دريمه برخه
دوهــــمـــه څـــانــګه
تـعلـيـم الاركان
داسـلامي اعمالو زده كړه
بســـــم الله الرحـــــمن الــــــرحــــيم
داوداسه پاته مسئلې
پـوښــتـنـه : بې اودسه لمونځ كول څرنګه دي ؟
ځـــــواب : سخته ګناه ده ! ځينو علماوو خولا دا سي چاته چې په لوى لاس بې اودسه لمونځ كوي كافر ويلى .
پـوښــتـنـه : ددې خبرې دليل څه دى چې اودس دلمانځه لپاره شرط دى ؟
ځـــــواب : دقراّن كريم لاندې اّيت يې دليل دى :
" اى دايمان خاوندانو ! كله چې تاسو د لمانځه اراده وكړىْ نو
(لومړى) خپل مخونه اولاسونه ترڅنګلو پورې ومينځىْ ، اوپرخپلو سرو مسح وكړىْ اوتر بيډيو (بجلكو) پورې پښې ومينځىْ .
اورسول الله e فرمايي :
" مفتاح الصّلاۍ الطّهور" [ترمـذي] ، دلمانځه كيلي (ياشرط) پاكوالى دى .
داوداسه دفرضونو پاته مسئلې
پـوښــتـنـه :اندامونه بايد څومره ومينځل شي ؟
ځـــــواب : اوبه پراندام بايد دومره واچول شي چې پرې وبهيږي ، يو يا دوه څاڅكې ترينه هم وڅڅيږي ، همدا دمينځلو كمه اندازه ده ، له دې څخه كمې اندازې ته مينځل نه ويل كيږي داسي چې يو څو ك لاس لوند كړي اوپرمخ يې تير كړي اويا دومره لږ اوبه پرمخ توى كړي چې يواځي يې پرمخ وبهيږي او ونه څڅيږي، نودې ته دمخ مينځل نه شي ويل كيدلاى اونه يې هم اودس كيږي .
پـوښــتـنـه : دكومو اندامونو مينځل چې فرض دي ، پرڅو ځله مينځلو سره يې فرض ادكيږي ؟
ځـــــواب : يوځل مينځل يې فرض دي، درې وارې مينځل يې سنت دي اوله درى وارو څخه زيات مينځل يې ناروا او مكروه دي .
پـوښــتـنـه : دمخ مينځل دكوم ځاى څخه تركوم ځاى پوري فرض دي ؟
ځـــــواب :دتندي د ويښتانودشنه كيدو له ځايه نيولې دږيرې دشنه كيدوترځايه پورې ، او ديوه غوږ له نرمۍ نه دبل غوږ ترمۍ تر نرمۍ پورې دټول مخ مينځل فرض دي .
پـوښــتـنـه : دكومو اندامو مينځل چې فرض دي ، په هغو كې كه چيرې لږ ځاى وچ پاتي شي نو اودس يې كيږ ي اوكه نه ؟
ځـــــواب : نه !كه ديوه وېښته په اندازه هم وچ ځاى پاتي شي اودس نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه ديو سړي شپږ ګوتې وي نو دشپږمې ګوتې مينځل پرې فرض دي اوكه نه ؟
ځـــــواب : هو ! فرض دي ، همداراز دهرداسې نوي زيات شوي غړي مينځل هم فرض دي كوم چې دبدن په داسې ځاى كې پيدا شوى وي چې مينځل يې فرض وي .
پـوښــتـنـه : مسح څه ته وايي ؟
ځـــــواب : لاس په اوبولندول اوبيا پريواندام تيرول مسح بلل كيږي .
پـوښــتـنـه : دسر دمسحې لپاره تازه اوبه اخيستل ضروري دي اوكه په لاس باندې پاته لندوالى يې هم بس دى ؟
ځـــــواب : نوې اوبه اخيستل غوره دي ، خو كه چيرته د لاس مينځلو نه پاته لندوالي باندې مسح وكړي هغه هم كافي ده ، خو ياد مو وي ! چې كله په لوند لاس باندې يوځل مسح وشي بيا پرې بل ځاى نه مسح كيږي، همداراز داهم روا نه ده چې لاس لوند نه وي اوپه بل لانده اندام باندې لوند ، اوبيا پرې مسح وشي.
پـوښــتـنـه :كه چيرته پرلوڅ سرباندې دباران څاڅكي لوېدلي وي او وچ لاس پرې دمسح په نيت تير شي چې ورسره دباران څاڅكي پرسر خواره شي نودامسح كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كيږي .
پـوښــتـنـه : په اوداسه كې دسترګو دننه برخې مينځل فرض دي اوكه نه ؟
ځـــــواب :دسترګو دننه برخې اوهمداڅېر دپوزې اوخولې دننه برخې مينځل فرض نه دي .
پـوښــتـنـه : داودس له كولو وروسته كه څوك سر وخريې ، يا نوكان پرې كړي نو دسردوهم وارمسح ، يا دنوكانو مينځل ضروري دي ؟
ځـــــواب : نـــــــه .
پـوښــتـنـه : كه چيرته د چا لاس له څنګل نه لاندې پرې شوى وي نود هغه لاس مينځل ضروري دي اوكه نه ؟
ځـــــواب : هو ! څنګل او دهغه لاندې دلاس څومره برخه چې پاته وي ميځل يې سره له ټولې څنګل فرض دي .
د اوداسـه د سنتـو نو پا تـه مسئـلې
پـوښــتـنـه : كه په اوداسه كې نيت ونه شي اودس كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كه چيرته په اوداسه كې نيت ونه شي داسې چې : په درياب كې ولويږي، يا باران ته ودريږي او داوداسه پرټولو اندامو يې اوبه تيرې شي نو اودس يې كيږي ، معنا داچې په دې اودس سره لمونځ كول روادي ، خو داوداسه ثواب نه وركول كيږي .
پـوښــتـنـه : داوداسه نيت څه ډول كيږي ؟
ځـــــواب : دنيت معنا ده: اراده كول ، كله چې څوك اودس كوي نو دا اراده دې وكړي چې دناولتيا دليري كولو، پاكي دحاصلولو اولمانځه دروا كيدلو لپاره اودس كوم ، بس همدغه اراده او فكر داوداسه نيت دى .
پـوښــتـنـه : نيت په ژبه ويل ضرور دي اوكه نه ؟
ځـــــواب : په ژبه سره يې ويل ضروري نه دي ، هو ! كه څوك يې ووايي هيڅ پروا نه لري .
پـوښــتـنـه : ديو اوداسه دپاسه دبل نوى اوداسه نيت څه ډول كيږي ؟
ځـــــواب : يواځې دانيت دې وكړي چې ديوه اوداسه دپاسه بل اودس دفضيلت اوثواب دلاسته راوړلو لپاره كوم .
پـوښــتـنـه : په اوداسه كې پوره بسم الله ويل پكاردي اوكه نه ؟
ځـــــواب : بسم الله پوره ويل يا " بسم الله العلىّ العظيم على دين الږسلام " يا " بسم الله والحمد لله " درى واړه ويل روا دي .
پـوښــتـنـه : مسواك وهل څنګه دي او طريقه يې څه ډول ده ؟
ځـــــواب : مسواك وهل سنت موْ كد دي ، ډير ثواب او زياتې ګټې لري . مسواك ديوې ترخې ونې يا لرګي نه جوړيږي لكه : د"پيلو" ريښه يا د"نيم لكړې" ونې (1)لرګۍ چې له لوېشتې اوږد پكارنه دى ، لومړى دې مينځي بيادې وهي او مينځلى دې بېرته ږدي ، اول دې دښي لورې بيادې دچپ لورې غاښونه مسواك كړي ، مسواك بايددرى وارې ووهل شي اوهر وارته نوې اوبه رااخيستل پكاردي .
پـوښــتـنـه : غړغړه څرنګه ده ؟
ځـــــواب : په اوداسه اوغسل دواړوكې غړغړه كول سنت دي ، خودروژې په حالت كې يې كول په كار نه دي ، په ښي لاس يې كول ضروري دي .
پـوښــتـنـه : دپوزې دمينځلو طريقه څه ډول ده ؟
ځـــــواب : په ښي لاس پزې ته اوبه واچوه اودسا په وسيله يې پورته كش كړه خو دومره نه، چې دماغ ته ورسيږي ، روژه نيونكي ته په كاردي چې يواځي په لاس سره پزې ته اوبه واچوي او پورته يې كش نه كړي ، خولې اوپوزې دواړوته اوبه اچول سنت موْ كددي .
پـوښــتـنـه : دږيرې دكومې برخې خلالول سنت دي ؟
ځـــــواب : دږيرې دلاندې اودننه ويښتانو خلالول سنت دي، كوم
ويښتان چې دباندې لورته دمخ له پوستكې سره نښتي وي دهغو مينځل فرض دي .
پـوښــتـنـه : دګوتوخلالول څه ډول پكاردي ؟
ځـــــواب : دلاس دګوتو خلالول داسي دي چې ديوه لاس ګوتې دې دبل لاس په ګوتو كې ننباسي او ودې ښوروي، دپښو دګوتو خلال دې دچپه لاس په خچڼې ګوته سره وكړي دښۍ پښې دخچڼې ګوتې څخه دې پيل اودچپه پښې پرخچڼې ګوته دې پاىته ورسوي .
پـوښــتـنـه : ټول سر با يد څه ډول مسح شي ؟
ځـــــواب : له مسح نه مخكې دواړه لاسونه په اوبو لانده كړه، ورغوى له ګوتو سره يوځاى دسر پر دواړو طرفونو باندې دتندي دويښتانو له بېخه ترڅټه پورې كش كړه اوبيايې بيرته راو له، او پام دې وي چې دټول سرپرشاوخوا تير شي .
پـوښــتـنـه : دغوږونو دمسح لپاره نوې اوبه اخيستل پكاردي اوكه نه؟
ځـــــواب : نه ! دسرد مسح لپاره دې چې كومې اوبه رااخيستې وي هغه بس دي ، دغوږونو د دننه برخې مسح د شهادت په ګوته سره پكارده ، اودباندې برخې مسح په بټو ګوتو سره پكارده .
داوداسسه د مستـحبـا تـو پـا تـه مسئـلې
پـوښــتـنـه : په اوداسه كې له ښي لورې څخه شروع كول سنت دي كه مستحب ؟
ځـــــواب : ځينو علماوو سنت اوځينو بيا مستحب بللى دي .
پـوښــتـنـه : دغاړي (ورمېږ)دمسح كولو طريقه څه ډول ده ؟
ځـــــواب : دواړه خپړې دشاله خوامخې ته پرورمېږ راكاږل كيږي ، دستوني مسح كول بدعت دى .
پـوښــتـنـه : په اوداسه كې نور اّداب كوم دي ؟
ځـــــواب : داوداسه اّداب ډير دي ، لكه داچې :
1) دخچڼو ګوتو سرونه لندول ، اوبيايې په غوږو ننوېستل .
2) دلمانځه له وخت مخكې اودس كول .
3) د اندامود مينځلو په وخت كې يې په لاس سره موښل .
4) ګوتمۍ (يا ګوتې)ښورول .
5) دنيايي خبرې نه كول .
6) مخ ته په زوره سره اوبه نه اچول .
7) ډيري اوبه نه تويول .
8) دهراندام دمينځلو په وخت كې بسم الله ويل .
9) له اوداسه وروسته درود شريف ويل .
10)د اوداسه له بشپړېدو وروسته د شهادت دكلمې اوددې دعا لوستل په كاردي :" الّلهم اجعلني من التّوابين و اجعلني من المتطهرين" : يا الله ! ما له توبه كوونكو اوپاكانو ځنې وګرځوه .
