهی
میتوانیم فارم ماهی به مختلف اشکال هندسی احداث نمایم ولی بهترین شکل ان مستطیلی میباشد زیراکه مراقبت فارم و گرفتن ماهی قدری اسان میباشد. اندازه یک فارم تجارتی در حدود 5 الی 10 جریب خوب است ازین کلان حوض به مشکل نگهداری میگردد. میتوانیم که حوض های خورد و کوچک را نیز نظر به ضرورت احداث نمایم.  در اکثر مناطق حوض به هموار سطحه تعمیر میگردد طوریکه به اندازه دو فت زمین چقر میگردد و اطراف حوض به اندازه 5 الی 6 فت دیوال جور میگردد که به صورت مجموعی به اندازه 7 الی 8 فت  یک حوض چقرتعمیر میگردد، بند به اندازه 10 الی 12 فت عریض میباشد و سطح مایل ان 1:2 میباشد این نوع زمانی احداث میکردد که حوض توسط واتر پمپ پر میگردد. اگر یک حوض به خصوصیات مذکور تعمیر گردد به اندازه 6 الی 7 فت آب ذخیره کرده میتواند. اگر بیش از یک حوض تعمیر میگردد سیستم آبیاری جداگانه باید مد نظر گرفته شود. اگر آب حوض توسط آب جوی و یا دریا پر میگردد درین صورت حوض صورت کامل توسط کندن کاری سطحه زمین جور میگردد.
در کنار فارم ماهی باید یک حوض برای نرسری نیزتعمیر گردد. حوض نرسری باید یک ششم حوض عمومی باشد.   برای نگاهداری ماهی در حوض های بزرگ چوچه ماهی از هیچری (جای تولید نسل) و نرسری ها در ماه اپریل الی اگست خریده میشود و درحوض نگاه میگردد.  ماهی از حوض کلان در دوران ماه نومبر الی فروری گرفته میشود و به بازار عرضه میگردد.

طریقه ساختن حوض پرورش ماهی :
جهت ساختن حوض پرورش ماهی از طریقه های مختلف استفاده به عمل می اید ونکات اساسی که در زمان ساختن حوض مد نظرگرفته میشود عبارت اند:
-  نوعیت زمین وآماده ساختن نقشه حوض
-  اعمار آبگردان یا دکه
-  سیستم تخلیه یا مجرای خروج آب
-  مجرای عبور آب اضافی
-  چُقری حوض ( یک متر تا یک ونیم متر )
- کف حوض
- جویچه ها در کف حوض

حوض باید طوری ساخته شود که امکان تخلیه آب از ان به طور مکمل وبه زودی امکان پذیر باشد وبدون کدام مشکل انرا خشک کرده بتوانیم . برای خشک کردن آب حوض جویچه ها در کف حوض نقش عمده دارد .
وقتی که در یک ساحه چندین حوض بناء میگردد بهتر است که دهانه هر حوض ( دهانه خروجی) جدا باشد تا که آب یک حوض به حوض دیگر نریزد این عمل در ممانعت از اشاعه امراض وآفات نقش عمده ای دارد.
ساختن حوض بدوطریق صورت می گیرد .
1- ساختن حوض به شکل خام :
2- ساحتن حوض به شکل پخته :

ساختن حوض به شکل خام :
  برای ساختن این چنین حوض هازمین رآبه اندازه 1-2 مترچقرمیکردندودرداخل ان آب می انداختندوچوچه های ماهی رادرآن رهامیکردند.
 نُقص ساختن این چنین حوض ها این است که دایم آب حوض گِل آلود میباشدوماهی به  درستی ازغذاستفاده کرده نمیتواندوهمچنان ازاثرناپاکی ماهیان مریض میگردندوهمچنان خالی نمودن  آب ازحوض های خام مشکل میباشد.
ساختن حوض های خامه ازجمله قدیمی ترین شکل ساختن حوض بوده که امروزدر جهان مروج نمیباشد.

ساختن حوض به شکل پخته
  ساختن حوض های پخته به خاطرتربیه وپرورش ماهی ازجمله جدیدترین طریقه پرورش ماهی به شمارمیرود.

