د کمپنیو د اقـتـصـادي فـعالـیـتونو تـحلیل او تـجـزیه

ژباړڼ  :  ډاکتر محمدنواب ویساند:
  لیکـــوالـه   :  ګ . و . سـاوڅــکایــا :


داقتصادي فعالیت په اړه د انالیز مفهوم
د ژباړن (زما)   یو څو مخکنۍ خبرې   :  په  یو هېواد  کې اقتصادي  کاروبار هغه وخت  غوره  پایلې  لرلای  شي ، چې په پرلپسې توګه یې  د  اقتصادي جوړښت  په اډانه کې د اړوندو شاخصونو د ارزونې  له لارې   پوره  جاج واخستل شي ،   نیمګړتیاوې  یې په ګوته ، رېزرفونه  یې  جوت  او   د راتلوونکي  پراختیا لپاره ورته   د  شونتیاوو او اولیتونو په  پام  کې نیولو  سره  داسې  روښانه ، علمي او عملي   ستراتیژیک   پلان  ، چې  د پلي کولو پر مهال یې  وخت  په وخت   د روانو چارو د  شننې او تحلیل  ( انالیز ) نه  د تر لاسه  شوو پایلو له مخې  یې د اړینو او اغېزمنو تدبیرونو نیول شوني وي  ، جوړ شي    . نو له همدې کبله مې غوره وبلله ، چې  د هر څه  لمړی  د اقتصادي فعالیتونو په ډګر کې  د ( انالیز ) مفهوم او ارزښت  ، چې  د  اقتصادي  فعالیتونو له  ریښتیني  انځور په ډاګه کولو سره  مرسته کولای شي ، وړاندې کړم .    
دا هم د پورتني سرلیک اړوند متن   د یوې  برخې   ژباړه :  
« انالیز  (تجزیه اوتحلیل ) اوسنتېز د انسان د تفکر ځانګړتیا ده  .   تجزیه په پراخ او تنګ پلان کې  .   د یو مستقل علم په توګه  د اقتصادي  انالیز  جلا کېدل   .    په  پراخه او کوچنۍ کچه  انالیز ( تجزیه  ) . . . . .
د طبعیت د پدیدو او د ټولنیز ژوند څېړل د انالیز پرته ناشوني ده . د  « انالیز » مفهوم  د یوناني لغات « analyzis   » څخه منځ ته راغلی دی ، چې  د « ویشو یې » ، « جلا کوو یې » مانا ورکوي . نو ځکه ، انالیز د  تنګ لید یا پلان  له مخې  د  پدیدې  او موضوع  جوړونکې برخې( عناصر )   ددې لپاره ،  چې   هر ځانګړی  عنصر د کل د یوې برخې په  توګه    وڅېړل  شي  ،   جلا کوي  . د کل  دا  ډول ویشنه   اجازه ورکوي  ، چې د څېړونو لاندې  پدیدې ، پروسس ، د موضوع  دننه ته وګوري ، د هغوی  داخلي ماهیت درک کړي  ، او په هره څیړل کیدونکې پدیده او موضوع کې د هر یو عنصر رول ( نقش ) مشخص کړي  .   
د مثال  په توګه  ، ددې لپاره ،چې د محصولاتو د تمام  شد په  قیمت  پوه  شئ ، نه یواځې په دې  پوهېدل ، چې  هغه د کومو عنصرو څخه تشکیل شوی ، بلکه  د لګښت  په هره  ماده ( ارټیکل ) کې  د هغې ارزښت  د څه شي  پورې  تړلی دی .  څومره  ،  چې  په تفصیل سره د تمام شد  قیمت  د ودې  عناصر او عوامل برخې برخې  وي  ، هومره  زیات به  ښای  مونږ  ددې  اقتصادي  پدیدې ( ښکارندې ) په اړه وپوهیږو   او په ډېره اغېزمنه  توګه به مو د تمام  شد قیمت  د جوړونې  پروسس اداره کړی وي .        
دې ته مو هم باید پام وي ، چې د چاپیریال  بې  شمېره  پدیدې  او پروسې یواځې د انالیز په مرسته  نه شي درک کېدای . تر ډېره حده د نورو طریقو ( لارو چارو ) کارونې ته   ، د انسان  د مهم فکر سره په تطابق کې  اړتیا پیدا کیږي   . په دې ارتباط  یا   په دې اړوند ، تجزیې او شننې  ته نژدې  سنتیز ،  چې  د څېړنې لاندې د  نیول  شوي  شي د بېلابېلو برخو تر منځ  اړېکې او تړلتیا  ښیي ، هغوی  یو بل سره  په  یو واحد کې  یوځای کیږي  .   مدرن دیالکتیک ( منطق ) د تجزیي او شننې او سنتیز  یوالي  د واقعیتونو د څېړنې د علمي طریقې  په توګه  ښیي  . یواځې  انالیز او سنتیز په یوالي کې د پدیدو  علمي څېړنې  په هر اړخیز و دیالکتیکي اړېکو کې  تامینوي .
خو په دې  توګه  ،   انالیز  په  پراخه  پلان سره   د چاپیریال  د  شیانو او پدیدو  ، چې  په  ټوټو باندې د کل ویشل او د هغوی د ټوته شوو برخو تر منځ  هر اړخېزې   اړېکې او تړلتیا  پر بنسټ  په  اړوندو   لارو چارو ( طریقي ) پوهیدل را پیژني .    
په علم او عمل کې د انالیز بېلابېل ډولونه کارول کیږي   :   فزیکي ، کیمیاوي ، ریاضي ، احصائیوي ، اقتصادي  او نور . هغوی هر یو  د موضوع ، موخې او د څېړنې د لاروچارو له مخې یو بل سره توپیر لري .  دفزیکي ، کیمیاوي  او نورو نه  د اقتصادي انالیز توپیر په دې کې دی  ، چې   د اقتصادي پدیدو  څېړل  ( تحلیل او تجزیه )  د انتزاعي ــ منطقی میتود ( طریقې ) پورې  ارتباط لري ، هلته نه   مکروسکوپ ، نه  کیمیاوي  مواد ( ریاکتیف )  ،  چېر ته  چې   باید هم   انتزاعي  ځواک  عوض کړي  ،  ناشونی دی .

