د لوی، مهربان او بخښونکي خدای په نامه

د قــندهار د میوې فابریـکې اقتصادي ارزښت اوځانګړتیاوې

ډاکتر محمد نواب ویساند 13.04.2013 00:22

د روان عیسوي کال د اپرېل   په دوهمه نیټه ، د لراوبر د معتبر وبسایټ  د تازه خبرونو  په لړ  کې  مې  ( کندهار :  « PRT   د مېوې فابریکه ښاروالۍ ته سپاري »  ) تر سرلیک لاندې په یوه خپاره شوي خبر  کې   پر دوه کلمو ( فابریکه او ښاروالي ) سترګې ولګېدې . د یوې  صنعتي تولیدي تصدۍ  سپارل  ښاروالۍ ته ،ددغه دواړو واحدونو  د کاري  ځانګړتیاوو  له مخې  دا کار راته  یو څه ناسلا غوندې وبرېښېد ،  داچې د قندهارولایت  بیارغونې ټیم  د نوموړې فابرېکې په انګړ کې  څه تاسسات  لري ، چې باید ښاروالۍ ورکړل شي  پوره معلومات نه لرم . خو که  چېرې  په  یوه  هېواد کې د یوې تولیدي فابرېکې  تاسسات  ښاروالۍ  ته  سپارل  کیږي ، هغه کسانو ته  ، چې د هېواد د صنایع سره یې  کوم مهال نژدې  اړېکې درلودې  ، پوښتنې را پېداکېدای  شي   .  رښتیا دا به  ښایي  د وخت  او یا  د آزاد بازار  اقتصاد نه  د پوره  ګتې اخستنې  کومه نوې  غوندې  غوښتنه   وي  .  چې ، د هېواد په کچه ، د خپل  ډول  دغه  د میوې  یوه  مهمه  فابریکه دې  د قندهار په حوزه  کې  د میوو  د پراخه سرچینو سره سره  د کنسرو د تولیدولو پر ځای ،  د کالیو منځلو ( د کاليو پرېوللو) لپاره وکارول شي .
وټپوهان وای ! کله چې ډینامیک متشبثین  د ګټې وټې  کوم  کار ته  ملا تړي ، نو ښکاره خبره ده  ، چې له مخکې یې په دغه اړوند ډېر مطالعات کړي وي . او د مخکنیو څېړونو له  مخې ورته  د ګټورتوب  ډاډ حاصل شوې وي .  خو بیا هم  دغه موخې ته  په  بریالیتوب سره د رسېدلو تر څنګ یې ریسک هم له پامه نه شي غورځولای  . او د هر ډول  پېښیدونکو کمزوریو  په وړاندې  د اړینو اقداماتو نیولو ته  چمتو  ( تیار )  اوسي  . په تېره  بیا که دغه کار  د لمړي ځل لپاره  د اقتصاد په ډګر کې   ازمایل کیږي   .
 ددې غونډلې نه زما موخه داده  !  د اومو موادو د سرچینو او د بشري ځواک له پلوه یو بډاي قندهار  دې  یوه داسې فابریکه  ، چې د  نیمایي  پېړۍ زیات وخت  راهیسې  د هېواد د ټولو ناخوا سره  سره  د کاري او تولیدي تجربو څخه  برخمنه  ، په دې دومره  اوږده  موده  ( پیر )  کې  یې  اقتصادي ارزښت  په ډاګه  ،  نیمګړتیاوې  او  کمزورۍ  یې   تثبیتیدونکي  ، ودرول شي . که د ځان  ستاینې  په مانا تعبیر نه شي ، نو په همدې فابریکه کې  د لیکوال ( زما ) د لنډ مهاله ماموریت  پر وخت  په داسې  شرایطو کې  چې د باغونو نه ددې فابرېکې په نامه  د میوو راوړل  اسان کار نه وو  ، خو بیا  هم د قندهار د غېرتي  او په هېواد مینو سوداګرو په  سیده مرسته  د یادې فابرېکې تولیدي چارې ، په داسې شرایطو کې ، چې  د برېښنا کمښت   یوه ستغه ستوزه هم  وه ، لکه د نورمالو شرایطو په څېر سمبال شوې   .