فایده های ساختن حوض های پخته قرارذیل است .
-  حوض های پخته نسبت به حوض های خام آب کم ضرورت دارد.
-  محیط وماحول حوض پاک وخشک میباشد.
 برای شناماهیان آب راصاف نگهمیدارد .  -
آب حوض پاک وبدون گِل ولای باقی میماند. -
تخلیه آب وخشک کردن ان اسان می باشد . -
- درحوض های پخته ماهیان ازروشنی ونورافتآب به خوبی استفاده کرده میتواند.
 جمع اوری وسرت نمودن ماهیان اسان می باشد.-
نظربه نکات ذکرشده حوض های پخته ازحوض های خام بهتراند.

  حوض ها به انواع واشکال مختلف اعمارمیگردد. بطورمثال به اشکال مربعی مستطیلی وانواع خوردوکلان .
حوض ها ازنگاه تامین آب به سه دسته تقسیم شده است.
1- حوض های چشمه دار
2- حوض های که توسط آب باران یاآبهای جاری سیرآب میگردند.
3- حوض های که مانندبندهای آب اندودرمسیردریاهاوجوی هآبنامیشوند.

معرفی سامان ولوازم جهت ساختن حوض
سامان ولوازم که برای ساختن حوض بکاربرده میشودقرارذیل است.
1- بیل = برای کندن زمین
2- کلند = برای کندن زمین
3- کراچی دستی = برای انتقال دادن خاک
4- سمنت = برای ساختن حوض
5- بلوکه = برای ساختن دیوارهای حوض
6- ریگ = برای ساختن حوض
7- جالی = برای دهانه دخولی وخروجی حوض
مصارف برای ساختن حوض :

  مصارف نظربه منطقه ونوع سامان آلات که برای ساختن حوض استفاده میشود فرق میکند بصورت عمومی دروقت پلانگذاری بایدمصارف ذیل درنظرگرفته شود.
  کندن حوض
  ساختن چهاردیوارهای حوض 
  تعمیرمجرای آب
 واترپمپ
   نل های آب
  چوچه ماهی
 کود ( حیوانی ، کیمیاوی )
  چونه
 خوراک اضافی
 جال
 پاک کاری حوض وغیره
 مصارف برق
 مصارف نگهداری
 ترانسپورت

معرفی سامان ولوازم ضروری جهت پرورش ماهی :
 
ازسامان ولوازم که درپرورش ماهی استفاده صورت میگیردعبارتند از:

 ترمامتر = برای معلوم نمودن درجه حرارت آب
  کراچی دستی = برای انتقال دادن غذا
واترپمپ = برای تخلیه آب
 سطل
  سبد
 لباس ضد آب
  موزه
 دستکش

پرورش ماهی
میتوانیم که چوچه ماهی از یک هیچری (محل چوچه کشی) بدست بیاوریم باید احتیاط شود که در انتخآب نوع ماهی دقت شود که گوشت خور و سبزی خور یک جا انداخته نشود.

نوعیت ماهی  حوض نرسری تعداد چوچه در 2.5 جریب  حوض عمومی تعداد در 2.5 جریب
  (وزن اوسط 5 گرام )            (وزن اوسط 150 گرام 200 گرام)
روهو  360                                  240
موری   180                                  120
تهیلا  300                                   200
گراس کارپ 180                              120
سلورکارپ 180                              120

تعداد مجموعی  1200                     800

یا به این شکل
روهو  360                                    240
موری   180                                   120
تهیلا  180                                   120
گراس کارپ 180                             120
سلورکارپ 180                             200

