دپزي د شاوخوا سينوسونو جراحي عملياتونه
Operative Surgery of paranasal sinuses
Antral lavage يا Proof puncture :

داعمليه په inferior meatus برخه کي د فکي سينوس د انسي ديوال د سوري کولو او د سينوس irrigation څخه عبارت دئ.

استطبابات يا Indication :
1 . مزمن او تحت الحاد فکي سينوزيت چې ددوه هدفونو په منظور صورت نيسي.
الف : د تشخيص د تائيدولو يا confirm کولو لپاره.
ب: د قيح د خارجولو او تداوي په مقصد.
2. د سينوس د داخلي محتوياتو څخه د specimen د راتولولو لپره ترخو د کلچر,حساسيت يا سايتولوژيک معايناتو لپاره د مقدم malignancy د ردولو لپاره وليزل شي.

مضاد استطبابات يا Contra indications :
1. حاد سينوزيت کي دا عمليه د اوستيو مياليت د مينځته راتګ د ويري له کبله بايد اجراء نشي.

انستيزيا:
په کاهلانو کي بهتره ده چې دانترال لواژ د موضعي انستيزي لاندي صورت ونيسي او داداسي صورت نيسي چې Lidocain 4% د ادرينالين سره يو ځاي په سفلي معبر کي د 10 يا 15 دقيقو لپاره ايسودل کيزي د منځنی معبر ساحه هم بايد decongest شي ترڅو د وراچول کيدونکي مايع د بيرته راستنيدو لپاره لار هواره شي.

وضعيت ( Position ):
په کاهلانو کي ناستي وضعيت د موضعي انستيزي لانده غوره دي خو که د عمومي انستيزي لاند صورت نيول کيزي نو بيا مريض ته عينا د تانسليکتومي وضعيت ورکول کيزي.

Technique:
د سفلي معبر په وحشي ديوال کي د Lichtwitz tocar او کانولا پواسطه سوري کيزي دا سوري بايد د سفلي قرين د قدامي انجام څخه 1.5 نه تر 20 سانتي متره خلف ته د وحشي ديوال سره د قرين د اتصال برخه کي جور شي.
په دي ساحه کي هډوکی ډير نازک او په آساني سره سوري کيدي شي.
Trocar او کانولا د هماغه د اوربيت د وحشي زاويي په استقامت نيول کيزي او naso antral wall د يو crack يا چاود په شکل سوري کيزي اوس نو Trocar ليري کيزي او Canula لږ نور هم وراندي تيله کيزي ترڅو د انتروم مخامخ ديوال ته ورسيزي بيا نو Canula پريسودل کيزي وروسته له دي څخه انتروم د 37o سانتي ګريد حرارت نارمل سالين څخه په استفادي سره د يو 20 ml سيرنج په واسطه مينځل کيزي ددي سيرنج په عوض Hagginson’s سيرنج هم استعماليدي شي. Syringing ته ترهاغي ادامه ورکرل شي ترڅو بيرته راستنيدونکي سالين صاف شي. د عمليي د خلاصيدو وروسته کانولا ويستل کيزي او يو pack په سفلي معبر کي ايسودل کيزي ترڅو د ممکنه خونريزي مخه ونيول شي.

د antral pathalogy تشخيص:
1. رقيق عمبر رنګ لرونکي مايع چې د سوري کولو سمدستي وروسته د کانولا څخه راشي او د کولسترول لرونکي وي نو د antral cyst په موجوديت دلالت کوي.
2. د muco pus د پوکانو موجوديت په hyper plastic سينوزيت دلالت کوي.
3. د بدبويه چرک موجوديت کوم چې په آساني سره د مايع سره مخلوط کيدي شي په suppuration (تقيح) دلالت کوي په داسي حالاتو کي antral wash بايد په يوه اووني کي يو يا دوه واره تکرار شي.