11)له اوداسه نه پاته اوبه په ولاړه څښل .
12)له اوداسه وروسته دوه ركعته د "تحيۍ الوضوء" نفلي لمونځ كول .
داوداسـه مـاتـوونـكـو شيانوپاته مسئـلې
پـوښــتـنـه : له بدنه په څومره اندازه پليتي وتلو اوبهېدلو سره اودس ماتيږي ؟
ځـــــواب : (له متيازو پرته) هره پليتي چې له بدن څخه ووزي اودداسې ځاى په لور وبهيږي چې مينځل يې په اوداسه كې فرض وي اودس پرې ماتيږي كه څه هم لږ وبهيږي .
پـوښــتـنـه : سترګه چې كله وينې شي اودننه لور ته وبهيږي ،او وينه يې دباندې را ونه وزي اودس پرې ماتيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب :نه ماتيږي ! ځكه دسترګې دننه برخې مينځل نه په اوداسه ، اونه هم په غسل كې فرض دي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته په زخم باندې وينه له ښكاره كېدو وروسته ، ګوته يا ټوكر سره وچه كړاى شي بيا راښكاره او وچه كړاى شي تردې چې څو وراه داسي وشي اّيا په دې سره اودس ماتيږي اوكه نه؟
ځـــــواب : بايد دې ته پام و شي چې كه چيرته وچه كړاى شوې نه واى نو ايابهېده به او كه نه ؟ كه چيرې دومره وه چې پرېښودل شوې واى نوبهېده به ، نو بيا اودس ماتيږي اوكه دومره نه وه نو اودس نه ماتيږي .
پـوښــتـنـه : له قي سره چې څه شى ووزي اودس ماتوي ؟
ځـــــواب :كه زيړه وينه ، خواړه ،اوپه ډكه خوله قى و كړاى شي اودس ماتوي اوكه چيرې يواځې بلغم وي اودس بيا نه ماتيږي .
پـوښــتـنـه : كه څوك لږ لږقى څو واره وكړي اودس ماتيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كه چيرې په يوه وار زړه ډكيدو سره څو واره قى وكړي او ټول دومره وْ چې يوځاى شي ډكه خوله ترې جوړيده نو اودس ماتيږي .
هو! كه چيرې په يو وار زړه ډكېدوسره يې لږ قى وكړ اوبيايې دزړه ډكوالى لرې شو دوهم وار يې بيا زړه ډك شواو لږ قى يې نور وكړ نو د دواړو وارو قيونه (كانګې) نه يوځاى كيږي او نه هم اودس پرې ماتيږي .
پـوښــتـنـه : كه پربدن دانه راختلې وي او دوينې يازوې داغ يې پر كالو ولګيږي نوداكالى به پاك وي اوكه ناپاك ؟
ځـــــواب : كه چيرته وينه يازوې د بهېدو وړ نه وي بلكې كالي له هغې سره دلګيدلو له امله داغي شي نو كالي پاك دي خو مينځل يې غوره دي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته قى په ډكه خو له نه وي نوهغه پليت دى اوكه نه ؟
ځـــــواب :نــــــــه .
پـوښــتـنـه : كه ژوره پربدن وموښلي وينه وڅښي اوډكه شي ، يا غوماشې او كرړى سړى په غاښ كړي اودس ماتيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : د ژورې په چيچلو سره اودس ماتيږي ، كه څه هم د هغې له لاسه درسېدلې زخم وينه ونه بهيږي ، ځكه ژوره دومره وينه څښي چې كه چيرته هغه وينه له بدنه وتلې او ددې نس ته تللې نه واى نو خامخا به بهيدلې واى ، غوماشى، كرړى اوسپږه كه سړى وچيچي اودس پرې نه ماتيږي ځكه هغه دومره لږ وينه څښي چې دبهيدو وړ نه وي .
پـوښــتـنـه : په څه ډول خوب سره اودس نه ماتيږي ؟
ځـــــواب : په ولاړه يا له تكيې پرته په ناسته سره خوب يا دلمانځه په يو ډول هيئت سره چې بيده شي اودس نه ماتيږي لكه داچې : په سجده كې ويده شي يا په ناسته ويده شي اودس يې نه ماتيږي .
پـوښــتـنـه : داسې څوك هم شته چې په خوب سره يې اودس نه ماتيږي ؟
ځـــــواب :هو ! دانبيا ووu اودس په خوب سره نه ماتيږي ، دا د دوى جلاخصوصيت اوځانګړى فضيلت دى .
پـوښــتـنـه : ايا په لمانځه كې په كړس كړس (قهقه)خندا سره دټولو اودس ماتيږي ؟ اوقهقه خنداڅه ته وايي ؟
ځـــــواب : په كړس كړس (قهقه) خندا په داسې لوړغږ خندلو ته واي چې اوازيې نور څوك واوري .
په لمانځه كې په قهقه (په زوره خندا) سره اودس په لاندې شرطونو سره ماتيږي :
1. خنديدونكى به بالغ وي برابره خبره ده كه نر يا ښځه وي ، ځكه د نابالغ په قهقه خنداسره اودس نه ماتيږي .
2. خندايې بايدپه ويښه وي ، او كه چيرې په لمانځه كې ويده شو اوپه خوب كې يې په زوره وخندل اودس يې نه ماتيږي .
3. په كوم لمانځه كې يې چې خندلې وي هغه به ركوع او سجده لرونكى وي ځكه خو دجنازې په لمانځه كې په كړس كړس خندا اودس نه ماتيږي .
پـوښــتـنـه : دبل چاعورت ته په كتو سره اودس ماتيږي ؟
ځـــــواب : نه ! په خپل يا دبل چا په عورت باندې په پام يا له پام پرته چې سترګې ولګيږي اودس پرې نه ماتيږي .
دغسـل پاتــه مـسئــلــې
پـوښــتـنـه : غسل څوډوله دي ؟
ځـــــواب : درې ډوله دي :
- فرض
2- سنت
3- مستحب
پـوښــتـنـه : فرض غسل څو ډوله دى ؟
ځـــــواب :شپږ ډو له دى چې بيان به يې دتعليم الاسلام په راتلونكي برخه كې راشي .
پـوښــتـنـه : سنت غسلونه څو او كوم كوم دي ؟
ځـــــواب :
1- دجُمعې دلمانځه لپاره .
2- ددواړواخترونودلمانځه لپاره .
3- دحج د احرام لپاره .
4- دوقوف عرفات (دعرفات په ميدان كې دولاړې لپاره) .
پـوښــتـنـه : مستحب غسلونه څو اوكوم كوم دي ؟
ځـــــواب : مستحب غسلونه ډيردي چې يوڅو يې دادي :
1- دشعبان دمياشتې دپنځلسمې په شپه غسل كول چې " شب برات " ورته وايي .
2- دعرفې په شپه ( دذى الحجې داتمې نېټې دمازديګرنه وروسته )د راتلونكې شپې لپاره .
3- لمر اويا سپوږمۍ چې كله تندر ونيسي ، دهغو د لمانځه لپاره .
4- داستسقا دلمانځه لپاره .
5- مكې معظمې يا مدينې منورې ته له داخليدومخكې .
6- مړي ته دغسل وركولو نه وروسته .
7- دكافر لپاره تراسلام راوړلو وروسته غسل كول .
پـوښــتـنـه : كه غسل ته حاجت پيښ وي ،په درياب كې غوپه وخوړل شي او يا باران ته ودريږي اوپرټول بدن يې اوبه تيرې شي غسل كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : هو ! كيږي ، په دې شرط چې په خوله او پزه اوبه ورغړول شي .
پـوښــتـنـه : دغسل په حالت كې قبلې ته مخامخ كيناستل روادي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كه چيرې دغسل په وخت كې بدن لوڅ وي نو قبلې ته مخامخ كيناستل روانه دي اوكه عورت پټ وي بيا پروانه لري .
پـوښــتـنـه : په بربنډ (لوڅ) حالت كې غسل كول څرنګه دي ؟
ځـــــواب : په غسل خانه يا بل داسي ځاىكي،گ چېرته يې چې په عورت د بل چا سترګې نه لګيږي بربنډ غسل كول روا دي .
پـوښــتـنـه : په غسل كې كومې خبرې مكروه دي ؟
ځـــــواب :
1- زياتي اوبه تويول .
2- په بربنډ حالت كې خبرې كول .
3- قبلې ته مخامخ كيناستل .
4- دسنت خلاف غسل كول .
پـوښــتـنـه : كه يوچا له غسل مخكې اودس كړى نه وي ، نود غسل نه وروسته، دلمانځه لپاره پرې بيا اودس كول ضروري دي اوكه نه ؟
ځـــــواب : نه ! له غسل سره اودس هم وشو ، بيا ورته اړتيا نشته .
پـرمـوزو بانـدې دمسـح پاتـه مسئـلـې
پـوښــتـنـه : دمسح موده له څه وخته پيليږي ؟
ځـــــواب : كوم وخت چې اودس مات شي ، له هغه وخته څخه دكوردڅښتن (مقيم)لپاره يوه شپه او ورځ اودمسافر لپاره درى شپې او درى ورځې مسح روا ده ، دمثال په ډول دجُمعې په سهار يې اودس وكړ موزې يې په پښو كړې او د دماسپښين دوخت دختمېدو سره يې اودس مات شو ، نو داسړى كه مقيم وي نود شنبې دورځې ترماسپښينه پورې پرموزو مسح كولاى شي ، اوكه مسافروي بياددوشنبې تر ماسپښينه پورې په موزو مسح كولاى شي .
پـوښــتـنـه : دموزومسح په كومو شيانو سره ماتيږي ؟
ځـــــواب : په كوموشيانوسره چې اودس ماتيږي، له هغه پرته دمسحې د مودې په ختمېدو ، په موزو كښلو ،اود دريو ګوتو په اندازه دموزې په څېرېكيدو سره هم مسح ماتيږي .
پـوښــتـنـه : كه چيرې داوداسه په حالت كې يې موزه وكښله اويايې داوداسه په حالت كې دمسحې موده پوره شوه نو حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب : په دې صورت كې يواځې پښې مينځل اوموزې پښو كول كافي دي، پوره اودس كول مستحب دي .
پـوښــتـنـه : كه چيرې مسافر په موزوباندې مسح پيل كړه اوديوې ورځې او شپې تر تېرولو وروسته بېرته كورته راغى نو مسح به څه ډول كوي ؟
ځـــــواب : موزې دې وكاږي او له سره دې مسح پيل كړي .
پـوښــتـنـه : كه مقيم مسح پيل كړه اوپه سفر روان شونو څه دې وكړي؟
ځـــــواب :كه سفريې ديوې ورځې او شپې له پوره كېدو مخكې پيل كړ نو تردريو ورځو اودريو شپو پورې دې پرموزومسح كوي ، اوكه سفريې د يوې ورځې او شپې له تيرېدو وروسته پيل كړى وي نو موزې دې وكاږي له سره دې مسح پيل كړي .
پـوښــتـنـه : كه چيرې موزه څو ځايه لږ لږڅيرې وه نو حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب : كه موزه څو ځايه لږ لږ څېرې وه نو ټول څيروالى ته دې پام وكړي كه چيرته ددوو ګوتو په اندازه وْ نو بيا مسح نه كيږي اوكه چيرته كم وْ، بيا كيږي اوكه چيرته دواړه موزې څيري وې او څيروالى يې د دوو ګوتو په اندازه وْ خو دهرې يوې څيروالى له دوو ګوتو كم وْ بيا هم مسح كيږي.
