دبیدل دهلوی طنز

تا همسبق ِ مزاج ِ طفلان نشوی
آزاد زقید این دبستان نشوی
دانایی و آسوده دلی خصم همند
ای محو خرد! مباد نادان نشوی!
چې د ماشومانو د مزاج هم سبق نسې
ددې دبستان له قیده به ازاد نسې
پوهه اوهوساینه دیو بل دښمنان دی
اې نا پوه ! چې نادان نسې
بیدل په طنز وايي له غمجن سازه زړه وړونکی نغمه نه وځي، په ښکنځلو کې ښه خبره نه وي ، ای بې رودی رهی سړه وسپنه مه ټکوه په لمن ډبرې ته باد مه ور کوه اور کومه دی ؟
***
با ساز ِ فسرده ، نغمه ء دلکش کو ؟
در لفظ ِ کدر ، معانیی بی غش کو؟
ای هرزه تلاش ! آهن ِ سرد مکوب!
دامن بر سنگ میزنی ، آتش کو ؟
له غمجن ساز سره خوشاله نغمه کومه ده؟
په ښکنځلو کې ښه خبره کومه ده؟
اې نادانه! سړه وسپنه مه ټکوه
لمن ډبرې ته وهې، د اورلمبه کومه ده
۶-د بیدل ځينې هجوی او هزلیات :
د بیدل ډیر طنزونه هزلیاتو ته کاږل سوی دی

شد پیر وژاژ خـــواهی طبع دنی بجاست
گهُ خــوردن از چـــه بس کند زاغ پرسپید
زوړ سوې دپستي خوی لا درسره پاته دی
غول خوړل بس که اې سپین بڼکې کارغه
***
نی حرمت ِ دین ، نه عزت ِ درویشان
نی با بیگانه سازید ، نی با خویشان
بی انصافید و بی تمییز و بی شرم
خر شاخ ندارد آخر، ای دُم ریشان!
نه حرمت د دین نه عزت د درویشانو
نه له پردو سره جوړ نه ددوستانو
بې انصافه یاست بې تمیزه او بې شرمه
اخیرخر ښکر نه لري اې لکۍ ږیرو !
***
زاهد! تا کی دلت ندامت گیرد ؟
بی ضبطی جوعت به ملامت گیرد؟
کم خور زمبخّرات ! تا یک دو نفس
بنیاد ِ وضویت استقامت گیرد!
زاهده ! کله به توبه کوې؟
په ډیرو خوړلو کله ځان ملامت وې؟
بادک شیان لږ خوره! چې یو ګړی
دخپل داودس بنیاد ټینګ کړې!
***
غیبت هوسی! فعل ِ زبونت این است
مغرور ِ کمالی و جنونت این است
بعد از ریدن، به شُست و شو، رنج مکش !
از خبث دهان بشوی! کونت این است
غیبت ګره ! بد کړه دي دی دا
کبرجنی او لیونتوب دی دی دا
د حاجت وروسته په استنجاه زیار مه باسه !
له مرداري خوله پریوله ! کونه دی ده دا
***
آخر طومار زمانه واژگون گردید
همتها : کاست ، خسّت : افزون گردید
از خلق برافتاد ره و رسم ِ کرم
نام ِ دادن : منحصر ِ کون گردید
اخیر د زمانې پرپړه سرچپه سوه
همتونه کم سوه : پستی ډیره سوه
خلکو هیر کړې ده لاره د دود او کرم
نوم ورکول په اساس د کونې سوه
***

زاهد ! سخن از صدق و صفا می گویی
لیکن یکسر رهء خطا می پویی
ای مسخره! آخر چه شعور هست اینجا؟
می گوزد کون، تو دست ورو می شویی!
زاهده! خبرې د صدق اوصفا کوې
مگر له یو سره د ختا په لاره ځغلې
اې مسخره! اخیر څه شعور دی په دې کښې؟
کونه ګوز اچوي، ته لاس او مخ مینځې
***
زین باغ گلی که نکته چینان چیدند
هر جا خاری بود ، به دامان چیدند
یعنی : از خوان ِ سخن ، این کــّناسان
یکسر چو خلال : چرک ِ دندان چیدند!
له دې بڼه هغه گلان چې نیوکې کوونکی ټول کړه
هر چیري چې ځوزان وه په لمن کښې یې ټول کړه
یاني : د کناسانو د خبرو له دستر خوانه يې
له یوه سره لکه خلال: د غاښو چرکونه ټول کړه
***
گر شیخ شدی ، به کس تحّکم نکنی
سررشتهء آیین ِ ادب، گم نکنی
پیش آی به خلق! تا د مُت ریش شود
معکوس مرو! که ریش را دُم نکنی
که شیخ سوې چا ته حکم ونه کړې
د ادب لاره او دود ورک نه کړې
خلکو سره داسې چلند وکړه ! چې لکۍ دی ږیره سي
سرچپه مه ځه ! چې ږیره دی لکۍ نه کړې

نوربیا