د انسان تحلیلي  ځواکمنتیاوې   د حقیقي ( عیني  ) اړتیا سره په  تړاو  او  د چاپیریال  په   شرایطو کې  په مداوم  ډول    د خپلو   اقداماتو او کړنو  په   ارزونه   کې   منځ ته را غلي  او بشپړې  شوې   . دې   تل د بشري ځواک  او د منابعو نه  دګټې  پورته کونې د ډیر  اغېزمنو لارو چارو ( طریقو )   د  تشویقولو  په لټه کې و .     
د وګړو په ډېرېدو ، د تولید د وسایلو په بشپړېدو ،د انسان د مادي او معنوي اړتیاو په لوړېدو( وده )  سره انالیز په تدریجي ډول  د متمدنې ټولنې  د ژوند د لمړنیو اړتیاوو څخه شوی .  نن ورځ   په کلي ډول د انالیز پرته   د وګړو په  شعوري  ډول   فعالیت  شونی نه دی . د انالیز د منځ ته راتلو  د تاریخی برید د ځانګړي کولو لپاره ، ف . انګلس لیکلي : « لا د مخه د غوځ ماتول د انالیز پېل دی »  . د وګړنیزې ټولنې د پرمختګ سره د ماتیدونکو غوځانو شمېر وده کوي ، بشپړیږي  او ورسره  د ماتیدو طریقي  . د انالیز د موضوع ( ابیکټ ) دایره پراخیږي ،بشپړیږی او هغه خپله  .
د وګړو دشعوري ډول کړنو په نتیجه کې  په تدریجي  صورت دطبعیت د چاپیریال سره متقابلې اړېکې پراخه کړې  او په پایله کې د مختلف النوع شیانو او پدیدو په اړه یې خپله پوه ( درک)  پراخه (غني ) کړ . په تدریجي توګه لا وړاندې په کافي اندازه د شیانو او پدیدو جلا ډولونو ته اړتیا وه . همدارنګه په ریاضي ، کیمیا ، طب او نورو علومو کې انالیز راڅرګند شو . ورته پروسس په اقتصادي فعالیتونو کې  رامنځ  ته  شو . د مؤلد ځواک وده ، تولیدي اړېکې ، د تولید زیاتوالي  ، د حجم  پراختیا ،  د علم  د یوې مستقلې څانګې په توګه یې  د اقتصادي انالیز د بېلولو  سره   مرسته وکړه  .
نن لازمه ده چې ، ټول  نظري اقتصادي تحلیل او  تجزیه ، چې اقتصادي ښکارندې ( پدیدې ) او پروسس په غټه کچه ( د ټولنیز ــ اقتصادي جوړښت په سطحه ، د دولت په سطحه ملي اقتصاد او د هغوی ځانګړې څانګې ) ، او په وړه کچه د ځانګړي اقتصاد تحلیل او تجزیه  ـــ د اقتصادي فعالیتونو تجزیه ، چې د بېلابېلو موسسو د اقتصادي  څېړنې لپاره کارول کیږي . که څه هم  په ټولیز ډول د اقتصادي تحلیل او تجزیې  پوهنیزې نښې نښانې (پېلامه ) په تیره پیړۍ کې د وټپوهانو په لیکنوکې زیاته  وده وموندله ، خو د اقتصادی فعالیت تحلیل او تجزیه د یو علم په توګه  ( یوه ځانګړې پوهه  ) نسبتآ نه ډېر پخوا منځ  ته  راغله  .  