اگر Big Head   ماهی دستیآب میباشد بجای سلور کارپ میتوانیم که ان را معاوضه کنیم
 
طریقه های تغذیه ماهیان :
اشتهای ماهی درواکنش با عوامل زیادی متغیر است ودرنتیجه سهم تغذیه روزانه براساس دما درسراسر فصل رشد تغیر میکند . اشتهای ماهی اشکارا به دما بستگی دارد کپور دردمای8   الی 10 درجه سانتی گراد فعالانه به تغذیه شروع میکند وقتیکه دما بالا میرود اشتهای ماهی نیز افزایش میآبد تا اینکه بین 20 الی 25 درجه سانتی     گراد به بهینه میرسد .                                                                              
کیفیت مزه گوشت ماهی به مواد غذایی وترکیب آن ارتباط دارد آبتدا حوض را تانصف یا دوسوم ارتفاع آنرا آب گیری میکنند  پس آب را هم با کود های عالی وهم معدنی کود دهی میکنند . کود دهی شرایط مناسب را برای جلبکها وسخت پوستان پست تر ایجاد میکند وازاین رو این موجودات پلانکتون خیلی سریع تکثیر خواهند شد قبل ازانتقال ماهی های کوچک به حوض آنهارا چند روزی با جیره تخم مرغ پخته تغذیه  میکنند .                                                                                    
مقدار کود حیوانی( گاو، طیوروگوسفند ) 2 الی 3 تن درفی هکتار( 3 کیلوگرام دریک متر مربع ) میباشد قبل ازپر کردن آب حوض در زمانیکه حوض آب دارد وماهی دارد 100 الی 200 کیلو گرام درفی هکتار هر 15 روز یکبار با استفاده ازقایق درصورتیکه حوض کوچک باشد دراطراف حوض با بیل انجام  میشود وکود های معدنی عبارتند ازفسفات ، سوپر فسفات به میزان 100 کیلو گرام درهکتار ونایتروجن ، امونیم نایتریت ، امونیم سلفات به میزان 100 الی 150 کیلو گرام درهکتار( هرهکتاربرابر است با 10000متر مربع یا 5جریب). استفاده ازکود ها باید ازمارچ الی اکتوبر صورت گیرد .                                                                                      
ازهفته دو به بعد میتوان ازغذا های مکمل که به شکل آرد ساخته می شود استفاده کرد که ترکیبات عبارتند از آرد جو، آرد گندم ، آرد سویا  وآرد گوشت یا خون که درسطح ان حوض ریخته میشود ومقدارآن 1 – 5/1 لیتر درهرروز برای 100000 چوچه ماهی میباشد .                                                                                      

خوراک اضافی
برای حاصل بیشتر لازم است که بعضی غذاهای محلی و ارزان به ماهی داده شود. پوست برنج ، بقایا نباتات وغیره.
پوست برنج    50%
ارد جواری                   25%
استخوان ماهی/رودها/خون   5%
شیره     10%
کنجاره     10%
  یا
پوست برنج   50%
جواری    30%
شیره     10%
کنجاره    10%

مقدار خوراک
غذا ذکرشده فوق به طریقه درست حل گردد و در حوض وزن ماهی در نظر گرفته به اندازه  2 الی 3 % وزن آن روزانه غذا داده شود. در نرسری میتوانیم مقدار ذکرشده به انداز ه 2 % دیگر هم بالآببریم . در حوض باید از مارچ الی اکتوبر( ماه حوت الی سنبله ) غذا اضافی انداخته شود.
برای ماهی گراس کارپ باید غذا های از قبیل رشقه شبتر برگ های جواری وغیره علوفه جات هم استفاده شود.

استفاده از کودها
موجودیت آب سبز مایل در حوض نشاندهنده موجودیت غذا طبعی درحوض میباشد. برای اینکه حوض زرخیز نگاه گردد از کود ها استفاده صورت میگیرد. معمولااز دونوع کود استفاده میگردد.

کود حیوانی
درین جمله فضله جات حیوانی ، فضله جات مرغها ، سبزی های گنده وغیره شامل است .

کود های کیمیاوی
درین کود ها نایتروجن ، فاسفورس و پوتاشیم شامل میباشد. این کودها بشکل Ammonium Nitrate , Super Phosphate , Di Ammonium Phosphate (DAP)  در بازار بدست میاید.

استعمال کودهای حیوانی
از کودها بشکل ذیل استفاده میشود. ولی قبل از استفاده کودها باید با شخص فنی ارتباط گرفته شود

•  استفاده از کودها باید ازمارچ الی اکتوبر صورت بیگیرد.
•  در موسم های بارانی و آبرالود استفاده ازکودها صورت نمیگیرد.
•  تمام کودهای کیمیاوی باید با سطح آب فاش گردد.
 
کودهای حیوانی  قبل از پر کردن حوض         بعد از پرکردن حوض
      (اندازه برای 2.5 جریب فارم)        (اندازه برای 2.5 جریب فارم)

سارگین  6000-8000 کیلو   500 کیلو گرام هر 15 روزبعد
        یا 30-35 کیلو روزانه

فضله جات مرغها      2000-2500 کیلو   200 کیلو هر 15 روز بعد
                   یا 12-15 کیلو هر روز

استعمال کودهای کیمیاوی:

اگر زمین خاصیت قلوی داشته باشد کودهای کیمیاوی به شکل ذیل استفاده گردد.

Single super phosphate  75 کیلو فی 2.5 جریب    25 کیلوگرام فی 2.5 جریب
Ammonium Phosphate  75 کیلو فی 2.5 جریب    25 کیلوگرام فی 2.5 جریب

اگر زمین و آب مساعد به ماهی پروری باشد به شکل ذیل از کودهای کیمیاوی استفاده گردد.

