معلومات مختصر راجع به کچالو
کچالو ازجمله نبات نقدپولی و درتامين غذاي انساني وحيواني رول عمده را بازي ميكند قرار احصائيه ۱۹۷۷-۷۸ ساحه كشت كچالودرافغانستان ۱۹۰۰۰ هكتار وتوليدات ان ۲۰۰۰۰۰ تن بوده است كه حاصل في هكتار ان ۱۰۵۲۶ كيلوګرام يا ۲۱۰۵ كيلو في جريب بالغ ميګردد.
حاصلات كچالودرافغانستان پايين بوده زيرا انواع محلي ويا كچالوهاي تخمي مرضي بذر ګرديده وطرق انتخاب كچالوي تخمي درمراحل ابتدايي قرارداشته ودهاقين بدان اشنايي كم دارد.ضرورت است تا انواع پر حاصل مقاوم امراض وافات با اګروتخنيك مناسب بدهاقين عرضه ګردد همچنان لازم است تا دهاقين درانتخاب كچالوي تخمي تربيه شوند تا بتوانند تخم كچالوسالم وعاري ازامراض را درمزرعه انتخاب وازان براي بذر اينده خويش استفاده نمايند. تنها انتخاب تخم بذري كچالو اصلاح شده وسالم ميتواند حاصلات شان را بطورقناعت بخش بلند ببرد.
تحقيقات انواع كچالو:
تحقيقات كچالو درافغانستان سابقه طولاني نداشته براي اولين بار درسال ۱۳۴۸ شروع شده . درسال ۱۳۵۱ به تعداد۵۲ نوع ازطرف انستيتوت تحقيقاتي زراعتي درفارم دارالامان وفارم لب دريا ولايت باميان تحت مطالعه قرارګرفت.درسال ۱۳۵۶ به تعداد ۱۹ نوع كچالوازموسسه (سي اى پى)CIP مركزبين المللى تحقيقاتي كچالوبه انستيتوت تحقيقاتي زراعتي جهت توافق محيطي ارسال ګرديده،ازانجمله انواع سپارتان،كاردينال ودايمونت حاصل زياد توليد نموده بودند.
انواع كچالوبذري:
انواع ممتازوپرحاصل كه ازتجارب انواع بدست اوده اند عبارت ان از انواع كفري چندراموكي، كفرى لوكروسى ۳۷۲۱ بوده كه انواع هندي ميباشد.كه ازجمله نوع چندراموكي زود رس ميباشد.
فعلا انواع كفري چندراموكي ،ديزايرى،كاردينال كه سه نوع ممتازوپرحاصل بوده كه در افغانستان تحت بذرقراردارند.تحقيقات بالاي انواع كچالو دوام داشته واميدواريم تا انواع پرحاصل و زود رس،مقاوم امراض وافات به نقاط مختلف كشور معرفي ګردند.
وقت بذركچالو:
كچالو درارتفاعات پائين ۵۰۰-۳۰۰ متر مانند ننګرهار،لغمان وكنربه دو تاريخ بذرميګردد.بذر اول ان از اول ميزان الي ۲۰ ميزان براي تخم بوده ودر۱۵ قوس رفع حاصل ميګردد.اين بهترين وقت ګرفتن كچالوهاي تخمي ميباشد زيرا كه كمترين مقدارشپشك نباتي وجود داشته وكچالوهاي عاري ازامراض بلايت ووايروسي بدست مي ايد.ولي به مقصد ګرفتن حاصل وعرضه ان دربازار درماه ميزان بذرګرديده ودرماه دلورفع حاصل ميګردد.
بذردوم ان بعد از نيمه جدي بوده ودراخر ماه ثوررفع حاصل ميګردد.
۲. بذركچالو درمناطق شمال شرقي مانند بغلان،كندز وتخار از۱۰ قوس الي ۱۰ جدي بوده كه دراوايل بهار شروع به نمو نموده و دراخر مۍ وجون رفع حاصل ميګردد.درين مناطق چون كچالواز برف باري و بارندګي مستفد ميګردد، دراوايل بهار به ابياري كمتر ضرورت دارد.اوسط حاصل ان درولايت بغلان ۳۰-۲۵ تن في هكتار معادل ۶۰۰۰-۵۰۰۰ كيلو ګرام في جريب ميباشد.
۳. دربعضي مناطق تخارمانند روستاق وچاه اب كه بارندګي بيشتر از۳۰۰ ملي متر دارند،
كچالواز۱۵ حمل الي۱۵ ثوربذر ګرديد هيچ ابياري صورت نګرفته وبه قسم للمي ميباشد.