دحقيقي نجاست اود هغه دپاكوالى پاته مسئلې
پـوښــتـنـه :كه چيرته دڅرمنې په شيانو لكه موزې ، څپلۍ، كمربنداويا نوروداسې شيانو پليتي (نجاست) ولګيږي چې په سترګو ښكاريږي هغه به څه ډول پاكيږي ؟
ځـــــواب : پرځمكه يابل شي باندې په موښلو سره پاكيږي خو شرط يې دادى چې په موښلو سره يې صورت اواثر(رنګ،بوى،خوند) له منځه ولاړ شي.
پـوښــتـنـه : كه چيرته په همدې شيانو باندې متيازې، شراب، اويا داسي بله پليتي ولګيږي نو هغه به څه ډول پاكيږي ؟
ځـــــواب : په اوبو اويا بل بهېدونكي شي سره يې داسې پاك كړى چې اثريې لرې اوبيا يې ومينځىْ نو پاك به شي، مانا دا چې له صورت لرونكو ټول نجاستونو څخه پرته نور ټول نجاستونه چې دڅرمنې په شيانو ولګيږي هغه يواځې په موښلو نه پاكيږي ، بلكې مينځل يې هم ضروري دي .
پـوښــتـنـه : چاقو،چاړه، توره اوداوسپنې يا دسپينو زرو يا مسو المونيمو اوداسي نور شيان چې پليت شي نو له مينځلوپرته پاكيږي كه نه ؟
ځـــــواب :داوسپنې شيان چې زنګ وهلي نه وي او صاف وي، او همداڅير دسپينو ،سروزرو ،مسو المونيمو اوپيتلو او.....، دغه څېر هندسي،چيني لوښي ،اودفيل له غاښه او هډوكونه جوړ شوي شيان داټول چې پاك وي، كاږه واږه شوي نه وي كه يې په مو ښلو سره دنجاست اثر له منځه ولاړ نو پاكيږي .
پـوښــتـنـه : دكوږوالى نه مقصد څه دى ؟
ځـــــواب : يعني دهغو په جسم كې بايد داسي كوږوالى نه وي چې له امله يې جسم ټيټ او پاس وي، ځكه په داسې كوږوالي كې له موښلو وروسته هم دنجاست د پاتې كېدو امكان وي .
هو! كه په هغو كې يواځي داغونه وي ،كوږوالى نه وي نوبيا دغه شيان په موښلوسره هم پاكيږي .
پـوښــتـنـه : كه پرځمكه پليتي تويه شي، لكه بولې يا شراب اوداسي نور ،نو څه ډول به پاكيږي ؟
ځـــــواب :ځمكه چې وچه شي اودنجاست اثر (رنګ، بوى، خوند) يې له منځه ولاړ شي بيانوځمكه پاكيږي .
پـوښــتـنـه : كه دكور ، مسجد اوداسي نور ځايو په پخو خښتو يا د سيمنټو په فرش يا ديوال باندې نجاست ولګيږي نو څه ډول پاكيږي ؟
ځـــــواب :داسي خښتي اوډبرې چې په يوه ودانۍ كې لګيدلې وي دنجاست دوچيدو اوداثر له تللو وروسته پخپله پاكيږي .
پـوښــتـنـه : كوم شيان چې د مينځلو په وخت كې يې نښتيځل ممكن نه وي لكه ميسي لوښي يا داواريدو پنډې پنډې توشكې نو دهغو دپاكيدو لاره څه ډول ده ؟
ځـــــواب :داسې شيان چې نښتيځل يې ممكن نه وي ياهم ګگگران وي دپاكيدلو طريقه يې داده چې : يو وار ومينځل شي ،بيا پريښودل شي ترڅو يې څاڅكي وچ شي ، دوهم وار بيا ومينځل شي او بيا پريښودل شي ترڅو يې د اوبو څاڅكي ودريږي ، دريم واربياومينځل شي او و غوړول شي نو به پاك شي، خودمينځلو په وخت كې يې په ځمكه پورې څومره موښل ممكن وي هغو مره موښل يې ضروري دي ، تر څويې دنجاست ايستلو په لار كې تروسه وسه كوشش شوي وي .
پـوښــتـنـه : دخاورو لوښې چې پليت شي نو اّيا پاكيږي او كه نه ؟
ځـــــواب : دخاورو لوښي هم په مينځلو سره پاكيږي او دپاكيدو طريقه يې هغه ده كومه چې په مخكنۍ پـوښــتـنـه اوځــــو اب كې تيره شوه .
پـوښــتـنـه : پليت شى لكه خوشيايي، چې وسوځول شي او اېري شې يې، ايرې پاكي دي اوكه نه ؟
ځـــــواب : پليت شى چې وسوځول شي اوايره شي، ايرې يې پاكي دي .
پـوښــتـنـه : په غوړوكې كه موگ ږك ولويږي اومړ شي حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب : غوړي كه يخى (كنګل) وي موږ ك اوورسره دهغه شاوخوا غوړې لري كړاى شي پاته غوړي به پاك شي، اوكه غوړي ويلې (اوبه) وي بيا به ټول غوړ پليت دي .
پـوښــتـنـه : پليت شوي غوړي اوتېل څه ډول پاكيږي ؟
ځـــــواب : په پليت شويو غوړو ياتېلو كې دهغو په مقدار اوبه واچوه او جوش وركړه كله چې اوبه د غوړو اويا تيلو سرته راشي لري يې كړه كه درى ځله داسي وكړې نو په دې سره به غوړي اوتيل پاك شي .
داستـنجـا پاتـه مسئـلـې
پـوښــتـنـه : استنجا كوم وخت مكروه ده ؟
ځـــــواب :
1 – قبلې ته مخامخ يا د شا له خواستنجا كول .
2- په داسي ځاى كې استنجا كول چې داستنجا كوونكي پر عورت ديوچا سترګي لګيږي .
پـوښــتـنـه : دتش اوياډك اودس په وخت كې كومې خبرې مكروه دى ؟
ځـــــواب :
1. قبلې ته مخ يا په شا كښينا نستل .
2. په ولاړه متېازې كول .
3. په تالاب ، ويالې اويا څاه كې اودس ماتى كول .
4. دهمدغو واړو په غاړه اودس ماتى كول .
5. دمسجد له ديوال سره .
6. په هديره كې .
7. دموږك يا په بل غاركې .
8. د اودس ماتىپه وخت كې خبرې كول.
9. په ټيټ ځاى كيناستل پورته لورته متېازې كول .
10. دخلكو دناستې پاستې په ځاىاو لاره كې اودس ماتى .
11. داوداسه او يا غسل كولو په ځاى كې .
داوبـو پاتـه مسئـلـې
پـوښــتـنـه : دلمر په ګرمگو شويو اوبواودس كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كيږي خو ښه نه دى .
پـوښــتـنـه : كه داوداس په وخت كې دبدن څخه څاڅكي په لوښي
كې ولويږي ، نو پدې اوبو سره بيا اودس كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : داوداسه په وخت چې له بدن نه چې كومې اوبه لاندې تويږي مستعملې(ناولې) اوبه بلل كيږي (كه چيرته پربدن باندې حقيقي نجاست نه وي )؛ مستعملې اوبه چې له ناولو اوبوسره ګډې شي، حكم يې دادى چې :ترڅوپورې د ناولو اوبو مقدار له ناولو اوبو څخه كم وي ترهغه وخته پرې اودس كيږي، اوكه د ناولواوبو مقدار له پاكو اوبو سره برابر او يا ترينه زيا ت شي نو بيا پرې اودس اوغسل نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه له اوبوسره پاك شى ګډ شي لكه : صابون يا زعفران نو اودس پرې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : له پاكو اوبو سره چې پاك شى ګډ شي او داوبو يو يا دوه صفتونه (رنګ، خوند،بوۍ)بدل كړي نو بيا هم اودس پرې كيږي خو كه درى واړه صفتونه يې بدل شول او اوبه ټينګې شوې نو اودس پرې نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه تالاب يا حوض په شرعي ګز سره دوه ګزه پلن اوپنځوس ګزه اوږد وي ، ياڅلور ګزه برداره او پنځويشت ګزه اوږ د ، يا پنځه ګزه پلن او شل ګزه اوږ د وي نو هغه به دجاري (روانو) اوبو حكم لري اوكه نه ؟
ځـــــواب : هو ! حكم يې دروانو اوبو دي .
پـوښــتـنـه : كه حوض پټ او خوله يې خلاصه وي او له شرعي مقدار څخه يي خوله كمه وي خو لاندې برخه يې ډيره پلنه وي نو حكم به يي د لوى حوض او روانو او بو وي او كه نه ؟
ځـــــواب :كه چيرته حوض لس ګزه اوږداولس(1) پلن وي خو له څلورو لوريو او يا يو يا دوو (2) لورو څخه پټ كړاى شوي وي كه چت يې له اوبو نه پورته او جلا وي نودا بيا سهي حوض دى او اوبه يې روانو اوبو حكم لري ، اوكه چيرته چت يي له اوبو سره لګيدلى وي نو بيا سهي حوض نه دى ، اود كمو اوبو حكم لري ؛لنډه داچې داوبو هغه برخه اعتبارلري دكومو سر چې لوڅ وي پدي معنا چې له چت سره لګېدلې نه وي نو دهغو لپاره دشرعي مقدار اندازه پكارده .
اوكه چيرته يې لوڅه برخه كمه وي نو لاندينۍ برخه يې چې هرڅو مره پلنه وي اعتبار نه لري .
دڅاه پاته مسئلې
پـوښــتـنـه : كه په څاه كې دكوترې يا مرغۍ ګندګي ولويږي نو حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب :دكوترې او مرغۍ په ګندګۍ اويا داوښ اومېږې په دوو اوڅلورو پچو سره څاه نه مرداريږي .
پـوښــتـنـه : كه چيرې كافر څاه ته د بوكې (ډولچې) راكښلو لپاره وركوز شي اوپه اوبو كې غوټه ووهي نو دڅاداوبو حكم څه دى ؟
ځـــــواب : كه چيرته كافر څاه ته له كوزيدو مخكې ولمبيږي اوپاكې جامې واغوندي اوبيا وركوز شي نودڅاه اوبه پاكې دي اوكه له كوزيدود مخه ونه لمبيږي اوپه خپلو ناولوجامو كې ور كوزشي نو څاه پاكه ده خو ټولې اوبه يې راكښل په كاردي ، ځكه چې دكافربدن اوجامې يې زياتره وخت پلپتي وي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته څاه ځانګړې بوكه ونه لري بلكې خلك يې اوبه په مختلفو وړو او غټو بوكو راوباسي نو دپاكولولپاره به يې اوبه په كومه بوكه راويستل كيږي ؟
ځـــــواب :كله چې څاه ځانګړې بوكه ونه لري ، اويا څاه ډيره غټه او يا ډيره وړه وي نو په داسي حالت كې بيا درميانه (منځنۍ) بوكه اعتبار لري ، درميانه سولاغه هغه ده په كومې كې چې په انګريزي سير درى نيم سيره اوبه راځي .
يـــادونه:تردې ځايه پورې دتعليم الاسلام له ددوهمې برخې سره تړلې مسئلې پاى ته ورسېدې له دې وروسته نورې مسئلې پيلږي.
دتيـمــم بيــان
پـوښــتـنـه : تيمم څه ته وايي ؟
ځـــــواب : په پاكه خاوره ياپه داسي پاك شي سره چې د خاورو حكم ولري له حكمي نجاست څخه دبدن پاكولو ته تيمم وايي .
