مرض اتشك بعدي كچالو
مقدمه:
اتشك بعدي از جمله مرض هاي مهم شاخچه و برګ كچالو درمناطق كه كچالو زرع ميګردد به شمار مي رود. اين مرض در اب و هوايي سرد و مرطوب سبب خساره زياد ميګردد. نبات كچالو به سه موسم خزان، بهار و تابستان بذرميګردد. اين مرض درموسم تابستان در مناطق سرد سير و درموسم خزان در مناطق ګرمسير در مزارع كچالو معمول ميباشد.
عامل مرض اتشك بعدي جهت انتشار به رطوبت و حرارت زياد ضرورت دارد بدين ملحوظ اګر مزرعه كچالو به مدت زياد مرطوب نګاه داشته شود علايم مرض به خوبي در مزرعه مشاهده شده ميتواند. اين مرض در مزرعه كه زير سايه باشد يا جويه هاي ابياري به خوبي ديده شده ملاحظه مې ګردد.
علايم مرض:
علايم مرض اتشك بعدي نظر به شكل و اندازه زخم ها فرق ميكند و ارتباط دارد به اب و هوا مانند رطوبت، حرارت، شدت روشني، نوع كچالو و عمرنبات. اولاً برګ هاي پائيني نبات مورد حمله اين مرض قرار ميګيرد. علايم مشخص مرض توسط زخم هاي كه قابل ديد است. مانند داغ هاي غير منظم سبز تاريك مثل حلقه هاي سبز رنګ آب ګونه معلوم مي شود همان قدر كه عمر نبات زياد مي شود به همان اندازه اين زخم ها كلان مي ګردد و مركز زخم ها پژمرده شده كه داغ ها به رنګ هاي نصواري و بنفش يا سيا رنګ تبديل مي شود . در مرحله اول داغ ها درنوك يا حاشيه اي برګچه ها در جاي كه رطوبت ذخيره مي شود نمو مي كند.
اګراب هوا توسط ابر ، شبنم يا باران مر طوب باشد فنګش اتشك سفيد رنګ سپوردار در قسمت هاي حاشيه هاي بيروني ساحات مبتلا به مرض در عقب برګ هاي پائين انكشاف مي كند كه حلقه هاي سبز كم رنګ را مې سازد . سپور ها زياد شده كه درنتيجه كتله هاي سفيد رنګ قابل ديد بالاي زخم هاي اين مرض را از امراض ديګر به خوبي تشخص ميكند. انكشاف حلقه ها مربوط به نوع كچالو مي باشد . در انواع مقاوم انكشاف كرده نمي تواند.
زخم هاي اتشك بعدي در برګ وساقه نبات هم واقع شده مي تواند كه درنتيجه تمام برګ ها و شاخچه ها مي ميرد. علايم مرض اتشك بعدي كه درساقه انكشاف مي كند با علايم مرض ويروسي تاب دهنده برګ ، ويروس بنفش بالاي نبات كه به مرض ريزوكتيناستم كانكر مبتلاشود شباهت دارد.
همچنان بعضي اوقات داغ هاي اين مرض بالاي نبات مرده انكشاف مي كند كه به علايم مرض بليك ليګ كه عامل ان بكتريا است اشتباه مي شود.
تيو بر كچالو هم به اين مرض مبتلاميشود قسميكه سپور هاي مرض از شاخ و برګ نبات شسته شده و به خاك ميرسدكه منجر به ترقيدن و سوراخ شدن تيوبركچالو ميګردد. خساره ان دروقت رفع حاصل كچالو به مشاهده ميرسد. داغ هاي اين مرض به رنګ نصواري مايل به بنفش ، به شكل غير منظم و كمي درتيوبر فرومې رود.
وقتيكه داغ هاي قطع شده ديده شود علايم مرض ۱-۲ سانتي متر زير پوست تيوبر به رنګ سرخ مايل به نصواري و ګاهي به رنګ بنفش كم رنګ به مشاهده ميرسد و ساحه مصاب به مرض خشك ميشود.
تيوبر هاي مصاب به مرض در ذخيره خانه ګاهي موردحمله بكتريا ګنده كننده قرارميګيرد كه تيوبر ها به زودي به كتله ګنديده تبديل شده بوي بد ميدهد كه بايد از ذخيره خانه دور ساخته شود.
عامل مرض :
عامل مرض اتشك بعدي يك نوع فنګس بنام فايتوفتورا انفيستنس دي بيريphytophthora infestans مي باشد. نام فنګس از كليمه يوناني ګرفته شده فايتو بنام نبات و فتورا بنام تخريب كننده.