د قندهار د کنسرو جوړولو فابریکه ( چې د قندهار په ولایت کې  د  میوې  شرکت  په  نامه شهرت لري )  ، د خپل اقتصادي ارزښت تر څنګ  په دغه ولایت کې  د وړیو اوبدلو د زړې فابرېکې وروسته د قدامت له مخې  تاریخي ارزښت هم لري   .  دې  فابریکې   په ۱۹۶۳  ز کال  کې ،  د  کال  د  ۱۳۰۰ ټن  د ډول ډول  محصولاتو د تولیدولو په  ظرفیت  په  کار پیل  وکړ .  په لمړیو کې دې  فابریکې  په دوه   شفته کې   ۱۰ ټنه  د میوو  ســـــــــــوک ( شربت ) ، ۲۰ ټن جام او جلي  ، او يوه شپه او ورځ کې  ۱۰  ټنه   وچې میوې تولید درلود . او د کنسرو دتولیدولو لپاره یې  د  زردالو ، بهي ، مڼو ، کورو ( انګور ) ، انارو ، رومیانو  او ګازرو  څخه کار اخستل کېده  . ددې فابرېکې  کار موسمي ، او  په منځنۍ توګه ددې فابرېکې د کار وخت  ۳۷ په سلو کې د انارو د پروسس ، ۳۰ په سلو کې  د کورو ( انګورو ) د پروسس  او پاتې د نورو  مېوو  لپاره کارول کېده .  ویل کېده   ، چې  زمونږ  په  هېواد کې  د  کورو  ( انګورو )  د روزنې  لاندې    مځکې  ۷۱،۲ په سلو کې د قندهار ، پروان ، کابل او هر ات  ولایتونو کې  موقعیت  لري . چې د ټول  هېواد  د  انګورو ۷۳،۵  په سلو کې  له همدې ځایونو نه لاس  راځي  .  په  هېواد کې  ۴۵  ډوله انګور  شتون لري ، خو د سیمیزو نومونو له مخې  آن  تر سلو رسیږي .
 دا فابریکه که څه هم  وړه ، خو د تولیدي غوره ارزښت  تر څنګ   تل  د شنه چمنونو او غوړیدلي ګلانو په درلودلو سره  د ښکلا کوربه  وه  .  مخکې له دې ، چې ددې فابرېکې په اقتصادي ارزښت یو څه رڼا واچول شي . یوه پوښتنه راولاړیږي  ، هــــــغه داچې ولې د هېواد په تاریخ  د لمړي ځل لپاره د میوو څخه د کنسرو د جوړلو لپاره  دا ډول فابریکه  يواځې  د قندهار په ښکلي  ښار جوړه شـــــــــــــوه  ؟ .
ښکاره خبره ده ، چې د ټولو ځواب  به همدا یو وي ،  او هغه دا چې ، دا سیمه یوه میوه لرونکې  سیمه ده .  هو  !   خو  نه یواځې میوه لرونکې بلکې د ښې   آب وهوا او  غوره طبعیت درلودلو   له امله  ددغه سیمې  د باغدارۍ محصولات  د  نورو ډېرو  سیمو په  پر  تله  نه  یواځې  د څومره والي  بلکه د څرنګوالي  له کبله هم د یادولو وړ دي . ددې فابرېکې اقتصادي ارزښت  او ځانګړتیاوو ته  په کتو د  شپېتمو هـ ش کلونو په لمړیو کې  په پام کې وه ، چې   دا فابریکه   پراختیا ومومي او په  نوو او مدرنو ماشینونو سمبال شي . او دې  موخې ته  د رسېدلو  لپاره  یو لړ  لمړني   تخنیکي ــ  اقتصادي مطالعات  پکار واچول شول او همدارنګه  د  یو شمېر بلغاریایي متخصیصنو له خوا د تر سره شوو  لمړنیو   څېړنو د پایلو نه  هم  جوته شوه   ، چې د قندهار حوزه  په  دې  ډګر کې   د پراخو تولیداتو  وړتیا لري . که ورته ځانګړې پاملرنه وشي ، نه یواځې کورني اړتیاوې  به  بشپړې کړي ، کېدای شي ، بهرنیو ماکېټونو ته  خپل محصولات وړاندې کړي .