Di Ammonium Phosphate  27 کیلو فی 2.5 جریب     9 کیلو فی 2.5 جریب
یوریا      6 کیلو فی 2.5 جریب   2 کیلو فی 2.5 جریب

در وقت استفاده ازدای امونیم فاسفیت باید 15 ساعت قبل در آب تر و حل شود بعداً به اندازه مساوی سر آب حوض انداخته شود.

طریقه ها ی حفظ ومراقبت ازحوض های ماهی پروری:

طریقه های تعویض آب حوض :

 آب حوض را میتوان به روشهای مختلف تعویض نمود که عبارتند از :
 1 – استفاده از واتر پمپ که درآبتدا سرلوله که داخل حوض ماهی میشود با توری سیمی بسته وپس واتر پمپ را روشن میکنیم هنگامیکه حجم آب به 40-30 سانتی متر ازکف حوض رسید دستگاه را خاموش نموده ومجرای آب تازه را به داخل حوض هدایت میکنیم وهنگامیکه حوض پر ازآب شد اگر نیاز بود دوباره عمل بالا را تکرار میکنیم تا آب شفاف گردد درغیر ان جریان آب را قطع میکنیم .
2 – یک جریا ن آب داییمی را از یک طرف به حوض راه میدهیم که درآبتدا این جریان آب دریچه مجهز به تور سیمی نصب میکنیم تا ازورود ماهیان هرزه ولارو حشرات ودیگر مواد اجنبی به حوض جلو گیری کند ودرطرف دیگر حوض یک دریچه خروجی برای آب قرار میدهیم تا جریان مداوم آب برقرار باشد وهمیشه آب تازه واکسیجن دار دراختیار ماهیان قرار گیرد .
3 – با ایجاد کانالهای انحرافی درکنار حوض میتوان درصورت لزوم با استفاده ازتور ماهی هارا درمواقع لازم به داخل این کانال راهنمایی کرد وپس آب حوض را تعویض نمود وبعداز آب گیری مجددا دریچه کانال انحرافی را با زنمود تا ماهیان وارد حوض گردند .

طریقه های معاینه آب حوض :

آ ب حوض باید ازنگاه نباتات ، مقدار اکسیجن ، موجودیت گل ولای وغیره معاینه گردد .
اگر درحوض پرورش ماهی نباتات آبی بیش از اندازه رویش نموده است باید آنهارا ازسطح آب چید ودورد کرد زیرا باعث میشوند تا ازطرف شب اکسیجن کم میشود وهم نورکافی به قسمتهای پایین حوض میرسد .
هنگامیکه ماهیان به سطح آب آیند وتنفس میکنند نشانه کمبود اکسیجن درآب است که باید آب حوض را تعویض نمود ویا ذریعه برق وسامان آلات مخصوص آب را به قسم فواره به هوا مخلوط نمود تا فیصدی اکسیجن ان بالا رود درصورتیکه آب شفافیت خود را ز دست بدهد ما نیم دست خود را که تا قست با زو درآب فرو برده ایم مشاهده کنیم که نشانه کدر بودن است وباید آب تعویض شود . هم چنان اگر آب  مدت زیادی درحوض بماند رشد بناتات سبز وجلبکها درآن افزایش یافته ورنگ آ ب سبز یا تیره معلوم شده وبوی آن نیز تغیر خواهد کرد .

