کوچنیانو لپاره سالم روزنیز او ښونیز محیطونه ١٣

د کوچنیانو روزنیز او ښونیز ارتقا زمونږ بقا او زمونږ د بقا کیفیت جوړوی!

زمونږ په ګران افغانستان کی نه یوازی د افغان کوچنیانو روزنیز او ښونیزحقوق بلکه د افغان ماشومانو او کوچنیانو تول حقونه او یا تول حقوق مختلفو او متنوعو ستونزی سره "لاس او ګریوان" دی. بی له دقیق ماشوم محوره قوانینو ایجادولو پر ذریعه، نا ممکنه ښایی چه دا مختلفو او متنوعو ستونزی حل شی!

افغان دولت دا وظیفه لری، یعنی افغان دولت د افغان ماشومانو او کوچنیانو په مقابل دا مسولیت لری چه یو دیر ښایسته، مناسب او دقیق "قانونی محیط" ایجاد کړی. دلته په دی ساحه کی دقیق او متواتر کار ته اړتیا شته، په کوم "نیمه ورځنیز" او یا هم "یوه ورځنیز نمایشی دولتی کنفرانس" کی د افغان ماشومانو او کوچنیانو ستونزی حل نه کیږی.

تقریبا یو اونۍ قبل د افغانستان جمهور ریس مرستیال ښاغلی قانونپوه سرور دانش، فقط صرف لفظا، او دیره لنده توګه، د " لیک لوست د زده کړی د ملي کنفرانس په پرانستلو کی په هیواد کی د ښونی او روزنی د جوړښت د اصلاح په اړتیا بانی تینګار وکړ."
لمړی خو باید پوښتنه شی چه د ښاغلی قانونپوه سرور دانش دا "تینګار" څه معنی لری، چا لپاره دا "تینګار" صورت اخستی دی او دوهم "تینګار" یی په کومه کبیسه کال کی صورت اخلی؟

دوهم پوښتنه په دی ضمینه کی دا دی چه د ښاغلی قانونپوه سرور دانش تینګار په "د لیک لوست د زده کړی د ملي کنفرانس پرانستل" څه معنی، څه علمی او حقوقی محتوی ارایه کوی؟

دریم پوښتنه دا دی، چه دا "کنفرانس" څه وخت، دکوم محتوی او د کوم اجندا پر بنست، او کوم مسلکی کسانو پر ذریعه مینځ ته راځی؟

"دلیک لوست زده کړی" یوه پروسه ده چه مختلفو نورو پروسي سره مرتبط دی، یعنی "دلیک لوست زده کړی پروسه" ستونزی نشو کولای د یوه "وچه پدیده په حیث" په یو "نیم ورځنیز" او یا "یو ورځنیز" کنفرانس پر ذریعه حل کړو، بلکه دلته دقیق او علمی ارزیابی ګانی، دقیق او علمی تحلیلونه، دقیق څیړنی او دقیق او علمی-تخصصی لارښوهنی ته اړتیا لیدل کیږی.

دلته که چیرته یوازی د افغان کوچنیانو او د افغان نو ځوانانو "دلیک لوست زده کړی پروسه" ستونزی سره یو سطحی نظر واچوو، بیا ګورو چه دا ستونزی حتی په یو داسی سطحی نظر کی هم مختلف مګر مرتبط ابعاد اخلی. یعنی له یو خوا د افغانستان د ښوونیز ظرفیتونه "کیفیتی او کمیتی" نیمګړتیا لکه د با کیفیته ښونکی، با کیفیته ښونیز محیطونه "لږوالی" او له بل خوا څخه متعدد نورو ستونزی او مشکلات چه دلته تذکر اخلی، د افغان کوچنیانو او د افغان نو ځوانانو "دلیک لوست زده کړی پروسه" په مخ ستونزی ایجادوی، چه باید دحل لاری اخلی.