پـوښــتـنـه : تيمم كله روا دى ؟
ځـــــواب :كله چې اوبه نه وي ، يا داوبو له استعمال څخه ناروغي پيداكيږي اوياهم دناروغي دزياتوالې انديښنه وي نوبيا تيمم روادى .
پـوښــتـنـه : داوبو دنشتوالي صورتونه كوم دي ؟
ځـــــواب :داچې اوبه يو ميل (يونيم كيلومتر) لرې وي ، ياددښمن له وېرې څخه اوبه راخيستل شوني نه وي داسي چې : دكور دباندې څاه وي خو اودس كونكى ويريږي چې كه له كوره ووځم نو دښمن يا غله به مې ووژني ، يا دڅاه له خولې سره يو غټ مار اويازمرى وي ، اويا داچې اوبه ورسره وي خو لږ وي اوله دې ويريږي چې كه چيرې په دغو اوبو اودس وكړم تږى به شم ، اوياخو څاه وي خو بوكه اورسۍ نه وي ، اوياداچې اوبه هم شته خو سړى ددې توان نه لري چې اوبه په ولاړه روباسي اوبل څو ك هم نه وي،داټول هغه صورتونه دي چې داوبو دنشتوالي حكم لري .
پـوښــتـنـه :دناروغۍ وزيره په كوم وخت كې داعتبار وړ ګرځي ؟
ځـــــواب :كله چې دخپلې تجربې له مخې يې په هغې غالب ګومان راشي اويا ديوه لوى اوتكړه حكيم (ډاكټر) دوينا له مخې ورته معلومه شي چې داوبو استعمال يې ناروغه كوي نو بيايې تيمم سهي دى .
پـوښــتـنـه :داوبو ديوه ميل دلريوالي مطلب څه دى هيله ده چې په يو څه وضاحت سره يې بيا ن كړىْ .
ځـــــواب : كله چې انسان په داسي ځاى كې وي چې هلته اوبه نه وي ، خو ديو چا په ښوونه او يا يې دخپل اټكل له مخي غالب ګومان پدې راشي چې اوبه يو ميل لري دي نو د اوبو راوړل اوپه هغه اودس كول پرې لازم دي .
خو كله چې كوم ښوونكي هم نه وي او داسي لاره هم نه وي چې له هغه څخه داوبو دشتوالي معلومات وشي ، اويا داوبو دشتوالي معلومات وي خو اوبه يو ميل اوياله هغه نه هم ډيرې لري وي نو بيا د اوبو راوړل ضرور نه دي او تيمم كيږي .
پـوښــتـنـه :په تيمم كې څو فرضونه دي ؟
ځـــــواب : درى فرضونه دي :
1:← نيت كول .
2: ←دواړه لاسونه (چمبې)په خاورو باندې وهل او پرمخ يې تيرول .
3: ← بيا دواړه چمبې پر خاوره وهل اوپردواړوڅنګلويې تيرول .
پـوښــتـنـه : دتيمم كولو پوره طريقه راته بيان كړىْ ؟
ځـــــواب : اول نيت وكړه داسي چې زه د ناپاكي دليرې كولو او دلمانځه دادا كولو لپاره تيمم كوم بيا دواړه چمبې پرپاكه خاوره ووهه او ويې څنډه كه خاورې ډيرې وې نو پوه يې كړه او دواړه لاسونه پرمخ باندې داسي تېركړه چې هيڅ يوځاى پاته نه شي ، كه ديوه ويښته په اندازه ځاى هم پاتې شي تيمم نه كيږي . دوهم ځل دواړه لاسونه په خاورو ووهه او ويې څنډه اول د چپه لاس څلور ګوتې دراسته لاس دګوتو ترڅوكو لاندې كښيږده او ترڅنګلو پوري يې كش كړه ، نو په دې توګه به دښي لاس په لاندينۍ برخه لاس تېر شي .، بيا دچپه لاس ورغوى دښي لاس په پورته خوا باندې دڅنګلو له لوري ترګوتو پورې كش كړه ، اود چپه لاس دبټې ګوتې مخ دښي لاس دبټې ګوتې پرشا تيركړه . ، بيا همدغسې ښى لاس په چپه لاس تيركړه ورپسې ګوتې خلال كړه اوكه دې ګوته په ګوتې وه دهغې كښل يا ښورول ضروري دي .
پـوښــتـنـه : داوداسه اوغسل دواړو لپاره تيمم كيږي او كه يواځې داوداسه لپاره ؟
ځـــــواب : ددواړو لپاره روا دى .
پـوښــتـنـه : تيمم پركومو شيانو كيږي ؟
ځــــو اب :پرپاكه خاوره ، ريګ ، تيږه، چينه دخاورې په خام يا پاخه لوښي چې غوړ نه وي ، پر پخه ياخامه خښته ، دخاورې يا خښتو يا تيږو پر ټوټو تيمم كيږي دغه راز دګچو پر ديوال اوپرسره ملتاني خاوره باندې ، او پرپاك ګرد باندې هم تيمم كيږي .
پـوښــتـنـه : پركومو شيانو تيمم كيږي ؟
ځـــــواب :پرلرګي، اوسپنې، سرو زرو، سپينو زرو، ميسو ، پيتلو، المونيم، شيشه، سرپو، ليم، غنمو، وربشو، په هرډول غله ، جامو، اېرو پردې ټولو شيانو تيمم نه كيږي ، لنډه داچې هر هغه شى چې په اوركې ويليږي يا په سوځلو سره ايره كيږي پر هغه باندې تيمم پرې نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه داېرو ، ګچو يا دخښتو پرديوال باندې ګرد نه وي نو تيمم پرې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : پركومو شيانو چې مونږ تيمم روا بللى پرهغو باندې د ګرد شتوالى شرط نه دى ، په تيږه ،خښته اودخاورې لوښى كه مينځل شوى هم وي تيمم پرې روادى .
پـوښــتـنـه : پركومو شيانو چې تيمم نه كيږي كه چيرته ګردپرې پروت وي تيمم پرې روادى اوكه نه ؟
ځـــــواب : هو ! كه دومره ګرد ورباندې وْ چې هغه باندې له لاس وهلو سره دوړه پيداكيدله يا پرهغه باندې پاتې شي ، نو بيا تيمم روادى .
پـوښــتـنـه :كه چيرې چا دقراّن كريم دويلو او مچو كولو يا مسجد ته دتللو لپاره يا داّذان يا سلام دځو اب په نيت تيمم وكړ ، نو اّيا په هغه سره لمونځ كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه يو چا دجنازې دلمانځه يا دسجده تلاوت په نيت تيمم وكړ نو په دغه تيمامه سره لمونځ كيږي او كه نه ؟
ځـــــواب :كيږي .
پـوښــتـنـه : داوبو د نشتوالي په صورت كې كه يو چا پرتميامه لمونځ وكړ ، له هغه وروسته بيا اوبه پيداشوې نو دلمانځه حكم څه دى ؟
ځـــــواب :لمونځ يې شوى ، او بيا راګرځولو ته يې حاجت نشته ،كه څه هم اوبه په وخت كې د ننه او ياهم له وخت نه دباندې ورپيداشوې .
پـوښــتـنـه : تيمم په كومو شيانو سره ماتيږي ؟
ځـــــواب :په كوموشيانوسره چې اودس ماتيږي په هغو تيمم هم ماتيږي ،هو ! دغسل تيمم يواځې په حدث اكبر سره ماتيږي خو كه چېرې يو چا تيمم داوبو دنيستۍ په خاطر كړى وْ، چې كله اوبه ومومي تيمم يې ماتيږي .اوكه چيرې يې ديوبل عذر له امله كړى يْ لكه مرض او يا داسي نور نو د عذر په ختمېدو سره يې تيمم ماتيږي .
پـوښــتـنـه :كه يو چا ديوه وخت دلمانځه لپاره تيمم وواهه نو دبل وخت لمونځ هم پرې كولاى شي اوكه نه ؟
ځـــــواب :په يوه تيمامه سره ترڅو چې(په كوم لوى او واړه اودس ماتي) مات نه شي دډيرو وختونو لمونځونه پرې كېدلاى شې ، دغه راز دفرض لمانځه لپاره چې كوم تيمم شوى وي په هغه سره فرض ، نفل، لمونځ، دقراّن كريم تلاوت ، دجنازې لمونځ ، سجده سهوه او نور ټول عبادتونه كيږي .
پـوښــتـنـه : دتيمم موده څومره ده ؟
ځـــــواب : ترڅو چې اوبه پيداشوې نه وي او يا عذر لري شوى نه وي تيمم روا دى ، كه څه هم په دغسې حالت كې كلونه واوړي هيڅ پروا نه لري .
دلمـانځـه ددوهـم شرط
(دجـامـو دپـاكـوالي بيان )
پـوښــتـنـه : دجامو له پاكوالي نه مقصد څه دى ؟
ځـــــواب :كومې جامې چې دلمونځ كونكى پرتن وي لكه : پرتوګ ، خولۍ، پګړۍ كورتۍ، اوداسي نور ددې ټولو شيانو پاكوالى ضروري دى ، داسي چې له دې ټولونه به په يوه هم غليظه نجاست (لويه پليتي) ديوه درهم له اندازې زياته لګېدلې نه وي او دغه څېر كه خفيفه نجاست وي دجامې څلورمې برخې ته به نه وي رسيدلى اوس كه په جامو غليظه نجاست د يودرهم په اندازه يا له هغه نه كم لګېدلى وي او دغه څېر كه خفيفه نجاست وي هغه به دجامې څلورمې برخې ته نه وي رسيدلى ، نو پدغسې جامو كې لمونځ روادى خو مكروه دى .
پـوښــتـنـه : كه چيرته دپګړۍ دشملې يوه پيڅكه پليته وه خو لمونځ كونكي هغه خواپريښودله اونيمايي پګړۍ يې له بلې پيڅكې نه ووهله لمونځ يې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : كومه جامه چې دلمونځ كونكي له بدن سره داسي تړلي وي چې دده له ښورېدا سره هغه هم ښورېدله دداسي جامې ټول پاكوالى ضروردى، ځكه خواوس په دې صورت كې چې دلمونځ كونكي له ښورېدا سره پګړۍ ښوريږي لمونځ نه كيږي .
دلـمـانـځــه ددريــم شــرط
( دځـاى دپاكـوالـي ) بيـان
پـوښــتـنـه : دځاى دپاكوالي مقصد څه دى ؟
ځـــــواب : دلمونځ كوونكي د دواړو پښو ، ځنګنونو، لاسو اوټنډې لګولو دځاى پاكوالي ضروري دى .
پـوښــتـنـه : په كوم شي چې لمونځ كولاى شي كه چېرې يې لاندې لورى پليت وي ،لمونځ پرې كيږي اوكه نه؟
ځـــــواب : كه چيرته دلرګي اويا تيږي تخته وي او يا اوارې شوې خښتې وي ياهم دهغو په څير بل يو سخت او پنډ شى وي اودلمانځه مخ يې پاك وي نو بيا لمونځ پرې كيږي، كه څه هم هغه بل لورې يې پليت وي ، هيڅ پروا نه لري ، اوكه چيرې پريوه نازكه جامه لمونځ وكړي چې لاندې برخه يې مردار وي، لمونځ نه كيږي .
پـوښــتـنـه : كه جامه غبرګه وي پورته لورى يې پاك او لاندې لورى يې پليت وي حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب : كه دواړه لوري يې سره ګنډلي نه وي او پورتنۍ جامه دومره پنډه وي چې دلاندينۍ جامې دپليتي بوى اورنګ ترينه نه حس كېده، بيا لمونځ كيږي ، اوكه چېرې دواړه سره ګنډلې وې نو د احتياط له مخې دې په داسې جامه لمونځ نه كوي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته دلمانځه ځاى پاك وي خو شا اوخوا يې پليتي وي او بوى يې راځي نو لمونځ كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب :لمونځ كيږي خوپه لوىلاس په داسي ځاى كې لمونځ كول ښه نه دي .
