د لوی، مهربان او بخښونکي خدای په نامه

له خبرې خبره پېدا کېږي

پېښوری شينواری 05.02.2012 00:06

د ليکوال څو نورې لیکنې

ټول


  ۳.۲،۲۰۱۲مې په تاند پاڼه کې داستاد غضنفر ليکنه ولوستله ، ډېر تېر هېرېې راته مخې ته وه درول . دپېاوړي استاد ښه نېت ماته هم ډاډ راکړ چې ېو څو کرښې تورې کړم .
هغوې پوښتلي وو چې : « دمعېاري ژبې لپاره دځاېو نو  دنومونو په اړه باېد څه وکړو؟ »
تر هغه ځاېه چې  زه  پوهېږم :
۱ـــ  نوم  دژبې  نژدې نيماېي برخه ده ، اودبلې نژدې نيماېي برخې ( فعل) سره دنورو  توکو له مرستې  پرته جمله جوړولی شي ، لکه :  زرکه تلله .
 زرکې بيولو/ له ،ل ، لې .
۲ـــــ  نوم  اوډله ېې( نوم ،صفت ، عدد،ضمير )نژدې  په ټولو غږيزو ژبو کې د جنس ،شمېر ، او کږون    له مخې  وډل کېږي .
۳ـــــ دپښتو ژبې  دجنس  او شمېر ( جمع)  برخه ستونزمنه نه ده .دلته څېړل ېې ضرور نه بولم .
ېاپه پښتوکې دنوم دکږون )لوېه ستونزه ده :                          case)
 په کږون کې  نه ېوازې دا چې ستونځې کمې نه دې ، بلکې تراوسه هر چا ځان لرې ترې ساتلې دې .  
دلته ېې ستونزې  په لاندې ډول په ګوته کېږي  : 
۱ ـــ  دنوم په کږون د لازمي والي او متعدي والي اغېز :
زرکه ولاړله .                                               زرکه                                           لازمي        
زرکې وه ليدلو .                                        زرکې    ( ه ـــــ» ې )              متعدي
۲ ــــ وخت په ضميرونو کې . دوخت اغېز (په نوم کې ښه نه تصور کېږي ) :
ما  وه ليدلو .                                                     ما                                          تېر
زه ېې ګورم  .                                                       زه                                           حال
۳ ـــ فاعلېت او مفعولېت :
ما وه ليدلو .                                                        ما                                           فاعلي
ماګوري .                                                               ما                                           مفعولي
باېدووېل شي چې په پښتو کې له دې ګرامري  وډون نه بل  ستونزمن نسته .
موږ پورته وه ليدل چې  نوم ، او ېا هم (په ضمير کې ښوول سوی) پرته له نومولي حالته شپږډوله واوښت ، اوپرته له پورته (۶) +نومولی حالت = (۷) نور ټول هغه حالتونه  هم لري ، کوم  چې نورې هندو اروپاېي ژبې ېې لري .  دې حالتونو ته  په
 ( روسي ،انګليسي ،الماني، .....، ) کې ( پدېژ ، کېس ، فال ،...) واېي . په دې هکله :
(ښودي ، ټاکونکي، ....) ستر رول لري . :preposations
دنوم نور حالتونه او د ښودو (پرېپوزېشنونو) رول :
(تون) ېا(۸)حالت :lokative
ــــ  په... کې  : دتون دحالت دپاره :   ن ېو                ښ ېو                    ن ډېر                 ښ ډېر
پاې غږوال : زمری ، زرکه     په  زمري کې ، په زرکه کې         ....... +و               ........+ و
  په زرکې کې !
ضميرونه :      زه            تهء          دی         دا            هغه        هغه   
په                         ما           تا              دء          دې          هغهء      هغې       او نورو کې ګناه نسته .
پاېله : ۱ــــ ېو نارينه (ی ــــ»ي ) ،ېو ښځينه (ه ـــ» ې ) ،۲ـــ ډېر + (و) ،۳ـــ  په بېغږو تمام کم بدلونه ، ۴ـــ خو ضميرونه ستر بدلون لري .
بېلتون )ېا(۹) حالت :)ablative
ـــــ  له : دبېلتون حالت دپاره :   له زمري ،له زرکې ،له کابله ، له پېښوره ،له کراچۍ
ــــ  له  ....تر .... :  له کابله  تر پېښوره ،  له ځمکې تر سپږمۍ
(خاوندتوب) ېا (۱۰)حالت ،په روسي کې ورته (ره دېتيلنۍپدېژ)واېي:Genitive
ــــ د(دهء ) : د زمري  ، دزرکې ، دکابل ، دپېښور ، دمزار ، دهرات ، ...
                        د  پاره    !     ( لپاره ، ګرامري سم نه دی)  
(لوری)ېا (۱۱)حالت  ، په روسي کې :  داتېلنۍ  پدېژ .dative  
ـــــ ته :    زمري  ته  ، زرکې ته ، کابل ته ، پېښورته ، ...
(اله او وسيله ) ېا (۱۲)حالت،په روسي کې : تواريتلنۍ پدېژ .Instromental
ـــــ  په  :  په توره ، په غبرګولاسونو ، په تورو زلفو ..، په سپي ېې وه خوړلو .