۴. درمناطق ارتفاعات متوسط مانند كابل،پروان،لوګر،ميدان وغزنى دراوايل بهار ماه حمل بذرګرديده ودرماه سرطان رفع حاصل ميګردد. اما به منظورتخم كچالو راكمې ناوقت كشت نموده ودراخر سنبله رفع حاصل ميګردد.
۵. درارتفاعات بلند مانند باميان كچالو درماه ثوربذرګريده ودرماه ميزان وعقرب رفع حاصل ميګردد.
طريق بذركچالو:
كچالو به چهارطريقه بذرميګردد.
1.كشت درزمين هموار: دراين طريقه كچالو به زمين هموار به فاصله هاي معين ۷۵-۷۰ سانتي متر بين قطار واز۲۵-۲۰ سانتي متر بين دو نبات بذرميګردد،تمام كود فاسفيت دار ونيم كود يوريا درزمين انداخته ميشودونصف متباقي يوريا دروقت پشته كشي بعد ازسبزشدن به قسم جر استعمال ميګردد.
2.كشت بالاي پشته: درين طريقه زمين جويه وپشته ګرديده طوريكه فاصله بين پشته ۷۰-۶۵ سانتي متر باشد ودرقسمت سر پشته كچالو به فاصله هاي ۲۵-۲۰ سانتي متر به عمق ۱۵-۱۰ سانتي متر بذرميګردد.كود كيمياوي را قبل ازبذر استعمال نموده ويا اينكه بقسم جردرحصه پايين تراز كچالو استعمال مينمايند.
3.كشت به يك طرف پشته: درين طريقه نيز زمين قبلا جويه وپشته شده وكچالو مانند طرق ګذشته به فاصله ها وعمق مناسب بذرميګردد.ولي صرف كچالودريك طرف پشته بذرميګردد.درين طريقه بته راميتوان بصورت اسان خاك داد.استعمال كود كيمياوي به شكل جرمانند طرق كشت بالاي پشته اجراميګردد.
4.كشت به دوطرف پشته: اين طريقه بذر زيادتر درافغانستان رواج داشته وزمين پشته شده وفاصله يك پشته ازپشته ديګر۱۲۰ سانتي متر ميباشد.كچالودران مانند طرق ګذشته به عمق ۱۵-۱۰ سانتي متر وفاصله بين دو بته ۲۵-۲۰ سانتي متر بذرميګردد.كود كيمياوي ميتواند مانند طرق ګذشته استعمال ګردد يعني تمام كود فاسفيت دار ونيم كوديوريا دروقت بذر ونصف باقي مانده كوديوريا درخاك دادن اول استعمال ګردد.
استعمال كود:
ضرورت كود حيواني درمزرعه كچالو زياد محسوس است زيرا كود حيواني ساخت وبافت خاك را اصلاح نموده.ظرفيت نګاه داشت آب درخاك را بالابرده وزمين را نرم نګاه ميدارد وازطرف ديګر موادغذايي را براي نبات ومايكروارګانيزم ها درخاك تهيه ميدارد.لذا لازم است تا مقدار۳-۴ تن كود حيواني را درزمين كه براي كچالو تخصيص داده شده استعمال نمود.
كودهاي كيمياوي يوريا و دي اي پي ميتواند به مقدار۵۰ كيلو ګرام هريك استعمال ګردد.تمام كود فاسفيت دار ونيم كود يوريا قبل از بذر ونيم باقي كود يوريا دروقت خاك دادن استعمال ګردد.
مقدارتخم ريز:
ضرورت تخم درفي جريب مقدار ۵۰۰ كيلو ګرام بوده وبايد اندازه مناسب كچالو تخمي كه به اندازه ۵۰-۴۰ ګرام انتخاب شده تهيه ګردد.وازقطع كچالو كلان به دو ويا چهار حصه جلوګيري ګردد.زيرا امكان ملوث شدن ان با مكروب ها ووايروس درخاك بوده وهم اب ازان نيز خارج وباعث چملكي تخم ميګردد.
كچالو هاي تخمي بايد دوران استراحت كه دوو تا سه ماه ميباشد سپري نموده وقبل ازبذر داراي چندين جوانه باشد.همچنان براي كنترول كرم قطع كننده از ادويه دپيتركس به اندازه ۵۰۰ ګرام في جريب ويا فيورودان به مقدار۲ كيلوګرام في جريب استفاده نموده وقبل ازبذر درحين اماده ساختن زمين استعمال ګردد.