دلـمـانـځــه د څــلـورم شــرط
( عــورت پټـولـو ) بيــان
پـوښــتـنـه : دعورت دپټوالي معنا څه ده ؟
ځـــــواب :دنارينه عورت دنامه له غوټۍڅخه ترځنګنو (ګونډو) پورې
دى چې پټول يې پرې په لمانځه كې دننه اوهم دباندې فرض دي.
اوپه ښځو له دوو خپړو او قدمو اومخ پرته د ټول بدن پټول فرض دي خو له لمانځه دباندې هم دوى ته دا روا نه دي چې له نامحرم نارينه سره لوڅ مخ ودريږي .
پـوښــتـنـه :كه دعورت يوڅه برخه له قصدپرته ښكاره شي حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب :كه دعورت څلورمه برخه په لمانځه كې دومره وخت لوڅه پاتي شي په څومره وخت كې چې درى واره سبحان ربّى العظيم ويل كيدلاى شي نو لمونځ فاسديږي ، اوكه ښكاره شي او سمدستي بيرته پټ كړاى شي نوبيا لمونځ نه فاسديږي .
پـوښــتـنـه : كه يوسړى په تياره كې لوڅ لغړ لمونځ كوي حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب : دجامې دشته والي په صورت كې لمونځ لغړ ( لوخ گ) نه كيږي، برابر ه خبره ده كه په تياره اوياهم په رڼاكې وي .
پـوښــتـنـه :كه چيرې يوڅوك په لوى لاس د عورت څلورمه برخه په لمانځه كې ښكاره كړي، حكم يې څه دى ؟
ځـــــواب :په لوى لاس دعورت دڅلورمې برخې ښكارولوسره لمونځ فاسديږي .
پـوښــتـنـه :كه له يوچاسره بيخي جامه نه وي نوبيا به څه كوي ؟
ځـــــواب :كه چيري هيڅ ډول جامه ورسره نه وي نو بيادې په يو بل شي ځان پټ كړي ، دمثال په ډول دونو پاڼې يا ټاټ اوداسې نور ، اوكه يومخ دبدن دپټولو لپاره هيڅ نه وي نوبيادې لمونځ وكړي ، خو په داسي وخت كې به بيا په ناسته لمونځ ، ركوع اوسجده په اشاره سره كول غوره دي .
دلــمـانـځـه دپـنــځـم شـــرط
د ( وخـت پيـژنـدلـو ) بيـان
پـوښــتـنـه :دلمانځه لپاره دوخت د شرط كيدو معنا څه ده ؟
ځـــــواب :دلمانځه دادا كولو لپاره دوخت دشرط كېدو معناداده چې كوم يووخت د لمانځه لپاره ټاكل شوى وي ، په همغه وخت بايد لمونځ وشي، ځكه چې له وخت دمخه لمونځ بېخي نه كيږي او له وخت وروسته بيا لمونځ كولوته ادا نه وايي بلكې بيابه يې قضايي راګرځوي .
پـوښــتـنـه : په شپه اوورځ كې څو وخته لمونځ فرض دى ؟
ځـــــواب :په شپه ورځ كې پنځه وخته لمونځ فرض دى اوله دې پرته يو لمونځ چې واجب دى هغه وتر دى .
پـوښــتـنـه : فرض ، واجب ، سنت ، نفل هريو څه ته وايي او فرق يې څه دى ؟
ځـــــواب :فرض دې ته وايي چې په قطعي (مضبوط) دليل سره ثابت وي ، په ثبوت كې يې هيڅ رنګه شك اوشبه نه وي ، دفرضو منكر كافر دى اوله عذره پرته يې پريښونكى فاسق اودعذاب وړ ګڼل كيږي .
واجب دې ته وايي چې په ظني (شكمن) دليل سره ثابت وي منكر يې كافرنه دى ، هو ! له عذره پرته پريښوونكى يې فاسق او دعذاب وړ ګڼل كيږي .
سنت دې ته وايي چې هغه رسول الله e يا صحابه كرامو كړى وي اويا يې دهغه په كولو امر كړى وي .
نفل هغو كارونو ته وايي چې فضيلت يې له شريعت نه ثابت وي ، په كولو كې يې ثواب وي او په نه كولو كې يې عذاب نه وي .همد ې ته مستحب، مندوب او تطوع هم وايي .
پـوښــتـنـه : فرض څو ډوله دي ؟
ځـــــواب :دوه ډو له دي : فرض عين ، او فرض كفايي ، فرض عين خو دې ته وايي چې اداكول يې په هر مسلمان ضروري وي ، له عذره پرته پريښوونكى يې فاسق اوګناهګار وي ، فرض كفايي دې ته وايي چې د يوه يا دوو كسانو په اداكولو سره د ټولو خلكو غاړه خلاصيږي ، اوكه هيڅ څوك يې ونكړي نو بياټول ګنهګار دي .
پـوښــتـنـه : سنت څو ډوله دي ؟
ځـــــواب :دوه ډو له دي موْكد سنت ، او غير موْكد سنت ، موْكد سنت دې ته وايي چې هغه رسول الله e تل كړي وي اويايې د هغه په كولو امركړي وي اوتل يې كړي هم وي پدې معنى چې له عذره پرته يې هيڅكله هم پرايښي نه وي ، له عذره پرته ددغه ډول سنتو پريښولو باندې عادتېدل ډيره ګناه لري .
اوغير موْكد سنت دې وايي چې هغه حضور e زياتر وخت كړي وي خو كله ناكله يې له عذره پرته پرايښې هم وي ، دداسې سنتو په كولو كې له مستحبو ثواب زيات دى اوپه پريښولو كې يې ګناه نشته او دغه ډول سنتو ته سنن زوائد هم وايي .
پـوښــتـنـه :دحرام، مكروه تحريمي او مكروه تنزيهي هر يومعنا څه ده ؟
ځـــــواب : حرام داسې كارته وايي چې حرمت يې په قطعي دليل سره ثابت وي ، كونكى يې فاسق او دعذاب وړ بلل كيږي اومنكر يې كافر دى .
مكروه تحريمي داسې كارته وايي چې حرمت يې په ظني دليل سره ثابت وي ، منكريې كافر نه دى، خو كوونكى يې بياهم ګناهګار دى دمكروه تنزيهي په كولوكې كه څه هم ګناه نشته خو يوډول بد كار دى .
پـوښــتـنـه :مباح څه ته وايي ؟
ځـــــواب : مباح هغه كارته وايي چې په كولو كې يې ثواب اوپه نه كولو كې يې ګناه او عذاب نه وي .
پـوښــتـنـه :دسهار دلمانځه وخت راته بيان كړىْ ؟
ځـــــواب :له لمر ختو تقريباً يو نيم ساعت مخكې دختيز لورته د اسمان په څنډو(كنارو)كې سپينوالى (رڼا) ښكاره شي ، هغه سپين والى او يا رڼا دځمكې نه پورته لورته د يوې ستنې په شكل كې لوړيږي چې صبح كاذب ورته وايي دغه رڼا لږوخت وي اوبيا وركيږي ،له دې وروسته دوهمه رڼا ښكاره كيږي چې دلمرخاته ښي اوچپ لورته غوړيږي، يعنې داّسمان پرټوله ختيزه كناره باندې وغوړيږي ،پورته لورته اوږده نه خيژې ، همدې ته صبح صادق (سپيده داغ)وايي ، دهمدې صبح صادق له ختو سره سم دسهار وخت پيل كيږي چې ترلمر ختو پورې وي ، كله چې دلمرلږ څرك هم ښكاره شي نو دسهار وخت ختميږي .
پـوښــتـنـه :دسهار (فجر)دلمانځه مستحب وخت كوم دى ؟
ځـــــواب : كله چې رڼايي خوره شي اودومره وخت وي چې له سنتو سره سم په ښه توګه لمونځ اداشي ، اودلمانځه ترماميدو وروسته بياهم دومره وخت لاپاته وي چې كه چيرې په يو وجه سره لمونځ سهي شوى نه وي نو ترلمر ختو مخكې دوهم وار له سنتو سره سم لمونځ وكړل شي ، په داسي وخت كې لمونځ كول غوره دي .
پـوښــتـنـه : دماسپښين (ظهر)دلمانځه وخت راته بيان كړىْ ؟
ځـــــواب :دماسپښين دلمانځه وخت دلمردزوال(دسيوري دماتېدو) نه نيولې تردې چې دهرشي سيورى دهماغه شي له اصلي سيوري څخه پرته دوه برابره (چنده) شي ، كه له دې كچې څخه سيورى واوښت نوبيادماسپښين وخت تيرشوى دى.
پـوښــتـنـه : دماسپښين دلمانځه مستحب وخت كوم دى ؟
ځـــــواب : په دوبې كې يې دومره ناوخته كول چې دلمر تېزي كمه شي ، په مني ، ژمي او پسرلې كې بايد لمونځ په اول وخت كې چې دشيانو سيورى دخپل اوږدوالي په اندازه وي خامخا وكړاى شي .
پـوښــتـنـه :دمازديګر(عصر) دلمانځه وخت كله پيليږي ؟
ځـــــواب : كله چې دهرشي سيورى له اصلي سيوري څخه پرته دوه برابره شي نود ماسپښين وخت ختميږي اود مازديګر وخت شروع كيږي ،او داوخت ترلمر لوېدو پورې وي ، خو كله چې لمرډبېدو ته نږدې او زيړشي نو بياهغه وخت دمازدېګرلمونځ مكروه دى ، له دې نه مخكې يې كول پكاردي .
پـوښــتـنـه :دماښام دلمانځه وخت كله پيليږي ؟
ځـــــواب :د لمر دسترګې له لوېدو سره دماښام وخت پيل اودشفق تروركېدو پوري وي .
پـوښــتـنـه : شفق څه ته وايي ؟
ځـــــواب :دلمر ترډوبېداوروسته داسمان پركنارو چې دلمرلوېده خواته كوم سوروالي پيداشي هغه ته شفق احمر وايي ، بيا له دې سوروالي وروسته يو ډول سپين والى پيداكيږي هغه ته شفق ابيض (سپينوالى) وايي ،څه شېبه وروسته داسپينوالى هم وركيږي او ټول اسمان يو ډول ښكاري .، دسپين والي له تلو مخكې لا دما ښام وخت پاتې وي .
پـوښــتـنـه : دماښام دلمانځه داداكولو مستحب وخت كوم دى ؟
ځـــــواب :اول وخت يې مستحب دى له عذره پرته دلمانځه ځنډول مكروه (ښه نه)دي .
پـوښــتـنـه :دماخستن دلمانځه وخت كله پيليږي ؟
ځـــــواب : دسپينوالي له ختمېدوسره سم دماخستن وخت پيليږي اودسهارترسپيده چاوده (صبح صادق) نه ترلږ مخكې وخته پوري وي .
پـوښــتـنـه : دماخستن دلمانځه مستحب وخت كوم دى ؟
ځـــــواب :دشپې تر دويمې برخې پورې يې مستحب وخت دى ، له دې وروسته ترنيمې شپې پورې يې مباح وخت دى له هغه وروسته بيا مكروه وخت دى .
پـوښــتـنـه : دوتر لمانځه وخت راته بيان كړيْ ؟
ځـــــواب :دوتر لمانځه وخت دماخستن دلمانځه وخت دى ، خو دماخستن له لمانځه مخكې نه كيږي ، بلكې دماخستن له لمانځه وروسته دوترو وخت پيليږي .
