آخرین خطا به ای مرحوم داود خان

در مورد شخصیت و افکار مرحوم  محمد  داود خان تا کنون نظریات گوناگونی از طرف نویسندگان و پژوهشگران  کشور ارائه گردیده  که هرکدام  شخصیت مرحوم داود خان را از دیدگاه های خویش مورد  ارزیابی قرار داده اند هدف نگارنده  از نگاشتن این سطورتکرار آن  نظریات نبوده ، بیدون شک تاریخ در مورد هر یک از  زمامداران  حال و گذشته کشور ما قضاوت عادلانه اش را خواهد کرد نوشته هذا گذارشی از چشم دید نگارنده از  یک گردهمائی است که مرحوم داود خان در ماه حوت سال ۱۳۵۶ آخرین بیانیه خویشرا در آن ایراد نمود بود. مرحوم داود خان درجریان پنج سال زمامداری خویش سفر های زیادی بخارج انجام داد، هدف مسافرت وی به کشور های مختلف جهان و منجمله کشورهای ثروتمند عربی چون کویت ،عربستان سعودی، و لیبیا جلب مساعدتهای آن  دول  درانکشاف اقتصادی کشور بود.
 در آخرین سال حیات خویش مرحوم داود خان ازولایات کشور نیز بازدید بعمل آورو تا ضمن  وارسی امور ولایات برنامه های حکومت خویشرا در زمینه انکشاف اقتصادی و اجتماعی بمردم توضیح نماید ، آخرین  باز دید وی در ماه حوت سال ۱۳۵۶ بولایت ننگرهار واز آنجا بمرکز لغمان  صورت گرفت  ، بیانیه مرحوم داود خان در اجتماع چندین هزار نفری شهر مهترلام آخرین خطا به ای بود که وی در زمان حیات خویش دریک گردهمائی ایراد نمود، قابل یاد آوریست که در آنوقت محمد حسن گردیزی که  از دوستان نزدیک داود خان بود بحیث والی ولایت لغمان ایفای وظیفه مینمود وی یک شخص صادق ،پرکار و در بین مردم از شهرت نیکی برخوردار بود، والی حسن خان  بیشتر به عمران و آبادانی آنولایت بخصوص اعمار سرک ها و تاسیسات عام المنفعه توجه داشت  تا امور اداری و کار کردن عقب میز  دفتر ،علاقمندی وی به امور ساختمانی و سرکسازی بحدی بود که بعضا خود شخصا در امور ساختمانی  سهم میگرفت، بخاطر همین  خدمات صادقانه وی بود  که هنرمندان محلی در آنوقت در وصف والی حسن خان آهنگ ها ی زیادی سروده بودند که ازآنجمله آهنگ معروف ( والی صیب دی ژوندی وي ټول وطن ګلګزار شو مسجد زموږ آباد شو) در آن ایام زبانزد خاص و عام بود .      
 سه روز قبل از مسافرت مرحوم داود خان به ولایت لغمان والی حسن خان کارساختمان زمینی کوچک مربع شکلی را در مرکز شهر مهترلام بطورعاجل آغاز وامور مراقبت آنرا خود بعهده گرفت، توجه پیهم والی حسن خان به ساختن آن زمین کوچک که درکنارمسجد جامع ودرچوک شهرمهترلام موقیعت داشت کنجکاوی اکثرعابرین و شهریان مهترلام را برانگیخته بود، مردم که در مورد هدف آن ساختمان مربع شکل چیزی نمی دانستند هر بار وقتی والی از محل باز دید بعمل می آورد عده ای ازعابرین  و کسبه کاران شهر بدور آن محل جمع شده هر کدام تصورات و پیشبینی های  مختلفی در مورد کاربرد آن ساختمان کوچک که  بیشتر به سکوی پرش شباهت داشت داشتند معماران و کارګران ساختمانی نیزدرحالیکه مصروف پیشبرد کارساختمان آن بودند ولی در مورد چگونکی استفاده از آن معلومات نداشته سرانجام  آن معما زمانی حل گردید که مرحوم داود خان هنگام بازدید خویش از ولایت لغمان آخرین بیانیه خویشرا از آن محل ایراد نمود .
 مرحوم داود خان بعد از مواصلت بولایت لغمان مستقیما به مقر آنولایت رفته گذارش اجراات دو ساله مسئولین  ولایت لغمان را استماع نمود ،متعاقب آن حوالی ساعت ده قبل از ظهر بود که داود خان به معیت والی و عده از روئسای دوایر ولایت لغمان به محل ایراد آخرین خطابه ای خویش مواصلت نمود در آنوقت هیچ کس تصور نمی نمود که این آخرین بیانیه وی خواهد بود و دو ماه بعد داود خان با خانواده اش در یک کودتای خونین بشهادت خواهد رسید.
