آیا حامد کرزی برمیگردد؟

محبوب ترین، منفور ترین و مرموزترین چهره، القاب اند که توسط طرفداران، رقیبان و تحلیلگران به حامد کرزی، رئیس جمهور اسبق کشور اطلاق می گردد. چهره که سازمان های استخباراتی، دکتران روانشناسی و حتی نزدیکترین حامیانش در شناخت این چهره ناکام مانده اند. این سیاستمدار افغان در نخستین سال های زمامداری اش انقدر مشهور و محبوب بود که اکثریت افغان ها به حیث فرشته نجات به او میدیدند در خارج از کشور نیز جایگاه خاص برخوردار بود. اما این چهره سرشناس نه تنها محبوبیت و شهرت اش را، بلکه قدرت، نفوذ و حتی نزدیکترین اعضای خانواده اش را نیز موقتا و دایماً از دست داد. با این هم فراز و نشیب ها این سیاستمدار دست از سیاست نه کشیده و می کوشد به این راه ادامه دهد.  


با وجود اینکه حامد کرزی از نفوذ کامل در ساختار حکومت وحدت ملی برخوردار است، اما فعالیت های اخیر این سیاستمدار موضوع قابل تعمق است. ایشان اخیراً در گفتگو های صلح، روابط با کشور های منطقه و حتی تعیین پالیسی خارجی حکومت فعلی نقش بارز دارند. با وجود اینکه آقای کرزی بارها گفته بود که میخواهد یک شخص مستقل و ملی باقی بماند اما از فعالیت های اخیر ایشان چنین هویداست که او در صدد ایجاد اپوزیسیون سیاسی در کشور است. و در این زمینه ایشان با فعالین سیاسی و متنفذین به صورت متواتر و فعالانه در تماس است.


خلای یک اپوزیسیون در یک نظام دیموکراسی به هیچ نحوی قابل پزیرش نیست. یکی از عوامل بزرگ مشکلات اوضاع سیاسی کشور عدم موجودیت اپوزیسیون است. کشور های غربی به شمول ایالات محتده امریکا برای نهادینه شدن دیموکراسی و تقویت احزاب سیاسی پول های هنگفت را به مصرف میرسانند، اما با تشکیل حکومت وحدت ملی یک خلای بزرگ اپوزیسیون ایجاد گردید. از یک سو ساختار حکومت وحدت ملی و از سوی دیگر این خلای بزرگ باعث نگرانی جدی کشور های همکار با افغانستان شده.


آقای کرزی این موقع را شناسایی نموده  و غنیمت شمرده میخواهد که این خلا را به یک نحوه پر کند. و برای رسیدن به این هدف چهار عامل ایشان را تشویق نموده:


- برزگزرای لویه جرگه برای تغییر قانون اساسی و نظام سیاسیی کشور از یک نظام جمهوری به نظام پارلمانی یا صدارتی.

- نبود احزاب سیاسی پر نفوذ و محبوب در کشور.

- تشنج ها میان رئیس جمهور و رئیس اجرایه حکومت وحدت ملی.

- و در کنار این سه عامل عمده یک عامل بزرگ خارجی نیز برای تشویق آقای کرزی وجود دارد، که عبارت از انتخابات ۲۰۱۶ ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا است.

 نظر به توافقنامه میان دکتور عبدالله عبدالله و دکتور محمد اشرف غنی، قبل از تشکیل حکومت وحدت ملی این دو شخص تعهد نموده اند که حکومت باید برای برگزاری لویه جرگه و تغیر قانون اساسی برای ایجاد یک نظام صدارتی و یا پارلمانی زمینه سازی کند. نظر به قانون اساسی فعلی یک شخص نمیتواند که بیشتر از دو دور رئیس جمهور کشور انتخاب شود. اما هر نوع تغیر در قانون اساسی مربوط به تغیر نظام زمینه کاندید شدن آقای کرزی را مساعد میسازد. و ایشان میتواند که خود را به پست صدارت کاندید کند.

احزاب سیاسی کشور به شمول احزاب بزرگ چون جمعیت اسلامی و حزب اسلامی افغانستان مغایر با اساسنامه و مرامنامه خود در هردو انتخابات ریاست جمهوری به دسته ها و حتی پارچه ها تقسیم شدند. در یک دهه گذشته احزاب سیاسی تقویت به، بلکه بیشتر تضعیف گردیده اند. که در تضعیف این احزاب آقای کرزی نقش بزرگ را بازی کرده اند.از یک حزب چندین جزب سیاسی تشکیل گردیده که نه تنها باعث تعدد احزاب، بلکه باعث تضعیف احزاب نیز گردیده است. از سوی دیگر بزرگترین احزاب در کشور فعلا تشکیل دهنده حکومت وحدت ملی هستند و تا پایان این حکومت این احزاب نمیتوانند که با حکومت که یک بخش آن هستند به شکل یک اوپوزوسیون رقابت کنند.