پـوښــتـنـه : دوترو مستحب وخت كوم يو دى ؟
ځـــــواب :كه چيرته دچگا پرځان باور وي چې دشپې په اّخركې خامخا راپاڅېدلى شم نو دهغه لپاره بيادشپې په اّخره برخه كې وتركول مستحب دي ، خو كه چيرته يې پر ځان داباور نه وي نوبيا وتر له خوب مخكې كول پكاردي .
دلــمـانـځــه دشـپــږم شـــرط
(استــقـبـال قبــلـې) بيـان
پـوښــتـنـه : داستقبال قبلې معنا څه ده ؟
ځـــــواب :دقبلې په طرف مخامخ درېدلو ته استقبال قبله وايي .
پـوښــتـنـه :په لمانځه كې مخامخ قبلې ته ددرېدلودشرطوالي معناڅه
ده ؟
ځـــــواب :دلمونځ كولو په وخت كې لمونځ كونكي ته ضروري ده چې مخ يې دقبلې لورته وي .
پـوښــتـنـه :دمسلمانانو قبله كومه ده ؟
ځـــــواب :دمسلمانانو قبله كعبه ده، خانه كعبه دخونې په شكل يوه لويه كوټه او د عربو (سعودي عربستان) په هيواد ، دمكې معظمې په ښار كې ده ، كعبې ته " كعبۍ الله ، بيتُ الله ، بيت الحرام " هم وايي .
پـوښــتـنـه : قبله كوم لورته ده ؟
ځـــــواب :په هندوستان ، برما، بنګله ديش ، او ډيرو هيوادونوكې (1) خوقبله دلوديز لورته ده ، ځكه چې داټول هيوادونه دمكې معظمې ختيځ لورته واقع دي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته لمانځه په وخت كې دمريض مخ دقبلې لورته نه وي او دښورېدلووس هم نه لري نو څه به كوي ؟
ځـــــواب :كه داسې څوك وي ، چې دمريض مخ قبلې لورته واړوي اوله دغه څخه مريض ته دكوم تكليف رسيدلو ويره هم نه وي ، نو بيا دې مخ قبلې ته واړول شي، اوكه چيرته څوك نه وي ، يا وي خو مريض ته پرې ډيرتكليف رسيده ، نو بيا يې چې كوم لورته مخ وي هغې خواته دې لمونځ وكړي .
دلــمـانـځـه د اووم شــرط
( نـيـت ) بـيــان
پـوښــتـنـه : دنيت كولو معناڅه ده ؟
ځـــــواب :نيت دزړه ارادې ته وايي .
پـوښــتـنـه : په نيت كې دڅه شي اراده كيږي ؟
ځـــــواب :په نيت كې دهغه فرض لمانځه اراده ضروري ده كوم چې اداكيږي مثلاً:كه دسهارلمونځ كوي نواراده دې كوي چې د نن سهار لمونځ كوم، كه قضايي لمونځ وي نو داسي نيت دې وكړي چې دفلاني ورځي دسهار قضايي لمونځ كوم ، اوكه چيرته په امام پسې لمونځ كوي نو بيا هم نيت كول ضروري دي .
پـوښــتـنـه :نيت په ژبه ويل څرنګه دي ؟
ځـــــواب :مستحب دى ، كه په ژبه سره ونه ويل شي نو هيڅ پروا نه لري اوكه يې ووايي نوښه خبره ده .
پـوښــتـنـه :دنفل لمانځه نيت څه ډول كيږي ؟
ځـــــواب :دنفل لمانځه لپاره دومره نيت هم كافي دى چې نفل لمونځ كوم اودسنت لمانځه اوتراويح لپاره هم دومره نيت كافي دى .
داذان بـيـان
پـوښــتـنـه :داّذان معنا څه ده ؟
ځـــــواب :داذان معنا خبرول دي خو په شريعت كې دپنځه وخته لمانځه لپاره په ځانګړو الفاظو سره دلمونځ كونكو خبرولوته اذان وايي ، داّذان توري اولفظونه يې دتعليم الاسلام په لومړۍ برخه كې تيرشول .
پـوښــتـنـه : اّذان فرض دى كه سنت ؟
ځـــــواب :اّذان سنت دى خوداچې له اّذان څخه داسلام يو خاص شان اوبرم ښكاريږي له دې امله پرې ټينګارراغلى .
پـوښــتـنـه : اّذان دكومو لمونځو لپاره سنت دى ؟
ځـــــواب : دپنځو لمونځو اوجُمعي دلمانځه لپاره سنت دى ، له دې پرته دبل هېڅ لمانځه لپاره سنت نه دى .
پـوښــتـنـه :اّذان څه وخت كول پكار دي ؟
ځـــــواب :دهرفرض لمانځه په خپل وخت كې كول پكاردي ، اوكه چيرته له وخت دمخه وشي نو دوخت پر راتللو سره بايد دوهم وار بياوشي .
پـوښــتـنـه :داّذان مستحبه طريقه كومه ده ؟
ځـــــواب :په اّذان كې اووه (7) شيان مستحب دي :
1. دقبلې لورته مخامخ په ولاړه درېدل .
2. داذان كلمې ورو ورو له تلوار پرته ويل.
3. داذان په وخت كې په غوږ كې دشهادت دواړه ګوتې په غوږو كې وركول .
4. پرلوړ ځگاى باندې اّذان كول .
5. په لوړ غږ سره اّذان كول .
6. دحىّ على الصّلاۍ ويلو په وخت كې ښي لورته اود حيّ على الفلاح په وخت كې چپ لورته مخ ګرځول .
7. دسهار په اّذان كې دحي الفلاح نه وروسته " الصّلاۍ خير من النّوم " دوه ځله ويل .
پـوښــتـنـه : اقامت څه ته وايي ؟
ځـــــواب : دفرض لمانځه په وخت كې چې كله خلك دجمعې لپاره رابلل كيږي، داّذان كلمې ويل كيږي،خو دحى على الفلاح نه وروسته دقدقامت الصلاۍ كلمې دوه واره داّذان دنوروكلمو نه زياتې ويل كيږي .
پـوښــتـنـه :اقامت ويل څه حكم لري ؟
ځـــــواب : اقامت ويل دفرض لمنځونو لپاره سنت او دنورو لمنځونو لپاره سنت نه دى .
پـوښــتـنـه : اّيااّذان اواقامت ويل دنارينه اوښځودواړولپاره سنت دى؟
ځـــــواب :نه ! هغه يواځې دنارينه وو لپاره سنت دى .
پـوښــتـنـه :بې اودسه اّذان او اقامت ويل څرنګه دي ؟
ځـــــواب :له اوداسه پرته اذان كول روا دي ، خو عادت ګرځول يې ښه نه دي ، او اقامت له اوداسه پرته مكروه دى .
پـوښــتـنـه :كه چيرته څوك يو وخت پخپل كوركې فرض لمونځ كوي نو اّذان او اقامت به وايي اوكه نه ؟
ځـــــواب :دكلي دمسجد اّذان او اقامت كافي دى ، خو كه چيرته يې ووايي نو ښه دى .
پـوښــتـنـه :مسافربه دسفر په حال كې اذان او اقامت وايي اوكه نه ؟
ځـــــواب :هو ! دسفر په حال كې كله چې له اّبادۍ څخه دباندې وي اّذان او اقامت دواړه ويل پكاردي . خو كه چيرته اذان ونكړي او يواځې اقامت ووايي نو بياهم هيڅ پروا نه لري ، خو ددواړو پريښودل مكروه دي .
پـوښــتـنـه :كه اّذان يو سړى وكړي او اقامت بل ووايي نو دا روادي اوكه نه ؟
ځـــــواب :كه موْ ذن نه وْ او ياهم وْ خو دد وهم كس په اقامت ويلو سره نه خفه كېده نو بيا روا دى ، او كه چيرته دموْذن خوښه نه وي نوبيامكروه دى .
پـوښــتـنـه :تراّذان څومره وروسته اقامت ويل پكاردى ؟
ځـــــواب :دماښام له اّذان پرته په نورو ټولو وختوكې دومره وروسته والى پكاردى ترڅو هغه كسان چې په خوراك ، څښاك ، يا قضاي حاجت او بولو بوخت وي هغوى فارغه او په لمانځه كې ګډون وكړاى شي .
پـوښــتـنـه :داّذان او اقامت دواړو ځـواب څه ډول وي اوحكم يې څه دى ؟
ځـــــواب :داّذان او اقامت دواړو اجابت (ځـواب وركول) مستحب دي، داجابت او ځواب معنادا چې : اوريدونكى هم هغه كلمې ووايي كومې چې موْذن او يا يې مكبر وايي خو حىّ على الصّلاۍ او حىّ على الفلاح چې واوري نو لاحول ولاقوّۍ ږلا بالله ويل پكارده اود سهار په اّذان كې چې الصّلاۍ خير من النّوم واوري نو صدّقتَ و بررتَ ويل په كار دي ، او په اقامت كې چې قدقامتِ الصّلاۍ واوري ډقامها الله وډدامها ويل پكاردي .
پـوښــتـنـه :له اّذان نه وروسته كومه دعاء ويل پكاردى ؟
ځـــــواب :له اّذان وروسته دې دا دعا ووايي :
ډللهمّ ربَ هـذه الـدّعوۍ التـّامۍ والصـّلاۍ القائمۍ اتِ مـحمدٍ الـوسيلۍ والـفضيلۍ وابـعثه مـقاماً مـحموداٍ الـذي وعـدّته ږنـك لاتـخلف الـميعاد .
اى خدايه ! ددغې كاملې بلنې او رېدونكي اولمانځه پالونكيه ! محمدe ته وسېله (دجنت يوه درجه) وركړه، اولويي وروبښه ، محمود مقام ته يې ورسوه هغه چې تا ورسه لوز (وعده) كړې په تحقيق سره ته دخپلې وعدې پالونكى يې .
دلــمـانـځـه دركنـونـو بيـان
پـوښــتـنـه : اركان څه ته وايي ؟
ځـــــواب : په لمانځه كې ځيني داسې خبرې شته چې كول يې
فرض دي او اركان ورته وايي ، اركان دركن جمع ده ،اوركن دفرضو په معنا سره راځي .
پـوښــتـنـه :په لمانځه كې دننه څو فرضونه دي ؟
ځـــــواب :شپږ :
لـومړى : تكبير تحريمه يااولى تكبير (الله اكبر).
دوهـم : قيام (ولاړه).
دريــم : قرائت (قران كريم ويل ) .
څـلورم : ركوع .
پنـځـم : دواړه سجدې .
شـپـږم : اّخره قعده (يانې دلمانځه په اّخركې دالتحيات په مقدار سره كيناستل) ، خو تكبير تحريمه شرط دى ركن نه دى .
پـوښــتـنـه : كله چې تكبيرتحريمه شرط دى اوركن نه دى نو بيا ولې دمخكنيو شرطو نوسره يوځاى بيان نه كړاى شو ؟
ځـــــواب :څرنګه چې دتكبير تحريمه اودلمانځه دنورو اركانو ترمنځ كومه فاصله نه شته او لمونځ هم په همدې تكبير سره پيليږي ځكه نو دلمانځه دنورو اركانو سره يوځاى دتكبير تحريمه بيانول راته مناسب ښكاره شول .
دتـكبيـر تـحـريـمـه بـيـان
پـوښــتـنـه : دتكبيرتحريمه نه مقصدڅه دى ؟
ځـــــواب :دنيت تړلو په وخت كې چې " الله اكبر" وويل شي په دې سره لمونځ پيليږي اوخبرې چې لمونځ پرې باطليږي هغه حراميږي ، له دې امله ورته تكبير تحريمه وايي .