ددغه مطالعاتو  پایلو  ته  په  کتو ،  یادې ، څېړنې د وخت  د اړوندو ادارو له خوا د یو لړ  ارزونو  وروسته تائید او دې موخې ته  د رسېدو لپاره  د مالي وسایلو د تدارک په  چارو کې  هم  د یو څه    پرمختګ څرک  ولګېد  ، خو په  هېواد کې  د نا امنیو د لمنې په  پراخېدو سره    هر  څه ګډوډ  شول . چې بیا وروسته  ددې سکټور  پراختیا خو لا څه کوې  ، چې  څو څو ځلې    د ورانکارانو له خوا ددې فابرېکې  د سوزېدلو هڅې  هم  وشوې    .
سره له دې ، چې په یاده فابریکه کې  د کنسرو جوړولو تکنالوژي ډېره ساده ، خو د یو خوراکي توکي په توګه  د تولید پر مهال ورته ځانګړې پاملرنه په کار ده . دا ځکه ، چې په همدغه فابریکه کې یو مهال تولید شوې کنسروې  د ترکیب ( کیفیت  یا معیار ) د نه مراعات کولو ، د مناست ګدام نه درلودلو او په قندهار کې د هوا  د ګرم والي له کبله  دکنسرو یو زیات  شمېر  قطۍ پړسېدلې  ،  د وخت په تېرېدو سره له  کیفیت نه لوېدلې  او ضایع  شوې وې  .  په پایله کې  پتېیل شوې وه ، چې  د  قانوني مراحلو د  تر سره کولو وروسته   ،  د ککړتیا نه  د چاپیریال  ساتنې  په  موخه  ، خرابې  شوې کنسروې   په مځکه کې  ښخې او د فابرېکې  ګدام  خالي  یا وزګار  کړلای شي    .
داچې ، ددې تولیداتو په ترکیب کې ( د  فرنوکمتر آلې  پر  مټ  په اومو موادو یانې میوو کې  د خوږو « قندي مواد »  د تثبیتېدو وروسته )   د لمړۍ ، دوهمې او درېمې درجې  میوو  تر څنګ ، پکې  بوره ، کلوکوز ، د لیمو جوهر ، پکتین ، تانین او سربېکم  کارول کیږي . اړینه ده ، چې د کنسرو په  ترکیب  کې د ددغه موادو  کچه په دېر دقت  سره  وسنجول شي او بیا واچول شي . ددغه موادو  د کچې په برخه کې  یوه کوچنۍ اشتباه  ، د کنسرو کیفیت  ته زیان  پېښولای شي  . او په پایله  کې کېدای شي ، د نامناست  ساتلو په صورت کې  جلي او یا جام کې  کرستال شکله پتري پېدا ، او په  خوړلو سره یې  د انسان ژوند د خطر سره مخامخ کړي  .  په نوموړي فابریکه کې  د کنسرو  د تکنالوژۍ  په برخه  کې  کوم  متخصص کس چې ، پدې  برخه کې یې  ځانګړې  زده کړې تر سره کړی وې ،   شتون نه درلود  ، که اشتباه ونه کړم  یواځې   یو نفر کارګر  ( چې نه غواړم نوم یې یاد کړم  ) ددغه ترکیب  په  هکله  یې   د بهرنیو کارکوونکې سره  د ګډ عملي  کار پر مهال  یو څه  زده  کړي وو ، نو که به  هغه کار ته  د  کوم دلیل  له  مخې  ناوخته رارسېده   ، نو  باید د ترکیب  بهیر   ، چې  د یادې  فابرېکې  د تولیدي پروسس  په مهمه شعبه کې تر سره  کېده  ،  د  نوموړي   تر  رارسېدو  ځنډول  شوی  وای .