ابياري:
ابياري مناسب در رشد ونموي كچالو بسيار مهم است.قلت اب براي كچالو ولو كه براي وقفه اي كوتاه هم باشد،نبات رامتضرر ميسازد زيرا كه خاك خشك شده وريشه نمو كرده نميتواند ولي برخلاف اب اضافي درمزرعه كچالو حالت كمبود اكسيجن را بار اورده وكچالوبصورت نورمال ومنظم نمو نكرده وامكان ګنده شده كچالو را نيز باعث خواهد شد.همچنان دراثر اب زياد درسطح كچالو زخك ها (لنتيسل) نيز تشكيل ګرديده وزمينه دخول امراض ازان به داخل كچالو نيز زيادميګردد.
بصورت عموم ابياري بعداز۱۰-۷ روزميتواند تطبيق ګردد.ابياري كچالوبقسم جويه يي ومارپيچي درافغانستان معمول ميباشد.
ضرورت آب نبات:
كچالو از نقطه نظرنمو به سه ګروپ تقسيم شده است.
1.كچالوهاي زود رس كه بصورت عموم ۱۲۰-۹۰ روز را دربرميګرد.
2.كچالوهاي متوسط رس كه ۱۵۰-۱۲۰ روز را دربرميګرد.
3.كچالو هاي دير رس كه ۱۸۰-۱۵۰ روز را دربرميګردتا پخته ګردند.
4.كچالوهاي كه بين ۱۵۰-۱۲۰ روز رابراي رسيدن ضرورت داردمقداراب ضرورت شان ۷۰۰-۵۰۰ ملي متر يا ۷۰۰۰-۵۰۰۰ مترمكعب درطول فصل نمو ميباشد.
كچالو ازجمله سبزيجات ريشه سطحي بوده وبين ۶۰-۴۰ سانتي متر عمق ريشه ان ميباشد و۸۰-۷۰ فيصد جذب اب ان درعمق ۳۰ سانتي متر خاك صورت ميګرد.بلندترين حاصل وقتې بدست مى ايد كه آبياري بعد ازاخذ ۵۰% رطوبت ازخاك صورت ګيرد.
بصورت عموم تبخير روزانه كچالوبين ۵-۶ ملي مترميباشد بهترين وقت حساس ابياري كچالوحين تشكيل تيوبر ميباشد وكمبود اب دراين مرحله فوق تاثير سؤ بالاي حاصل دارد.
طرق تكثر كچالو:
كچالو به سه طريقه تكثير ميګردد.
• طريقه تيوبر:دراين طريقه كچالوهاي سالم درمزرعه انتخاب شده ودو يا سه هفته قبل ازرفع حاصل ساقه ان از بته كچالو توسط دست دور ميګردد تاكچالو نمو نكرده سخت ګرديده وبه وزن ۵۰-۴۰ ګرام باشد،البته بطور جداګانه براي تخم ذخيره ونګاه داري ميګردد.
• طريقه تخم:دراين طريقه تخم كچالو بذر ګرديده واز ان مني ومايكروتيوبر بدست امده وتكثيرميګردد.
• طريقه زرع انساج(تيشيوكلچر):دراين طريقه كچالو هاي سالم درحرارت بلند تر نمو داده شده از مرستيمك يا نموي نهايي كه از ان بدست مي ايد انساج ګرفته شده ودرمحلول هاي اګراګر درلابراتوارهاي تكثيرميګردند ودرخريطه هاي پلاستيكي درګلخانه بذر وبعداً درمزرعه بذرميګردد.
خاك مورد ضرورت كچالو:
كچالو براي نمو خود خاك مخلوط كه نه بسيار رستي ونه بسيار ريګي باشد واب زير زميني ان زياد نباشد تا اكسيجن بصورت درست براي ريشه برسد ضرورت دارد.استعمال كود حيواني دران حتمي ميباشد درخاك هاي كلى ويارستى رفع حاصل كچالوذريعه ماشين مشكل ميګردد زيرا كلوخ با كچالو يكجا درجالي هاي ماشين بالا ميګردد ودرخاك هاي ريګى بعد ازتخمريزي ضرورت اب زياد ميباشد.
امراض وحشرات كچالو:
كچالونظر به تمام نباتات زيادتر به امراض مبتلاميګردد وعامل ان بكتريا،فنګس ويا ويروس ميباشد.نسبت نبودن كچالو هاي تخمي اصلاح شده وانواع مقاوم عدم مراعات تناوب زراعتي وعدم ادويه كيمياوي تلفات وامراض زيادتر بوده ودرحاصلات تنقيص قابل ملاحظه رانشان ميدهد.امراض عمده كچالودرافغانستان اتشك ها،سياه دانه وپوسيدګي ساقه ميباشد.