اين فنګس به ګروپ فايتوفتوراIV تعلق ميګيرد و توسط ميكروسكوپ تشخيص مي شود.
تكثر غيرزوجي:
انفيستنس توليد سپورنجيا در شاخچه مي كند كه بنام سپورنجيا فور يادميشود. اين سپورنجيا فور نمو نموده و توليد سپورنجيا رامي نمايند. سپورنجيا توسط باد و هوابه زمين مجاور انتقال شده ولي به فاصله زياد زريعه شعاع افتاب و خشكي هوا زنده مانده نمي توانند. درهواي ګرم سپورنجيا مستقيما به شكل سپور واحد عمل و نمو مي نمايد ولي درهواي سرد ومرطوب باي فاجيليت زوسپور بعد از تقريبا دو ساعت از سپورنجيا توليد مي شود. زوسپور دركيسه نبات ميزبان شنا نموده و نبات را مصاب به مرض مي سازد.
تكثر زوجي:
دوقسم جفت A1 ،A2 پي ، انفيستنس شناخته شده كه دبين اين دو قسم جفت تكثر زوجي صورت ميكيرد. قسميكه هسته چه از انتريديوم يك جفت داخل اووګونيم جفت ديګر مي شود. درمملكت مكسيكو هر دو قسم جفت از سال هاي سابق تا حال موجود بوده ولي در مناطق ديګر توليد كننده كچالو دنيا تنها يك قسم جفت A1 موجود بوده . هر دو قسم A2,A1 خارج از مكسيكو راپورداده شده. عقيده به اين است كه تكثر زوجي در دوران مريضي نبات كدام رول مشخص ندارد ولي رول هاي مهم زنده ماندن و تكثر زوجي اين فنګس در تيوبر مصاب به مرض مي باشد.
دوران مرض:
مرض اتشك بعدي كه عامل ان فنګس پي، انفيستنس است به شكل مايسليم در تيوبر كچالو مصاب به مرض زندګي مي كند. تيوبر مصاب به مرض درګدام به حيث يك منبع مهم و عمده انتشار مرض به تيوبر هاي ديګر مي باشد.
اګر تيوبر مصاب به مرض در زمين افتيده باشد يك منبع خوبي براي انتشار مر ض مي باشد. سپورنجيا بالاي شاخه هاي نبات توليد شده و به نبات سالم ذريعه باد به زمين هاي مجاور انتشار مي يابد. در هواي ګرم سپورنجيا مستقيماً نمو نموده و توليد جوانه لوله دار رامي كند. درهواي سرد و مرطوب سپورنجيا نمو نموده وتوليد باي فالاجيليت زوسپور رامي نمايد.
تيوبر هاي رفع حاصل شده توسط تيوبر هاي مصاب به مرض مصاب ميګردد كه درذخيره تيوبر ها را به پيمانه زياد ګنده مي سازد.يعني يك داغ كوچك كنده شده در ذخيره خانه انكشاف مي كند كه بعد از رفع حاصل قسمت فوقاني تيوبر مي ميرد. درانكشاف مرض حرارت و رطوبت عوامل مهم محيطي بشمار ميرود. وقتيكه رطوبت نسبي از 90 فيصد بالا برود سپورنجيا درقسمت تحتاني برګ ها تشكيل مي شود. درجه حرارت مناسب مرض عبارت از 18-22C درجه سانتي ګراد مي باشد ولي تشكيل سپورها در3-26C هم صورت ګرفته ميتواند. در 21-26C درجه سانتي ګراد سپورنجيا مستقيماً نموميكند اما درجه حرارت پائين تر از 18C درجه هر سپورنجيم از 6-8 ، باي فلاجيليت زوسپور توليد مي كند. زوسپور به خاطر شنا كردن به اب ضرورت دارد و قادر هستند كه نبات رابه مريضي ابتدائي مبتلا سازد.شدت مرض درهواي سرد و مرطوب ميباشد. شب سرد و روزګرم يا رطوبت دوام دار كه ناشي از باران و ګرد و غبار باشد تمام ساحه كچالو به مرض عام يا و باي Epidemic در ظرف چند روز مبتلا ميګردد.