پـوښــتـنـه :كه دفرض لمانځه له نيت نه وروسته تكبير تحريمه په كړوپه ملا وويل شي نو لمونځ كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب :نه ! ځكه چې دتكبير تحريمه په وخت كې په فرض او واجب لمنځونو كې چې كله عذر نه وي نيغ درېدل شرط دي .
دلـمانـځـه دلـومـړي ركـن
قيـام (درېدلو) بيـان
پـوښــتـنـه : دقيام (درېدلو) څخه مقصد څه دى ؟
ځـــــواب :قيام ودرېدا ته وايي ، او دودرېدا څخه مقصد داسي ولاړه ده چې لاسونه ترځنګنو پورې ونه رسيږي .
پـوښــتـنـه :په لمانځه كې درېدل څومره اوپه كومولمنځوكې فرض ده؟
ځـــــواب : په فرض اوواجب لمنځو دواړو كې دومره ودرېدافرض ده
، چې دفرض په مقدار سره قرائت وويل شي .
پـوښــتـنـه : كه دولاړي طاقت نه وي نو بيا به څه كوي ؟
ځـــــواب :كه دناروغۍ يادزخم يا ددښمن له وېرې يا دهمداسي يو بل غټ عذر په وجه يو څوك نه شي دريدلى نو په ناسته سره فرض او واجب لمونځ كولاى شي .
پـوښــتـنـه : په نفل لمانځه كې دودرېدلو حكم څه دى ؟
ځـــــواب :په نفل لمانځه كې ودرېدل فرض نه دى ، له عذره پرته په ناسته سره هم نفل لمونځ كيږي خوله عذره پرته په ناسته سره په نفل لمانځه كې نيمايي ثواب وي .
دلــمـانـځـه ددوهــم ركــن
(قــرائـت) بـيــان
پـوښــتـنـه :دقرائت معنا څه ده ؟
ځـــــواب :قراْت دقراّن كريم ويلوته وايي .
پـوښــتـنـه :په لمانځه كې څومره قراّن كريم ويل ضروري دي ؟
ځـــــواب :كم تركمه يواّيت ويل فرض دي اوسورت فاتحه (الحمدلله) ويل واجب دي، دفرضو په لومړيو دوو ركعتو اودوترو ، سنتو اونفلو په ټولوركعتونوكې له سورت فاتحې وروسته بل سورت يا يو لوى اّيت او يا هم درى واړه ايتونه ويل واجب دي .
پـوښــتـنـه :اّيا دسوره فاتحې ويل په هر ركعت كې واجب دي ؟
ځـــــواب : دفرض لمانځه له دريم اوڅلورم ركعت نه پرته په هر لمانځه كې كه هغه فرض، واجب ،سنت اوياهم نفل وي، ددې ټولو لمنځونو په هر ركعت كې دسورت فاتحې ويل واجب دي .
پـوښــتـنـه :كه چيرته دسړي يو اّيت هم يادنه وي نو څه به كوي ؟
ځـــــواب :سبحان الله يا الحمد لله دې د قرائت په ځاى وايي او پرده باندې ژر ترژره دقراّنكريم زده كړه او يادول فرض دي .
دفرض قرائت په اندازه دقرانكريم يادول پرې فرض اودواجب قراْت په اندازه پرې واجب دى ، اودنه زدكولو په صورت كې به ډير زيات ګناه ګاروي .
پـوښــتـنـه : قراّن كريم دكوم وخت په لمنځونو كې په زوره ويل پكاردي ؟
ځـــــواب : په امام باندې واجب دي چې دماښام اوماخستن د لمانځه په اولو دوو ركعتو اودسهار، جُمعې او اخترونوپه ټولو ركعتو، او همدراز دروژې په مياشت كې په تراويح او وتروكې په لوړغږ (جهر)سره قراْت ووايي .
پـوښــتـنـه : په كومو لمنځوكې په ټيټ اّواز سره قرائت ويل پكاردي ؟
ځـــــواب :دماسپښين اومازديګر په لمانځه كې امام او منفرد ټول ، اوپه وترو كې يواځې منفرد بايدقرائت په ټېټ غږسره ووايي .
پـوښــتـنـه : په لوړغږسره دقرائت ويلو اندازه څومره ده ؟
ځـــــواب : كمه درجه يې داده چې ده ته نژدې سړى يې غږ واوري ، اودټيټ غږويلو كمه درجه داده چې خپل اوازيې ترغوږو ورسيږي .
پـوښــتـنـه : په كومو لمنځونوكې چې په لوړغږ قراْت ويل كيږي هغو ته څه وايي ؟
ځـــــواب :هغو ته جهري لمنځونه وايي ځكه چې دجهر مانا ده په لوړغږ سره ويل .
پـوښــتـنـه : په كومو لمنځونوكې چې قراْت په ټيټ غږ ويل كيږي هغوته څه ويل كيږي ؟
ځـــــواب :هغو ته سري لمنځونه وايي ، ځكه چې د سري ماناده په ټيټ غږ او په كراره ويل .
پـوښــتـنـه : كه يوڅوك په ژبه سره دقرائت الفاظ ونه وايي يواځې يې په خيال كې ووايي لمونځ يې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب : نه ! په خيال ځغلولو سره لمونځ نه كيږي ، بلكې په ژبه سره ويل يې ضروري دي .
دلـمـانـځـه د دريـم اوڅــلـورم ركـن
(ركــوع ،سـجــدې) بـيــان
پـوښــتـنـه : دركوع كمه اندازه څومره ده ؟
ځـــــواب : دركوع كمه اندازه داده چې ملاكړوپه او ورغوي ځنګنو
ته ورسيږي .
پـوښــتـنـه : دركوع مسنونه طريقه څه ډول ده ؟
ځـــــواب : دومره كړوپيدل چې سراوملادواړه برابرشي څنګلې له تشيونه لري وي اوځنګنونه بايد په دواړو ورغويو ونيول شي .
پـوښــتـنـه : كه چيرته دسپين ږيرتوب ياد بل څه له امله ملا دومره كړو په شي چې دركوع شكل ته ورته شي نو بيابه ركوع څه ډول كيږي ؟
ځـــــواب :په سر سره دې اشاره كوي داسي چې يواځې سر لږ ښكته كړي نو ركوع يې كيږي .
پـوښــتـنـه : له سجدې نه مقصد څه دى ؟
ځـــــواب :پرځمكه باندې تندى ايښودلو ته سجده وايي.
پـوښــتـنـه :كه څوك يواځې په پزه ياتندي باندې سجده وكړي نو سجده يې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب :كه چيرې دعذر له امله داسې وكړي نو بيا داروادي ، اوكه له عذره پرته يواځگې پرتندي باندې سجده كوي سجده يې كيږي خو داكار مكروه ده ، اوله عذرپرته يواځې پرپزه باندې سجده نه كيږي .
پـوښــتـنـه : په هر ركعت كې يوه سجده فرض ده اوكه دواړه ؟
ځـــــواب :دواړه سجدې فرض دي .
پـوښــتـنـه :كه چيرته تندى اوپزه دواړه زخمي وي نو بيا به سجده څه ډول كيږي .
ځـــــواب :دداسي خلكو سجده يواځې دسر په ښورولوهم كيږي .
پـوښــتـنـه : ددواړو سجدو په منځ كې به څومره وخت كښيني ؟
ځــــواب :له لومړۍ سجدې وروسته دې په ډاډه زړه كښيني اوبيا دې دوهمه سجده وكړي .
پـوښــتـنـه :كه چيرته داخترونو يادجُمعې اوياهم په يوه بله ستره غونډه كې دخلكو دزياتوالي له امله كه ځاى تنګ وو،د شاتني سړى سجده دمخكني سړي په شاباندې كيږي اوكه نه ؟
ځـــــواب :كيږي .
دلــمـانـځـه دپـنــځـم ركــن
( اّخـري نـاستــې ) بـيــان
پـوښــتـنـه :په اخيره قاعده كې څومره اندازه ناسته فرض ده ؟
ځـــــواب :دالتحيات د اّخري تورو (عبده ورسوله)ترويلو پورې ناسته فرض ده .
پـوښــتـنـه :اخيره قاعده په كومو لمنځونوكې فرض ده ؟
ځـــــواب :په ټولو لمنځونوكې فرض ده كه هغه فرض ، واجب ، سنت اويا هم نفل وي.
دلـمـانـځـه دواجـبـاتو بيـان
پـوښــتـنـه : دلمانځه واجبات كومو خبروته وايي ؟
ځـــــواب :دلمانځه واجبات هغو خبرو ته وايي چې كول يې په لمانځه كې ضروري وي ، كه چيرته له چا څخه يو واجب په هيره سره پاته شي نو دسجده سهوه په كولو سره يې لمونځ بيرته سهي كېدلى شي ، اوكه په هيره سره ديو واجب له پاته كيدو وروسته بيا هم سجده سهوه ونه شي او ياهم په لوى لاس يو واجب پريښودل شي ؛ دلمانځه بياراګرځول واجب دي .
پـوښــتـنـه : دلمانځه واجبات څو دي ؟
ځـــــواب :دلمانځه واجبات څوارلس (14) دي :
1) دفرض لمانځه په لومړيو دوو ركعتونو كې قرائت ويل .
2) دفرض لمانځه له دريم اوڅلورم ركعت څخه پرته دهرلمانځه په ټولو ركعتونوكې سورت فاتحه ويل .
3) دفرض لمانځه په اولو دوو ركعتونوكې اودواجبو ، سنتو، اونفل لمنځگونو په ټولو ركعتونوكې له سورت فاتحې نه وروسته يو سورت يا يوغټ اّيت اويا درى واړه اّيتونه ويل .
4) د سورت نه مخكې فاتحه ويل .
5) دلمانځه دبرخو ( قراْت، ركوع ، سجدې ) او ټولو ركعتونو ترمنځ د ترتيب لحاظ ساتل داسې چې ترپايه پورې په ترتيب سره يوپربل پسې اداشي .
6) قومه كول ، يعني دركوع څخه نيغ ولاړيدل .
7) جلسه ( ددواړو سجدو په منځ كې سمه ناسته كول) .
8) دلمانځه داركانو تعديل يعنې چې ركوع، سجده اودلمانځه نور اركان په ښه ډاډه زړه او ښه توګه سره اداكول .
9) ړومبۍ قعده يانې په درى اوڅلور ركعتي لمونځونوكې له اولو دوو ركعتونو څخه وروسته د تشهد (دالتحيات) په مقدار سره كيناستل .
10) په دواړو قعدوكې تشهد (التحيات) ويل .
11) دامام لپاره دسهار ، ماښام ، ماخستن ، جُمعې، اخترونو، تراويح ، او روژې مباركه په وتروكې په زوره " په لوړاواز" قراْت ويل .
12) د سلام په لفظ سره له لمانځه څخه وتل .
13) په وتروكې دقنوت لپاره تكبير اوبيا دعاء قنوت ويل .
14) ددواړو اخترونو په لمنځونوكې زائد تكبيرونه ويل .
دلـمـانـځـه دسنـتـو نو بـيــان
پـوښــتـنـه : دلمانځه سنتونه كومو خبرو ته وايي ؟
ځـــــواب :په لمانځه كې چې دكومو شيانو ترسره كول له پيغمبر e نه
ثابت وي ، خوټينګارپرې دفرضو او واجبو د درجې هومره نه وي راغلى سنت ورته وايي كه چيرته يوسنت په هيره سره پاتې شي نو نه لمونځ فاسديږي اونه سجده سهوه واجبيږي اونه هم ګناه لري ، اوكه په لوى لاس سره پريښودل شي نوكه څه هم نه لمونځ پرې فاسديږي اونه دسهوې سجده پرې واجبيږي خو پريښوونكى يې دملامتۍ وړ بلل كيږي .