مرض اتشك ابتدايي: اين مرض دركچالو خيلى مهم تلقى شده برګ وساقه كچالورا مصاب ساخته وخسارات زياد وارد مي نمايد.عامل مرض فنګس است كه زمستان را به شكل سپوربالاي بقاياي نباتات سپرى نموده ودربهارسال نبات كچالو را مورد حمله قرار ميدهد. درمرحله اول داغ هاي كوچك بالاي سطح تحتانى برګ ديده شده وبعد ازيك مدت كوتاه داغ ها بزرګ شده وبه شكل دايروي وغيرمنظم ظاهرميګرددبعدا سطح داغ ها شفاف شده ورنګ نصواري بخودميګيرد وحلقه هاي خورد دوراني دران به مشاهده مي رسد.اين مرض درمراحل مختلف نبات را متاثير ساخته وشدت مرض وقتى ظاهر مي شود كه نبات مراحل نموي خود راتكميل كرده و به پخته شدن نزديك شود.درموقع شدت مرض برګهاي رنګ زرد نصواري را بخود ګرفته وشروع به ريختن مي نمايد. مرض ازطريق زخم ها وبريدګى ها داخل نبات شده ورنګ پوست كچالوي مصاب شده بامقايسه كچالوسالم كمى تيره به نظرمي رسد.مرض را مي توان به دو طريقه كنترول كرد.
1.طريقه ميخانيكي:
• زرع نوع مقاوم كچالو.
• انتخاب كچالوى تخمي سالم وغيرملوث از مزرعه.
• ازبين بردن ګياه هرزه.
• دوركردن بقاياي نباتي از مزرعه كچالو
• مراعات تناوب زراعتي.
2.طريقه كيمياوي:
• استفده از موادكشنده فنګسي مانند كوپراويت بلو به اندازه ۲ ګرام دريك ليتر اب كه بعد ازظهور علايم دواپاشي ګردد.
• داي تين ايم ۴۵ يا منكوزيب كه ۲ ګرام دريك ليتر اب مخلوط ودواپاشي ميګردد دوماه بعد ازكشت كچالو بعد ازهر ۱۵-۱۰ روز تكرارميګردد.
مرض اتشك اخري:
يكى از امراض مدهش فنګسي است وهم بنام مرض سوختګى برګ كچالو ياد ميشود.درشرايط مناسب اقليمي سپورتوليد ميكند برګ،ساقه وغدۀ كچالورامصاب ساخته وكاملا ازبين مي برد.
علايم مرض درمرحله اول درحاشيه سطح پائين برګ ديده شده تدريجا طرف داخل انتشار مي يابد تا وقتيكه تمام برګ رامصاب ساخته وازبين ببرد.نقاط وزخم هاي غير منظم وپراب مانند به رنګ سبزتيره درحاشيه وانجام برګ ديد شده وشرايط بارندګي وهواى ګرم روز باسردي هواى شب (درحدود ۱۵ درجه سانتي ګراد) اين نقاط وزخم هاي رنګ نصواري وسياه را اختيار كرده وبه سرعت بزرګ شده به برګ هاي ديګرانتشار مي كند. درطى چند روز تمام بته هاي كچالومصاب به مرض شده ازبين مى روند.اګر غده هاى مصاب به مرض پوسيده شده راقطع نمايم لكه يا داغ هاى سورخ رنګ دانه دار به ملاحظه خواهدرسيد غده هاى مصاب به مرض پوسيده شده ازبين ميرود بهترين طريقه كنترول اين مرض استفاده از انواع مقاوم كچالومى باشد وهم ادويه كيمياوي مانند داى تين ايم ۴۵ بوده ودواپاشي بعد ازهر هفته تكرار ګرددتاروى برګ كاملا با دوا پوشيده شود.
حشرات:
دوحشره مهم كه درمناطق كچالو كارى افغانستان يافت مى شوند عبارت اندازشپشك ها وكرم هاى قطع كننده .
شپشك ها سبب انتقال ويروس ميګردد،برعلاوه اګر تعداد شپشك ها زياد شود با ګرفتن شيره برګ،حاصل كچالو رانيز پائين مى اورد.براي كنترول شپشك ها مؤثرترين ادويه عبارت از كانفيدور كه ۷۵ ملى ليتردريك ليتر اب حل وبعد ازيك ماه از كشت كردن كچالو درزمين يكبار ادويه پاشى ميګردد.
ادويه مؤثر براي كرم هاى قطع كننده كچالو عبارت از فيوردان است كه ۲ كيلوګرام ان با ۸ كيلوګرام خاك ميده مخلوط شده ودريك جريب زمين كچالو قبل از كشت كچالو استعمال ميګردد.
بخش نشرات ايكاردا افغانستان 2005