بهداشت ووقایه :
برای مبارزه درمقآبل بیماری های ماهی میتوان ازاصل های آتی را رعایت کرد :
- درگام نخست باید آب حوض به مقد ار کافی ودارایی کیفیت خوب باشد تآبه این ترتیب خطر کمبود اکسیجن وظهور آلودگی ازمیان برود .
- ازحوض مراقبت خوب بعمل آید ، لای ، لوش وگیاه های مضردور گردد .
- کف حوض وجویچه ها یا شبکه های داخل حوض طوری تنظیم گردند که امکان تخلیه مکمل حوض فراهم شود .
- حوض ها بطور منظم خشک گردند وبا چونه ضد عفونی شوند .
-ازورود ماهی های آزاد به حوض ممانعت بعمل آید .
-  ماهی ها دروضع خوب نگهداری گردند . برای این کار ازتراکم زیاد ، ذخیره طولانی ، اجرای کارهای غیر ضروری وناراحت نمودن ما هی ها وازانتقال بی موجب آنها خود داری گردد .
-  ما هی کارپ درحوض های سالم ، صحی وغنی ازمواد خوراکی دربهار رها گردد  مگرسالمونیدها بطور مصنوعی تغذیه شوند وازتغذیه بیش ازحد آنها ممانعت بعمل آید
-  برای بدست آوردن تخم یا چوچه ماهی به منظور تامین مجدد ماهی درحوض های دست داشته نباید به هر کشتگاه ماهی پروری مراجعه صورت گیرد بلکه ازآنهاییکه مطمین وصحی اند تخم وچوچه بدست آید .
-  بهتراست ازآبیکه یک یا چند کشتگاه ماهی را سیرآب نموده استفاده نشود .
-  وقتی کدام ماهی دراثر کدام بیماری بمیرد ویا ماهی بیمار باشد باید ازآب بیرون گردد وهمراه با چونه زیرخاک دفن شود .
 -  حوض ها ومواد آلوده ومنتن ضد عفونی گردند . هم چنان سا ما ن ولوازم مربوط به طور منظم ضد عفونی شوند .

مبارزه دربرآبر پرازیت های خارجی ( پوست ومجرای تنفسی ماهی )

ماهی ها دارایی پرازیت های داخلی وخارجی اند درمقآبل پرازیت های داخلی آنها مبارزه کار دشوار است مگر میتوان با اسفتاده ازحمام های مناسب ماهی را از پرازیت های خارجی عاری ساخت .

درمقآبل پرازیت های خارجی ازمواد استفاده بعمل میاید که تاثیر عمومی دارند مثلا:
1 – چونه
2 – نمک
3 – کاپر سلفیت
4 – پتاشیم پرمنگنت
5 – فورمالین
6 – لیزول
هرگاه ازمواد مذکور به اندازه مناسب کار گرفته شود ماهی های صحتمند بدست میاید ویا حد اقل آنقدر به ماهی کمک میشود که با تداوی اندک صحت یا ب گردد .
برخی ازعلما حمام نمک طعام را برای ماهی های کارپ پیش ازگذاشتن به حوض ها منحیث یک وسیله مهم وموثر وقایوی سفارش میکنند . زیرا چنین حمام انواع مختلف پرازیت های خارجی را نآبود میکند . وماهی را ارامش میدهد واشتهای آنرا تحریک میکند . اجرای این کار پس ازسپری کردن زمستان برای ماهی ارزش بزرگ دارد .
حمام نمک درتانک های نگهداری ، درظرف های انتقالی ویا درظروف مناسب دیگری انجام میآبد  درزمان اجرا هوا یا اکسیجن باید در آب افزوده شود برای یک حمام که یک تا یک ونیم ساعت را دربر میگیرد مقدار یک ونیم کیلو گرام نمک طعام در100 لیتر آب حل میشود .

ضد عفونی کردن حوض هاییکه با امراض آلوده اند
ضد عفونی نمودن حوض ها به وسیله مواد ذیل انجام میآبد .
1 – چونه
2 -  کلسیم سیان اماید
3 – پتاشیم پرمنگنات
استفاده ازچونه وکلسیم سیان اماید برای تانکهای بزرگ وحوض های بکارمیرود که کف طبیعی دارند برای اجرای اینکار آب حوض تخلیه می شود وهنوز که نم دارد کف حوض زیر ورو گردد وچونه به مقدار100 گرام درمتر مربع یعنی یک تن درهکتارپاشیده شود . به دنبال آن اندکی آب جریان داده شود تا چونه به شیره تبدیل گردد پس ازآن برای مدت 15 روز گذاشته شود پس ازمدت مذکور حوض دوباره تخلیه وازآب تازه پر گردد .
ازجریان آبی که قلویت بلند دارد به حوض های حاوی ماهی ممانعت بعمل آید زیرا کشنده است .

پتاشیم پرمنگنات :
پتاشیم پرمنگنات به اندازه یک گرام در100 لیتر آب برای ضدعفونی کردن تانکهای خورد مناسب می باشد هرگاه امکان دور نمودن ماهی موجود نیست دراینصورت یک غلظت پایین آن ( یک گرام در 200 لیتر ) اجرا گردد .