پـوښــتـنـه : په لمانځه كې څو سنتونه دي ؟
ځـــــواب : په لمانځه كې يو ويشت (21) سنتونه دي :
1_ له تكبير تحريمه مخكې دواړه لاسونه غوږو ته وړل .
2_ ددواړو لاسو ګوتې پرخپل حال باندې خورې پريښگوول او قبلې ته يې مخامخ كول .
3_ دتكبيرپه وخت كې سرنه ښكته كول .
4_ دامام لپاره تكبير تحريمه اوديوه ركن څخه بل ركن ته دتلو په وخت كې دضرورت په اندازه ټول تكبيرونه په لوړغږ سره ويل .
5_ دښى لاس ورغوى د چپه لاس پرخپړه دپاسه ايښودل .
6_ ثناء ( سبحانك اللهم ) ويل .
7_ تعوذ ( اعوذ بالله) ويل .
8_ تسميه : بسم الله ويل .
9_ دفرض لمانځه په دريم اوڅلورم ركعت كې يواځې د فاتحې ويل .
10_ " اّمين " ويل .
11_ ثنا ، تعوذ، بسم الله، اواّمين ټول په ټيټ غږ ويل .
12_ له سنتو سره سم قرائت ويل ، پدې معنى چې په هر لمانځه كې په څومره اندازه دقرانكريم ويل سنت وي هغومره اندازه يې ويل .
13_ په ركوع اوسجده كې درى د رى واره تسبيح ويل .
14_ په ركوع كې د سر اوملا برابروالى او دواړه ورغوي پرځنګنو كلك ايښودل پداسي حال كې چې دلاس ګوتې خورې وي .
15_ په قومه كې امام لپاره " سَمِعَ اللهُ لمن حمده " او مقتدي لپاره " ربّنا لك الحمد" ويل ، او منفرد لره تسميع او تحميد دواړه ويل .
16_ دسجدې پر وخت لومړى دواړه ځنګنونه پرځمكه لګول اوبيا دواړه ورغوي ، بيا پزه اوبيا تندى .
17_ په جلسه اوقعده كې چپه پښه در ول او پرې كښيناستل ، اوښى پښه داسې درول چې دګوتو سرونه يې دقبلې لور ته وي ، او دواړه لاسونه پر ورنو ايښوول .
18_ په تشهد كې پر " ډشهد ډن لاږله ږلاالله " باندې دشهادت په ګوته سره اشاره كول .
19_ په اّخره ناسته (قعده)كې له تشهد وروسته درود ويل .
20_ له درود وروسته دعاء ويل .
21_ اول ښي ، بيا چپ لورته سلام ګرځول .
دلمانځه د مستحباتوبيان
پـوښــتـنـه : په لمانځه كې څو شيان مستحب دي ؟
ځـــــواب :په لمانځه كې پنځه شيان مستحب دي :
1:_ دتكبيرتحريمه په وخت كې له لستوڼو څخه ددواړو خپړو راايستل .
2:_ دمنفردلپاره له درى واره زيات تسبيح ويل.
3:_ دولاړې په حال كې دسجدې ځاى ، په ركوع كې دپښو خپړو، په جلسه اوقعده كې خپلې سېنې، اودسلام په وخت كې خپلو اوږوته كتل
4:_ په خپل پوره توان سره ټوخى نه كول .
5:_ دارږمي په وخت كې خوله بندول ، اوكه خلاصه هم شي نو دقيام په حال كې يې په ښي لاس سره اوپه نورو حالاتو كې د چپه لاس په خپړه سره بندول .
دلـمـانـځه كولـو پـوره طـريـقـه
كله چې دلمانځه اراده وكړې ، نو لومړى خپل ځان له هرې غټې او وړې ښكاره بې اودسۍ څخه پاك كړه ،پاكې جامې واغونده پرپاكه ځمكه قبلې ته مخامخ داسي ودريږه چې د دواړو پښو په منځ كې دې فاصله دڅلورو ګوتو په اندازه اويا دېته نږدې وي .
كوم لمونځ چې كوې دهغه نيت په زړه كې وكړه ، لكه : دسهار فرض لمونځ خاص خدايه تالره كوم اوكه يې په ژبه سره ووايي نو هم ښه خبره ده ، بيا دواړه لاسونه غوږوته وروړه، دلاس ورغوي اوګوتې قبلې ته مخامخ كړه ، او بټې ګوتې دغوږو نرميو ته يوسه په داسې حال كي چې ګوتې دې خورې وي ، اوس نو " الله اكبر " ووايه ، دواړه لاسونه د نامه له غوټۍ لاندې وتړه داسې چې دښى لاس ورغوى بايد دچپه لاس پر خپړه باندې راشي ، دبټې او خچڼۍ ګوتې نه كړۍ (حلقه) جوړه او چپه لاس پرې ونيسه .
پاته درى ګوتې بايد دمړوند له پاسه وي او نظردې بايد د سجدې پرځاى باندې وي ، لاسونه به دې همداڅېر تړلي وي اوپه ټېټ غږ ثناء ووايه بيا تعوذ، بيا تسميه، او سورت فاتحه ووايه ، كله چې سورت فاتحه خلاصه شوه نو په ټېټ غږ " اّمين" ووايه ، بيا يوسورت يا غټ اّيت اويا درى كوچني اّياتونه ووايه .
خوكه چيرته په امام پسې ولاړوې؛ نو بياترثناء وروسته چوپ اوسه اوچې امام څه وايي په چوپه خوله يې واوره تعوذ،تسميه، سورهْ فاتحه، اوسورت هيڅ شى مه وايه .
قرائت په ډاډه زړه او سهي طريقه سره ووايه چټكتيا پرې مه كوه ، بيا الله اكبر ووايه ركوع ته لاړشه ، ګوتې خورې كړه اوپه ورغوي ځنګونونه كلك ونيسه ،اوملا داسې اّواره كړه كه چيرته داوبو ډكه كاسه پرې كښيښودل شي هغه هم روغه په خپل حال پاته شي سر له ملا سره داسي برابركړه چې نه لوړ ه اونه ښكته وي .
لاسونه دې بايد له تشيونه لري وي ، پنډۍ بايد نيغې كړې ،بيا په ركوع كې درى واري اوياهم پنځه وارې تسبيح ووايه بياتسميع ووايه او نيغ ودريږه تحميد هم ووايه ، امام به يواځې تسميع اومقتدي به يواځې تحميد وايي ، اومنفرد دې تسميع او تحميد دواړه ووايي .
بياتكبيرووايه اوسجدې ته لاړ شه دسجدې پروخت اول دواړه ځنګنونه پرځمكه ولګوه، بيا دواړه لاسونه ، بيا پوزه بيا تندى اومخ موبايد ددواړه لاسونو تر منځ دسجدې پرځاى اوبټې ګوتې مودغوږو مخامخ وي ،د لاسو ګوټې دې بايد سره نښتې وي ترڅو يې سرونه دقبلې لورته شي ،څنګلې له پښتيو او نس (خېټه) له ورنو اوڅنګلو لري وي ، اوڅنګلې پرځمكه مه څملوه ، په سجده كې درى يا پنځه واره دسجدې تسبيح ووايه .
دسجدې نه دراپورته كېدو په وخت كې لومړى تندى ، بيا پوزه، بيا لاسونه راجګ كړه ، تكبير ووايه پورته شه ، اونيغ كښينه ، بياتكبير ووايه دوهمه سجده دلومړي هغې په څېروكړه ، بيا تكبير ووايه اوراپورته شه په راپورته كېدو كې لومړى تندى بياپوزه، بياځنګنونه راجګ كړه اودپښوپرپنجو باندې نيغ ودريږه لاسونه وتړه اوبسم الله ، سورت فاتحه او يو سورت ووايه (كه په امام پسې ولاړوې نو هيڅ مه وايه هرڅه په چوپه خوله واوره) بيا په همغه ترتيب سره ركوع ،قومه، سجده ، جلسه اودوهمه سجده وكړه .
له دوهمې سجدې نه چې راپورته شوې چپه پښه څملوه پرې كښينه ، ښۍ پښه داسې ودروه چې دګوتو سرونه يې قبلې ته مخامخ وي، اوس نو دواړه لاسه پر ورنو باندې كښيږده او التحيات ووايه .
كله چې ډشهد ډن لا ږله ږلاالله ته ورسېدې نو د بټۍ او دمنځنۍ ګوتې نه حلقه جوړه كړه اودشهادت ګوته پر"لاږله"باندې پورته اوپر" ږلا الله" باندې يې ښكته كړه اوګوتې تراّخره پورې همداسې تړلې وساته .
تشهدچې ختم كړې كه چيرته لمونځ دوه ركعته وْ نودرود شريف ووايه بيادعا ووايه ، لومړى ښي ا و بياچپ لورته سلام وګرځوه ، د سلام ګرځولو په وخت كې لومړ ىښي لورته مخ وګرځوه او بياچپ طرف ته هم مخ ورسره وګرځوه .
ښي لورته دسلام ګرځولو په وخت كې دې دښي لوردملائكو اولمونځ كوونكو نيت وكړه او چپه لورته دسلام ګرځولو په وخت كې دې دچپه لور دملائكو او لمونځ كوونكو نيت وكړه ، اوپه كومه خوا كې چې امام وي دهغه لور په سلام ګرځولو كې دامام نيت هم وكړه .
او امام بايد په دواړو سلامونوكې دمقتديانو نيت وكړي .
اوكه چيرته لمونځ درى يا څلور ركعتيه وي نو له تشهد وروسته درود مه وايه ، بلكې تكبير ووايه او ودريږه ، دريم اوڅلورم ركعت كه دفرض لمانځه وي دفرضو له ترتيب سره اوكه واجب ياسنت يا نفل لمونځ وي دهغو له ترتيب سره سم يې پوره كړه ، اوسلام وګرځوه ، له سلام وروسته دا دعا ووايه : " ډللـهمّ ډنـت السـّلام ومـنك السـّلام، تباركت يـا ذالـجلال و الږكـرام"
اى خدايه ! ته سلامتياوركونكى يې، اوسلامتياهم دتاله لورې ده ، ته دبركت څښتن يې اى دلويي اوشان څښتنه !
" اللـهم ډعنّي على ذكــــرك وشـكرك وحسـن عبادتك" [ابوداود]
اى خدايه ! له ماسره مرسته وكړه ترڅو تاياد (ذكر) كړم ، ستا شكراداكړم، ستاينه اوبندګي دې وكړم.
او دادعا ويل هم مسنون دي " لاږله ږلاالله وحـده لاشـريك لـه ، لـه الـملك ولـه الـحمد ،وهـو على كلّ شىٍْ قـدير [ بـخاري- مسـلم ]
له خدايه پرته بل معبود نشته هغه يواځې دى سيال نه لري، پاچاهي اوتمامې ستاينې هغه لره دي، په هرشي قادردى .
اللّـهمّ لامـانع لـما ډعـطيت ولا مـعطى لـما منــعت ولاينـفع ذالــجد منـك الـجد " [ بـخاري – مسـلم ]
اى خدايه ! څه شى چې ته وركوې هيڅ څوك يې مخه نه شي نيولى، اوڅه شى چې وركول نه غواړې هيڅوك يې وركولاى نه شي، اودمالداره سړي مالداري ستاله عذابه دخلاصون په لار كې هغه ته هيڅ ګټه رسولاى نه شي .