 مهترلام مرکز ولایت لغمان شهرکوچکی بود که اخبار حوادث در آن به سرعت به سراسر شهر پخش میگردید ، خبر ورود داود خان به شهر مهترلام  نیز در همان ساعات اولیه صبح  به سراسر شهر و قریه های مجاور پخش و هزاران نفر از ساکنین شهر و روستایان قریه های اطراف بزودی خود را  به محل ایراد بیانیه داود خان که بوسیله افراد امنیتی محافظت میشد رسانیدند ، اصناف و مغازه داران شهر اکثرا دکانهای خویشرا بسته چون با نام و شخصیت داود خان اکثرمردم آنجا از زمانیکه وی نایب الحکومه حکومت اعلی مشرقی  بود آشنا بوده لذا  با شنیدن خبر ورود داود خان  بمرکز ولایت لغمان  هزاران نفر از چهار گوشه و اکناف به شهر مهترلام هجوم آوردند، به نظر میرسید مسئولین ولایت آمادگی لازم را برای تنظیم امور نداشته  وکاملا غافل گیر شده بودند.  بعد از آنکه مرحوم داود خان در محل معین ایراد خطابه قرار گرفت چون لودسپیکرهای قوی که بتواند صدا را به همه حاضرین که عده ء از آنها در فاصله  نسبتا دوراز محل بیانیه قرار داشت  برساند وجود نداشت  لذا  در آغاز از حاضرین تقاضا گردید تا جلوآمده خود را به لوژ یا محل بیانیه نزدیک تر سازند ، با اعلان این خبر همه در تلاش آن شدند تا خود را به محل ستیژ نزدیک نمایند، با در نظر داشت آنکه  اکثریت  حاضرین را کسبه کاران شهر و روستا یان  قریه های مجاور تشکیل میداد که با نظم و مقررات اشتراک درهمچو گردهمائی ها آشنا ئی زیادی نداشته و از جانب دیگر تجمع چندین هزار نفر دریک محل مزدحم و کوچک باعث آن  شد که سروصدا و بی نظمی ادامه داشته  تا جایکه مرحوم داود خان که منتظر بود تا سرو صدا ها خاموش گردیده  وی بیانیه خویشرا ایرا د نماید با تواضع خطاب به حاضرین اظهار داشت ( اگر شما خاموش نمی شوید بیایید شما صحبت نما ئید که من گوش نمایم.) با همه تلاشهای که از طرف مسئولین امنیتی برای ایجاد نظم انجام شد بی نظمی و سرو صدا ها همچنان ادامه داشت خطر آن میرفت تا از ایراد بیانیه مرحوم داود خان  صرف نظر گردد، در چنین  وقت حساس  مرحوم حسن خان والی لغمان میک را گرفته  نخست خود را معرفی و با صدای بلند از حاضرین خواست تا هر کس در هرموقعیتی که قرار دارد در همانجا باقی مانده ساکت باشد وی درخواست خویشرا چندین بار با صدای بلند تکرار نمود، بعد ازچند دقیقه سکوت همه جا را فرا گرفته  مرحوم داود خان به بیانیه خویش آغاز نمود.
 داود خان در شروع بیانیه از مسافرت خویش بولایت لغمان و دیدن اهالی آنجا اظهار خوشی نمود، وی از پیشرفتهای اقتصادی که در جریان پنج سال تاسیس جمهوریت در عرصه های مختلف بدست آمده بود به تفصیل صحبت نمود، مرحوم داود خان همچنان به مخالفت های اشاره  نمود که از طرف گروه  های چپ  و راست علیه جمهوری نو بنیاد وی در جریان بود، وی در این  رابطه اظهار داشت ( کسانی بودند که تا وقتی در حکومت سهیم بودند دست ببوس و پا ببوس ولی همینکه از حکومت خارج شدند به تخریب ودشمنی آغاز نمودند ) بنظر میرسید که هدف پرزیدنت داود از این گروه بخشی از اعضای حزب دموکراتیک بود که در واپسین سالهای زمامداری مرحوم داود خان از قدرت کنار زده شده بودند.
 مرحوم داود خان بعد از ختم بیانیه خویش از باغ قلعه سراج  بازدید بعمل آورده بعد از ظهر همان روز وی دوباره  رهسپار ولایت ننگرهار گردید فردای آن مرحوم داود خان با همسر خویش بیدون سروصدا در موتری لند کروزی که خود آنرا میراند بار دیگر بولایت لغمان آمده از مقبره پدر خویش سردار محمد عزیز خان  که در جوار زیارت مهترلام  واقع درجنوب غرب مرکز ولایت لغمان دفن است  زیارت نمود ، وی همچنان در  بازدید دوم خویش که به شکل غیر رسمی و بیدون سرو و صدا انجام شد از نقاط مختلف ولایت لغمان بازدید بعمل آورد.
روح مرحوم داود خان و همه شهدای وطن شاد باد.
وسلام