كنترول مرض
استعمال تخم سالم:
تنها تيو بر هاي تصديق شده بايد بذر ګردد. تيوبر هاي مصاب به مرض اتشك بعدي منبع عمده و اولي مصاب نمودن تيوبر هاي سالم مي باشد. فنګس زمستان رابه قسم مايسليم درتيوبر كچالو سپري مي نمايد. در ندرليند يك نبات كچالو مصاب به مرض در ساحه يك كيلو متر مربع مي تواند كه درسال 490 جريب زمين رابه مرض مبتلا نمايد. تخمين شده كه سپورنجاي مصاب كننده توسط باد انتقال شده و مي تواند الي 11 كيلو متر دور تر نبات سالم رابه مرض مبتلا سازد. فلهذا استعمال تخم پاك و سالم مي تواند كه چانس انتشا ر مرض راكم سازد.
سفارس ميګرددكه:
1. دور كردن يا مصرف كردن انبار كچالو مصاب به مرض.
2. ازبين بردن انبار كچالو مصاب به مرض راتوسط سوختاندن، يخ نمودن يا خوردن.
3. پرورش و تكثير كچالو هاي مقاوم به مرض.
انواع:
هيچ نوع كچالو از صدمه پي انفيستنس مصئون نيست مګر بعضي انواع كچالو نظر به بعضي انواع ديګر مقاوم تر هستند كه به حالات محيطي تعلق داشته مي باشد كه اين مقاوم بودن كچالو در تخفيف مرض رول مشخص را دارد.
انتخاب زمين:
زمين كه زهكشي شده و جريان هوا داشته باشد در تخفيف نمودن مرض مذكور كمك مي كند. درزمين هاي كه توسط درختان احاطه شده باشد و يا نزديك نباتات كه ميزبان خوبي شپشك نباتي باشد كشت كچالو ممنوع است.
تناوب زراعتي:
تناوب زراعتي با نباتات كه ميزبان مرض نباشد براي سه سال سفارش ګرديده.
خاك دادن پشته ها :
بعد از سبز شدن تخم به نبات كچالو خاك داده ميشود كه اين عمل دركنترول ګياه هرزه كمك مي كند و نبات كچالو به عمق مناسب زير خاك مي ماند كه شاخ وبرګ نبات به مرض كم مبتلا مي شود زيرا كه يك حصار فزيكي توسط خاك بوجود مي ايد.
تغير وقت بذر:
كچالو كه وقت تر بذر ميګردد نظر به كچالو كه ناوقتر بذرميګردد توسط مرض اتشك بعدي كم تر متضرر مي شود زيرا كه درمدت دوران نموي قبلي اين ها كمتر ملوث به مرض مي شود.
ابياري :
به منظور جلوګيري از رطوبت زياد دهاقين بايد در روزهاي باراني و ابر الوده از ابياري زياد خوداري نمايد.مرض اتشك بعدي در رطوبت نسبتي بالا تر از 90% در مدت زياتر از 8 ساعت بسيار زود انتشار مي كند.
استعمال كود.
استعمال زياد كود نايتروجن دار پخته شدن نبات را به تعويق انداخته و نبات به مدت زياد به مقابل مرض اتشك بعدي مواجي مي شود همچنان نايتروجن داغ هاي مرض اتشك بعدي را در برګ زياد مي سازد زيرا كه نبات ابدار و نازك مي ګردد. نموي زياد نبات شكل خيمه رابوجود مي اورد كه محيط مناسب را براي مبتلا شدن مرض بوجود مي اورد.ولي فاسفورس و پوتاشيم اندازه داغ هاي مرض اتشك بعدي را تقليل بخشيده و چانس بزرګ و جود دارد تا نبات مبتلا به مرض ترميم ګردد.
عمر نبات:
نبات سبز شده كه داراي شاخچه و برګ ګرديده و نبات كه نموي خود تكميل كرده باشد نظر به نبات كه درمرحله نموي وسطي باشد مقابل مرض اتشك بعدي بسيار حساس مي باشد.پس بايد عمر نبات مدنظرګرفته شود.
كنترول ګياه هرزه:
كنترول ګياه هرزه دو فايده دارد.
1. دور كردن ګياه هرزه به معني از بين بردن ميزبان اتشك بعدي است.
2. مواد غذائي تنها توسط نبات به مصرف رسيده و نبات قوي مي كند.