تشنج ها میان رئیس جمهور و رئیس اجرایه به حد این دو زعیم کشور را مصروف نموده که ایشان نتوانستند روی اصلاحات در رده های مختلف حکومت کار کنند. برخلاف چنین اختلافات متداوم میان این دو زعیم به بازیگران داخلی و خارجی زمینه رشد، تقویت، نفوذ و محبوبیت ایشان را مساعد نموده و باعث تضعیف و کاهش محبوبیت این دو رهبر گردیده. مردم و حتی کشور های دوست افغانستان منتظر یک رهبر که به این همه مشکلات خاتمه بخشند، هستند. اگر وضعیت چنین ادامه داشته باشد مردم نه تنها در انتظار بدیل نظام، بلکه خواهان برگشت به نظام قبلی خواهند بود.

 آقای کرزی که با سیاسیون حزب جمهوری خواهان ایالات متحده امریکا روابط احسن دارد. او برای پیروزی این حزب در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 خوشبین است. باوجود اینکه خوشبینی ایشان ممکن بیش از حد باشد، اما در صورتکه این حزب برنده انتخابات سال 2016 شود، ایشان میتوانند که از کمک های نصبی رهبری حکومت امریکا نیز برخوردار شوند. چون جورج بوش نمیتواند که برای بار سوم کاندید ریاست جمهور شود، لذا آقای کرزی باید حتی در صورت پیروزی این حزب به رهبری یک چهره جدید نباید بیش از حد خوش بین باشد. حمایت بدون قید و شرط زمان جورج بوش شاید دوباره تکرار نشود.

حامد کرزی رئیس جمهور پیشین کشور که شهرت و محبوبیت اش در دور دوم ریاست جمهوری به شدت متضرر شده، نمیتواند به آسانی اعاده و ترمیم شود. از همین رو ایشان با سرعت عمل به فعالیت های سیاسی و مدنی خود ادامه داده و میخواهد تا به هر قیمت که شده محبوبیت و شهرتش را ترمیم کند. بیشترین اعضای کابینه فعلی، والیان، مقامات ارشد امنیتی وزارت های داخله، دفاع و ریاست امنیت ملی و اکثریت اعضای فعلی شورای ملی از حامیان و دوستان قریب آقای کرزی هستند. اینها از عوامل هستند که آقای کرزی را بیشتر خوشبین میسازد.

 آقای کرزی باوجود اینکه از حمایت وسیع مامورین بلند رتبه دولتی، سیاسیون کشور و حتی از حمایت کشور های همسایه برخوردار هستند، اما کشور های غربی به رهبری امریکا که در سیاست و اوضاع داخلی کشور از تاثیر بسزای برخوردار هستند هنوز هم برای حمایت اقای کرزی آماده نیستند. رد توشیح موافقتنامه امنیتی میان امریکا و افغانستان توسط ایشان و اختلاف نظر ها در مورد ستراتیژی امریکا در امر مبارزه با هراس افگنی از موضوعات است که باعث دوری میان آقای کرزی و سیاسیون ایالات متحده گردیده است. اما غربی ها هنوز هم در باره اوزاع کنونی افغانستان به شدت نگران هستند. ممکن در صورت، وخیم تر شدن اوضاع، پشتیبانی وسیع مردم از آقای کرزی غربی ها نیز به یک نحوه از ایشان حمایت کنند.

 چون سیاست دوست و دشمن دایمی ندارد و بعید نیست که اقای کرزی هم در روش اش تغییرات بوجود آورد. چنانچه در مقدمه یادآور شدم تا هنوز هیچکس قادر نشده تا آقای کرزی و روان او را تشخیص کند. پس احیای دوباره اعتماد میان همکاران غربی و آقای کرزی موضوع حساس و پر از چالش است. افغان ها هم که دیگر ایشان را به چشم یک فرشته نجات نمی بینند، اگر موضوع فقط بدیل رهبری حکومت باشد و در عدم موجودیت یک رهبری جدید امکان میرود که ایشان شانس آورده و بتوانند که آپوزوسیون سیاسی را در یک قالب متفاوت شکل داده یکبار دیگر وارد بازار سیاست شوند.

 اوضاع سیاسی کشور که بیشتر به اوضاع جوی میماند و همانند هوا تغییر میخورد، هیچگاه نم یتوان که پیش بینی مطلق کرد و هر لحظه ممکن است یک تغیر و یا یک اتفاق رخ دهد. اما تمام این موضوعات وتغییرات مربوط به اوضاع سیاسی کشور میشود. گزارشات از حلقات نزدیک به آقای کرزی و فعالیت های اخیر ایشان نشان دهنده انتظار بی صبرانه  برگشت او به یک قدرت سیاسی در کشور است. اما نباید فراموش کرد که در کنار اوصاف متعدد ایشان یکی از وصف مشهور این چهره، مرموز بودنش است و نمیتوان به آسانی همه چیز را در مورد راهبرد هایش به این آسانی فهمید. فقط زمان میتواند که همه چیز را روشن کند، پس باید منتظر پاسخ هر نوع سوال ها از زمان بود.

   در مورد نویسنده: محمد شفیق همدم فعال مدنی، نویسنده و پژوهشگر ارشد امور سیاسی است  

@shafiqhamdam  تماس با نویسنده از طریق تویتر