په افغانستان کی د افغان کوچنیانو او د افغان نو ځوانانو ښونیز حقوق متعدد مشکلات او مرتبط او مرتبط ستونزنیز مسائلیو سره مخامخ، متقابل او یا "لاس او ګریوان" دی، لکه: داقتصادی امنیت نښتوالی او یا نمګړتیا، د نظامی امنیت نښتوالی او یا نمګړتیا، د روانی امنیت نښتوالی او یا نمګړتیا، د حقوقی امنیت نښتوالی او یا نمګړتیا چه یو څو محدود او ساده مثالونه یی دلته ذکر کوو:

- بمباری ها و راکت پرانی ها بالای اطفال افغان،

- "سرباز ګیری ها" از اطفال و از نوجوانان افغان ویا استفاده از نوجوانان افغان در نظامی‌گری ها.،

- موجودیت مین در سر راۀ اطفال و نوجوانان افغان،

- کار های اجباری و طاقت فرسا بالای اطفال و بالای نوجوانان افغان،

- انواع مختلف مجازات اطفال و نوجوانان افغان،

- انواع خشونت ها به مقابل اطفال و به مقابل نوجوانان افغان،

- گروگان گیری ها و اختتافات اطفال و نوجوانان افغان،

- ازدواج اجباری نوجوانان افغان،

- قاچاق اطفال و نوجوانان به ممالک دیګر،

- معتاد شدن نوجوانان افغان به مواد مخدر،

- عدم اماده بودن محیط های تعلیمی مانند مکتب و تدریس به زبان مادری برای اطفال افغان،

- ...

ایا دا ذکر شوی نقاط او یا دا ذکر شوی موضوعات تول د "ښونیز او روزنیز ممانعتونو" په حیث نه ګنل کیږی؟
واضع دی چه ذکر شوی موضوعات تول دافغان ماشومانو دافغان کوچنیانو او دافغان نوځوانانو "ښونیز او روزنیز شه والی" مخه نیسی.

ددولت مسولیتونه په دی ساحاتو کی څه دی؟

مونږ باید پر یو تولنیز بحث لاندی ونیسو چه دافغان ماشومانو دافغان کوچنیانو او دافغان نوځوانانو په مقابل کی روانی او عاطفی مجازات کومی دی او جسمی مجازات کومی دی او هر یو یی څه عواقب لری او بلاخره مونږ افغانان ددی زښتو عواقبو د مخنیوی لپاره "څه قوانین" لرواو یا کومی قوانین کیدای شو چه ولرو؟

مونږ باید پر یو افغانی تولنیز بحث لاندی ونیسوچه دماشوم "مجازات" تر کومه اندازه پوری دماشوم روزنی لپاره ګتوره دی او له کومه اندازه له بعد "جرم" دی او دافغان کوچنیانوځورول دی ؟

مونږ باید پر یو افغانی تولنیز بحث لاندی ونیسو چه ایا "دافغان ماشوم ځورول" ، "دافغان ماشوم ژوبلول"، "دافغان کوچنیانوځورول" ، "دافغان کوچنیانوژوبلول" د یو "خصوصی جرم" په حیث وګورو او یا دیو "عمومی جرم" په حیث؟

دلته باید پر بحث لاندی ونیسو چه په دی ساحاتو کی د افغانستان دولت او مربوطه او مسول ارګاننو وظایف او مسولیتونو، د افغان ولس وظایف او مسولیتونو، د ذیدخلو ممالک وظایف او مسولیتونو، دافغان کورنیو وظایف او مسولیتونو د دافغان ماشومانو دافغان کوچنیانو او دافغان نوځوانانو په مقابل کی کومی دی؟

یک قسمت زیادی از حقوق اطفال و نوجوانان افغان در قانون اساسی افغانستان درج شده میباشد که به تعبیر و تفسیر دقیق و عام فهم نیاز دارد. همچنین افغانستان به کنوانسیون بین المللی حقوق طفل، یا پیمان‌ بین المللی حقوق طفل و یا قرارداد بین المللی حقوق طفل پیوند حقوقی دارد. قرارداد بین المللی حقوق طفل در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹م. از طرف مجمع عمومی سازمان ملل متحد پذیرفته شده است و در افغانستان نیز باید لازم‌الاجرا باشد. ناګفته نماند که این قرارداد بین المللی حقوقی نیز در کنار قوانین افغانی و اسلامی ما پشتیبانی خود را از حقوق طفل افغان و نو جوان افغان نیز به طور خوب، مقبول‌ و شایسته ابرازنموده است.

اما با موجودیت قوانین خوب موجوده عملکرد های دولت افغانستان و یا کم کاری دولتی در ساحه تامین حقوق طفل افغان هنوز با این قرارداد بین المللی حقوق طفل نیز در مغایرت قرار دارند.

پوښتنه دلته دا ده چه په ګران افغانستان کی کوم دول "قوانین" د افغان بچیانو دردونه " دارو او دوا" واقع کیږی؟



ادامه لری.


د افغان مظلوم ولس د سولی، ترقی او رفاه په هیله