دشمنان ماهی
ماهی دشمن زیاد دارد شماری ازحشره ها ، ماهی ها ، دوزیسته ها ، خزنده ها ، پرنده ها وپستاندارها درجمله دشمنان ماهی ها قرار دارند دشمنان ماهی یا دایمی اند یا تصادفی  ویا هم آنهای که برای بدبست آوردن غذا رقآبت میکنند .

دوزیسته های مضر :
دوزیسته های کاهل ولاروای آنها به خاطر رقآبت برای بدست آوردن غذا برای ماهی ها زیان آور اند دوزیسته ها برای ماهی ها به حیث غذا نیز خدمت میکنند ازجمله دوزیسته ها بقه ها بیشتر مضر اند یکی ازراه های نجات از دوزیسته ها را ازبین بردن تخم آنها تشکیل میدهد این کار با استفاده ازجالی مخصوص یا تطبیق چونه عملی میگردد دوزیسته های کاهل توسط روش خاص دور میشوند .

خزنده های زیان آور:
آن عده خزنده هاییکه درآب بخوبی شنا مینمایند وبخشی اززندگی خودرا درآب می گذرانند چوچه ماهی ها وحتی ماهی های بزرگتر را ازبین میبرند مثال مهم آنها را تمساح ( کروکودیل ) وبرخی ازمار ها تشکیل میدهند .

پرنده های مضر:
شماری ازپرنده ها بالای ماهی ها وچوچه های ماهی هجوم برده واز آنها تغذیه میکنند ما هیخورک که یک پرنده کوچک ومقبول است به طور ماهرانه ماهی را شکار میکند . پرنده دیگری بنام مرغآبی خاکستری به شدت به شکا ر ماهی میپردازد . مرغآبی ها نیز برای ماهی مضر تمام میشوند . مرغآبی ها به حوض های تخمگیری وچوچه های ماهی آسیب میرسانند . اما برای حوض های ماهیان کلان  مفید اند ، زیرا مدفوعات آنها به حیث کود برای حوض اثر مینماید . قو برای ماهی ها مضر نیست ومدفوعات آنها برای حوض ها مفید می باشد .

پستا نداران مضر :
سمور آبی ازماهی تغذیه مینماید . درپهلوی آن به قسم اضافی ازسایر حیوانات آبی نیز استفاده میکنند . وقتی مقدار ماهی زیاد باشد این حیوان درمقایسه با خوردن شمار زیاد ماهی را نآبود مینماید . این حیوان بیشتر به حوض های زمستانی ضرر میرساند . سمور آبی ماهی های بزرگ را شکار مینماید که به این اساس حوض های پرورشی مخصوص اند .
سمور آبی به وسیله تلک های بزرگ دفع میگردد حوض های زمستانی باید بطور مناسبی با کتاره تجهیز شوند .
موشها ی صحرایی نصواری وآبی اضرار زیاد ی را به حوض ها میرسانند این حیوانات همه چیز خور اند ، ازهمین سبب تخمهای ماهی ، چوچه های ماهی وذخایر غذایی آنهارا تخریب میکنند .

حشره های مضر :
دشمنان ماهی ازجمله حشرات آبی ازتعدادی ازقانغوزک های آبی ، خسک های آبی ووبمبیرکها عبارت میشوند . با نظرداشت بزرگی آنها حشره های مذکور بالای تخم وچوچه های ماهی هجوم میاورند . هم چنان برای بدست آوردن خوراکه با ماهی ها رقآبت مینمایند گاهی لاروای آنها وگاهی هم حشره مکمل ولاروای آنها برای ماهی ها مضر تمام می شوند .

قانغوزک های آبی :
این حشره ها درآب فراوان اند وبیشتر درجاهای دیده می شوند که ازنگاه گیاه های آبی غنی اند قانغوزک بزرگ شناور یکی ازمضرترین آنها را تشکیل میدهد . قانغوزک کاهل چوچه ماهی را میخورد وخیلی حریص است لاروای آن دربالای پوست ماهی زندگی میکند این قانغوزک ها آسیب های بزرگ به حوض های پرورشی میرساند .
قانغوزک سیاه آبی ازاینکه گیاه خور است به ماهی ها ضرری نمیرساند مگر لاروای آن سبب مضرت بزرگی به ماهی ها میشود . زیرا تعداد چوچه های ماهی ازبین می رود . برای جلو گیری از انها لازم است تا حوض های پرورشی کم ازکم تا پانزده روز پیش ازرهایی ماهی ها به حوض ازآب پر نشوند تا این لاروای مضر وقت کافی برای انکشاف پیدا نکند . هم چنان مردآب ها وجوی های پر لوش وپرسبزه را که دراطراف کشتگاه ماهی پروری قرارد ارند پاک نمایید .