سره له دې ، چې د کنسرو تکنالوژي  د لیکوال  ( زما )  رشته نه وه ، او نه مې په دې  هکله کومې زده کړې درلودلې ،  خو ددې لپاره  ، چې په راتلونکې کې  د تولیدي  چارو پر  مخ بولو کې  کوم  ځنډ یا خنډ   نه وي رامنځ ته شوی  . په فني او اساسي توګه  را ته دځینو تکنالوژیکي  پروسو  یو میتودیک  لارښود جوړېدل   اړین  ښکاره شول  .  له نېکه  مرغه  ، ددې کار لپاره  دا امکانات را ته برابر شول ،  چې  په دې هکله  یو شمېر کتابونه د اړتیا له مخې   ډېر ژر له بهره راوغواړم .  ددغه کتابونو پر مټ  او هم  د هغه بلغاریایي متخصیصنو په  مرسته  ، چې په دغه کارخانه کې   په  تخنیکي او اقتصادي  مطالعاتو بوخت وو  یو څه  داسې اړین  معلومات   ، چې ددغه فابرېکې د شرایطو سره  یې  سمون  درلود ،  راټول  او د ۱۳۶۱  هـ ش کال   د وخت د کانو اوصنایعو وزارت  د مجلې  په  دوهمه او درېمه  ګڼه  کې  ، د لیکوال  ( زما ) له خوا :  د  ( د کنسرو تکنالوژي  ) تر سر لیک لاندې  خپاره  شول  . د نوموړې مجلې  هغه ګڼې  چې ، یاد مطالب پکې خپاره شوي وو،  و هغو کسانو ته په واک کې ورکړل شوې  ،  چې  د کنسرو  تکنالوژیکې  معلوماتو  سره  یې  د  بلــدتیا هوډ  درلود   .  ددې  سره جوخت ،  په راتلونکې کې د دا ډول   ضایعاتو نه  د مخنیوي  په خاطر  د محصولاتو د کیفت  د معلومولو لپاره   د لابراتوار د فعالولو تر څنګ  ،  د یو لنډ مهاله کورس په  جوړېدو سره دا ستونزه ، چې د ترکیب پر مهال شتون درلود له منځه یووړل شوه  .
دا ټولو ته څرګنده ده ، چې د  یوه  پلوه  د هېواد په اوسنیو شرایطو کې  د برېښنا د نشوالی  له کبله  د هېواد په بېلابېلو سیمو کې  د تازه میوو ساتل  خورا ګران کار دی ،  او د بل  پلوه  کله نا کله   د ترانزیتي مالونو پر وړاندې   د بدنیتو ګاونډیانو له  خوا  د راولاړېدونکو  ستونزو په پام کې نیولو سره د خوراکي صنایع د یو داسې سکټور پراختیا نه یواځې د خپلو محصولاتو له لارې په ځان دبسیا کیدو ته لاره پرانیزي  اود بهرنۍ سوداګرۍ په ډګر کې  افغاني لوری پیاوړی کوي ، بلکه  بهر ته  دلیږدیدونکو تازه میوو په ځنډ کې د احتمالي پېښیدونکو زیانونو مخ نیوی هم کیږي  . تجروبو ښودلې  ، چې هر کال  په افغانستان کې  د اومو موادو په  روزنېزو سیمو کې  د اړینو  تاسساتو  نه شتون او  د وړ بارجامو  د کمښت  له امله  هر کال  د شل زره  ټنه  په شاووخوا کې  کور ( انګور )  او نورې مېوې خرابېږي .