رفع حاصل و ذخيره:
دروقت رفع حاصل امكان دارد مرض اتشك بعدي دربرګ و شاخچه نبات موجود باشد. فنګس اتشك بعدي درحجرات مرده نبات سپور توليد نمي كند فلهذا 10-12 روز قبل از رفع حاصل بايد ساقه نبات توسط ګياه كش مرده ساخته شود. اګر مرض درمزرعه موجود باشد بايد فنګس كش استعمال شود تا ساحه انتشار مرض محدود ګردد. تيوبر سالم كچالو از طريق چشمك ها ، لنتي سيلز و زخم ها دروقت تماس به شاخ و برګ و تيوبر مصاب به مرض مبتلا مي ګردد فلهذا در وقت رفع حاصل از احتياط كار ګرفته شود. تيوبر هاي مصاب بايد ذخيره نګردد و كوشش شود كه تيوبر هاي سالم در ذخيره ګاه توسط تيوبر هاي مريض مصاب به مرض نګردد.
استعمال فنكس ګش:
اګر فنګس ګش به طريقه درست استعمال ګردد وسيله مؤثر كنترول مرض اتشك بعدي مي باشد. به خاطر كنترول مؤثر بايد كه فنكس ګش يك سان و به يك اندازه استعمال ګردد.دواپاشي سطحي مؤثر نمي باشد زيراكه مقدار اب زياد دركار است تا شاخ و برګ نبات را دواپاشي درست نمايد. كنترول مرض اتشك بعدي وقتي مؤثر است كه اب به تمام نقاط نبات برسد در غير ان نتيجه درست نمي دهد.
استعمال فنكس ګش محافظوي در كنترول مرض بسيار مؤثر است. اګر بعد ازچند سال فنګس كش متذكره استعمال شود با ان هم مرض درمقابل ان مقاومت نشان نمي دهد، اين قسم فنكس ګش ها سطح برګ ها را پوشانيده ونبات را از مبتلا شدن به مرض نجات ميدهد.
اګر نبات به مرض اتشك بعدي مبتلا ګرديد و فنګس داخل انساج نبات ګردد بعداً استعمال فنګس كش محافظوي فايده ندارد. در اين مرحله بايد فنګس كش سيستميك استعمال ګردد كه بنام فنګس كش ايراديكنيت ياد مي شود و داخل انساج نبات مي شود.
اګر به وقفه هاي مناسب فنګس ګش محافظوي استعمال ګردد ضرورت استعمال فنګس كش سيستميك و نيمه سيستميك نمي افتد. فنګس كش سيستميك وقتي استعمال مي شود كه نبات مبتلا به مرض اتشك بعدي ګردد. اګر ادويه سيستميك متواتر استعمال ګردد مرض در مقابل ان مقاومت نشان ميدهد.
درموقع خريدادويه بايد ليبل ان خوانده شود كه براي كنترول مرض اتشك بعدي كچالو است ياخير. و قبل از هر دواپاشي ليبل ادويه خوانده شود كه تمام هدايات وتدابير احتياطي مراعات شده، دربعضي ليبل ها ياد اوري از كنترول مرض اتشك بعدي بادنجان رومي ياد شده اګر براي كنترول اتشك بعدي كچالو استعمال ګردد بي فايدې است.
سفارشات:
1. مراعات قاعده و قانون، تعليم وتربيه ، تحقيقات و نسلګيري انواع مقاوم نبات دركنترول مرض اتشك بعدي رول مهم دارد.
2. به منظورمحدود ساختن چانس انتشار مرض اتشك بعدي بايد قانون تصديق تخم جدا مراعات شود.
3. به منظور كم ساختن ضايعات دانستن انكشاف، انتشار، رول تخم و انتقال مرض ضروري پنداشته مي شود.
4. اطلاعات راجع به مرض ، شدت مرض و حالت مرض درساحات توليدي و انفرادي ضروري است . اين عمل وقتاً فوقتاً توسط ادويه پاشي دركنترول مرض كمك مي كند.
5. پروګرام نسلګيري رول مهم در كنترول مرض دارد. هيچ نوع حساس مقابل به مرض بايد سفارش نګردد.
6. به منظور به دست اوردن فنګس كش مؤثر در كنترول مرض اتشك بعدي و استعمال درست ان به تحقيق ضرورت است تحقيق و امتحان فنګس كش ها بايد در اقليم هاي مختلف صورت ګيرد.
7. تعليم و تربيت كاركنان ترويج و مطلع ساختن دهاقين يك عمل ضروري و عاجل دركنترول مرض اتشك بعدي بشمار مي رود.
بخش از نشرات مركز بين المللي تحقيقاتي زراعتي درمناطق خشك 2005