خسک های آبی :
شمارزیادی ازاین حشرات به انداز ه های زیاد یا کم برای ماهی ها مضر اند ودرضمن برای بدست آوردن خوراک با آنها به رقآبت می پردازند . انواع خورد اینها به حیث غذا برای ماهی ها نیز خدمت میکند .

بمبیرک ها :
حالت پیلگی این حشره در آب میگذرد ، درحالیکه درمرحله بلوغ پرواز مینمایند پیلگی برخی ازآنها برای ماهی ها بسیار خطرناک ومضر است خشک نمودن سالانه ودراز مدت حوض ها درکنترول وتوقف انکشاف پیلگی ها موثر تمام میشود .

ماهی های ماهی خور:
برخی ازماهی ها طور مکمل بالای ماهی های دیگر زندگی میکنند وخسارات بزرگی را به حوض های ماهی میرسانند . برای جلوگیری ازورود این ماهی ها جالی های مناسب در دهانه حوض ها نصب میگردد درصورتیکه این ماهی ها درحوض ها موجود باشند باید حوض  خشک گردد وچونه پاشی دران صورت گیر د . ازداخل شدن ماهی های دیگر نیز ممانعت بعمل آید زیرا درگرفتن غذا با ماهی های اصلی حوض رقآبت مینمایند .

علایم ونشانه های مشخص مریضی های ماهیان :
علامات که درنزد ماهی مریض مشاهده میشود قرار زیر است :
1 – ماهی سست می شود
2 – خوراک را نمیخورد
3 – به شکل معمول حرکت نمیکند
4  روی گل ولای قسمت تحتانی حوض می نشیند ویا بار بار به سطح آب بر میگردد
5 – به کناره ها خودرا میزند
6 – دهن خودرا برای تنفس کردن باز میکند
7 – ماهی کوشش میکند که ازآب بیرون شود
8 – رنگ ماهی تغیر میکند
9 – به جسم ماهی زخم ویا آبله ویا لکه دیده میشود
10 – ماهی بیرون برآمده دیده میشود
زما نیکه همچون علایمی درماهیان فارم مشاهده میشود باید فورا به داکتر وترنر ویا به مرکز صحی وترنری مراجعه شود وهرچه زودتر به تداوی آنها اقدام شود زیرا بسیاری ازامراض ماهی ساری بوده وخیلی زود تمام ماهیان فارم را آلوده میکند وبا تحت خساره سنگین به صاحب فارم پرورش ماهی میشود وباید یاد آورشویم که هیچوقت نباید بدون مشوره داکتر وترنر به تداوی اقدام شود وازگوشت ماهیان مریض به هیچ صورت استفاده صورت نگیرد .
باید یاد آورشد که درنزد ماهی ها امراض آتی بطور عموم به ملاحظه میرسد :

بیماری های باکتریایی
بیماریهای ویروسی
بیماریهای پروتوزوایی
بیماریهای قارچی
بیماریهای که به وسیله کرمها بوجود میاید
بیماری های محیطی ( آب ، هوا ، روشنی ، اقلیم وغیره )
بیماریهای تغذیوی
 
دسته بندی ودرجه بندی ماهیان:

درجه بندی ودسته بندی( سورت نمودن ) ماهیان را به انواع و اندازه های مختلف تقسیم نمودن میباشد .
دسته بندی ماهیان سال یک بار وقتی  که حوض ها خشک میگردد صورت میگیرد به خاطر جلوگیری از خود خوری در میان ماهیان تروت( قزل الا )،دسته بندی آنها سالانه چند مرتبه اجرا میشود تا ماهیان خورد وکلان از هم جدا گردندوبه این ترتیب زمینه تغذی خوبتر برای ماهیان خورد نیز مهیا شود.
دسته بندی ودرجه بندی ماهیان باید به دقت انجام یآبد ان شمار ماهیهاییکه در مقایسه با دیگران رشد بهتر مینمایند جدا گردند ومنحیث ماهیان نسلی برای تولید نسلهای نو بکار روند .
دسته بندی ودرجه بندی ماهیان طبق معیارهای معین وبا استفاده از سامان ولوازم خاص انجام میگیرد.بدون شک ماهیان گرفته شده اندازه های متفاوت دارند برای جدا نمودن انها از نگاه بزرگی در روی میز گذاشته میشوند ودرجه بندی میگردند این کار زیادتر برای ماهیان مقاوم وماهیان آب گرم عملی میشود برای اجرای درجه بندی ودسته بندی از تورها کار گرفته میشود و ماهیانی که از نگاه بزرگی ونوع از هم جدا شده اند در سطلهای که 3/2 حصه ان پرازآب باشد انداخته میشود ووقتی که این سطلها به وسیله ماهی ها پر شد به حوضهای ذخیره یا زمستانی رها میگردند این ماهیان قبل از رهایی به حوض وزن وشمار میگردند.