 د شملې  پېړۍ د اتیایمو کلونو په لمړیو کې په منځني توګه د هېواد په ټوله صنایع کې  انجینیرانو ، فني  او تخنیکي کارکوونکو ۱۸،۷ او په خوراکي صنایع  کې  ۱۴،۵ سلنه جوړوله  ،  خو لکه څنګه  ، چې  د مخه  هم وویل  شول   ،  له بده مرغه  دغې فابرېکې  ته  د فني کدرونو  په هکله له همغه لمړیو څخه لکه څنګه ، چې   ښایي  پاملرنه  نه  ده  شوې ، نو یې  د کارکونکو په  شمېر کې   ددا ډول فني کسانو انډول ( سلواله ) په هېڅ حساب وبوله  .
 د خوراکي صنایع په  جوړښت  کې د میوو څخه  د کنسرو تولیداتو   په  ۱۹۷۸ ز کال  کې ۳،۲ سلوالې ته رسېده ، خو د خوراکي صنایع  په   نورو  برخو کې  پراختیا   ، او برعکس  د کنسرو د تولیداتو په اړوند سیمو کې د امنیت  د خرابېدو له  امله  په  ۱۹۸۵ ز کال  کې   د خوراکي صنایع په جوړښت کې د  ۱۹۷۵ ز کال په  نرخ  دا سلواله  ۱،۲ را ټیټه شوه .
د همغه امنیتي وضع د خرابېدو سره  که په ۱۹۷۹ ز کال کې  د قندهار د میوې  د فابریکې  د ظرفیت څخه  ۲۱ فیصده ګټه پورته شوې ، خو دا شمېره په ۱۹۸۳ ز کال کې  ۵،۸  او ورپسې په ۱۹۸۴ ز کال کې ۲ سلوالې ته ورسېده ، خوبیا هم په ۱۹۸۵ ز کال ۱۲ ته لوړه شوه .
په ۱۹۸۵ ز کال کې  د کنسرو تولید د خوراکي صنایع په جوړښت کې  ټیټ  شوې ، خو په ورته وخت  په همدغه کال  د ظرفیت  د استفادې  کچه لوړه  ښودل شوې . دا په دې مانا چې د خوراکي صنایع په نورو برخو کې  پرختګ  ددې  سکټور د  ونډې  په ټیټېدو اغېزه کړې .
هغه مهال د یادې فابرېکې  د اقتصادي ظرفیت  نه د پوره  ګټې  نه اخستنې  بنسټیز لاملونه   د امنیت  خرابېدل  ،  د برېښنا ، اومو موادو ، فني کارګرانو او دسون توکو  کمښت په ګوته شوی وو. له دې پرته ، د تخنیکي ستونزو په  هوارولو کې  د ترمیمي کارونو  سازمادهي نیمګړتیاوې ،  په خپل وخت د اضافي  پرزه  جاتو  تدارکاتي  چارې   سر ته  نه رسېدل ،د ماشینونو زړښت  او داسې نور  ورته  لاملونه یاد شوي دي  .
لکه څنګه ،چې د مخه مو وویل ، د میوو او سبود کارولو فابریکي  موسمي  تولیدي فعالیت  کوي ، چې په دې سره  یې  د ۱۹۸۰ او ۱۹۸۵ ز  کلونو په اوږدو کې  په منځنۍ توګه د ټول  کلنیز تولید ، ۶ سلنه     په  لمړۍ ربع    ، ۳۴ په دوهمه   ، ۴۶ په درېمه  او ۱۴  سلنه  په  څلورمه ربع کې  شوی دی .  ددغه پورتنیو  څلور واړه  موسمونو کې  د لوړ  تفاوت  اصلي  دلیل  نه  یواځې  د میوو او سبو  موسمي ځانګړتیا ده ، بلکه په خپل وخت ددغه توکو  نه رسول  ددې سبب   ګرځېدلی ، چې فابریکه یا  فابریکې په بشپړ  ظرفیت  و نه چلیږي او د کال په اوږدو کې  د ډېر  وخت  لپاره ودرول  شي .