د عمليات وروسته اهتمامات:
1. pack بايد يو ساعت وروسته ليري شي.
2. د تقيح (Suppuration) په حالاتو کي انتي بيوتيک بايد د پنحو تر شپز ورځو پوري ورکرل شي.
3. د فوحي( سوري) د خلاصوالي په منظور بايد decongestant خاخکي استعمال شي.
4. د سردرد يا عمليات وروسته د درد موجوديت په صورت کي انلجزيک استعمال هم ضرور دئ

Complications (اختلاطات):
1. د رخسار (غومبوري) پرسوب swelling of cheek .
دا ناوره تکنيک د استعمال او بي تجربګي په نتيجه کي داسي پيدا کيزي چې کانولا پواسطه naso antral wall سوري نشي او په ځاي يي د قدامي وحشي ديوال نرم انساج متضرر نشي.
2. orbita injury او cellulitis .
4. خونريزي يا bleeding د پزي د مخاط د تخريب له کبله.
5. Air embolism چې ډير نادر او وژونکي وي.

Intra nasal antrostomy :
دا د intra nasal له لياري د inferior meatus په naso antral wall کي د يوي فوحي جورولو څخه عبارت دئ.

استطبابات:
Chronic purulent maxillary sinusitis .

مضاد استطبابات:
1. د سينوس په مخاط کي غير رجعي تغير مينځته راتګ له کبله لکه polypodal hypertrophy
2. د osteitis موجوديت.
3. د malignancy احتمال

انستيزيا:
موضعي يا عمومي انستيزي.

وضعيت يا position :
مريض ته supine وضعيت ورکول کيزي د ميز هغه طرف ته چې د مريض سر قرار لري لږ پورته کيزي او مخ لږ مقابل طرفته تاويزي.

تکنيک technique :
inferior turbinate د يو لوي peri osteal elevator پواسطه انسي او پورته خواته ماتيزي او سفلي معبر د يو منحني hemostat پواسطه سوري کيزي او بيا دا سوري د kerrison’s bone forceps پواسطه و مخي خواته او د Luc’s يا slide-biting ring فورسپس پواسطه و شاخواته enlarge يا غتيزي. د فوحي قطر بايد 1.5 نه تر 2cm پوري ورسيزي او ترڅو چې ممکن وي بايد د پزي د فرش په برخه کي وي.
دسينوس داخل چرک د سکشن په ذريعه ويستل کيزي که خونريزي ډيره زياته وي نو شايد د سينوس يا پزي packing ته هم ضرورت احساس شي.

Post operative care :
داخل سينوسي او انفي pack خلورويشت څخه تر اته خلويست ساعتو وروسته ليري کول پکار دي.

Complications يا اختلاطات:
1. د عمليات وروسته خونريزي.
2. د naso-lacrimal duct تخريبيدل.
نوت: په دي ورځو کي intra nasal antostomy د سفلي معبر په ځاي په منځنی معبر کي اجراء کيزي middle meatus انتروستومي زيات فزيولوژيک بنه لري.او د اندوسکوپيک کنترول لاندي صورت نيسي.

Culdwell-luc Operation :
دا د canine fossa له لياري د sub labial (تحت شفوي) مداخله پواسطه د فکي انتروم وازول دي ترخو د antrum دداخل پتالوژي په برخه کي معلومات ترلاسه شي.

استطبابات يا Indications :
1. د فکي جيب مزمن التهاب يا chronic maxillary sinusitis چې د سينوس په مخاط کي غير رجعي تغيراتو سره يو ځاي وي.
2. د اجنبي جسمونو يا د غاښ دريسي ليري کول.
3. Dental cyst.
4. Oro-antral فستول موجوديت.
5. په انتروم کي د احتمالي نيوپلازم موجوديت او بيوپسي اخستل.
6. Recurrent antro-choanal polyp.
7. د فک د هډوکی کسراو يا هم د orbit يا حجاج blow out کسرونه.
8. د Ethmoids ته د رسيدو لپاره د يوي عمليي په ترخ کي horgan’s transantral ethmoidectomy.
9. pterygo palatine fossa ته د فکي شريان د ligation ترلو په منظور .
10. Vidian neurectomy

مضاد استطبابات يا Contra indications :
دا عمليه په هغو ماشومانو کي چې عمر يي د 17 څخه کم وي مضاد استطبات ده.