جمع آوری وانتقال ماهیان :

  ماهیان که درحوض نگهداری میشوندبه دوطریق جمع اوری می گردند.
1- دراثرخشک نمودن یاتخلیه آب حوض
2- درموجودیت آب حوض

هردوروش فوق به منظورجآبجانمودن دوباره یارهانمودن ماهی های نووکنترول وضع حوض وخشک نمودن حوض تطبیق می گردد.
 به منظورجلوگیری ازضایعات درزمان گرفتن یاجمع اوری نکات ذیل بایددرنظر گرفته شود.
•  تغذیه ماهیان دوتاسه روزقبل ازخشک نمودن حوض متوقف شود.
•  جمع اوری دروقت هوای سرد صورت گیردمانندصبح یادرموجودیت ابر یا بارندگی، وبایدبه خاطرداشته باشیم که جمع اوری درزمان غرش اسمان ورعد وبرق صورت نگیرد.
• تاسیسات منظم برای درجه بندی ماهی ضروری است.
• ازانتقال ماهی به جاهای بسیاردوربایدجلوگیری شود .
• ماهیان نبایددرتورهای دسته داریامخزن ( تانک ) های ترانسپورتی انباشته شود.

گرفتن ماهی دراثرخشک نمودن یاتخلیه آب حوض به وقت وپرسونل زیادضرورت دارد.اماگرفتن ماهی درموجودیت آب حوض بیشتربشکل ساعت تیری و سرگرمي به شرح ذیل اجرامیشود

گرفتن ماهی بدون خشکاندن آب حوض :

درین روش ماهیگیری ازجالی های متنوع وگوناگون استفاده بعمل می اید.
چوچه های کارپ به وسیله تورهای دسته دارونفیس گرفته میشوند برای این کار باید چوچه های ماهی درپیشروی مجرای تخلیه آب حوض گردایند.این کاردراثرپائین اوردن سطح آب صورت گرفته میگیرد برای گرفتن چوچه های  سایرماهی ها نیزبه عین شکل عملی شده میتواند.
 تورهای ماهی ازتارهای نخی تهیه میگرددواین تورهاپس ازهرباراستعمال بایدبه خوبی شستشوگردندوتورهای نامبرده درسایه آویزان شده تاخشک گرددودرهیچ صورت باشعاع مستقیم آفتآب نشوندویکی بالای دیگرانبارنشوند.

طریقه های انتقال ماهیان به مارکیت :

قبل ازاینکه برداشت شروع شود کارهای مقدماتی زیادی وجود دارد که باید انجام شود مانند طنآب ، تور ، لباسهای ضد آب ، موزه ، دستکش ، سبدها یا جعبه های نگهداری ماهی باید آ ماده گردد.
برداشت ماهی با تخلیه حوض انجام میگردد تخلیه باید ازطریق یک صفحه سوراخدار که اندازه سوراخهای آن متناسب با ماهی است انجام میشود . وقتی اندازه آ ب به حدی رسید که با موزه می شد داخل حوض ماهی هارا گرفت چند نفر میتوانند دریک طرف حوض وچند  نفر دیگر دران طرف حوض ایستاده شوند ودوطرف تور را بگیرند تور ازقسمتی که د ارایی وزنه فلزی است داخل آ ب شده وقسمت بالایی آن درروی آب قرار میگیرد پس کارگر هاشروع به کشیدن تور میکنند تا به انتهایی حوض برسند . درانجا قسمتی ازتور را که بالای سطح آب است بالای پایه های  چوبی میگذارند وبرداشت ماهی را شروع میکنند که توسط تور های کوچک دستی این کار انجام میگیرد . پس ماهی ها را به اساس نوع درجه بندی کرده ودرداخل سبدها ویا جعبه های چوبی مخصوص قرار میدهند وتوسط یک وسیله نقلیه به مارکیت انتقال میدهند