د کنسرو د فاریکو یوه غټه ستونزه د هغې  موسمي تولیدي فعالیت دی . چې د یوه پلوه د لږ وخت   له  پاره ورته  د پروسس په  موخه د اومو موادو رسېدل  او د بل  پلوه ددغه اومو موادو ژر  خرابېدل دي . لکه  څنګه  عملا  لیدل  کیږي   دا فابریکه  د اومو موادو د تولیدلو سیمو ته  نژدې  د منزل باغ  په  ساحه کې موقعیت لری  .  د  افغانستان په  شرایطو کې   د کنسرو  فابریکې  ته  د تازه اومو موادو رسولو  او د هغې  د کارولو  موسم  د  زردالو لپاره ۲۵ ورځې ، کور ( انګور ) ۵۵ ورځې  ، بهي ۳۰ ورځې ، آنار ۵۶ ورځې  ، مڼې ۴۰ ورځې  او د جلال آباد د کنسرو د فابریکو لپاره  زېتون  ۴ میاشتې ښودل شوی دی .  د لیکنې  د زیاتېدو له کبله مې  د هر پورتني بېلابېل کلتور  د موسم د  پېل او پای  دقیق ورځ  مې  ځکه  په  ګوته  نه  کړه ، چې  دطبعیت  غوښتنه کله نا کله  د هغه وړاند وینو سره  ، چې د تجروبو له مخې محاسبه شوي وي ، اړخ  نه  لګوي .
د کنسرو د تولیدلو د فابریکو یوه ځانګړتیا دا ده ، چې ماشینونه یې  اونیورسال ( هر اړخیز  یا  هر کاره  ) نه دي ، چې له همدې  کبله  د ماشینونو  عین پتوک ( لړ )  نه شي کولای  هر ډول اومه مواد پروسس کړي . او هغه لا څه ، چې هغوی نشي کېدای د کنسرو د پراخو ډولونو لپاره  په  قطیو کې د  جلا پېمانې   او بېلابېلو  بارجامو لپاره   وکارول شي . د قندهار د فابرېکې  د حلبو د تختو څخه  د ایتالوي  ماشینو په مرسته یواځې  یو ډول  قطۍ  جوړېدلې  .
همدارنګه د ځینو تخنیکي نیمګړتیا له کبله   د حلبي تختو څخه د قطیو تولیدولو  او  د ډکو قطیو د تړلو (فټ کولو ) پر وخت  د د تشو او ډکو قطیو ضایعات  د نورم  څخه  لوړ  وو . د ډکو قطیود  کلک  نه  تړلو  له وجهې  ، د تړل  شوې قطۍ  په  لوړ  حرارت  د جوشېدو ورسته  ، د سړېدو پر وخت  د هوا داخلېدو  سره  یې  د ډېر وخت لپاره دساتلو وړتیا له لاسه ورکوله او خرابېدل .  ددې فابرېکې بله ځانګړتیا دا وه ، چې  د لېبل نښلولو چارې  په ګدامونو کې  د کارګران  له خوا په  لاس تر سره کېدلې او ډېر وخت  ور ته  په کار وو  .  
د دغه فابریکې  د نورو ستونزو تر څنګ یو هم  له  باغونو او  میوه  لرونکو سیمو نه  په  پراګنده  توګه  مېوې  اړوندې فابریکې  ته وروړل  کیږي  ، چې په پایله  فابریکې ته اومه مواد په منظم ډول  نه رسیږي  ، کله  ځنډ پکې راځي   او یا هم  کله  په  دومره لوړه  پېمانه مېوې ،  چې فابریکه  یې  په  لږ وخت  کې د پروسس جوګه نه وي  ، ور وړل کیږي  ، چې  پدې توګه   په فابریکه کې  د غېر فعاله  سړو خونو  له  وجهې  ددغه اضافي میوو   د خرابېدو  امکان ډېر  لیدل  شوی دی   . ددې ډول   نیمګړتیا او نامنظم والی بنسټیز  لامل  د اومو موادو  د تولیدونکو سیمو د تخصص او تمرکز د کچې  ټیټوالی په ګوته شوی  دی .