(غږکولو ) ېا (۱۳) ،په روسي کې  پخوا وو : زواتېلنۍ .vokative
زمرېه ، زرکې ، تاسو ، خلکو ،
(۱۴)ــــ دپښتو څانګړی( صفتي ــ منفي )حالت :
منفي : بې ما ، بې تا ، نااهله  سړی دی ، بې ښو ،بې بدو ، دهيڅ ښې نه دی .
صفتي : بدخوېه ، با ادبه ،نېک مرغه ، ....
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
!  ګرانو ژبمېنو !  ډېر ستړی کونکی وو . زه ېې هم ډېر ستړی کړم . ېوه سېله به سره وه کړو ، اولاندې پوښتنې به  وهء ده ره وو ( مطرح کړو ) .
ــــ  اېا په پښتو کې دنوم دبدلون حالتونه رښتېا هم همدومره ډېر دي .؟
ـــــ  اېا ليکونکی  خپله  وړاندېنه  سپينولی سي؟
ـــــ په دېهکله په اصلي اوازونو تمام نومونه ، په کومکي اوازونوتمام نومونه ، ېو والی (مفرد ) ،ډېر والی او نورې ځانګړتېاوې څومره اغېزلري .؟
ـــــ اېا دکموالي او بل ډول وډنې (ترتيب) لارې سته .؟
دې ټولو ته هغه مهال  ښه ځواب ورکول کېدی سي (کېدلی شي )،چې لوستونکي درغونې په هيله ،ژوره  او بې زړسوېه ګوتنيونه وه کړي .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دلته دا هم څرګندول غواړم   چې :
ـــــ  ېوازې ېو وار  او هغه هم دجهاني صاحب په  ليکنه کې  ،د  ناسم  ــــ» «لپاره » په ځاې  ،«دپاره » مخته راغی ( راغلو،راغللو ) .
ــــ هيچا هم نه ده منلې ، چې د  « دچا ؟» د « څشي ؟» پو ښتنې ،
په                                                      دما   ،  دتا  ، ددهء ،  دهغې ،     دموږ          سره ځوابېږي ،
نه                                                       زما ، ستا ،ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ    زموږ              سره         .
ــــ  ټول هغو چې د (ېاګانو ) دسم ليکلو وړانديزونه کوي ، له نورو ډېرې اوسترې تېر وتنې کوي .
ـــــ اېا که درېواړه «و»چې لاندې ېې لاتېن نخښې شته بېل بېل په نخښه شي ؟
    O,u,w    
ـــــ ه :  په ښځينه ېو صفت کې :  وړه ، زړه ، پخه ، مړه ، توده  ، او سلګونه نور  .     او»»
    هء : په  نارينه دېر صفت کې : واړه ،زاړه ، پاخه ، ،او ................................................
اوزونه ، نه دي ؟؟؟؟؟،چې موږ ورته    زور  اوزورکی  واېو؟
اېا کله مو هم ددې اوازونو په  ونډه  او په اړونوکې په ګرامري اغېز  سوچ کړی ؟
ولې مو دخپلې ژبې بډاې والی  او لوړتېا له پامه غورزولې ؟
پوهېږۍ ،چې : اربي (عربي) ژبه  دموږ د تورو په سلو کې (۲۹) ، زموږ دکوچنېانو دکتابونو په سلو کې (۳۵) ، او دکوچنېانو په ورځني ژوند کې (۰،۰۰۵)په سلو کې نه جوړوي ؟
په دې هکله زه ېوه په زړه پورې کيۍه لرم . :
زه دبلخ ولاېت د قاضي ابو المطېع په ښونځي  کې داول ټولګي ښوونکی وم ، دلنګر خانې دکلي دېو پښتون  پلار  دسرسوي (شکاېت) له مخې دښونځي ادارې ته ورغلم ،هغه وېل چې ولې دزوې دناسوبتېا له کبله را غوښتل شوی ؟ دهغه زوي خو هيڅ ناسوبتېا نه لري ، او هره ورځ ښونځي ته را غلي .
دما تېر وتنه  دا وه ، چې : دحاضرۍ په مهال به ما د «عبدل محمد» نوم اخستلو ، او هغه به وېل چې دا ګوندې بل څوک دی ، ځکه دی خو«اودل مامد» دی .
او اېا پوهېږۍ ، چې د ټولو عربي هېوادونو : عيسوېان ، ېهودان ،اونور غېر مسلمان تبعه ، او زېات پښتانه په ېو کال کې عربي ژبې ته دومره خدمت کوي ،چې پښتو ته په ټول عمر کې نه دی شوی . (ما هم ېو عربي ګرامر ليکلی «عربي دپښتنو طالبانو دپاره » ددې ليکنې په پاې کې به ېې پته درکړم ، زه ډاډمن ېم چې داسې ګرامرپه عربو کې هم نه دی ليکل شوی ).
خبره دعربي ژبې په درسي ونډه کې وه ، چې باېد غور په وه شي .
!!!!!!!!  او په پاې کې  اېا پو هېږۍ چې دپښتو اوسنی (عربي) ليکدود دپښتو دپاره له هر بل ليکدود څخه غوره اوپه ګټه دی ؟
زه هيله لرم چې ماته به هم  دپېښور  نړېوال کانفرنس کې دګډون برخه راکړل شي .
دما (زما ) ليکنې  د «ژبپوهنه» برخه په لاندې پاڼه کې کتای سۍ . :
www.kitabtoon.com
۱ـــــ  دسانسکرت  او اوستا بنسټونه .
۲ــــ د ليک لوست بنسټونه
۳ ــــ اسانه عربي دپښتنو ېالبانو دپاره
۴ ـــ دپښتو ګرامر  په خپله بڼه کې .
هرڅوک چې د ( ېاګانو ) سره لس غلتۍ په نخښه کړي ېو ښه قلم په وه ګټي .
ستاسو د انتقادی نظر په هيله .    شينواری ، کابلی ـــ پېښوری