د کاروبار د تحلیل او تجزیې جوړېدل د عمومي عیني غوښتنو او شرایطو پورې تړلی ، چې د هر یوې نوې پوهې راتلونکې  څانګې پورې منسوب او  مشخص وي .
لمړی ، د عملي اړتیاوو رضایت .  هغه د تولیدي وسایلو د پرمختګ  ، د تولیدي مناسباتو د بشپړتیا ،د تولید د مقیاس  د پراختیا  سره  منځ ته راغلی  . انتقالي (بصري ) شننه اوتجزیه (intuitive analysis ) ، اټکلیزې (تقریبي ) محاسبې ، تخمین په حافظ کې ، چې  په  لاسي او نیمه میکانیزه موسساتو کې کارېدل ، په غټو تولیدي واحدونو کې  کمې شوې .  د اقتصادي فعالیتونو د ګډ او هر اړخیزو   شننو او تجزیو  پرته   د اقتصاد د پېچولو پروسو اداره کول او د  مناسبو   پرېکړو کارول  ناشوني  دي .
دوهم ، دا په ټوله کې د اقتصادي علومو د ودې پورې تړلې . لکه څنګه ، چې څرګنده ده ، د هر علم  د پرمختګ سره د هغوی څانګو کې هم فرق راځي . د اقتصادي فعالیتونو اقتصادي  تجزیه د ټولنیزو علومو د توپیر  په پایله کې منځ  ته راغله  . پخوا د اقتصادي تجزیې  دندې ( کله چې هغوی په پرتلیز  ډول دومره دروندې  نه ول ) د هغه وخت د شتو علمي دیسپلینو  لکه ، بیلانس جوړونې ، محاسبې  ،مالياتو  او  احصائیې   په چوکاټ کې په پام کې نیول کېدل  . ددې علومو په چوکاټ کې د تحلیلي څېړنو لمړنۍ  اسانې  طریقې منځ ته  راغلې . خو د موسسې  د پراختیا  روان او پنځه کلن   ټولنیز ــ اقتصادي  پلان  جوړولو لپاره  د موسسې  د کاروبار  ګډ او هر اړخیزې  څېړنې  ته اړتیا  پېدا شوه  .      
پورته  نومول شوو علومو   لا د مخه   ونه شول کولای ٫ چې د پرکتیک  ټولو غوښتنو ته ځواب ووایې  . د اقتصادي فعالیت  شننې او تجزیې ته د پوهې د یوې ځانګړې  مستقلې  او جلا  څانګې په توګه  اړتیا  پېدا شوه  . هغې سره علاقمندي  په ښکاره سره زیاته شوه .  لږو ــ ډېر  د تولید هر اړخیز ( کمپلکس ) تحلیلي مطالعات پیل شول  .  شننه او تجزیه (انالیز ) د اقتصادي موسسې دپلانیزه  اداره کونې ، د تولید د ګټورتوب د لوړونکو  ریزرفونو د تشخیصولو غوره  وسیله  شوه »  .        په درنښت

اخـــــذ 

http://www.bibliotekar.ru/deyatelnost-predpriyatiya-2/2.htm