په دې فابریکه کې له اوله یو لړ ستونزو شتون درلود . په هېواد کې  د کنسرو د ځای پر ځای کولو لپاره  ښیښيي  او حلبي کورني منابعو  شتون نه  درلود  او له بهره راوړل کېده ،  چې تر  دې  دمه  دغه ستونزه  پر  ځای پاته ده  . همدارنګه   ډیر کارونه په  لاس  تر سره کیږي ،  د تولید ځانګړی پروسس لږ میکانیزه  او تکنالوژي  یې  هم  لکه څنګه  چې  ښایي   بشپړه  نه ده  .  د اومو موادو تسلیمي او اړوندو شعبو ته یې لېږدول ، سورت کول او آن په قطیو کې یې  د پخو موادو ( کنسرو )  ځای پر ځای کول په لاس سره تر سره کیږي . نوموړې فابرېکې د نورو خورا زیاتو ستونزو سره یو هم  د برېښنا کمښت وو . سره لدې ، چې په فابریکه کې په بېړنیو حالاتو کې   د دیزلي  جنراتور څخه  کار اخیستل کېده  ، خو  د دیزلو د لګښت  د ډېروالي له امله د تولید شوو مصنوعاتو په تمام شد قیمت  یې  ناوړه  او  منفي اغېز شینده  .
په دې فابریکه کې د جوړېدو له همغه لمړیو شیبو څخه پکې د نورو اړینو تاسساتو او برخو ترڅنګ  د پروسس  او یا هم و نورو ځایونو ته د استولو په موخه د اضافي تازه میوو ساتلو  لپاره سړې خونې  ( یخچال ) شتون درلود . خو  هغه مهال د ډېرې مودې په اوږدو کې د نه ضرورت له مخې ترې ګټه نه اخستل کېده او تړلې پاتې وه . او په دې موده کې یې  ددغه  خونې  د سړولو  چارو تجهیزات  د ډېرې مودې ودرېدو له امله  د ډاډ وړ  نه  وو، امیاک زاړه ، نلونه  زنګ وهلي  او د نورو پارامترونو د ښوولو  مېټرونه (  شکلې )  او آلات  هم  د نه  استعمال له کبله خپله دقیقه وړتیا له لاسه ورکړې وه . خو بیا هم د یو لړ  هلو ځلو په ترڅ  کې له سره ګټې اخستنې ته   تیار شو . خو وخت  له وخته تېر  وو ، ځکه چې ورځ تر بلې  د ناامنیو ډېروالي  هر څه  پر  بل  مخ کړل .
یادې فابرېکې نه یواځې  د کورنیو زراعتي  محصولاتو  پروسس په غاړه وو، بلکه   یو زیات شمېر  کسانو ته  یې  د کار  زمینه مساعد کړې وه .  د پخو موادو ( تولیداتو ) د خرڅلاو له درکه یې  ټولنې ته ګټه  رسېدله  ،  . . . . . .  . ، او  همدارنګه یې یو شمیر  کارکونکو ته  د فابرېکې په  دننه  لوېدیزه  خوا کې  د یو شمېر کارکوونکو لپاره استوګڼ  ځایونه هم  په واک درلودل .
د اقتصادي چارو شنونکو لپاره مې غوره وګڼله ، چې  په افغانستان کې  د کنسرو تولیدولو په برخه کې  په ۱۳۵۹ او ۱۳۶۳ ل کلونو کې   د ۱۳۵۷ ل کال په پرتله په سلوالې  سره : دفي واحدفونډ په سر د تولید د کچې  ، د مؤلدیت د کچې او همدارنګه د سړي سر فوند د کچې انــــــدکـــــس په لاندې  لښتلیک کې وړاندې کړم :


یــــــادښـــــــت : د پورتني  لښتلیک شمېرې د اړوند تصدیو  او فابریکو  د ارشیف او یو شمېر کلنیزو بیلانسونو د شمېرو له مخې محاسبه شوي دي . د لته یواځې  بنسټیز  فونډ مطرح دی ، او د ( سړي یا سر ) مطلب هغه کارکونکې دی  ، چې په تولید کې یې   د یو  غوره عامل  په  توګه   سیده  ونډه  درلوده   .   په  ډېر  درنښت  .