انستيزي:
د عمومي او موضعي انستيزي دوارو پواسطه دا عمليه ترسره کيدي شي.

وضعيت :
عيناً د intra nasal antrostomy وضعيت ورکول کيزي.

تکنيک (technique ):
1 . شق (incision ): يو داسي افقي شق چې دواره انجامونه پورته خواته وي د gingivo labial sulcus لاندي د وحشي incisor غاښونو څخه نيولي تر دوهم molar پوري صورت نيسي دا د مخاطي غشاء او پيريوست له لياري قطع کيزي.
2. elevation of flap :
muco-periosteal flap د canine fossa څخه نيولي تر infra orbital nerve پوري اوچتيزي ترخو عصب متضرر نه شي.


شکل: Cald well –luc operation الف: شق ب: دنني يا داخلي منظره او د انتروستومي وضعيت.

3. د انتروم خلاصول:
د اکار د cutting burr د استعمال پواسطه يا هم د gouge او hammer استعمال پواسطه صورت نيسي . په انتروم کي يو سوري جوريزي او دغه فوحه ( سوري) د Kerrison’s punch پواسطه نور هم لوي کيزي.

4. Dealing with pathology :
کله چې maxillary antrum واز شي نو پتالوژي ليري کيزي , ماؤفه مخاط د elevator , کوريت او فورسپسونو پواسطه ليري کيزي , cyst , سليم تومور, اجنبي جسم يا پوليپ هم بايد ليري شي.
5. naso antral کرکي جورول : د يو منحني ډول هيموستات د سفلي معبرو انتروم خواته تيله کيزي او بيا دا فوحه د Kerrison’s او Slide biting فورسپس پواسطه لوييزي ترڅو يوه کرکي جوره شي چې 1.5 سانتي متره قطر لري.

6. د انتروم pack کول :
د Ribbon gauze د مايع پارافين يا فيوراسين ملهم پواسطه غوريزي او په انتروم کي د pack په شکل ايسودل کيزي او انجام يي naso-antral wall څخه بهر ته پوزي طرفته راوړل کيزي . intra nasal (داخل سينوسي) Packing هغه وخت چې شديه خونريزي موجود وي اجراء کيزي Pack هم پزه کي ايسودل کيزي.

7. د زخم بندول closure of wound :
تحت شفوي شق بيرته د يو يا دوه catgut خياطو په ذريعه ترل کيزي.

Post Operative Care يا د عمليات وروسته مراقبت:
1. په خلورويشت لمريو ساعتونوکي په cheek يا رخسار برخه کي ice packs کيسودل شي, تر خو چې د اذيما , hematoma او د مريض د ناراحتي مخه ونيسي.
2. په جيب او پزه کي packing خلورويشت نه تر اته خلويست ساعته پوري وروسته ليري کيزي.
3. د پنحو څخه تر 7 ورځو پوري انتي بيوتيک بايد ورکرل شي.
4. مريض بايد تر دوه هفتو پوري د پزي سون کولو څخه دده وکري تر خو Surgical emphysema مخه ونيول شي.
5. د خو ورخو لپاره د مخصوص کانولا په مرسته د سينوس لواژ د نورمال سالين يا انتي بيوتيک د محلول په مرسته سرته رسول کيزي .

اختلاطات يا Complications :
1. خونريزي (Bleeding ):
2. د رخسار( Cheek ) د برخي بي حسي د يوخو هفتو لپاره د تحت حجاجي عصب د کشش له کبله
3. د غاښونو بي حسي او د Sub labial fistula جوريدنه.
4. د naso lacrimal duct تخريب.
5. د علوي فک د هډوکی اوستيومياليت